Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fişek, genel anlamda Türkçede yivsiz av tüfeklerinin kullandığı mühimmata denir. Fişekler yapılarından dolayı ve içerdikleri saçma/tek kurşun veya benzeri katı/gaz atılacak malzemeden dolayı kalibre ile değil gauge ile değerlendirilirler. Ancak başka parametreler de bu fişeklerin yapıları ve kullanım alanlarını etkilemektedir. Fişekler 8ga-36ga arasında çaplarda üretilseler de nadir olarak 10ga modeller de mevcuttur. En çok kullanımda olan 12ga çapı kendi içinde 70–76 mm uzunluğa sahip kovanlarda üretilmektedir. Ayrıca aynı çap fişeğin barut miktarı ve içerdiği saçma miktarı da değişmektedir.
Yapısı
Fişeklerin yapısı bir bütün olarak düşünüldüğünde metal kovan dipçiği, plastik kovan, kapakçık ve içeride saçma (veya daha iyi bir kavram ile atılacak kurşun bilye veya başlık), tapa, barut ve kapsülden oluşur.
Tüfeğin tetiği çekildiği anda tüfek iğnesi ileri itilir => Kapsülün çevresini kaplayan bakır alaşımı ezilir => Kapsülün içindeki detonatör'de yaratılan etki hızlı bir kimyasal tepkimeyle patlamayla sonuçlanır => kapsüldeki küçük patlama Barut (barut+TNT karışımı olan fişek barutu)nda kimyasal tepkimeyle sonuçlanır ve kapalı alanın etkisiyle sonuç patlama olacaktır. => yaratılan patlama çok yüksek basınçta sıcak gaz meydana getirir ve gaz genleşir => dışarıya çıkmaya yol arayan bu gaz önündeki tapa ve dolayısıyla onun önündeki saçma ve kapakçığı öne doğru iter, Kapakçık açılır ve saçma ile arkasındaki tapa namlunun içine itilir => saçma ve tapanın namluyu terk etmesiyle beraber bu gaz da namludan dışarı çıkar ve atış işlemi gerçekleşmiş olur. Belirtildiği gibi bir fişeğin yapısındaki en önemli özellik barut ve saçma miktarı ve ona göre de fişeğe çap ve uzunluk seçilir. genel anlamda 76 mm uzunluğundaki 12ga fişeklere magnum tabiri kullanılır zira daha fazla barut ve saçma içerirler. Barut miktarının artmasıyla birlikte patlamanın şiddeti de artacaktır ve bunun için de o patlamaya dayanacak namlu gerekir. buna göre tüfeklerin namlularında fişek yatağının özellikleri her tüfek için farklı olarak yazılır. Örneğin 76mm bir fişek yatağına sahip tüfek revaçta olan 70mm'lik fişekleri ateşleyebilmekte ancak 70mm fişek yatağına sahip tüfekler 76mm'lik fişekleri belirtilen sebepten dolayı ateşleyememekteler. Bir diğer yandan barut miktarı arttıkça patlamanın içinde gerçekleştiği metal kovan dipçiği gerekmektedir. Bu dipçikler uzunluklarına göre T'li rakamlarla bildirilirler. Buna göre metal kovan dipçik boyu:
- T1: 8 mm
- T2: 12 mm
- T3: 16 mm
- T4: 20 mm
- T5: 25 mm
Parametreler
Anlatıldığı gibi fişekler içireklerine göre çeşitli parametrelere göre numaralandırılırlar. Bunlardan bazılar gauge ve saçma boyutundan ilave metal kovan boyu (aynı zamanda barut içeriğinin de bir göstergesi) idi. Ancak saçma içeriği de bir parametre olarak değerlendirilmektedir. Buna göre bir fişeğin içerdiği saçma miktarı kütlesine göre gr(gram) birimi ile beyan edilir (tıpkı yivli silahlardaki grain parametresi gibi). örn. 12/70 bir fişeğin anlamı fişek çapı 12ga uzunluğu ise 70mm'dir. ayrıca 12/36 ise 12ga çaptaki bir merminin 36gr kurşun içerdiği anlamına gelir.
