Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Romanşça (Romanşça: rumantsch/rumauntsch/romontsch; Almanca: Rätoromanisch; İtalyanca: Romancio), İsviçre'nin dört millî dilinden biridir (diğerleri Almanca, Fransızca, İtalyanca). Ağırlıklı olarak Graubünden kantonunda konuşulmaktadır. Romanşça Latin dilleri ailesine mensuptur.
| Romanşça | |
|---|---|
| Rumantsch | |
| Telaffuz | |
| Ana dili olanlar | İsviçre |
| Konuşan sayısı | 44.354 (Ana dil olarak) (2017) 60.000 (Toplam) (2000) |
| Dil ailesi | |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | rm |
| ISO 639-2 | roh |
| ISO 639-3 | roh |
Örnekler
| Romanşça | Türkçesi |
|---|---|
| Allegra | Merhaba |
| Co vai? | Nasılsın? |
| Cu vo que hoz a te? | Bugün nasılsın? |
| Sto bain ed a bainbod! | Güle güle, görüşmek üzere! |
| Fa plaschair | Tanıştığıma memnun oldum |
| Bun di | İyi günler |
| Buna saira | İyi akşamlar |
| Buna notg | İyi geceler |
| A revair | Gülegüle |
| A pli tard | Görüşmek üzere |
| Perstgisai | Özür dilerim |
| I ma displascha | Üzgünüm |
| Perdunai | Pardon |
| Per plaschair | Lütfen |
| Grazia fitg | Çok teşekkürler |
| Anzi | Bir şey değil |
| Gratulazions | Tebrikler |
| Bun cletg | İyi şanslar |
| Ils quants è oz? | Bugün ayın kaçı? |
| Quants onns has ti? | Kaç yaşındasın? |
Sayılar
| Sayı | Okunuşu | Sayı | Okunuşu | Sayı | Okunuşu | Sayı | Okunuşu |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | esa | 11 | echi | 21 | ventgesa | 200 | duatschient |
| 2 | dua | 12 | duchi | 22 | ventgdua | 500 | tschuntgtshient |
| 3 | trig | 13 | triesch | 30 | estrata | 1000 | milli |
| 4 | tcuar | 14 | tcuesch | 40 | duatrata | 2000 | duamilli |
| 5 | tschunt | 15 | tschech | 50 | tschuncanta | 5000 | tschuntmilli |
| 6 | sasta | 16 | sasech | 60 | sascanta | 10.000 | dieschmilli |
| 7 | shapti | 17 | dieschshapti | 70 | shapcanta | 50.000 | tschuncantamilli |
| 8 | oti | 18 | dieschoti | 80 | otcanta | 100.000 | tschientmilli |
| 9 | nazyuni | 19 | dieschnazyuni | 90 | nazyuncanta | 1.000.000 | esa milyontg |
| 10 | diesch | 20 | ventg | 100 | tschient |
Romanç Grişun
(Graubündenli Romanşça) 'nın girişimiyle dilbilimci Heinrich Schmid tarafından 1970'li ve 1980'li yıllarda geliştirilmiş ortak bir yazı dilidir. 2001'den beri Romanç Grişun, Graubünden Kantonu'da resmî dil olarak kullanılıp Romanşça konuşan halkla temasta kullanılmaktadır; Romanş köylerde hâlâ bölgesel şive resmî dil vasfını devam ettirmektedir. Ortak yazı dili Romanşçanın güçlenmesini ve böylece kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya olan bu dili korumayı hedeflemektedir.
Ağustos 2003'te Graubünden Kanton Parlamentosu, Romanç Grişunu bütün Romanş okullarda yazı dili olarak kullanılmasını kararlaştırdıysa da bölgelerde bu yapay dil herkes tarafından olumlu karşılanmadı. Bazıları böylece Romanşçanın nihaî ölümünün kaderi olduğunu ifade ettiler. Bu karardan önce bütün öğretim gereçleri beş geleneksel şîvede basılmaktaydı. Bir yandan bu kararla okul kitaplarının üretim masrafları azaltılırken diğer yandan bilhassa Cermenleşmenin yaygın ve mahallî şîvenin yeni yazı dilinden çok farklı olduğu bölgelerde çocuklar okullarda pratik olarak onlara yabancı ikinci bir dil öğreneceğinden şivenin durumunu zayıflatacaktır. Romanş olmayan taraflardan bölgesel şîve farklılıkları küçümsenmişti. Çünkü bu lehçeler arasındaki farklar, İsviçre Almancası ağızları arasındaki farktan daha büyüktür. Parlamento kararının uygulanması için tespit edilen geçiş süresi 20 yıldır. Bugünkü hukûkî duruma göre hiçbir belediyeye bu dile geçmesi için zorlanamayacaksa da gerekli ders kitaplarını sağlamak güçleşecektir.
Graubündenli kanton yönetimi, uygulamaya konması için değişik modeller meydana getirdi. "Öncü belediye" projesi (Almanca: Pioniergemeinde), yeni dilin pasif olarak hemen uygulamaya konmasını öngörüyor. Bu da öğrencilerin iki yıllık bir giriş döneminde Rumanç Grişunu sâdece şarkılar dinlemeyle öğrenmesi olarak tanımlanıyor. Bu zorunlu dönemden sonra aktif öğrenime geçiliyor.
İlk olarak Val Müstair (Almanca: Münstertal) belediyeleri bu öncü proje için karar verdiler ve 2005'ten beri bu belediye okullarında pasif dönem uygulanmaktaydı. 2007-2008 ders yılından beri Val Müstair öğrencileri, yeni dili aktif olarak yazı dilini öğrenmektedirler. Val Müstair'in belediyelerince bu uygulamanın başlatılması, bölgeyi tanıyanlar için şaşırtıcı olmadı. Çünkü şimdiye kadar kullanılan ve Vallader adı verilen yazı dili, kullanmakta oldukları konuşma diliyle büyük farklılıklar gösteriyordu. Dolayısıyla bu yazı dilinin değişmesi, bu bölgede konuşma dili için bir tehdit olarak görülmedi. Eski yazı dilinin kaybolması, Rumanç Grişunun taraftarları tarafından bütün kantonda ortak bir yazı dilinin oluşmasının getireceği faydayla telâfî edileceği kanısındadırlar.
Val Müstair'i örnek alan başka belediyeler de oldu. Bunlar bir taraftan yeni dile yakın ağızlar konuşanlar, diğer taraftan da Almancanın baskısını çok his eden belediyelerdir. Böylece Oberhalbstein, Albula Vâdîsi ve Alt Surselva'daki belediyelerin çoğu, öncü döneme başladılar. Alt Surselva'da ilk olarak , bu uygulamaya başladı.
Bu arada Val Müstair'deki ebeveynler, oradaki ağzın tehlikede olduğunu sanarak başlayarak artık Romanş Grişunu Romanşçanın kurtarılması için iyi bir fikir olduğunu düşünmemektedirler. Mart 2012'deki bir oylamada okulda yeniden kendi ağızlarının öğretilmesine karar verdiler. Bunun anayasaya aykırılığı önce düşünüldüyse de bunun böyle olmadığı açıklığa kavuştu.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Romansca Romansca rumantsch rumauntsch romontsch Almanca Ratoromanisch Italyanca Romancio Isvicre nin dort milli dilinden biridir digerleri Almanca Fransizca Italyanca Agirlikli olarak Graubunden kantonunda konusulmaktadir Romansca Latin dilleri ailesine mensuptur RomanscaRumantschTelaffuz rʊˈmaʊ ntʃ rʊˈmœntʃ Ana dili olanlarIsvicreKonusan sayisi44 354 Ana dil olarak 2017 60 000 Toplam 2000 Dil ailesiHint Avrupa Dilleri Italik dillerLatin dilleriGallo Romen dilleriReto Romen dilleriRomanscaDil kodlariISO 639 1rmISO 639 2rohISO 639 3rohOrneklerRomansca TurkcesiAllegra MerhabaCo vai Nasilsin Cu vo que hoz a te Bugun nasilsin Sto bain ed a bainbod Gule gule gorusmek uzere Fa plaschair Tanistigima memnun oldumBun di Iyi gunlerBuna saira Iyi aksamlarBuna notg Iyi gecelerA revair GuleguleA pli tard Gorusmek uzerePerstgisai Ozur dilerimI ma displascha UzgunumPerdunai PardonPer plaschair LutfenGrazia fitg Cok tesekkurlerAnzi Bir sey degilGratulazions TebriklerBun cletg Iyi sanslarIls quants e oz Bugun ayin kaci Quants onns has ti Kac yasindasin SayilarSayi Okunusu Sayi Okunusu Sayi Okunusu Sayi Okunusu1 esa 11 echi 21 ventgesa 200 duatschient2 dua 12 duchi 22 ventgdua 500 tschuntgtshient3 trig 13 triesch 30 estrata 1000 milli4 tcuar 14 tcuesch 40 duatrata 2000 duamilli5 tschunt 15 tschech 50 tschuncanta 5000 tschuntmilli6 sasta 16 sasech 60 sascanta 10 000 dieschmilli7 shapti 17 dieschshapti 70 shapcanta 50 000 tschuncantamilli8 oti 18 dieschoti 80 otcanta 100 000 tschientmilli9 nazyuni 19 dieschnazyuni 90 nazyuncanta 1 000 000 esa milyontg10 diesch 20 ventg 100 tschientRomanc Grisun Graubundenli Romansca nin girisimiyle dilbilimci Heinrich Schmid tarafindan 1970 li ve 1980 li yillarda gelistirilmis ortak bir yazi dilidir 2001 den beri Romanc Grisun Graubunden Kantonu da resmi dil olarak kullanilip Romansca konusan halkla temasta kullanilmaktadir Romans koylerde hala bolgesel sive resmi dil vasfini devam ettirmektedir Ortak yazi dili Romanscanin guclenmesini ve boylece kaybolma tehlikesiyle karsi karsiya olan bu dili korumayi hedeflemektedir Agustos 2003 te Graubunden Kanton Parlamentosu Romanc Grisunu butun Romans okullarda yazi dili olarak kullanilmasini kararlastirdiysa da bolgelerde bu yapay dil herkes tarafindan olumlu karsilanmadi Bazilari boylece Romanscanin nihai olumunun kaderi oldugunu ifade ettiler Bu karardan once butun ogretim gerecleri bes geleneksel sivede basilmaktaydi Bir yandan bu kararla okul kitaplarinin uretim masraflari azaltilirken diger yandan bilhassa Cermenlesmenin yaygin ve mahalli sivenin yeni yazi dilinden cok farkli oldugu bolgelerde cocuklar okullarda pratik olarak onlara yabanci ikinci bir dil ogreneceginden sivenin durumunu zayiflatacaktir Romans olmayan taraflardan bolgesel sive farkliliklari kucumsenmisti Cunku bu lehceler arasindaki farklar Isvicre Almancasi agizlari arasindaki farktan daha buyuktur Parlamento kararinin uygulanmasi icin tespit edilen gecis suresi 20 yildir Bugunku hukuki duruma gore hicbir belediyeye bu dile gecmesi icin zorlanamayacaksa da gerekli ders kitaplarini saglamak guclesecektir Graubundenli kanton yonetimi uygulamaya konmasi icin degisik modeller meydana getirdi Oncu belediye projesi Almanca Pioniergemeinde yeni dilin pasif olarak hemen uygulamaya konmasini ongoruyor Bu da ogrencilerin iki yillik bir giris doneminde Rumanc Grisunu sadece sarkilar dinlemeyle ogrenmesi olarak tanimlaniyor Bu zorunlu donemden sonra aktif ogrenime geciliyor Ilk olarak Val Mustair Almanca Munstertal belediyeleri bu oncu proje icin karar verdiler ve 2005 ten beri bu belediye okullarinda pasif donem uygulanmaktaydi 2007 2008 ders yilindan beri Val Mustair ogrencileri yeni dili aktif olarak yazi dilini ogrenmektedirler Val Mustair in belediyelerince bu uygulamanin baslatilmasi bolgeyi taniyanlar icin sasirtici olmadi Cunku simdiye kadar kullanilan ve Vallader adi verilen yazi dili kullanmakta olduklari konusma diliyle buyuk farkliliklar gosteriyordu Dolayisiyla bu yazi dilinin degismesi bu bolgede konusma dili icin bir tehdit olarak gorulmedi Eski yazi dilinin kaybolmasi Rumanc Grisunun taraftarlari tarafindan butun kantonda ortak bir yazi dilinin olusmasinin getirecegi faydayla telafi edilecegi kanisindadirlar Val Mustair i ornek alan baska belediyeler de oldu Bunlar bir taraftan yeni dile yakin agizlar konusanlar diger taraftan da Almancanin baskisini cok his eden belediyelerdir Boylece Oberhalbstein Albula Vadisi ve Alt Surselva daki belediyelerin cogu oncu doneme basladilar Alt Surselva da ilk olarak bu uygulamaya basladi Bu arada Val Mustair deki ebeveynler oradaki agzin tehlikede oldugunu sanarak baslayarak artik Romans Grisunu Romanscanin kurtarilmasi icin iyi bir fikir oldugunu dusunmemektedirler Mart 2012 deki bir oylamada okulda yeniden kendi agizlarinin ogretilmesine karar verdiler Bunun anayasaya aykiriligi once dusunulduyse de bunun boyle olmadigi acikliga kavustu