Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ayraç ya da parantez, bir noktalama işareti. Yay, köşeli ve çengelli parantez olmak üzere başlıca 3 çeşidi vardır. Bunun haricinde yatık V şeklinde parantezlere de rastlanır. Türkçede parantez sözcüğüyle çoğunlukla yay parantez kastedilir.
 Parantez | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kullanım
Cümle içinde, cümlenin yapısı ile doğrudan ilgili olmayan açıklamalar yapılması amacı ile kullanılır. Cümle içinde bir sözcük ya da cümleden sonra yapılması uygun görülen açıklamalar ayraç içine alınır.
- Frank Capra (1897-1991) Amerikalı bir film yönetmenidir. / Dolmabahçe Sarayı yapılana dek (1853) bütün Osmanlı Padişahları Topkapı Sarayı'nda oturmuştur.
Eşanlamdaki sözcükler, eş değerdeki tarihler ve rakamlar ayraç içinde gösterilir.
- İnsan ikrarından (sözünden), hayvan yularından tutulur. / Ormana ulaşmak için 45 mil (75 kilometre) daha gitmelisiniz.
Tiyatro yapıtları ve senaryolarda sahnede yapılacak hareketler ve ek açıklamalar ayraç içinde kullanılır.
- Ali - (silahını arkasında gizleyerek) Buyrun, nasıl yardımcı olabilirim? / Anahtar nerede? (Kilitte tıkırtılar)
Alıntı yapılan eser ve yazarları belirtmek amacı ile kullanılır.
- Hayatta en hakiki mürşit ilimdir. (M. Kemal Atatürk)
Alıntılarda, orijinal metinde belirtilmemiş sözcük veya bölümler eklenirken kullanılır.
- O (Ahmet) bizimle birlikteydi.
Bir söze alay veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır:
- Elbette sen korkusuz (!) birisin.
Bir bilginin şüphe ile karşılanan veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır:
- Onun çok deneyimli (?) bir kişi olduğunu hepimiz biliriz elbette.
Bir konunun anlatımı sırasında maddeler sıralanırken rakam ve harflerden sonra yarım ayraç kullanılır. Örnek:
- 1) Basit önermeler
- 2) Bileşik önermeler
Ayraç, matematikte işlem sırasını veya büyüklükleri belirtmek için kullanılır.
- (2x2)+3=7
Matematikte fonksiyonlarda kullanılır.
- f(x) - Fonksiyon f'nin değişken x'e uygulanmasını ifade eder.
Diğer noktalama işaretleri ile birlikte kullanım
Ünlem, soru, nokta, virgül gibi noktalama işaretleri tırnak işaretinin içine, ayracın ise dışına (ayraçtan sonra) konulur.
- Köpeksiz sürüye kurt girer (iner).
- Kurda "Neden boynun kalın?" demişler: "İşimi kendim görürüm de ondan." demiş.
Ayraç ile tırnak işaretinin kullanılacağı yerlerin birbirine karıştırılması halinde anlama bakılır. Tırnak işareti içindeki sözcük ve cümleler çıkartıldığında anlam bozulurken ayraç içindeki sözcük ve cümleler çıkartıldığında anlam bozulmaz:
- Hatasız (kusursuz) kul olmaz. - Kusursuz kelimesi çıkartıldığında cümle anlam kaybına uğramaz.
- Cahit Sıtkı'nın "Otuzbeş Yaş" adlı şiirini ilk kez ortaokulda okumuştum. -Otuzbeş Yaş kelime öbeği çıkartıldığında cümle anlamsızlaşmaktadır.
Diğer dillerde
İngilizcede yay ayraç cümle içinde, cümlenin yapısı ile doğrudan ilgili olmayan açıklamalar yapılması amacı ile kullanılır.
- John Lennard (in "The exploitation of parentheses in English printed verse") usefully coined the term lunula to refer specifically to the opening curved bracket, the closing curved bracket and the textual contents between.
- Senator Kennedy (Massachusetts) spoke at length.