Kuş avı için kullanılan saçma boyu ()
Kuş avında kullanılan saçmalar özellikle kuş avının genelde havada uçuş sırasında yapılmasından dolayı mümkün olan en fazla sayıda saçma ancak kuşun boyutuna göre etkili olan boyutlarda saçma ile yapılmalı. Bu tip saçmalarda tüm yivsiz av tüfeklerinin geleneğindeki gibi saçma numarası küçüldükçe saçma büyür.
| Av | Kurşun/Tungsten | Steel |
|---|---|---|
| Sülün | 4-6 | 2-3 |
| Hindi | 4-6 | 2-3 |
| Kumru, Bıldırcın, | 7½-8 | |
| Tavşan | 6-7½ | |
| Sincap | 6 | |
| Kaz | BB-2 | TT-1 |
| Ördek | 4-6 | 2-4 |
| büyük ördek | 2-4 | BB-2 |
()
Fişeğin içindeki saçmaların büyük seçilerek yapılan fişeğe denir. Türkiye'de en çok kullanılan şevrotin saçma numarası "00"'dır (ve bu numaraya halk arasında "Domdom" denir). Bu tip saçmalarda numara küçüldükçe saçma büyür. Bu tip fişekler avcılıkta büyükbaş hayvanlar (Türkiye için en sık Domuz avı) ve bir diğer yandan da ordularda özellikle şehir savaşlarında (yakın mesafelerde etkinlikleri yivlilere göre daha iyi olmasından dolayı) kullanılan av tüfeklerinde (en çok pompalı modeli kullanılsa da yarı-otomatik ve kombine versiyonlar da kullanımda) askeri fişekler olarak kullanılırlar.
"00" saçmasına sahip şevrotinler halk arasında "Domdom" ve "dokuzlu" olarak bilinirler zira içlerinde genelde yapılan modeliyle 9 adet 00 saçma bulunur. Bu tip fişekler özellikle büyük baş hayvanların yakın mesafeden avları için çok uygun bir yapı oluştururlar ancak birçok ülke bu av modelini yasaklamış durumdadır. Aynı "00" boyu saçma sert plastikten yapılıp aynı fişek yapısının içine konulduğunda polis ve kolluk kuvvetlerinin en çok tercih ettiği isyan bastırma fişeği haline gelmektedir. Bu tip fişekler hem silahın çalışma hızını yüksek tutmakta hem de istenilen etkiyi yaratmaktadır. Ancak tabiidir ki öldürmeyen bir fişek av için kullanılmamaktadır.
| Size | Nominal boyut | Saçma/oz |
|---|---|---|
| TriBall (12 Ga.) | .60" (15.24 mm) | 3/4 saçma başına ons |
| 0000 ("Dört-Sıfır") | .38" (9.7 mm) | 5 |
| 000 ("Üç-Sıfır") | .36" (9.1 mm) | 6 |
| 00 ("İki-Sıfır") | .33" (8.4 mm) | 8 |
| 0 ("Sıfır") | .32" (8.1 mm) | 9 |
| 1 | .30" (7.6 mm) | 10 |
| 2 | .27" (6.9 mm) | 15 |
| 3 | .25" (6.4 mm) | 18 |
| 4 | .24" (6 mm) | 21 |
()
Tek kurşun özellikle büyük baş hayvanların avında kullanılan bir fişek yapısıdır. İlk tek kurşun, Mauserin ünlü ve 7.92x57mm Mauser mermilerinin tasarımcısı olan Alman tarafından 1898'de dizayn edildi ve o günden bu yana kullanımdadır. Bu tip fişeklerle avcılık iyi düzeyde nişancılığa gereksinim duymaktadır zira bu kurşunlar yivsiz bir namludan ateşlendikleri ve dolayısıyla düşük menzil ve yüksek kurşun düşüşü ve hedeften sapma oranından dolayı yivli namlulardan atılan mermilerin aksine kötü bir balistik seyir ile (Balistik katsayısı: 0.02-0.04) hedefe doğru ilerlemekteler. 36ga (.410) yivsiz av tüfeklerinde kullanılan fişeklerin küçük yapılarından dolayı kullanılan başlıca fişekleri bu yapıda üretilmekteler. Tek kurşun fişekler seçtikleri kurbanlarına verdikleri hasar, balistik performanslarından dolayı yakın mesafede çok ağır olmaktadır.
Tek kurşunların üzerinde genellikle yiv-sete benzer oyuklar açılmaktadır. Bu oyuklar ateşleme esnasında yivsiz namluyla temasa geçen kurşunun hafif bir dönme hareketi yapmasına ve dolayısıyla balistik performansın, atış dikkatinin ve dolayısıyla menzilin bir miktar artmasına sebep olmaktadır ancak kuşkusuzdur ki bu olay namlulardan çok daha uzakta bir yerde kategorize edilmesi gerekmektedir.
