Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kemankeş Kara Mustafa Paşa (ö. Ocak 1644) IV. Murad saltanatının son yıllarında ve Osmanlı Padişahı İbrahim saltanatının ilk yıllarında, 23 Aralık 1638 - 31 Ocak 1644 tarihleri arasında beş yıl bir ay sekiz gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.
| Kemankeş Kara Mustafa Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 23 Aralık 1638 - 31 Ocak 1644 | |
| Yerine geldiği | Tayyar Mehmed Paşa |
| Yerine gelen | Sultanzade Mehmed Paşa |
| Osmanlı Kaptan-ı Derya | |
| Görev süresi 1635-1637 | |
| Yerine geldiği | Deli Hüseyin Paşa |
| Yerine gelen | Bostancı Cafer Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Elbasan veya Avlonya |
| Ölüm | 31 Ocak 1644 İstanbul |
Hayatı
Arnavut asıllı olup Elbasan'lı veya Avlonya'lıydı. Devşirme olarak İstanbul'a getirildi. Yeniçeri Ocağı'na katıldı. Bu ocakta iken Ferhad Ağa'dan okçuluk dersleri aldı ve okçulukta büyük bir yetenek göstererek "Kemankeş" lakabı ile anılmaya başlandı. Bu ocakta çorbacılığa, kul kethüdalığına terfi ettirildi. Önce kul kethüdalığından azledildi ise de 1634'te Sekbanbaşı yapıldı.
IV. Murat'ın (Revan Seferi)'ne iştirak etti. Abaza Mehmet Paşa, af edildikten sonra padişaha intisab ettiği sırada Kara Mustafa Ağa'nın ehliyeti hakkında bazı sözler söylendiğini bilen IV. Murat ocakta temizlik yapmak istediğinde, Revan Seferi'ne başlarken Nisan 1635'te Mustafa Ağa'yı Yeniçeri Ağası olarak tayin etmiş ve onun vasıtasıyla Yeniçeri Ocağı'nda istediği gibi temizliğin yapılmasını sağlamıştır.
Revan seferinden dönüşten sonra 17 Ekim 1635'te Kara Mustafa Ağa, Deli Hüseyin Paşa'nın yerine kaptan-ı derya görevine getirilmiştir. Burada da temizlik yapmıştır. Sultan Murat'ın Bağdat Seferi'ne başlamasından önce sadrâzam Bayram Paşa'nın padişahtan önce Anadolu'ya, geçmesi sırasında da kaptan-ı deryalık üzerinde kalmak üzere sadaret kaymakamı olmuştur. Kaptan-ı derya görevi yine üzerinde bulunduğu halde padişahla birlikte Bağdat seferine hareket etmiştir.
Sadrazam Bayram Paşa'nın Urfa civarında vefat etmesi ile sadaret görevi açılmıştır ve bu göreve en uygun kişinin Kemankeş Kara Mustafa olduğu bilinmekle beraber ile Ruznameci İbrahim Efendi IV. Murat üzerinde etkili olarak sadrazamlık görevi Tayyar Mehmet Paşa'ya verilmiştir. Aralık 1638'de ise Tayyar Paşa'nın Bağdat kuşatması sırasında şehit olması üzerine Kemankeş Kara Mustafa Paşa vezir-i âzam yapılmıştır. Bağdat kalesinin düşmesi Kemankeş Kara Mustafa Paşa'nın sadrazamlık zamanında olmuştur. Padişahın İstabul'a dönüşünden sonra sadrazam arkada kalarak Mayıs 1639'da İranlılarla Kasr-ı Şirin Antlaşması'nı imzalamıştır. Aynı zamanda sınır kalelerini tamir ettirmiş, hudut işlerini düzeltmiş ve gerekli idari reformları tamamladıktan sonra İstanbul'a dönmüştür.
Kara Mustafa Paşa, IV. Murat altındaki sadaret döneminde ile Deli Hüseyin Paşa rekabeti ile karşılaşmıştır. Bu iki rakip Kara Mustafa Paşa'nın azledilerek ya Yemen valiliğine veya kadılık görevine getirilmesi için padişahı etkilemeye çalışmışlar ama başarılı olamamışlardır.
IV. Murat'ın ölümünden sonra Sultan İbrahim dönemi başlangıcında da Kemankes Kara Mustafa Paşa sadrazamlık görevine devam etmiştir. Bu sırada eski iki rakibinden intikam aldığı belgelidir. Silahdar Mustafa Paşa'yı önce Budin valiliğine tayin ettirmiş ve ardından idam edilmesine neden olmuştur. Deli Hüseyin Paşa'ya ise Özi valiliği verdirip onu İstanbul'dan uzaklaştırmıştır.
Bundan sonra çok kapsamlı askeri, idari ve mali reformlar uygulamaya girişmiştir. Askeri reform olarak kapıkulu askeri sayılarının azaltılması ile uğraşmış; sadareti zamanında yeniçeri mevcudu 17,000'e ve sipahi ocağı mevcudu da 12,000'e inmiştir. Donanma için ise her yıl 40 kadırga yapılması kanununu uygulamaya geçirmiştir.
Uyguladığı parasal ve mali reformlar gününde kabul edilen klasik ve Merkantalist ekonomi kurallarına göre başarılı olmuştur. Ama modern ekonomi bilimine göre Osmanlı ekonomisini geriye götürdüğünün kabul edilmesi gerekir. Modern ekonomi bilimi prensiplerine göre piyasalarda fiyatlar her ne kadar (monopoli yaratmadan) serbestçe tayin edilirlerse o ülkenin ekonomik refahı o kadar fazla artacağı beklenmektedir. Halbuki Kemankeş Kara Mustafa Paşa piyasalarda fiyatların antik Romalılardan kalma narh usulüne göre merkezi olarak idare edilmesini zorlamak hedefi almıştır. Böylece "narh meselesi" olarak gördüğü merkezi sabit fiyatlama için gereken yasal kuralları daha sıkı uygulanmasını başarı olarak görmüş ve narhlarda düzenlemeler yaparak alım-satım fiyatlarını denetleme altına almıştır. Hedefinin piyasada ucuzluk ve bolluk sağlamak olmasına rağmen, modern ekonomi bilimine göre bu sabit fiyatların sabitliğinin geçici olacağı ve çok geçmeden ortaya darlıklar çıkacağı aşikardır. Kendi anlayışına göre eşya ve hayvan satışlarını "normal şekle" sokmuştur. Bu uygulamayı müfettişler kullanmak suretiyle ve nizam ve kanuna aykırı hareket edenleri pek ağır cezalara çarptırmak suretiyle, ekonomi bilimi esaslarına aykırı olarak, zorlamaya çalışmıştır. Ekonomide sirküle eden sikkelerin ayarını değiştirmemeye kararlı olarak yeni ve tam ayarlı sikkeler kestirmiştir. Devletin en önemli harcamalarından olan kapıkulu ocaklarının maaşlarını her biri 80 "akçeye" eşit olan safi "riyal kuruş" üzerinden vermiş ve kesinlikle ne akça ne de riyal kuruş sikkelerinde bulunan maden alışımı karışım oranlarını değiştirmemiştir.
O maliye meselelerine gelince bunda paralı devlet işlemlerinde modern devlet maliyesine esas sağlayan hazine senetleri kullanılmasından ayrılarak eski ekonomi anlayışına uygun olarak tüm devlet işlemlerinin nakit ile yapılmasını sağlamıştır. Vergi tahsilinde de adaletli düzen sağlamak ve halka büyük acımasızlık yapılmasını önüne geçmek için tüm ülkeyi yeniden tahrir ettirmiştir. Bu suretle devlet bütçesinin gelir ve giderini dengeli hale sokmaya çalışmıştır. Bu reformları başında uzun zamandır ilk defa Osmanlı devleti bütçesi 6 bin kese "fazla gelir" sağlamıştır. Bu sağlanan fazla geliri iç hazineye koydurmak suretiyle harcama fırsatlarını atıl yapıp battal edip hazineyi doldurmuştur. Bu kadar parayı piyasadan çekip, piyasalarda para darlığı ve bunun neticesinde eksik toplam talep yaratması ve bu paranın hiç ekonomiye katkısı olmadan atıl olarak hazinede saklanması ile modern ekonomi bilimi kurallarına göre büyük istihdam problemleri yaratması gayet aşikardır. Modern iktisat bilimi kurallarına uygun olarak bakılırsa, sonradan Sultan İbrahim'in hiç rasyonel olmayan saray harcamalar yapması ortaya çıkmasaydı, Kemankeş Kara Mustafa Paşa'nın "reformlar"ının Osmanlı ekonomisini büyük işsizliğe ve darlıklara sokması ihtimal dahilindeydi.
Bu dönemde de kendine rakip olan diğer devlet adamları ile uğraşmaya başlamıştır. Bunlar Sultan İbrahim'in silâhdarı olan "Yusuf Paşa" ile meşhur Cinci Hoca Hüseyin'dir. Kemankeş Kara Mustafa Paşa gerek bu iki rakibinin ve gerekse asabi ve rasyonel olmayan Sultan İbrahim'in her işe karışmasından dolayı iki defa vezir-i âzamlıktan istifa etmiştir ama bu istifalar kabul edilmemiştir.
Rakiplerini saf dışı bırakmak için bu sefer kapıkulu askerini isyana teşvik etmiştir. Bu isyan teşviki gerçeği Sultan İbrahim'e yetişince padişah Kemankeş Kara Mustafa Paşa'yı 31 Ocak 1644 sadrazamlıktan azletmiş ve idam edilmesini emretmiştir. İdam edildiğinde 50 yaşlarındaydı. İki padişah döneminde yaptığı sedareti 5 yıl 1 ay sürmüştür.
Cenazesi İstanbul'da Bayezid semtindeki Parmakkapı'da, Çarşıkapısı'nda 1641 yılında yaptırmış olduğu medresesi yanındaki türbesine gömülmüştür. Günümüzde hem türbesi ve hem de medresesi İstanbul'da 1950'lı yıllarda "imar" adıyla genişletilen yol dolayısıyla ortadan kaybolmuşlardır.
Değerlendirme
Sicill-i Osmani'de şöyle değerlendirilmektedir:
Yiğit, cesur, tedbirli, ummî idi
Uzunçarşılı şöyle değerlendirme yapmaktadır:
Yüksek himmetli, hamiyyetli ve faal bir vezir olduğunda tarihler müttefik gibidir. Bazı hasımlarını affetmemek gibi hataları felâketine sebep olmuştur.
Hadıselerin tetkiki neticesinde kendisine hasım olanlarla kendisine üstün gelecek olanları birer suretle İstanbul'da uzaklaştırdığı görülüyor.
Tarihsel belgelere göre Kemankeş Kara Mustafa Paşa, "Körkadı" diyecek kadar doğru sözlü, aynı zamanda asabi ve hırçın, işlerinde titiz olduğundan dolayı epey düşman peydah etmişti; kendisi okumak yazmak bilmediği için -lüzumu halinde pâdişâh tarafından huzura kabul âdeti olmadığından- pâdişâha gizli olarak arzedilecek şeyleri başka birisine yazdırmak suretiyle bunun duyulmasından sıkılır ve :
Ben bu makama lâyık değilim; bir kaht-i rical (adam kıtlığı) olduğu için beni tayin ettiler; zira sadaret makamının şartı okuyup yazmaktır, pâdişâh ile vezir arasında esrara müteallik nice umur vardır ki kâtibin ona vakıf olmaması icap eder"
derdi.
Eserleri
İstanbul'da Çarşıkapı'da bir medrese ve türbe yaptırmıştı. Ama günümüzde bu medrese ve türbe, meydan ve yol açılmak gereği ile hiç iz bırakılmadan yıkılıp yok edilmiştir. Galata'da Kurşunlu Mahzen'de bulunan kapalı kiliseyi camiye dönüştürtmüştür. Karagümrük ile Balat arasında bulunan "Salma-tomruk" semtinde yaptırdığı bir başka mescid de vardır. Bu camii Odalar Camii ismi ile de anılmakla beraber, bugün harabe halindedir.
Sivas ile Tokat arasında bulunan "Mehmed Paşa Hanı (Yenihan)"'nın onarlanmasını sağlamış ve bunun yanına cami ve hamam yaptırmıştır. Buraya 500 yeni göçmen getirip yerleştirek "Yenişehir" adı ile yeniden bir kadılık kurmuştur. Edirne'de Kösemihal Köprüsü'nü yeniden inşa ettirmiştir. Macaristan'da Eğri kalesinde büyük bir hamam, mektep ve baruthane yaptırmıştır. Çok sayıda çeşmeler yaptırmıştır. Üsküdar'da ve Pendik'te çeşmeler yaptırmıştır. Kıztaşı yakınındaki İskender Paşa Camii karşısındaki 1637 tarihli çeşme de hayır eserlerindendir. Mekke'ye Arafat'tan gelen suyu akıttıran da bu kişidir. Anadolu ve Rumeli'de yollar, köprüler yaptırmıştır. Hicaz'da Zerka kalesini yaptırıp buraya koyduğu muhafızlarla Harameyn fukarasına kendi vakfından maaş tahsis etmiştir.
Kendisinden sonra, vakfına kızı Fatma Hanım mütevelli olmuştur. Serezli Şeyhzâde Mehmed Abdurrahman Efendi, Nahlistan-ı turab fî mehaşin-i arzu'l-arab isimli Mısır tarihini Kemankeş Kara Mustafa Paşa adına yazmıştır.
Kemankeş Kara Mustafa Paşa'nın kardeşi Elbasanlı Mevlevi ve şair Sinecâk Munzevî Osman Dede (1640 veya 1645), Gülşen-i İrfan isminde hüsn-i ahlâk ve nasihatlardan bahseden 10 cüzlük bir eserini Mustafa Paşa'ya hediye etmiştir. Kara Mustafa Paşa, kardeşini görmek istemişse de Munzevi Osman Dede kabul etmemiştir.
Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi, "Zafer-nâme" ismindeki tarihî risalesini Kemankeş Kara Mustafa Paşa'ya ithaf etmiş ise de sonradan yazdığı tarih eserinde Mustafa Paşa'yı yermiştir. Yine Kara Mustafa Paşa'yı yakından tanıyan Kâtip Çelebi ile şair Vecihi onu övmüşlerdir.
Popüler kültürdeki yeri
Muhteşem Yüzyıl Kösem adlı tarihi-Türk dizisinde İsmail Demirci tarafından canlandırılmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) s.387-391
- ^ a b c Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.IV s.390 [1]
- ^ a b c Yılmaz, Mehmet "Mustafa Paşa (Kemankeş, Kara)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, c.2 c.310-311, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN 975-08-0071-01.
- ^ 1634-1644 döneminde tüm denizci ülkelerde yelkenli kalyonlar yapılıp kullanılırken Kemankeş Kara Mustafa Paşa'nın Osmanlı donanmasını kadırgalarla donatmak istemesi bu ıslahatında ne kadar tutucu olduğuna güzel bir nişanedir.
- ^ . 30 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013.
- ^ Kemankeş Kara Mustafa Paşa Cami[]
Dış kaynaklar
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954, Altıncı Bas: 2011) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (ISBN 978-975-16-0010) say.387-391
- Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, , say.109.
- Danışmend, İsmail Hami, (2011), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi 6 Cilt, İstanbul:Doğu Kütüphanesi,
- Yılmaz, Mehmet "Mustafa Paşa (Kemankes, Kara)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, Cild.2 Sayfa.310-311, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN 975-08-0071-01.
Dış bağlantılar
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.IV s.390 [2]
- Özcan, Abdülkadir (2002) "Kemankeş Kara Mustafa Paşa" Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopesi Cilt:25 Sayfa:248-280, Ankara: TDV Online:[3] 16 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Tayyar Mehmed Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 23 Aralık 1638 - 31 Ocak 1644 | Sonra gelen: Sultanzade Mehmed Paşa |
| Askerî görevi | ||
| Önce gelen: Deli Hüseyin Paşa | Kaptan-ı Derya 17 Ekim 1635 - 1637 | Sonra gelen: Bostancı Cafer Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kemankes Kara Mustafa Pasa o Ocak 1644 IV Murad saltanatinin son yillarinda ve Osmanli Padisahi Ibrahim saltanatinin ilk yillarinda 23 Aralik 1638 31 Ocak 1644 tarihleri arasinda bes yil bir ay sekiz gun sadrazamlik yapmis bir Osmanli devlet adamidir Kemankes Kara Mustafa PasaOsmanli SadrazamiGorev suresi 23 Aralik 1638 31 Ocak 1644Yerine geldigi Tayyar Mehmed PasaYerine gelen Sultanzade Mehmed PasaOsmanli Kaptan i DeryaGorev suresi 1635 1637Yerine geldigi Deli Huseyin PasaYerine gelen Bostanci Cafer PasaKisisel bilgilerDogum Elbasan veya AvlonyaOlum 31 Ocak 1644 IstanbulHayatiArnavut asilli olup Elbasan li veya Avlonya liydi Devsirme olarak Istanbul a getirildi Yeniceri Ocagi na katildi Bu ocakta iken Ferhad Aga dan okculuk dersleri aldi ve okculukta buyuk bir yetenek gostererek Kemankes lakabi ile anilmaya baslandi Bu ocakta corbaciliga kul kethudaligina terfi ettirildi Once kul kethudaligindan azledildi ise de 1634 te Sekbanbasi yapildi IV Murat in Revan Seferi ne istirak etti Abaza Mehmet Pasa af edildikten sonra padisaha intisab ettigi sirada Kara Mustafa Aga nin ehliyeti hakkinda bazi sozler soylendigini bilen IV Murat ocakta temizlik yapmak istediginde Revan Seferi ne baslarken Nisan 1635 te Mustafa Aga yi Yeniceri Agasi olarak tayin etmis ve onun vasitasiyla Yeniceri Ocagi nda istedigi gibi temizligin yapilmasini saglamistir Revan seferinden donusten sonra 17 Ekim 1635 te Kara Mustafa Aga Deli Huseyin Pasa nin yerine kaptan i derya gorevine getirilmistir Burada da temizlik yapmistir Sultan Murat in Bagdat Seferi ne baslamasindan once sadrazam Bayram Pasa nin padisahtan once Anadolu ya gecmesi sirasinda da kaptan i deryalik uzerinde kalmak uzere sadaret kaymakami olmustur Kaptan i derya gorevi yine uzerinde bulundugu halde padisahla birlikte Bagdat seferine hareket etmistir Sadrazam Bayram Pasa nin Urfa civarinda vefat etmesi ile sadaret gorevi acilmistir ve bu goreve en uygun kisinin Kemankes Kara Mustafa oldugu bilinmekle beraber ile Ruznameci Ibrahim Efendi IV Murat uzerinde etkili olarak sadrazamlik gorevi Tayyar Mehmet Pasa ya verilmistir Aralik 1638 de ise Tayyar Pasa nin Bagdat kusatmasi sirasinda sehit olmasi uzerine Kemankes Kara Mustafa Pasa vezir i azam yapilmistir Bagdat kalesinin dusmesi Kemankes Kara Mustafa Pasa nin sadrazamlik zamaninda olmustur Padisahin Istabul a donusunden sonra sadrazam arkada kalarak Mayis 1639 da Iranlilarla Kasr i Sirin Antlasmasi ni imzalamistir Ayni zamanda sinir kalelerini tamir ettirmis hudut islerini duzeltmis ve gerekli idari reformlari tamamladiktan sonra Istanbul a donmustur Kara Mustafa Pasa IV Murat altindaki sadaret doneminde ile Deli Huseyin Pasa rekabeti ile karsilasmistir Bu iki rakip Kara Mustafa Pasa nin azledilerek ya Yemen valiligine veya kadilik gorevine getirilmesi icin padisahi etkilemeye calismislar ama basarili olamamislardir IV Murat in olumunden sonra Sultan Ibrahim donemi baslangicinda da Kemankes Kara Mustafa Pasa sadrazamlik gorevine devam etmistir Bu sirada eski iki rakibinden intikam aldigi belgelidir Silahdar Mustafa Pasa yi once Budin valiligine tayin ettirmis ve ardindan idam edilmesine neden olmustur Deli Huseyin Pasa ya ise Ozi valiligi verdirip onu Istanbul dan uzaklastirmistir Bundan sonra cok kapsamli askeri idari ve mali reformlar uygulamaya girismistir Askeri reform olarak kapikulu askeri sayilarinin azaltilmasi ile ugrasmis sadareti zamaninda yeniceri mevcudu 17 000 e ve sipahi ocagi mevcudu da 12 000 e inmistir Donanma icin ise her yil 40 kadirga yapilmasi kanununu uygulamaya gecirmistir Uyguladigi parasal ve mali reformlar gununde kabul edilen klasik ve Merkantalist ekonomi kurallarina gore basarili olmustur Ama modern ekonomi bilimine gore Osmanli ekonomisini geriye goturdugunun kabul edilmesi gerekir Modern ekonomi bilimi prensiplerine gore piyasalarda fiyatlar her ne kadar monopoli yaratmadan serbestce tayin edilirlerse o ulkenin ekonomik refahi o kadar fazla artacagi beklenmektedir Halbuki Kemankes Kara Mustafa Pasa piyasalarda fiyatlarin antik Romalilardan kalma narh usulune gore merkezi olarak idare edilmesini zorlamak hedefi almistir Boylece narh meselesi olarak gordugu merkezi sabit fiyatlama icin gereken yasal kurallari daha siki uygulanmasini basari olarak gormus ve narhlarda duzenlemeler yaparak alim satim fiyatlarini denetleme altina almistir Hedefinin piyasada ucuzluk ve bolluk saglamak olmasina ragmen modern ekonomi bilimine gore bu sabit fiyatlarin sabitliginin gecici olacagi ve cok gecmeden ortaya darliklar cikacagi asikardir Kendi anlayisina gore esya ve hayvan satislarini normal sekle sokmustur Bu uygulamayi mufettisler kullanmak suretiyle ve nizam ve kanuna aykiri hareket edenleri pek agir cezalara carptirmak suretiyle ekonomi bilimi esaslarina aykiri olarak zorlamaya calismistir Ekonomide sirkule eden sikkelerin ayarini degistirmemeye kararli olarak yeni ve tam ayarli sikkeler kestirmistir Devletin en onemli harcamalarindan olan kapikulu ocaklarinin maaslarini her biri 80 akceye esit olan safi riyal kurus uzerinden vermis ve kesinlikle ne akca ne de riyal kurus sikkelerinde bulunan maden alisimi karisim oranlarini degistirmemistir O maliye meselelerine gelince bunda parali devlet islemlerinde modern devlet maliyesine esas saglayan hazine senetleri kullanilmasindan ayrilarak eski ekonomi anlayisina uygun olarak tum devlet islemlerinin nakit ile yapilmasini saglamistir Vergi tahsilinde de adaletli duzen saglamak ve halka buyuk acimasizlik yapilmasini onune gecmek icin tum ulkeyi yeniden tahrir ettirmistir Bu suretle devlet butcesinin gelir ve giderini dengeli hale sokmaya calismistir Bu reformlari basinda uzun zamandir ilk defa Osmanli devleti butcesi 6 bin kese fazla gelir saglamistir Bu saglanan fazla geliri ic hazineye koydurmak suretiyle harcama firsatlarini atil yapip battal edip hazineyi doldurmustur Bu kadar parayi piyasadan cekip piyasalarda para darligi ve bunun neticesinde eksik toplam talep yaratmasi ve bu paranin hic ekonomiye katkisi olmadan atil olarak hazinede saklanmasi ile modern ekonomi bilimi kurallarina gore buyuk istihdam problemleri yaratmasi gayet asikardir Modern iktisat bilimi kurallarina uygun olarak bakilirsa sonradan Sultan Ibrahim in hic rasyonel olmayan saray harcamalar yapmasi ortaya cikmasaydi Kemankes Kara Mustafa Pasa nin reformlar inin Osmanli ekonomisini buyuk issizlige ve darliklara sokmasi ihtimal dahilindeydi Bu donemde de kendine rakip olan diger devlet adamlari ile ugrasmaya baslamistir Bunlar Sultan Ibrahim in silahdari olan Yusuf Pasa ile meshur Cinci Hoca Huseyin dir Kemankes Kara Mustafa Pasa gerek bu iki rakibinin ve gerekse asabi ve rasyonel olmayan Sultan Ibrahim in her ise karismasindan dolayi iki defa vezir i azamliktan istifa etmistir ama bu istifalar kabul edilmemistir Rakiplerini saf disi birakmak icin bu sefer kapikulu askerini isyana tesvik etmistir Bu isyan tesviki gercegi Sultan Ibrahim e yetisince padisah Kemankes Kara Mustafa Pasa yi 31 Ocak 1644 sadrazamliktan azletmis ve idam edilmesini emretmistir Idam edildiginde 50 yaslarindaydi Iki padisah doneminde yaptigi sedareti 5 yil 1 ay surmustur Cenazesi Istanbul da Bayezid semtindeki Parmakkapi da Carsikapisi nda 1641 yilinda yaptirmis oldugu medresesi yanindaki turbesine gomulmustur Gunumuzde hem turbesi ve hem de medresesi Istanbul da 1950 li yillarda imar adiyla genisletilen yol dolayisiyla ortadan kaybolmuslardir DegerlendirmeSicill i Osmani de soyle degerlendirilmektedir Yigit cesur tedbirli ummi idi Uzuncarsili soyle degerlendirme yapmaktadir Yuksek himmetli hamiyyetli ve faal bir vezir oldugunda tarihler muttefik gibidir Bazi hasimlarini affetmemek gibi hatalari felaketine sebep olmustur Hadiselerin tetkiki neticesinde kendisine hasim olanlarla kendisine ustun gelecek olanlari birer suretle Istanbul da uzaklastirdigi goruluyor Tarihsel belgelere gore Kemankes Kara Mustafa Pasa Korkadi diyecek kadar dogru sozlu ayni zamanda asabi ve hircin islerinde titiz oldugundan dolayi epey dusman peydah etmisti kendisi okumak yazmak bilmedigi icin luzumu halinde padisah tarafindan huzura kabul adeti olmadigindan padisaha gizli olarak arzedilecek seyleri baska birisine yazdirmak suretiyle bunun duyulmasindan sikilir ve Ben bu makama layik degilim bir kaht i rical adam kitligi oldugu icin beni tayin ettiler zira sadaret makaminin sarti okuyup yazmaktir padisah ile vezir arasinda esrara muteallik nice umur vardir ki katibin ona vakif olmamasi icap eder derdi EserleriIstanbul da Carsikapi da bir medrese ve turbe yaptirmisti Ama gunumuzde bu medrese ve turbe meydan ve yol acilmak geregi ile hic iz birakilmadan yikilip yok edilmistir Galata da Kursunlu Mahzen de bulunan kapali kiliseyi camiye donusturtmustur Karagumruk ile Balat arasinda bulunan Salma tomruk semtinde yaptirdigi bir baska mescid de vardir Bu camii Odalar Camii ismi ile de anilmakla beraber bugun harabe halindedir Sivas ile Tokat arasinda bulunan Mehmed Pasa Hani Yenihan nin onarlanmasini saglamis ve bunun yanina cami ve hamam yaptirmistir Buraya 500 yeni gocmen getirip yerlestirek Yenisehir adi ile yeniden bir kadilik kurmustur Edirne de Kosemihal Koprusu nu yeniden insa ettirmistir Macaristan da Egri kalesinde buyuk bir hamam mektep ve baruthane yaptirmistir Cok sayida cesmeler yaptirmistir Uskudar da ve Pendik te cesmeler yaptirmistir Kiztasi yakinindaki Iskender Pasa Camii karsisindaki 1637 tarihli cesme de hayir eserlerindendir Mekke ye Arafat tan gelen suyu akittiran da bu kisidir Anadolu ve Rumeli de yollar kopruler yaptirmistir Hicaz da Zerka kalesini yaptirip buraya koydugu muhafizlarla Harameyn fukarasina kendi vakfindan maas tahsis etmistir Kendisinden sonra vakfina kizi Fatma Hanim mutevelli olmustur Serezli Seyhzade Mehmed Abdurrahman Efendi Nahlistan i turab fi mehasin i arzu l arab isimli Misir tarihini Kemankes Kara Mustafa Pasa adina yazmistir Kemankes Kara Mustafa Pasa nin kardesi Elbasanli Mevlevi ve sair Sinecak Munzevi Osman Dede 1640 veya 1645 Gulsen i Irfan isminde husn i ahlak ve nasihatlardan bahseden 10 cuzluk bir eserini Mustafa Pasa ya hediye etmistir Kara Mustafa Pasa kardesini gormek istemisse de Munzevi Osman Dede kabul etmemistir Karacelebizade Abdulaziz Efendi Zafer name ismindeki tarihi risalesini Kemankes Kara Mustafa Pasa ya ithaf etmis ise de sonradan yazdigi tarih eserinde Mustafa Pasa yi yermistir Yine Kara Mustafa Pasa yi yakindan taniyan Katip Celebi ile sair Vecihi onu ovmuslerdir Populer kulturdeki yeriMuhtesem Yuzyil Kosem adli tarihi Turk dizisinde Ismail Demirci tarafindan canlandirilmaktadir Ayrica bakinizIV Murat Sultan Ibrahim Duraklama Donemi Osmanli Sadrazamlari listesiKaynakca a b c d e f g Uzuncarsili Ismail Hakki 1954 Osmanli Tarihi III Cilt 2 Kisim XVI Yuzyil Ortalarindan XVII Yuzyil Sonuna kadar Ankara Turk Tarih Kurumu Altinci Baski 2011 ISBN 978 975 16 0010 s 387 391 a b c Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C IV s 390 1 a b c Yilmaz Mehmet Mustafa Pasa Kemankes Kara 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi c 2 c 310 311 Istanbul Yapi Kredi Kultur Yayincilik A S ISBN 975 08 0071 01 1634 1644 doneminde tum denizci ulkelerde yelkenli kalyonlar yapilip kullanilirken Kemankes Kara Mustafa Pasa nin Osmanli donanmasini kadirgalarla donatmak istemesi bu islahatinda ne kadar tutucu olduguna guzel bir nisanedir 30 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mayis 2013 Kemankes Kara Mustafa Pasa Cami olu kirik baglanti Dis kaynaklarUzuncarsili Ismail Hakki 1954 Altinci Bas 2011 Osmanli Tarihi III Cilt 2 Kisim XVI Yuzyil Ortalarindan XVII Yuzyil Sonuna kadar Ankara Turk Tarih Kurumu ISBN 978 975 16 0010 say 387 391 Buz Ayhan 2009 Osmanli Sadrazamlari Istanbul Neden Kitap ISBN 978 975 254 278 5 say 109 Danismend Ismail Hami 2011 Izahli Osmanli Tarihi Kronolojisi 6 Cilt Istanbul Dogu Kutuphanesi ISBN 9789944397681 Yilmaz Mehmet Mustafa Pasa Kemankes Kara 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Cild 2 Sayfa 310 311 Istanbul Yapi Kredi Kultur Yayincilik A S ISBN 975 08 0071 01 Dis baglantilarMehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C IV s 390 2 Ozcan Abdulkadir 2002 Kemankes Kara Mustafa Pasa Turk Diyanet Vakfi Islam Ansiklopesi Cilt 25 Sayfa 248 280 Ankara TDV Online 3 16 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Siyasi goreviOnce gelen Tayyar Mehmed Pasa Osmanli Sadrazami 23 Aralik 1638 31 Ocak 1644 Sonra gelen Sultanzade Mehmed PasaAskeri goreviOnce gelen Deli Huseyin Pasa Kaptan i Derya 17 Ekim 1635 1637 Sonra gelen Bostanci Cafer Pasa