Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Devegiller (Camelidae), çift toynaklılar takımı içerisinde topuktabanlılar (Tylopoda) alt takımındaki tek hayatta olan familya.
| Devegiller | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Diğer devegiller resimleri | ||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||
| ||||||||||||
 Dağılımı | ||||||||||||
|
Kendi aralarında Eski Dünya develeri (Camelus cinsi) ve Yeni Dünya develeri (Lama ve Vicugna cinsleri) olarak ikiye ayrılabilirler.
Özellikler
Genel
Develer genelde, küçük kafaları, ince uzun boyunları ve uzun bacakları olan büyük hayvanlardır. Sadece 35–150 kg ağırlığa ulaşan Yeni Dünya develeri ve 300–700 kg ağırlığa ulaşabilen Eski Dünya develerinin dış görünüş ve ölçülerinde farklar vardır.
Devegiller, diğer çift toynaklılardan farklı olan ayak yapıları yüzünden topuktabanlılar alt takımına koyulurlar: Diğer çift toynaklılar ön parmaklarının toynaklaşmış kısımları ile yere dokunurken devegiller toynaklaşmamış olan son iki parmakları ile yere dokunurlar. Toynaklaşmış olan ön parmakları sadece ayaklarının ön kısmını korur ama ağırlıklarını taşımaz. Ayaklarının tabanı elastik bir doku ile kaplıdır ve geniş bir topuk oluşturur. Devegillerin yürüyüş şekilleri de diğer çift toynaklılarınkinden farklıdır: devegiller yürürken hep bir tarafın (sağ ya da sol) bacak çiftini birlikte hareket ederek ilerler.
Devegillerin kafatası uzun ve yassı olur ve boynuzları olmaz. Üst dudakları ikiye bölüktür. Burun deliklerini kapatıp açabilirler. Türden türe 30 ya da 34 dişleri olur. Ön dişleri daima kazmaya benzer şekilde yassı ve uzundur.
Sindirim
Devegiller gevişgetirenlerden sayılmasalar da, onların midelerine benzeyen çok odalı bir mide yapıları vardır. Ancak devegillerin mideleri gevişgetirenlerden farklı olduğu için, onlardan bağımsız şekilde gelişmiş olduğu kabul edilir. Devegillerin mideleri 3 odalı olur (gevişgetirenlerde 4) ve her bölümünde bezeler bulunur.
Zor yaşam alanlarına karşı dayanıklıkları
Devegiller kurak bölgelerde yaşadıkları için suyla tasarruf etmek için birçok özellikler geliştirmişlerdir. Az sıvı ile çalışabilen böbrekler, diğer memelilerde olanlardan çok daha katı bir dışkı. Alyuvarlarının diğerleri gibi yuvarlak değil elips şeklinde olması çok kısa zamanda çok fazla su alabilmelerini mümkün kılar (15 dakikada 200 litre). Yeni Dünya develerinde alyuvarların şekli ayrıca az oksijen bulunan 5000 metre kadar yükseklerde bile yeterince oksijen alabilmelerini sağlar. Devegillerin vücut ısıları diğer memelilerde olduğundan daha fazla oynama payı vardır ve normalinden 6 - 8 ° farklı olabilir. Bu özellikleri sayesinde çok daha az terler ve fazla su kaybetmezler. Eski Dünya develerinin hörgüçlerinde eskiden düşünüldüğü gibi su değil yağ depolanır. Hörgüçlerin kalın ve dik durduğundan devenin iyi besili olduğu, zayıf ve yana yatık durduğundan yetersiz beslenmiş olduğu anlaşılır.
Yayılım ve yaşam alanı
Eski Dünya develerinin memleketi Asya kıtasıdır, tek hörgüçlü deve Arap Yarımadası'ndan ve çift hörgüçlü deve Orta Asya'dan gelmektedir. Çok faydalı ev hayvanları oldukları için, insanlar tarafından geniş bir coğrafyaya yayılmışlardır; özellikle Kuzey Afrika ve Avustralya'da yaygındırlar. Avustralya'da çok sayıda, insan elinden kaçan yabani olarak yaşamaya başlamış deve sürüleri vardır.
Doğal yaşam alanları çöller, yarı çöller ve diğer kurak bölgelerdir. Yeni Dünya develeri Güney Amerika'nın batısında ve güneyinde, 5700 metre yüksekliğe kadar varan kurak ve açık alanlarda yaşar.
Yaşam şekli
Sosyal davranış ve beslenme
Devegiller gündüz aktif olan hayvanlardır. Çoğunlukla bir erkek deve, onun çok sayıda dişileri ve bunların yavrularından oluşan bir sürü şeklinde yaşarlar. Olgunlaşan erkek develer sürüden kovulur ve kendi aralarında bir bekar sürüsü oluştururlar. Bir dişi grubunun başına geçmek için iki erkek deve birbirleri ile çok şiddetli kavgalar yaparlar.
Devegiller yalnızca bitki ile beslenen tipik otobur hayvanlardır. Özellikle Eski Dünya develeri çok dikenli ve tuzlu bitkileri de değerlendirebilirler.
Üreme
360 - 440 gün süren bir gebelikten sonra dünyaya tek bir yavru getirirler. Yavru deve çok kısa süre içinde ayağa kalkıp annesini takip edebilir. Bir yıla kadar emzirilir ve 2-3 yıl sonra ergenleşir. Yeni Dünya develerinde kanıtlanabilen en uzun ömür 28 yıldır. Eski Dünya develeri ise 40-50 yaşına varabilirler.
Sınıflandırma ve evrim tarihi
Dış sistematik ve evrim tarihi
Devegiller gevişgetirenler ve domuzumsular ile birlikte çift toynaklılar takımına koyulurlar. Kladistik bir bakış açısınca balinalarda dikkate alınması gerekir. Devegiller eski sınıflandırmalarda gevişgetirenler grubuna konulmuşlardır. Ancak daha yeni zamanlarda yapılan moleküler genetik araştırmalar Cetartiodactyla (çift toynaklılar ve balinaların ortak taksonu) ait olduklarını göstermiştir:
Cetartiodactyla (Çift toynaklılar ve balinalar) |--Devegiller/Topuktabanlılar (Tylopoda) |--N.N. |--Suoidea (Domuzgiller ve Pekarigiller) |--N.N. |--Gevişgetirenler (Ruminantia) |--Cetancodonta |--Su aygırıgiller (Hippopotamidae) |--Balinalar (Cetacea)
Topuktabanlılara ait olan en eski kalıntılar Kuzey Amerika'da bulunmuş ve 40-50 milyon yaşındadırlar. İlk topuktabanlıların yalnızca Amerika kıtasında yaşamış oldukları kabul edilir. Örneğin Miozen çağında yaşamış olan cinsi fosillerden tanılır. Denizlerin su seviyesi alçaldığı ve Amerika'nın Asya ile bağlanmasını sağladığı bazı dönemlerde Asya kıtasına ulaşıp orada da yayılmışlardır. Kuzey Amerika'nın en son deve cinsi Camelops ancak 10.000 yıl evvel ortadan kaybolmuştur ve devegiller sadece Güney Amerika'da, Asya'da ve Afrika'da kalmışlardır. Devegillerin Kuzey Amerika'da tükenmesinin nedenleri iklimsel değişiklikler mi yoksa Asya'dan göç eden yerlilerin aşırı av yapmasından mı kaynaklandığı () olduğu hala tartışılmaktadır.
İç sistematik
Günümüzde yaşayan devegiller 3 cinse dağılan 4 ya da 6 türden oluşurlar:
- Eski Dünya develeri (Camelus)
- Tek hörgüçlü deve (C. dromedarius)
- Çift hörgüçlü deve (C. bactrianus)
- (Lama)
- Vikunyalar (Vicugna)
- Vikunya (V. vicugna)
cinsinin 3 türe bölünmesi konusunda tüm bilimciler aynı fikirde değildir. Yabani yaşayan guanako ve guanakodan türetilmiş olan evcil lama ve alpaka türlerinin tek bir tür olduğunu savunan bilimcilerde vardır. Çünkü bu üç türün arasında birçok karışmalardan oluşan melezler bulunur.
Ama Eski Dünya develeri hakkında da farklı görüşlere rastlanılabilir. Tek hörgüçlü deve bazı zoologlar tarafından evcil bir tür (Camelus bactrianus) ve yabani bir tür (C. ferus) olarak 2 türe ayrılır.
Deve melezleri
Hem Eski Dünya hem de Yeni Dünya develerinde melezler vardır. Tek ve Çift hörgüçlü develer birbirleri ile üreyebilirler ve hatta ortaya çıkan yavrularda kendilerince üretken olurlar. Bu Tulu veya Buht denilen melezlerin ya tek bir uzun hörgücü ya da biri uzun diğeri kısa olan iki hörgücü olur. Yeni Dünya develeri de aynı şekilde birbirleri ile üreyebilir ve üretken verimli yavrular dünyaya getirebilirler.
Bilimciler suni dölleme ile Eski ve Yeni Dünya develeri arasında da karışım oluşturmayı başarmışlardır. Bu melezlere "Dema" adı verilmiştir.
Develer ve İnsanlar
Evcilleştirilmesi
Hem Asya'da hem de Amerika'da devegillerin 5000 yıl evvel çoktan evcilleştirilmiş oldukları kabul edilir. Devegiller hem yük ve binek hayvanları, hem de yün, et ve süt elde etmek için evcilleştirilmiş ve günümüze kadar hala bu sebeplerden tutulmaktadırlar.
Lama ve alpaka insanların elinde guanako türünden geliştirilmiş olan türlerdir. Tek hörgüçlü deve, Avustralya'daki evcil kökenli yabani sürüler haricinde, günümüzde artık sadece evcil hayvan olarak mevcuttur. En son yabani olarak yaşayanların 2000 yıl evvel yok olduğu tahmin edilir. Çift hörgüçlü devenin yabani olarak yaşayan son birkaç sürüleri Çin'de ve Moğolistan'da bulunur.
Kitaplar
- Bernhard Grzimek: Grzimeks Tierleben. Enzyklopädie des Tierreichs. Bechtermünz 2001.
- Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999.
- D. E. Wilson & D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005.
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Devegiller ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.![image]()
Vikitür'de category:Camelidae ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.- Übersicht zur Systematik, den Kamelarten sowie Wissenswertes zu Anatomie und Lebensraum 8 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- CNN - "Scientists produce first cross between camel and llama" 11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Devegiller Camelidae cift toynaklilar takimi icerisinde topuktabanlilar Tylopoda alt takimindaki tek hayatta olan familya DevegillerDiger devegiller resimleriBiyolojik siniflandirmaAlem Animalia Hayvanlar Sube Chordata Kordalilar Sinif Mammalia Memeliler Takim Artiodactyla Cift toynaklilar Alt takim Tylopoda Topuktabanlilar Familya Camelidae Devegiller Gray 1821DagilimiCinslerEski dunya develeri Camelus Lama Lama Vikunya Vicugna Vikunyalar yasayan en kucuk devegillerdir Kendi aralarinda Eski Dunya develeri Camelus cinsi ve Yeni Dunya develeri Lama ve Vicugna cinsleri olarak ikiye ayrilabilirler OzelliklerGenel Develer genelde kucuk kafalari ince uzun boyunlari ve uzun bacaklari olan buyuk hayvanlardir Sadece 35 150 kg agirliga ulasan Yeni Dunya develeri ve 300 700 kg agirliga ulasabilen Eski Dunya develerinin dis gorunus ve olculerinde farklar vardir Devegiller diger cift toynaklilardan farkli olan ayak yapilari yuzunden topuktabanlilar alt takimina koyulurlar Diger cift toynaklilar on parmaklarinin toynaklasmis kisimlari ile yere dokunurken devegiller toynaklasmamis olan son iki parmaklari ile yere dokunurlar Toynaklasmis olan on parmaklari sadece ayaklarinin on kismini korur ama agirliklarini tasimaz Ayaklarinin tabani elastik bir doku ile kaplidir ve genis bir topuk olusturur Devegillerin yuruyus sekilleri de diger cift toynaklilarinkinden farklidir devegiller yururken hep bir tarafin sag ya da sol bacak ciftini birlikte hareket ederek ilerler Devegillerin kafatasi uzun ve yassi olur ve boynuzlari olmaz Ust dudaklari ikiye boluktur Burun deliklerini kapatip acabilirler Turden ture 30 ya da 34 disleri olur On disleri daima kazmaya benzer sekilde yassi ve uzundur Sindirim Devegiller gevisgetirenlerden sayilmasalar da onlarin midelerine benzeyen cok odali bir mide yapilari vardir Ancak devegillerin mideleri gevisgetirenlerden farkli oldugu icin onlardan bagimsiz sekilde gelismis oldugu kabul edilir Devegillerin mideleri 3 odali olur gevisgetirenlerde 4 ve her bolumunde bezeler bulunur Zor yasam alanlarina karsi dayanikliklari Tek horguclu deve Camelus dromedarius Devegiller kurak bolgelerde yasadiklari icin suyla tasarruf etmek icin bircok ozellikler gelistirmislerdir Az sivi ile calisabilen bobrekler diger memelilerde olanlardan cok daha kati bir diski Alyuvarlarinin digerleri gibi yuvarlak degil elips seklinde olmasi cok kisa zamanda cok fazla su alabilmelerini mumkun kilar 15 dakikada 200 litre Yeni Dunya develerinde alyuvarlarin sekli ayrica az oksijen bulunan 5000 metre kadar yukseklerde bile yeterince oksijen alabilmelerini saglar Devegillerin vucut isilari diger memelilerde oldugundan daha fazla oynama payi vardir ve normalinden 6 8 farkli olabilir Bu ozellikleri sayesinde cok daha az terler ve fazla su kaybetmezler Eski Dunya develerinin horguclerinde eskiden dusunuldugu gibi su degil yag depolanir Horguclerin kalin ve dik durdugundan devenin iyi besili oldugu zayif ve yana yatik durdugundan yetersiz beslenmis oldugu anlasilir Yayilim ve yasam alaniEski Dunya develerinin memleketi Asya kitasidir tek horguclu deve Arap Yarimadasi ndan ve cift horguclu deve Orta Asya dan gelmektedir Cok faydali ev hayvanlari olduklari icin insanlar tarafindan genis bir cografyaya yayilmislardir ozellikle Kuzey Afrika ve Avustralya da yaygindirlar Avustralya da cok sayida insan elinden kacan yabani olarak yasamaya baslamis deve suruleri vardir Dogal yasam alanlari coller yari coller ve diger kurak bolgelerdir Yeni Dunya develeri Guney Amerika nin batisinda ve guneyinde 5700 metre yukseklige kadar varan kurak ve acik alanlarda yasar Yasam sekliDiger devegiller gibi Guanakolarda suru icinde yasarlarSosyal davranis ve beslenme Devegiller gunduz aktif olan hayvanlardir Cogunlukla bir erkek deve onun cok sayida disileri ve bunlarin yavrularindan olusan bir suru seklinde yasarlar Olgunlasan erkek develer suruden kovulur ve kendi aralarinda bir bekar surusu olustururlar Bir disi grubunun basina gecmek icin iki erkek deve birbirleri ile cok siddetli kavgalar yaparlar Devegiller yalnizca bitki ile beslenen tipik otobur hayvanlardir Ozellikle Eski Dunya develeri cok dikenli ve tuzlu bitkileri de degerlendirebilirler Ureme 360 440 gun suren bir gebelikten sonra dunyaya tek bir yavru getirirler Yavru deve cok kisa sure icinde ayaga kalkip annesini takip edebilir Bir yila kadar emzirilir ve 2 3 yil sonra ergenlesir Yeni Dunya develerinde kanitlanabilen en uzun omur 28 yildir Eski Dunya develeri ise 40 50 yasina varabilirler Siniflandirma ve evrim tarihiDis sistematik ve evrim tarihi Devegiller gevisgetirenler ve domuzumsular ile birlikte cift toynaklilar takimina koyulurlar Kladistik bir bakis acisinca balinalarda dikkate alinmasi gerekir Devegiller eski siniflandirmalarda gevisgetirenler grubuna konulmuslardir Ancak daha yeni zamanlarda yapilan molekuler genetik arastirmalar Cetartiodactyla cift toynaklilar ve balinalarin ortak taksonu ait olduklarini gostermistir Cetartiodactyla Cift toynaklilar ve balinalar Devegiller Topuktabanlilar Tylopoda N N Suoidea Domuzgiller ve Pekarigiller N N Gevisgetirenler Ruminantia Cetancodonta Su aygirigiller Hippopotamidae Balinalar Cetacea Alpaka Lama pacos Topuktabanlilara ait olan en eski kalintilar Kuzey Amerika da bulunmus ve 40 50 milyon yasindadirlar Ilk topuktabanlilarin yalnizca Amerika kitasinda yasamis olduklari kabul edilir Ornegin Miozen caginda yasamis olan cinsi