Tek kurşunların en önemli özelliklerinden biri de slug veya şoksuz namludan yani tamamıyla silindir yapısında düz namludan ateş edilmelerinin gerekli olmasıdır. Bu olay şoklu namlulardan tek kurşunun ateşlenmesinin mümkün olmadığı anlamına gelmemekte ancak bunun gibi bir olayın gerçekleştiği durumda bir taraftan silahın aşınmaya maruz kalması durumu söz konusua olabilmekte hem de kurşunun balistik seyri değişip dikkati ciddi derecede azalmaktadır.
Polis, kolluk kuvvetleri ve nefsi müdafaada kullanımı
Polis ve kolluk kuvvetleri isyanlara karşı silah kullanmamak için kullandıkları fişekler, saçmalarının büyük ancak metalden değil de sert plastiklerden yapılmasından dolayı öldürücülüğü azaltılmış bir yapı halini almıştır. Söz konusu fişeklerle yakın atışlarda doğacak sonuç normal fişeklerle fazla fark arz etmemektedir.
Kaynakça
- ^ After bagging 300 birds, researchers declare that No. 2 is best steel shot size for roosters 21 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Craig Bihrle. Reprinted with permission.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Shotgun shells ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fisek genel anlamda Turkcede yivsiz av tufeklerinin kullandigi muhimmata denir Fisekler yapilarindan dolayi ve icerdikleri sacma tek kursun veya benzeri kati gaz atilacak malzemeden dolayi kalibre ile degil gauge ile degerlendirilirler Ancak baska parametreler de bu fiseklerin yapilari ve kullanim alanlarini etkilemektedir Fisekler 8ga 36ga arasinda caplarda uretilseler de nadir olarak 10ga modeller de mevcuttur En cok kullanimda olan 12ga capi kendi icinde 70 76 mm uzunluga sahip kovanlarda uretilmektedir Ayrica ayni cap fisegin barut miktari ve icerdigi sacma miktari da degismektedir 12ga bir fisegin genel gorunusu Kovanin seffaf olmasindan dolayi tum fisek yapisi gorulmektedir Bir Fisegin genel gorunusuYapisi12ga kus sacmasiyla doldurulmus bir fisek solda ve 12ga tek kursun Slug bir fisegin yapisi sagda kovan metal kismi barut tapa tek kursun kapakcik ve cevresi kovanin plastik kismi tek kursunun uzerindeki cizgiler yivli tufeklerdeki yiv sete benzer etki yaratmak icin tasarlanmislardir ve tek kursunun namlu icinde hafif bir donme hareketi yapmasina sebep olup menzilini bir miktar arttirirlar ancak aciktir ki bu etki yivli tufeklerdeki donme etkisinden cok daha uzakta ve balistik degeri cok daha dusuktur Bir fisegin ateslenmesiyle birlikte namludan cikan parcalarin fotografa yansisiFisegin yapisi Fiseklerin yapisi bir butun olarak dusunuldugunde metal kovan dipcigi plastik kovan kapakcik ve iceride sacma veya daha iyi bir kavram ile atilacak kursun bilye veya baslik tapa barut ve kapsulden olusur Tufegin tetigi cekildigi anda tufek ignesi ileri itilir gt Kapsulun cevresini kaplayan bakir alasimi ezilir gt Kapsulun icindeki detonator de yaratilan etki hizli bir kimyasal tepkimeyle patlamayla sonuclanir gt kapsuldeki kucuk patlama Barut barut TNT karisimi olan fisek barutu nda kimyasal tepkimeyle sonuclanir ve kapali alanin etkisiyle sonuc patlama olacaktir gt yaratilan patlama cok yuksek basincta sicak gaz meydana getirir ve gaz genlesir gt disariya cikmaya yol arayan bu gaz onundeki tapa ve dolayisiyla onun onundeki sacma ve kapakcigi one dogru iter Kapakcik acilir ve sacma ile arkasindaki tapa namlunun icine itilir gt sacma ve tapanin namluyu terk etmesiyle beraber bu gaz da namludan disari cikar ve atis islemi gerceklesmis olur Belirtildigi gibi bir fisegin yapisindaki en onemli ozellik barut ve sacma miktari ve ona gore de fisege cap ve uzunluk secilir genel anlamda 76 mm uzunlugundaki 12ga fiseklere magnum tabiri kullanilir zira daha fazla barut ve sacma icerirler Barut miktarinin artmasiyla birlikte patlamanin siddeti de artacaktir ve bunun icin de o patlamaya dayanacak namlu gerekir buna gore tufeklerin namlularinda fisek yataginin ozellikleri her tufek icin farkli olarak yazilir Ornegin 76mm bir fisek yatagina sahip tufek revacta olan 70mm lik fisekleri atesleyebilmekte ancak 70mm fisek yatagina sahip tufekler 76mm lik fisekleri belirtilen sebepten dolayi atesleyememekteler Bir diger yandan barut miktari arttikca patlamanin icinde gerceklestigi metal kovan dipcigi gerekmektedir Bu dipcikler uzunluklarina gore T li rakamlarla bildirilirler Buna gore metal kovan dipcik boyu T1 8 mm T2 12 mm T3 16 mm T4 20 mm T5 25 mmParametrelerAnlatildigi gibi fisekler icireklerine gore cesitli parametrelere gore numaralandirilirlar Bunlardan bazilar gauge ve sacma boyutundan ilave metal kovan boyu ayni zamanda barut iceriginin de bir gostergesi idi Ancak sacma icerigi de bir parametre olarak degerlendirilmektedir Buna gore bir fisegin icerdigi sacma miktari kutlesine gore gr gram birimi ile beyan edilir tipki yivli silahlardaki grain parametresi gibi orn 12 70 bir fisegin anlami fisek capi 12ga uzunlugu ise 70mm dir ayrica 12 36 ise 12ga captaki bir merminin 36gr kursun icerdigi anlamina gelir Kus avi icin kullanilan sacma boyu Yivsiz tufekle avlanmis 3 adet tavsan ve arkasinda avcinin belinde fiseklik ve icindeki fisekler Tavsan avinda en cok 1 numara sacma tercih edilir Kus avinda kullanilan sacmalar ozellikle kus avinin genelde havada ucus sirasinda yapilmasindan dolayi mumkun olan en fazla sayida sacma ancak kusun boyutuna gore etkili olan boyutlarda sacma ile yapilmali Bu tip sacmalarda tum yivsiz av tufeklerinin gelenegindeki gibi sacma numarasi kuculdukce sacma buyur Av Kursun Tungsten SteelSulun 4 6 2 3Hindi 4 6 2 3Kumru Bildircin 7 8Tavsan 6 7 Sincap 6Kaz BB 2 TT 1Ordek 4 6 2 4buyuk ordek 2 4 BB 2 Benelli M4 Super 90 M1014 Cibuti de bir askerin elinde ates ederken Silah ile ateslenip firlatilan kovanlar sevrotin fiseklere aittir Goruldugu gibi genel olarak askeri amaclarda kullanilan av tufeklerinin yapisi bir miktar av amacli olanlardan farkli ve katlanabilir kundak ve tabanca kabzasina sahiptir Turkiye de yururlukte olan yonetmelik geregi av tufeklerinde katlanabilir kabzanin sivil kullanimi yasaktir Domdom veya Dokuzlu yani 00 sacmayla yapilmis fisek Dikkat edildiginde fisegin icinde dokuz adet sacma secilebilmektedir Fisegin icindeki sacmalarin buyuk secilerek yapilan fisege denir Turkiye de en cok kullanilan sevrotin sacma numarasi 00 dir ve bu numaraya halk arasinda Domdom denir Bu tip sacmalarda numara kuculdukce sacma buyur Bu tip fisekler avcilikta buyukbas hayvanlar Turkiye icin en sik Domuz avi ve bir diger yandan da ordularda ozellikle sehir savaslarinda yakin mesafelerde etkinlikleri yivlilere gore daha iyi olmasindan dolayi kullanilan av tufeklerinde en cok pompali modeli kullanilsa da yari otomatik ve kombine versiyonlar da kullanimda askeri fisekler olarak kullanilirlar 00 sacmasina sahip sevrotinler halk arasinda Domdom ve dokuzlu olarak bilinirler zira iclerinde genelde yapilan modeliyle 9 adet 00 sacma bulunur Bu tip fisekler ozellikle buyuk bas hayvanlarin yakin mesafeden avlari icin cok uygun bir yapi olustururlar ancak bircok ulke bu av modelini yasaklamis durumdadir Ayni 00 boyu sacma sert plastikten yapilip ayni fisek yapisinin icine konuldugunda polis ve kolluk kuvvetlerinin en cok tercih ettigi isyan bastirma fisegi haline gelmektedir Bu tip fisekler hem silahin calisma hizini yuksek tutmakta hem de istenilen etkiyi yaratmaktadir Ancak tabiidir ki oldurmeyen bir fisek av icin kullanilmamaktadir Size Nominal boyut Sacma ozTriBall 12 Ga 60 15 24 mm 3 4 sacma basina ons0000 Dort Sifir 38 9 7 mm 5000 Uc Sifir 36 9 1 mm 600 Iki Sifir 33 8 4 mm 80 Sifir 32 8 1 mm 91 30 7 6 mm 102 27 6 9 mm 153 25 6 4 mm 184 24 6 mm 21 12ga bir fisegin icinde tek kursun yapisi tek kursunlar genellikle tapaya takilarak iskandil yapisinda uretilmekteler yani tapa ve kursun birbirine yapisik sekilde bulunurlar Tek kursun ozellikle buyuk bas hayvanlarin avinda kullanilan bir fisek yapisidir Ilk tek kursun Mauserin unlu ve 7 92x57mm Mauser mermilerinin tasarimcisi olan Alman tarafindan 1898 de dizayn edildi ve o gunden bu yana kullanimdadir Bu tip fiseklerle avcilik iyi duzeyde nisanciliga gereksinim duymaktadir zira bu kursunlar yivsiz bir namludan ateslendikleri ve dolayisiyla dusuk menzil ve yuksek kursun dususu ve hedeften sapma oranindan dolayi yivli namlulardan atilan mermilerin aksine kotu bir balistik seyir ile Balistik katsayisi 0 02 0 04 hedefe dogru ilerlemekteler 36ga 410 yivsiz av tufeklerinde kullanilan fiseklerin kucuk yapilarindan dolayi kullanilan baslica fisekleri bu yapida uretilmekteler Tek kursun fisekler sectikleri kurbanlarina verdikleri hasar balistik performanslarindan dolayi yakin mesafede cok agir olmaktadir Tek kursunlarin uzerinde genellikle yiv sete benzer oyuklar acilmaktadir Bu oyuklar atesleme esnasinda yivsiz namluyla temasa gecen kursunun hafif bir donme hareketi yapmasina ve dolayisiyla balistik performansin atis dikkatinin ve dolayisiyla menzilin bir miktar artmasina sebep olmaktadir ancak kuskusuzdur ki bu olay namlulardan cok daha uzakta bir yerde kategorize edilmesi gerekmektedir Tek kursunlarin en onemli ozelliklerinden biri de slug veya soksuz namludan yani tamamiyla silindir yapisinda duz namludan ates edilmelerinin gerekli olmasidir Bu olay soklu namlulardan tek kursunun ateslenmesinin mumkun olmadigi anlamina gelmemekte ancak bunun gibi bir olayin gerceklestigi durumda bir taraftan silahin asinmaya maruz kalmasi durumu soz konusua olabilmekte hem de kursunun balistik seyri degisip dikkati ciddi derecede azalmaktadir Polis kolluk kuvvetleri ve nefsi mudafaada kullanimiSevrotine benzer bir yapiyla buyuk sacmalardan olusan fisek yapisina ragmen sacmalarin metalden degil de sert plastik veya benzeri daha hafif malzemeden yapilmasindan dolayi olduruculugu azaltilmis bir fisek turu Ozellikle isyanlari bastirma amacli olarak Polis cevik kuvveti tarafindan kullanilir Polis ve kolluk kuvvetleri isyanlara karsi silah kullanmamak icin kullandiklari fisekler sacmalarinin buyuk ancak metalden degil de sert plastiklerden yapilmasindan dolayi olduruculugu azaltilmis bir yapi halini almistir Soz konusu fiseklerle yakin atislarda dogacak sonuc normal fiseklerle fazla fark arz etmemektedir Kaynakca After bagging 300 birds researchers declare that No 2 is best steel shot size for roosters 21 Kasim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Craig Bihrle Reprinted with permission Dis baglantilarWikimedia Commons ta Shotgun shells ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur