Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muhammed Hidâyet Musaddık (
| Muhammed Musaddık | |
|---|---|
 | |
| İran Başbakanı | |
| Görev süresi 28 Nisan 1951 - 16 Temmuz 1952 | |
| Hükümdar | Muhammed Rıza Pehlevi |
| Yardımcı | |
| Yerine geldiği | |
| Yerine gelen | |
| Görev süresi 21 Temmuz 1952 - 19 Ağustos 1953 | |
| Hükümdar | Muhammed Rıza Pehlevi |
| Yardımcı | |
| Yerine geldiği | |
| Yerine gelen | Fazlullah Zahedi |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 16 Haziran 1882 Tahran, İran |
| Ölüm | 5 Mart 1967 (84 yaşında) Tahran, İran |
| Partisi | Millî Cephe |
| Evlilik(ler) | Zehra Hanım (1901–1965) |
| Bitirdiği okul | Paris Siyasi Bilimler Akademisi |
| Dini | İslam |
| İmzası |  |
Hayatı
İranlı bir devlet görevlisinin oğluydu. İsviçre'de Lozan Üniversitesi'nde hukuk doktorasını tamamladı. 1914'te İran'a döndükten sonra Fars iline vali olarak atandı. Rıza Han'ın (sonradan Rıza Şah Pehlevi) 1921'de düzenlediği darbeyle yönetimde güçlü bir konuma gelmesinden sonra, önce maliye bakanlığı, ardından da kısa süreyle dışişleri bakanlığı görevinde bulundu. 1923'te Ulusal Danışma Meclisine seçildi. Rıza Han'ın 1925'te kendisini şah ilan etmesine karşı çıkması bütün görevlerinden uzaklaştırılmasına neden oldu.
Rıza Şah'ın 1941'de oğlu Muhammed Rıza Pehlevi lehine tahttan çekilmek zorunda kalmasının ardından, siyasi yaşama dönerek yeniden meclise seçildi (1944). Sovyetler Birliği'ne İran'ın kuzeyinde petrol çıkarma ve arama hakkı tanınmasına karşı başarılı bir muhalefet hareketi yürüttü. Ardından İngilizlere ait Anglo-Iranian Oil Company Ltd.'nin İran'daki tesislerinin millileştirilmesi çağrısında bulunarak, milliyetçi çevrelerde büyük saygınlık kazandı. Musaddık'ın hazırladığı İran petrollerinin millileştirilmesini öngören yasa tasarısı 1951'de meclisten geçti ve şah, meclisin bu kararıyla daha da güçlenen Musaddık'ı başbakanlığa getirmek zorunda kaldı.
Millileştirme kararı İran'da giderek derinleşen bir siyasi ve ekonomik bunalıma yol açtı. Musaddık ve önderlik ettiği Ulusal Cephe Partisi, halk arasında güçlenmeye devam ettiyse de, yönetimde güçlü bir konumu olan elitlerin ve Batılı güçlerin Musaddık yönetimine tepkileri yoğunlaştı. İngilizler çok geçmeden İran petrol pazarından çekildiler. Musaddık'ın İran petrolü için yeni pazarlar bulmada karşılaştığı güçlükler ekonomik sorunları derinleştirdi.
Musaddık'la ciddi bir iktidar mücadelesi içine giren şah, Ağustos 1953'te başbakanı görevden alma girişiminde bulundu. Ama Musaddık yanlılarının başlattığı kitlesel sokak gösterileri karşısında İran'dan kaçmak zorunda kaldı. Musaddık'ın muhalifleri olaydan birkaç gün sonra ABD'nin de desteğinin alındığı iddia edilen bir darbe düzenleyerek Musaddık'ı yönetimden uzaklaştırdılar ve şahın ülkeye dönmesini sağladılar. Darbe ile olan ABD ilgisi 2000 yılında ABD eski dışişleri bakanlarından Madeleine Albright tarafından kabul edilmiştir, daha sonra ise ABD başkanı Barack Obama, 4 Haziran 2009'da Mısır'da yaptığı konuşmada bu ilgiyi resmen doğrulamıştır. Son olarak 2013 yılında Amerikan Merkezi Haberalma Örgütü CIA darbedeki sorumluluğunu resmen kabul etmiştir. Vatana ihanet suçundan üç yıl hapse mahkûm edilen Musaddık, hayatının geri kalan bölümünü ev hapsinde geçirdi. İran'daki petrol tesisleri ise İran hükûmetinin denetiminde kaldı. 1967'de evinde göz hapsinde iken öldü.
Kaynakça
- ^ Suâd Pîrâ - Osman Gazi Özgüdenli, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 31, sayfa: 228-229
- ^ "Obama'dan tarihi itiraf: "Darbeye karıştık"". Cable News Network LP, LLLP. cnnturk.com. 4 Haziran 2009. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017.
- ^ "CIA'den 60 yıl sonra darbe itirafı". ntvmsnbc.com. 19 Ağustos 2013. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: | İran Başbakanı 1951–1952 | Sonra gelen: |
| Önce gelen: | İran Başbakanı 1952–1953 | Sonra gelen: |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muhammed Hidayet Musaddik Farsca محمد مصدق d 16 Haziran 1882 Tahran o 5 Mart 1967 Tahran Iran daki Ingiliz petrol tesislerinin millilestiren ve basbakanligi sirasinda 1951 1953 Sah Muhammed Riza Pehlevi yle buyuk bir iktidar cekismesi icine giren Iranli siyasi onder 1951 yilinda Iran Basbakanligina geldi ve 1953 yilinda darbe ile gorevden uzaklastirildi Basbakanlik maasini almamistir ve basbakanlik kurumunun masraflarini kendisi karsilamistir Muhammed MusaddikIran BasbakaniGorev suresi 28 Nisan 1951 16 Temmuz 1952Hukumdar Muhammed Riza PehleviYardimciYerine geldigiYerine gelenGorev suresi 21 Temmuz 1952 19 Agustos 1953Hukumdar Muhammed Riza PehleviYardimciYerine geldigiYerine gelen Fazlullah ZahediKisisel bilgilerDogum 16 Haziran 1882 Tahran IranOlum 5 Mart 1967 84 yasinda Tahran IranPartisi Milli CepheEvlilik ler Zehra Hanim 1901 1965 Bitirdigi okul Paris Siyasi Bilimler AkademisiDini IslamImzasiHayatiIranli bir devlet gorevlisinin ogluydu Isvicre de Lozan Universitesi nde hukuk doktorasini tamamladi 1914 te Iran a dondukten sonra Fars iline vali olarak atandi Riza Han in sonradan Riza Sah Pehlevi 1921 de duzenledigi darbeyle yonetimde guclu bir konuma gelmesinden sonra once maliye bakanligi ardindan da kisa sureyle disisleri bakanligi gorevinde bulundu 1923 te Ulusal Danisma Meclisine secildi Riza Han in 1925 te kendisini sah ilan etmesine karsi cikmasi butun gorevlerinden uzaklastirilmasina neden oldu Riza Sah in 1941 de oglu Muhammed Riza Pehlevi lehine tahttan cekilmek zorunda kalmasinin ardindan siyasi yasama donerek yeniden meclise secildi 1944 Sovyetler Birligi ne Iran in kuzeyinde petrol cikarma ve arama hakki taninmasina karsi basarili bir muhalefet hareketi yuruttu Ardindan Ingilizlere ait Anglo Iranian Oil Company Ltd nin Iran daki tesislerinin millilestirilmesi cagrisinda bulunarak milliyetci cevrelerde buyuk sayginlik kazandi Musaddik in hazirladigi Iran petrollerinin millilestirilmesini ongoren yasa tasarisi 1951 de meclisten gecti ve sah meclisin bu karariyla daha da guclenen Musaddik i basbakanliga getirmek zorunda kaldi Millilestirme karari Iran da giderek derinlesen bir siyasi ve ekonomik bunalima yol acti Musaddik ve onderlik ettigi Ulusal Cephe Partisi halk arasinda guclenmeye devam ettiyse de yonetimde guclu bir konumu olan elitlerin ve Batili guclerin Musaddik yonetimine tepkileri yogunlasti Ingilizler cok gecmeden Iran petrol pazarindan cekildiler Musaddik in Iran petrolu icin yeni pazarlar bulmada karsilastigi guclukler ekonomik sorunlari derinlestirdi Musaddik la ciddi bir iktidar mucadelesi icine giren sah Agustos 1953 te basbakani gorevden alma girisiminde bulundu Ama Musaddik yanlilarinin baslattigi kitlesel sokak gosterileri karsisinda Iran dan kacmak zorunda kaldi Musaddik in muhalifleri olaydan birkac gun sonra ABD nin de desteginin alindigi iddia edilen bir darbe duzenleyerek Musaddik i yonetimden uzaklastirdilar ve sahin ulkeye donmesini sagladilar Darbe ile olan ABD ilgisi 2000 yilinda ABD eski disisleri bakanlarindan Madeleine Albright tarafindan kabul edilmistir daha sonra ise ABD baskani Barack Obama 4 Haziran 2009 da Misir da yaptigi konusmada bu ilgiyi resmen dogrulamistir Son olarak 2013 yilinda Amerikan Merkezi Haberalma Orgutu CIA darbedeki sorumlulugunu resmen kabul etmistir Vatana ihanet sucundan uc yil hapse mahkum edilen Musaddik hayatinin geri kalan bolumunu ev hapsinde gecirdi Iran daki petrol tesisleri ise Iran hukumetinin denetiminde kaldi 1967 de evinde goz hapsinde iken oldu Kaynakca Suad Pira Osman Gazi Ozgudenli TDV Islam Ansiklopedisi cilt 31 sayfa 228 229 Obama dan tarihi itiraf Darbeye karistik Cable News Network LP LLLP cnnturk com 4 Haziran 2009 8 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Eylul 2017 CIA den 60 yil sonra darbe itirafi ntvmsnbc com 19 Agustos 2013 8 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Eylul 2017 Siyasi goreviOnce gelen Iran Basbakani 1951 1952 Sonra gelen Once gelen Iran Basbakani 1952 1953 Sonra gelen