fosillerden tanilir Denizlerin su seviyesi alcaldigi ve Amerika nin Asya ile baglanmasini sagladigi bazi donemlerde Asya kitasina ulasip orada da yayilmislardir Kuzey Amerika nin en son deve cinsi Camelops ancak 10 000 yil evvel ortadan kaybolmustur ve devegiller sadece Guney Amerika da Asya da ve Afrika da kalmislardir Devegillerin Kuzey Amerika da tukenmesinin nedenleri iklimsel degisiklikler mi yoksa Asya dan goc eden yerlilerin asiri av yapmasindan mi kaynaklandigi oldugu hala tartisilmaktadir Ic sistematik Gunumuzde yasayan devegiller 3 cinse dagilan 4 ya da 6 turden olusurlar Eski Dunya develeri Camelus Tek horguclu deve C dromedarius Cift horguclu deve C bactrianus Lama Guanako L guanicoe Lama L glama Alpaka L pacos Vikunyalar Vicugna Vikunya V vicugna Devegillerden olan lamanin vucut kisimlarinin adlari 1 Kulaklar 2 Kelle 3 Omuz koku 4 Sirt 5 Kalca 6 Kic 7 Kuyruk koku 8 Kuyruk 9 But 10 Ic diz 11 Metatarsal gland 12 Okce 13 Incik kemigi 14 Bacak 15 Diz eklemi 16 Bogur 17 Karin 18 Dirsek 19 Bilek 20 Topuk eklemi 21 Diz 22 Gogus 23 Omuz basi 24 Omuz 25 Bogaz 26 Yanak ya da cene kemigi 27 Burun cinsinin 3 ture bolunmesi konusunda tum bilimciler ayni fikirde degildir Yabani yasayan guanako ve guanakodan turetilmis olan evcil lama ve alpaka turlerinin tek bir tur oldugunu savunan bilimcilerde vardir Cunku bu uc turun arasinda bircok karismalardan olusan melezler bulunur Ama Eski Dunya develeri hakkinda da farkli goruslere rastlanilabilir Tek horguclu deve bazi zoologlar tarafindan evcil bir tur Camelus bactrianus ve yabani bir tur C ferus olarak 2 ture ayrilir Deve melezleri Hem Eski Dunya hem de Yeni Dunya develerinde melezler vardir Tek ve Cift horguclu develer birbirleri ile ureyebilirler ve hatta ortaya cikan yavrularda kendilerince uretken olurlar Bu Tulu veya Buht denilen melezlerin ya tek bir uzun horgucu ya da biri uzun digeri kisa olan iki horgucu olur Yeni Dunya develeri de ayni sekilde birbirleri ile ureyebilir ve uretken verimli yavrular dunyaya getirebilirler Bilimciler suni dolleme ile Eski ve Yeni Dunya develeri arasinda da karisim olusturmayi basarmislardir Bu melezlere Dema adi verilmistir Develer ve InsanlarDeveler yuk ve binek hayvanlari olarak gunumuze kadar hala cok faydali ev hayvanlaridirEvcillestirilmesi Hem Asya da hem de Amerika da devegillerin 5000 yil evvel coktan evcillestirilmis olduklari kabul edilir Devegiller hem yuk ve binek hayvanlari hem de yun et ve sut elde etmek icin evcillestirilmis ve gunumuze kadar hala bu sebeplerden tutulmaktadirlar Lama ve alpaka insanlarin elinde guanako turunden gelistirilmis olan turlerdir Tek horguclu deve Avustralya daki evcil kokenli yabani suruler haricinde gunumuzde artik sadece evcil hayvan olarak mevcuttur En son yabani olarak yasayanlarin 2000 yil evvel yok oldugu tahmin edilir Cift horguclu devenin yabani olarak yasayan son birkac suruleri Cin de ve Mogolistan da bulunur KitaplarBernhard Grzimek Grzimeks Tierleben Enzyklopadie des Tierreichs Bechtermunz 2001 ISBN 3 8289 1603 1 Ronald M Nowak Walker s Mammals of the World Johns Hopkins University Press Baltimore 1999 ISBN 0 8018 5789 9 D E Wilson amp D M Reeder Mammal Species of the World Johns Hopkins University Press 2005 ISBN 0 8018 8221 4Dis baglantilarWikimedia Commons ta Devegiller ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Vikitur de category Camelidae ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Ubersicht zur Systematik den Kamelarten sowie Wissenswertes zu Anatomie und Lebensraum 8 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde CNN Scientists produce first cross between camel and llama 11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde