Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Paul Charles Morphy (22 Haziran 1837 - 10 Temmuz 1884), Amerikalı satranç ustasıdır. Kendi döneminin en iyi satranç ustası ve gayri-resmi dünya şampiyonu sayılır. Bir satranç dâhisi olarak "Satrancın Gururu ve Kederi" olarak anıldı. Ancak satrancı erken yaşta bıraktı. Eleştirmenler, Morphy'nin döneminin ötesinde bir satranç oyuncusu olduğunda hemfikirlerdir ancak modern satranç oyuncularıyla kıyaslandığında kendisinin ne kadar iyi bir sıralamaya sahip olduğuyla ilgili tartışmalar vardır.
Biyografisi
Paul Charles Morphy, Louisiana eyaletinin New Orleans kentinde doğmuştur. Satrancı babasının ve amcasının oyunlarını izleyerek öğrenmiştir. Ailesi oğullarındaki yeteneği kısa bir zaman sonra fark ettiler ve aile toplantılarında oynamasını teşvik ettiler. Henüz dokuz yaşındayken şehrin en iyi oyuncularından biri olarak kabul edildi. Morphy on iki yaşındayken konuk olarak gelmiş Macar usta Johann Löwenthal'i üç oyunluk kısa bir maçta mağlup etti.
Morphy 1857'de hukuk diplomasını aldıktan sonra, hukuk üzerine çalışamıyordu çünkü yasaların koyduğu yaş sınırına takılmıştı ve bolca boş zamanı vardı. Amcasının ısrarı üzerine New York'taki Birinci Amerikan Satranç Kongresi'nde oynama davetini kabul etti. Alexander Meek ve Louis Paulsen gibi güçlü oyuncuların yer aldığı turnuvayı kazandıktan sonra Morphy, Amerika Birleşik Devletleri'nin satranç şampiyonu olarak selamlandı ve 1857'ye kadar New York'ta kaldı ve oyunlarının büyük çoğunluğunu kazandı. 1858'de Morphy, Avrupa Şampiyonu Howard Staunton ile oynamak için Avrupa'ya gitti. Morphy, Avrupa'daki hemen hemen her güçlü oyuncuyla oynadı ve genellikle kolayca kazandı. Staunton ile olan maç hiçbir zaman gerçekleşmedi, ancak Morphy Avrupa'nın çoğunluğu tarafından dünyanın en iyi oyuncusu olarak kabul gördü.
Amerika Birleşik Devletlerine zaferle dönen Morphy, New Orleans'a dönüş yolunda satranç oynayarak büyük şehirleri gezdi. 1859 sonlarında 22 yaşında New Orleans'a döndü ve hukuk kariyerine başlamak için aktif satranç müsabakasından emekli oldu. Morphy, hiçbir zaman iyi bir hukuk kariyerine sahip olmadı ve nihayetinde ailesinin servetiyle yaşamaya başladı. Hayranlarının ısrarlarına rağmen satranca geri dönmedi ve 1884'te, 47 yaşındayken felç geçirerek vefat etti.
Kariyerinin başlangıcı ve sonrası
Paul Morphy'nin ailesindeki tüm erkekler satranç oynarlardı: dede, baba, ağabey ve kentin en kuvvetli satranççılarından birisi olan Ernest Amca. 10 yaşında satranç ile tanışan Paul Morphy, 12 yaşında geldiğinde yerli usta olan Russo'ya etkili bir mağlubiyet tattırır. (Bu maç Morphy'nin yayımlanmış ilk partisidir) Çok geçmeden ise Birleşik Devletleri'n güneyinde turnede olan Lowenthal'e üstünlük sağlar.
Londra Turnuvasından sonra yükselen satranç gürültüsü Yeni Dünya'ya ulaşmıştır. 1857 sonbaharında New York'ta 1. Amerikan Kongresi, ülkenin en iyi 16 satranççısını toplar. Londra-1851'de olduğu gibi, bu turnuvada da nakavt sistemi ile yapılıyordu: Maçlar üç, final ise beş galibiyet üzerindendi. Morphy hiç güçlük çekmeden (+9 =1) geldiği finalde o zaman birleşik Devletler'de yaşayan ve sonradan ünlü bir usta olan Alman Louis Paulsen'i +5 -1 =2 gibi bir skorla hezimete uğrattı. Bir de Paul her zamanki gibi hızlı, rakibi ise çok yavaş oynuyordu ve düşünme süresi sınırsız olduğu için partiler 10-11 saat sürüyordu. Hatta oyunlardan birisi 15 saat sürmüştür. (Bu sürenin 12 saatini Paulsen harcamıştır.)
Amerikan Şampiyonu olduktan sonra Morphy bir süreliğine New York'a taşındı ve orada avans vererek 161 oyun (+107 -36 =18)da 100 oyun (+87 -5 =8) oynadı. Oynadığı rakipler arasında Paulsen, Stanley, Lichtenhein ve Schulten gibi kuvvetli oyuncular da vardı.
Morphy, İngiliz Şampiyonu Staunton ile oynama arzusundaydı. Bu nedenle ona bir davetiye gönderdi. Fakat bu davetiye reddedilince Morphy Avrupa'ya gönderildi. 1858 Haziranında İngiltere'ye vardı. Burada etkili zaferler kazandı ve ustalara karşı bir üstünlük sağladı.
Bu sıralarda Morphy, Lowenthal'e karşı parlak bir zafer kazandı (Kazandığı ödülü ise maddi sıkıntılarla boğuşan rakibinin ev mobilyaları için harcadı.) Ama ne yazık ki uzun görüşmelerden sonra asıl amacına (48 yaşındaki İngiliz ile maç yapmak) ulaşamadı. Burada Fischer'ı hatırlayabiliriz: "Herhalde Staunton Morphy ile masada karşılaşmaktan korkuyordu ve fikrimce onun endişeleri yerindeydi. Morphy onu yenerdi, gerçi birçoğunun düşüncesinin aksine onların maçı tek kale oynanmaz ve çetin bir mücadeleye sahne olurdu."
1858 sonbaharının erken günlerinde Morphy Paris'e geçer ve orada Fransa şampiyonu Daniel Harrwitz'i maçta yener.
Aralık ayı ve Adolf Anderssen Paris'e geldi. Yedi galibiyete kadar oynanması konusunda anlaşmaya varıldı ve birkaç gün sonra 19. yüzyıl ortasının şüphesiz en kuvvetli ve en parlak iki satranççısının tarihi çarpışması başladı.
Harrwitz'le olan maçta olduğu gibi Morphy yine oyuna mağlubiyet ile başladı. Ama sonra durumu berabere yaptı ve beş oyun peş peşe kazandı. Anderssen artık ne yapacağını bilmiyordu: Beyazlarla 1.e4'ten umutsuzdu ve kendisine özgü olan 1.a3 (sonradan bu hamle için "kaçık" diyordu) hamlesini oynamaya başladı, siyahlarla ise başarısız bir şekilde hem 1...e5, hem 1...d5, hem 1...e6, hem 1...c5 denedi.
9. partide eski Dünya Şampiyonunun (Anderssen) bozguna uğratılması etkileyicidir. Bu parti toplam yarım saat sürmüştür. Bir sonraki partinin 77. hamlesinde rövanşı alan Anderssen hüzünlü bir espri yapar: "Morphy 17, ben ise 77 hamlede kazanıyorum. Buna rağmen bu durum daha katlanılabilir..." 11. partide kazanan Morphy böylece maçı da kazanır. (+7 -2 =2) Ayrıca bir sene içerisinde dünyada hiçbir rakibinin olmadığını kanıtlar.
Adolf Anderssen: "Morphy satrancı bir ressamın ciddiyeti ve büyük bir itinayla yaklaşıyor... Satranç partisi onun için kutsal bir vazife."
Morphy Avrupa'dan ayrılmadan önce onuruna bir de ziyafet verildi. Morphy Avrupa'dan coşku ile ayrılışı ile birlikte New York'ta da daha önce görülmemiş bir coşku ile karşılandı. Satranççıların zaferinin bir daha hiçbir zaman ve hiçbir yerde bu şekilde kutlandığı görülmedi.
Ölümü
Morphy Amerika'ya dönüşünden sonra ciddi oyunlardan uzaklaştı. 1860'lı yılların başında ABD'de iç savaş patlak verdiği zaman, onun ilk ruhsal bozukluk belirtileri ortaya çıktı ve birkaç sene sonra sadece satranç için yitirilmediği anlaşıldı.
1884 yazında, henüz 47 yaşında olan Morphy evinin banyosunda geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti.
Kaynakça
- Benim Ustalarım (G. Kasparov)
- ^ According to David Lawson, in Paul Morphy, The Pride and Sorrow of Chess, Mckay, 1976. Lawson says that Morphy was the first world champion to be so acclaimed at the time he was playing. Most chess historians, however, place the first official world chess championship in 1886, and so regard Morphy as having been the unofficial world champion when he soundly defeated Adolf Anderssen by 8 to 3 score with 2 draws. Morphy is considered the world's leading player between 1858 and 1860
- ^ Sunnucks, p. 310
- ^ Kurtz, Michael L. (1993). "Paul Morphy: Louisiana's Chess Champion". Louisiana History: The Journal of the Louisiana Historical Association. 43 (2): 175–199. JSTOR 4233011.
(...) in 1858 and 1859, returning to America as the unofficial but universally acknowledged chess champion of the world. Then, just as suddenly, Morphy retired from active chess competition
- ^ Gobet, Fernand (2018). The Psychology of Chess. Routledge. p. [1].
After his return to Louisiana in 1859 at the age of 22, he totally stopped playing chess.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Paul Charles Morphy 22 Haziran 1837 10 Temmuz 1884 Amerikali satranc ustasidir Kendi doneminin en iyi satranc ustasi ve gayri resmi dunya sampiyonu sayilir Bir satranc dahisi olarak Satrancin Gururu ve Kederi olarak anildi Ancak satranci erken yasta birakti Elestirmenler Morphy nin doneminin otesinde bir satranc oyuncusu oldugunda hemfikirlerdir ancak modern satranc oyunculariyla kiyaslandiginda kendisinin ne kadar iyi bir siralamaya sahip olduguyla ilgili tartismalar vardir Paul MorphyBiyografisiPaul Charles Morphy Louisiana eyaletinin New Orleans kentinde dogmustur Satranci babasinin ve amcasinin oyunlarini izleyerek ogrenmistir Ailesi ogullarindaki yetenegi kisa bir zaman sonra fark ettiler ve aile toplantilarinda oynamasini tesvik ettiler Henuz dokuz yasindayken sehrin en iyi oyuncularindan biri olarak kabul edildi Morphy on iki yasindayken konuk olarak gelmis Macar usta Johann Lowenthal i uc oyunluk kisa bir macta maglup etti Morphy 1857 de hukuk diplomasini aldiktan sonra hukuk uzerine calisamiyordu cunku yasalarin koydugu yas sinirina takilmisti ve bolca bos zamani vardi Amcasinin israri uzerine New York taki Birinci Amerikan Satranc Kongresi nde oynama davetini kabul etti Alexander Meek ve Louis Paulsen gibi guclu oyuncularin yer aldigi turnuvayi kazandiktan sonra Morphy Amerika Birlesik Devletleri nin satranc sampiyonu olarak selamlandi ve 1857 ye kadar New York ta kaldi ve oyunlarinin buyuk cogunlugunu kazandi 1858 de Morphy Avrupa Sampiyonu Howard Staunton ile oynamak icin Avrupa ya gitti Morphy Avrupa daki hemen hemen her guclu oyuncuyla oynadi ve genellikle kolayca kazandi Staunton ile olan mac hicbir zaman gerceklesmedi ancak Morphy Avrupa nin cogunlugu tarafindan dunyanin en iyi oyuncusu olarak kabul gordu Amerika Birlesik Devletlerine zaferle donen Morphy New Orleans a donus yolunda satranc oynayarak buyuk sehirleri gezdi 1859 sonlarinda 22 yasinda New Orleans a dondu ve hukuk kariyerine baslamak icin aktif satranc musabakasindan emekli oldu Morphy hicbir zaman iyi bir hukuk kariyerine sahip olmadi ve nihayetinde ailesinin servetiyle yasamaya basladi Hayranlarinin israrlarina ragmen satranca geri donmedi ve 1884 te 47 yasindayken felc gecirerek vefat etti Kariyerinin baslangici ve sonrasiPaul Morphy nin ailesindeki tum erkekler satranc oynarlardi dede baba agabey ve kentin en kuvvetli satranccilarindan birisi olan Ernest Amca 10 yasinda satranc ile tanisan Paul Morphy 12 yasinda geldiginde yerli usta olan Russo ya etkili bir maglubiyet tattirir Bu mac Morphy nin yayimlanmis ilk partisidir Cok gecmeden ise Birlesik Devletleri n guneyinde turnede olan Lowenthal e ustunluk saglar Londra Turnuvasindan sonra yukselen satranc gurultusu Yeni Dunya ya ulasmistir 1857 sonbaharinda New York ta 1 Amerikan Kongresi ulkenin en iyi 16 satranccisini toplar Londra 1851 de oldugu gibi bu turnuvada da nakavt sistemi ile yapiliyordu Maclar uc final ise bes galibiyet uzerindendi Morphy hic gucluk cekmeden 9 1 geldigi finalde o zaman birlesik Devletler de yasayan ve sonradan unlu bir usta olan Alman Louis Paulsen i 5 1 2 gibi bir skorla hezimete ugratti Bir de Paul her zamanki gibi hizli rakibi ise cok yavas oynuyordu ve dusunme suresi sinirsiz oldugu icin partiler 10 11 saat suruyordu Hatta oyunlardan birisi 15 saat surmustur Bu surenin 12 saatini Paulsen harcamistir Amerikan Sampiyonu olduktan sonra Morphy bir sureligine New York a tasindi ve orada avans vererek 161 oyun 107 36 18 da 100 oyun 87 5 8 oynadi Oynadigi rakipler arasinda Paulsen Stanley Lichtenhein ve Schulten gibi kuvvetli oyuncular da vardi Morphy Ingiliz Sampiyonu Staunton ile oynama arzusundaydi Bu nedenle ona bir davetiye gonderdi Fakat bu davetiye reddedilince Morphy Avrupa ya gonderildi 1858 Haziraninda Ingiltere ye vardi Burada etkili zaferler kazandi ve ustalara karsi bir ustunluk sagladi Bu siralarda Morphy Lowenthal e karsi parlak bir zafer kazandi Kazandigi odulu ise maddi sikintilarla bogusan rakibinin ev mobilyalari icin harcadi Ama ne yazik ki uzun gorusmelerden sonra asil amacina 48 yasindaki Ingiliz ile mac yapmak ulasamadi Burada Fischer i hatirlayabiliriz Herhalde Staunton Morphy ile masada karsilasmaktan korkuyordu ve fikrimce onun endiseleri yerindeydi Morphy onu yenerdi gerci bircogunun dusuncesinin aksine onlarin maci tek kale oynanmaz ve cetin bir mucadeleye sahne olurdu 1858 sonbaharinin erken gunlerinde Morphy Paris e gecer ve orada Fransa sampiyonu Daniel Harrwitz i macta yener Aralik ayi ve Adolf Anderssen Paris e geldi Yedi galibiyete kadar oynanmasi konusunda anlasmaya varildi ve birkac gun sonra 19 yuzyil ortasinin suphesiz en kuvvetli ve en parlak iki satranccisinin tarihi carpismasi basladi Harrwitz le olan macta oldugu gibi Morphy yine oyuna maglubiyet ile basladi Ama sonra durumu berabere yapti ve bes oyun pes pese kazandi Anderssen artik ne yapacagini bilmiyordu Beyazlarla 1 e4 ten umutsuzdu ve kendisine ozgu olan 1 a3 sonradan bu hamle icin kacik diyordu hamlesini oynamaya basladi siyahlarla ise basarisiz bir sekilde hem 1 e5 hem 1 d5 hem 1 e6 hem 1 c5 denedi 9 partide eski Dunya Sampiyonunun Anderssen bozguna ugratilmasi etkileyicidir Bu parti toplam yarim saat surmustur Bir sonraki partinin 77 hamlesinde rovansi alan Anderssen huzunlu bir espri yapar Morphy 17 ben ise 77 hamlede kazaniyorum Buna ragmen bu durum daha katlanilabilir 11 partide kazanan Morphy boylece maci da kazanir 7 2 2 Ayrica bir sene icerisinde dunyada hicbir rakibinin olmadigini kanitlar Adolf Anderssen Morphy satranci bir ressamin ciddiyeti ve buyuk bir itinayla yaklasiyor Satranc partisi onun icin kutsal bir vazife Morphy Avrupa dan ayrilmadan once onuruna bir de ziyafet verildi Morphy Avrupa dan cosku ile ayrilisi ile birlikte New York ta da daha once gorulmemis bir cosku ile karsilandi Satranccilarin zaferinin bir daha hicbir zaman ve hicbir yerde bu sekilde kutlandigi gorulmedi OlumuMorphy Amerika ya donusunden sonra ciddi oyunlardan uzaklasti 1860 li yillarin basinda ABD de ic savas patlak verdigi zaman onun ilk ruhsal bozukluk belirtileri ortaya cikti ve birkac sene sonra sadece satranc icin yitirilmedigi anlasildi 1884 yazinda henuz 47 yasinda olan Morphy evinin banyosunda gecirdigi kalp krizi sonucu vefat etti KaynakcaBenim Ustalarim G Kasparov According to David Lawson in Paul Morphy The Pride and Sorrow of Chess Mckay 1976 Lawson says that Morphy was the first world champion to be so acclaimed at the time he was playing Most chess historians however place the first official world chess championship in 1886 and so regard Morphy as having been the unofficial world champion when he soundly defeated Adolf Anderssen by 8 to 3 score with 2 draws Morphy is considered the world s leading player between 1858 and 1860 Sunnucks p 310 Kurtz Michael L 1993 Paul Morphy Louisiana s Chess Champion Louisiana History The Journal of the Louisiana Historical Association 43 2 175 199 JSTOR 4233011 in 1858 and 1859 returning to America as the unofficial but universally acknowledged chess champion of the world Then just as suddenly Morphy retired from active chess competition Gobet Fernand 2018 The Psychology of Chess Routledge p 1 After his return to Louisiana in 1859 at the age of 22 he totally stopped playing chess