Fransızcada çift ok ayraç (guillemet) alıntılarda tırnak işareti yerine kullanılır:
- « Quand je regarde l'Histoire, j'y vois des heures de liberté et des siècles de servitude. » (Joseph Joubert)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Genel
- Türk Dil Kurumu
- Türkçe Dilbilgisi, Mehmet Hengirmen, 2005
- Türk Dilbilgisi, Göksun Haydar, 1993
- Tahir Nejat Gencan, Dilbilgisi, 1979
Dipnot
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ayrac ya da parantez bir noktalama isareti Yay koseli ve cengelli parantez olmak uzere baslica 3 cesidi vardir Bunun haricinde yatik V seklinde parantezlere de rastlanir Turkcede parantez sozcuguyle cogunlukla yay parantez kastedilir Parantezkesme isareti ayraclar iki nokta virgul kisa cizgi uzun cizgi uc nokta unlem isareti nokta soru isareti tirnak isareti tek tirnak isareti noktali virgul egik cizgi bosluk Diger Tipografik Isaretlerve isareti amp yildiz isareti kuyruklu a ters egik cizgi madde isareti duzeltme isareti ˆderece denden isareti ters unlem isareti ters soru isareti kare isareti yuzde isareti paragraf isareti turev isareti cengel isareti tilde alt cizgi Fikri mulkiyet hukukutelif hakki simgesi c tescilli marka simgesi marka simgesi Para birimi simgeleri Ayrica bakinizDiyakritik isaretlergoruntuletartisdegistirKullanimCumle icinde cumlenin yapisi ile dogrudan ilgili olmayan aciklamalar yapilmasi amaci ile kullanilir Cumle icinde bir sozcuk ya da cumleden sonra yapilmasi uygun gorulen aciklamalar ayrac icine alinir Frank Capra 1897 1991 Amerikali bir film yonetmenidir Dolmabahce Sarayi yapilana dek 1853 butun Osmanli Padisahlari Topkapi Sarayi nda oturmustur Esanlamdaki sozcukler es degerdeki tarihler ve rakamlar ayrac icinde gosterilir Insan ikrarindan sozunden hayvan yularindan tutulur Ormana ulasmak icin 45 mil 75 kilometre daha gitmelisiniz Tiyatro yapitlari ve senaryolarda sahnede yapilacak hareketler ve ek aciklamalar ayrac icinde kullanilir Ali silahini arkasinda gizleyerek Buyrun nasil yardimci olabilirim Anahtar nerede Kilitte tikirtilar Alinti yapilan eser ve yazarlari belirtmek amaci ile kullanilir Hayatta en hakiki mursit ilimdir M Kemal Ataturk Alintilarda orijinal metinde belirtilmemis sozcuk veya bolumler eklenirken kullanilir O Ahmet bizimle birlikteydi Bir soze alay veya kucumseme anlami kazandirmak icin kullanilan unlem isareti yay ayrac icine alinir Elbette sen korkusuz birisin Bir bilginin suphe ile karsilanan veya kesin olmadigini gostermek icin kullanilan soru isareti yay ayrac icine alinir Onun cok deneyimli bir kisi oldugunu hepimiz biliriz elbette Bir konunun anlatimi sirasinda maddeler siralanirken rakam ve harflerden sonra yarim ayrac kullanilir Ornek 1 Basit onermeler 2 Bilesik onermeler Ayrac matematikte islem sirasini veya buyuklukleri belirtmek icin kullanilir 2x2 3 7 Matematikte fonksiyonlarda kullanilir f x Fonksiyon f nin degisken x e uygulanmasini ifade eder Diger noktalama isaretleri ile birlikte kullanim Unlem soru nokta virgul gibi noktalama isaretleri tirnak isaretinin icine ayracin ise disina ayractan sonra konulur Kopeksiz suruye kurt girer iner Kurda Neden boynun kalin demisler Isimi kendim gorurum de ondan demis Ayrac ile tirnak isaretinin kullanilacagi yerlerin birbirine karistirilmasi halinde anlama bakilir Tirnak isareti icindeki sozcuk ve cumleler cikartildiginda anlam bozulurken ayrac icindeki sozcuk ve cumleler cikartildiginda anlam bozulmaz Hatasiz kusursuz kul olmaz Kusursuz kelimesi cikartildiginda cumle anlam kaybina ugramaz Cahit Sitki nin Otuzbes Yas adli siirini ilk kez ortaokulda okumustum Otuzbes Yas kelime obegi cikartildiginda cumle anlamsizlasmaktadir Diger dillerdeIngilizcede yay ayrac cumle icinde cumlenin yapisi ile dogrudan ilgili olmayan aciklamalar yapilmasi amaci ile kullanilir John Lennard in The exploitation of parentheses in English printed verse usefully coined the term lunula to refer specifically to the opening curved bracket the closing curved bracket and the textual contents between Senator Kennedy Massachusetts spoke at length Fransizcada cift ok ayrac guillemet alintilarda tirnak isareti yerine kullanilir Quand je regarde l Histoire j y vois des heures de liberte et des siecles de servitude Joseph Joubert Ayrica bakinizKoseli ayrac Parantez cumlesiKaynakcaGenel Turk Dil Kurumu Turkce Dilbilgisi Mehmet Hengirmen 2005 Turk Dilbilgisi Goksun Haydar 1993 Tahir Nejat Gencan Dilbilgisi 1979Dipnot