Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yapay seçilim, insanların bilinçli ve amaçlı olarak bir organizmanın belli özelliklerini seçmesi ve kontrollü olarak yetiştirmesi sürecini anlatan tanım. Bu terim, Charles Darwin tarafından belirli özelliklere sahip canlıların farklılaşarak çoğalmalarının gelişmiş hayatta kalma veya üreme yeteneklerine dayandığı doğal seçilime karşılık olarak kullanılmıştır. İnsan eliyle hangi hayvan ya da bitkinin üretileceğine karar verildiği yapay seçilimin aksine, doğal seçilimde ne tür varyasyonların ve genlerin gelecek nesillere aktarılacağını çevre veya doğa şartları belirler.
Yapay seçilimin bilinçli kullanımı, yeni ilaçların keşfinde ve geliştirilmesinde olduğu gibi, deneysel biyolojide çok yaygın hale gelmiştir.
Yapay seçilim bilinçsiz bir şekilde meydana gelebilir; yabani bitkilerin ilk insanlar tarafından evcilleştirilmesi ve tarıma uygun hale getirilmesinin büyük ölçüde bilinçsiz bir süreç olduğu düşünülmektedir.
Tarihçe
Yapay seçilime örnek olarak avcı-toplayıcı insanların vahşi kurtları yanına alıp beslemesi, diğerlerini uzaklaştırması ve bu şekilde köpeklerin evrimini değiştirmesi örnek verilebilir.
Yapay seçilim yöntemleri Romalılar tarafından biliniyor ve uygulanıyordu. 2000 yıl öncesine ait dönemden kalma bilimsel eserler, farklı amaçlar için hayvanların nasıl seçileceğine dair öğüt ve bilgiler vermenin yanı sıra bu antik eserler, gibi kendisinden daha önceki bilimsel kaynak ve mercilerden alıntı da yapmaktadır. Yapay seçilim fikri, daha sonra İranlı İslam bilgini El-Birûni tarafından 11. yüzyılda ifade edilmiştir. Hindistan adlı eserinde bu fikri dikkate alıp çeşitli örnekler vermiştir.
Tarımcı, ihtiyacı olduğu kadar yetiştirip arta kalanları söküp atmak suretiyle istediği tahılları seçer. Orman korucusu, kusursuz gördüğü dalları bırakırken diğerlerini keserek atar. Arılar, sadece yemek yiyen ve kovanda başka iş yapmayan kendi türünden arıları öldürür.
Charles Darwin, ileri sürdüğü doğal seçilimin daha geniş ve kapsamlı bir süreç olduğunu göstermek için bu yeni terimi kullanmıştır. Darwin, arzu edilen özelliklere sahip canlı bireylerin insanlar tarafından kontrollü ve bilinçli olarak yetiştirildiğini, arzu edilen özelliklere sahip olmayan bireylerin ise üremekten alıkonulduğu ve bu şekilde hayvancılık ve bitki ıslahındaki yöntemlerle birçok evcil hayvan ve bitkinin, kendilerine özgü bir takım özel özelliklere sahip olduğunun farkına varmıştır.
Darwin bu terimi, 1859'deki Türlerin Kökeni isimli eserinin ilk baskısında, iki defa, Bölüm IV'de (Doğal Seçilim; ya da En Uygun Olanın Yaşaması) ile Bölüm VI'de (Teorinin Güçlükleri) kullanmıştır.
Seçilim süreci her ne kadar yavaş olsa da, güçsüz ve çelimsiz insan, yapay seçilimin etkisiyle birçok şey gerçekleştirebilir ve ben bu değişimlere dair herhangi bir sınır göremiyorum, tüm canlı varlıklar arasındaki ortak uyarlamaların güzelliği ve sonsuz karmaşıklığı, biri diğeriyle, sahip oldukları fiziksel yaşam şartlarıyla, doğanın seçim gücü tarafından uzun zaman seyirlerinde etkilenebilirler. Bizler, son derece ufak ve önemsiz farklılıkların oluşumundan tamamen habersiziz ve ancak farklı ülkelerdeki, özellikle çok az yapay seçilimin mevcut olduğu daha az uygar ülkelerdeki evcil hayvan ırkları arasındaki farkların bize yansımasıyla bunun bilincine varırız.
Doğal seçilimle karşılaştırma
Doğal seçilim ile yapay seçilimin altında yatan genetik süreçler arasında gerçek bir fark olmayıp yapay seçilim kavramı, Charles Darwin tarafından daha geniş bir doğal seçilim sürecinin bir göstergesi olarak kullanılmıştır. Bu seçilim süreci, insanların tercihleri veya etkinlikleri belirli bir popülasyonun veya türün evrimini büyük ölçüde etkilediğinde "yapay" olarak adlandırılır. Gerçekten de, birçok evrimsel biyolog, evcilleştirmeyi, insan kontrolü altındaki canlılarda görülen adaptif değişikliklerin ve insan eliyle yapılan doğal seçilimin bir türü olarak bakarlar.
Ancak, çevrenin değiştirilmesi ile bilinçsiz olarak oluşan yapay seçilim ile laboratuvarda DNA dizilerinin bilinçli olarak değiştirilmesi ile yapılan yapay seçilim arasında ayrım yapmak yararlı olabilir. Laboratuvarlar yapılan genetik manipülasyonlar ile doğada oluşan genetik değişimler arasında ancak çok az ortak yönler vardır.
Laboratuvarda kullanımı
Seçilim hakkındaki bilgilerin planlı kullanımı, deneysel biyolojide özellikle mikrobiyoloji ve genetik alanında yaygın hale gelmiştir. Genetik mühendisliğinde her yerde yaygın olarak kullanılan bir laboratuvar tekniği sayesinde genler, adı verilen bir yöntemle, genellikle plazmid denilen küçük daire biçimindeki DNA moleküleri üzerinde yer alan ve bakterilerden oluşan hücre kültürü içindeki hücrelere aktarılırlar. İlgili olunan gen, plazmid üzerinde tarafından ya da antibiyotik direnci, yüksek tuz konsantrasyonlarında yaşayabilme gibi belirli bir özelliği kodlayan "seçilebilir belirteç" tarafından eşlik edilir. Hücreler daha sonra normal hücreler için ölümcül olan ama çalışan ve plazmid üzerindeki geni ifade eden hücreler için konuksever olan bir ortamda kültive edilerek yetiştirilirler. Bu şekilde raportör genin ifadesi, bir sinyal gibi işlemekte ve hücre içinde ilgili olunan gene karşılık gelmektedir.
Yeni ilaçların geliştirmesinde kullanılan başka bir teknik, belirli organik bileşiklerle birleşmede yüksek eğilim gösterilmesi istenilen aptamer veya nükleik asit parçalarının geliştirmesinde kullanılır ve bunun için 'in vitro seçilimi' denilen yinelemeli bir seçici sürecinden yararlanır.
Evrimsel fizyoloji, ve canlılar biyolojisinin diğer alanlarındaki çalışmalar da, her ne kadar gelişmiş omurgalı canlılarda nesillerin ikiye katlanma süreçleri uzun sürse veya ıslah etmede daha fazla zorluklar olsa da, yapay seçilimden faydalanırlar.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.
- ^ Buffum, Burt C. Arid Agriculture; A Hand-Book for the Western Farmer and Stockman, p. 232. Accessed at [1] 14 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., June 20, 2010.
- ^ Lush, Jay L. Animal Breeding Plans, p. 21. Accessed at [2] 14 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., June 20, 2010.
- ^ Jan Z. Wilczynski (Aralık 1959), "On the Presumed Darwinism of Alberuni Eight Hundred Years before Darwin", Isis, 50 (4), ss. 459-466 [459-61]
- ^ Darwin 1859, s. [3]
- ^ Darwin 1859, ss. 197–198
- ^ Swallow JG, T, Jr. (2005). Selection experiments as a tool in evolutionary and comparative physiology: insights into complex traits—an introduction to the symposium. Integr Comp Biol, 45:387–390.PDF 16 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ T, Jr. (2003). Selection experiments: an under-utilized tool in biomechanics and organismal biology. Ch.3, Vertebrate Biomechanics and Evolution ed. Bels VL, Gasc JP, Casinos A. PDF 23 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ T, Jr., Rose MR, eds. (2009). Experimental Evolution: Concepts, Methods, and Applications of Selection Experiments. 28 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . University of California Press, Berkeley, California. In press.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yapay secilim insanlarin bilincli ve amacli olarak bir organizmanin belli ozelliklerini secmesi ve kontrollu olarak yetistirmesi surecini anlatan tanim Bu terim Charles Darwin tarafindan belirli ozelliklere sahip canlilarin farklilasarak cogalmalarinin gelismis hayatta kalma veya ureme yeteneklerine dayandigi dogal secilime karsilik olarak kullanilmistir Insan eliyle hangi hayvan ya da bitkinin uretilecegine karar verildigi yapay secilimin aksine dogal secilimde ne tur varyasyonlarin ve genlerin gelecek nesillere aktarilacagini cevre veya doga sartlari belirler Yapay secilimin sonuclari Danua ve melez bir Civava Yapay secilimin bilincli kullanimi yeni ilaclarin kesfinde ve gelistirilmesinde oldugu gibi deneysel biyolojide cok yaygin hale gelmistir Yapay secilim bilincsiz bir sekilde meydana gelebilir yabani bitkilerin ilk insanlar tarafindan evcillestirilmesi ve tarima uygun hale getirilmesinin buyuk olcude bilincsiz bir surec oldugu dusunulmektedir TarihceYapay secilime ornek olarak avci toplayici insanlarin vahsi kurtlari yanina alip beslemesi digerlerini uzaklastirmasi ve bu sekilde kopeklerin evrimini degistirmesi ornek verilebilir Secici yetistirmeyle yabani bitkisi solda zaman icinde misira donusmustur sagda Ortada misir teosinte hibriti Yapay secilim yontemleri Romalilar tarafindan biliniyor ve uygulaniyordu 2000 yil oncesine ait donemden kalma bilimsel eserler farkli amaclar icin hayvanlarin nasil secilecegine dair ogut ve bilgiler vermenin yani sira bu antik eserler gibi kendisinden daha onceki bilimsel kaynak ve mercilerden alinti da yapmaktadir Yapay secilim fikri daha sonra Iranli Islam bilgini El Biruni tarafindan 11 yuzyilda ifade edilmistir Hindistan adli eserinde bu fikri dikkate alip cesitli ornekler vermistir Tarimci ihtiyaci oldugu kadar yetistirip arta kalanlari sokup atmak suretiyle istedigi tahillari secer Orman korucusu kusursuz gordugu dallari birakirken digerlerini keserek atar Arilar sadece yemek yiyen ve kovanda baska is yapmayan kendi turunden arilari oldurur Charles Darwin ileri surdugu dogal secilimin daha genis ve kapsamli bir surec oldugunu gostermek icin bu yeni terimi kullanmistir Darwin arzu edilen ozelliklere sahip canli bireylerin insanlar tarafindan kontrollu ve bilincli olarak yetistirildigini arzu edilen ozelliklere sahip olmayan bireylerin ise uremekten alikonuldugu ve bu sekilde hayvancilik ve bitki islahindaki yontemlerle bircok evcil hayvan ve bitkinin kendilerine ozgu bir takim ozel ozelliklere sahip oldugunun farkina varmistir Darwin bu terimi 1859 deki Turlerin Kokeni isimli eserinin ilk baskisinda iki defa Bolum IV de Dogal Secilim ya da En Uygun Olanin Yasamasi ile Bolum VI de Teorinin Guclukleri kullanmistir Secilim sureci her ne kadar yavas olsa da gucsuz ve celimsiz insan yapay secilimin etkisiyle bircok sey gerceklestirebilir ve ben bu degisimlere dair herhangi bir sinir goremiyorum tum canli varliklar arasindaki ortak uyarlamalarin guzelligi ve sonsuz karmasikligi biri digeriyle sahip olduklari fiziksel yasam sartlariyla doganin secim gucu tarafindan uzun zaman seyirlerinde etkilenebilirler Bizler son derece ufak ve onemsiz farkliliklarin olusumundan tamamen habersiziz ve ancak farkli ulkelerdeki ozellikle cok az yapay secilimin mevcut oldugu daha az uygar ulkelerdeki evcil hayvan irklari arasindaki farklarin bize yansimasiyla bunun bilincine variriz Dogal secilimle karsilastirmaDogal secilim ile yapay secilimin altinda yatan genetik surecler arasinda gercek bir fark olmayip yapay secilim kavrami Charles Darwin tarafindan daha genis bir dogal secilim surecinin bir gostergesi olarak kullanilmistir Bu secilim sureci insanlarin tercihleri veya etkinlikleri belirli bir populasyonun veya turun evrimini buyuk olcude etkilediginde yapay olarak adlandirilir Gercekten de bircok evrimsel biyolog evcillestirmeyi insan kontrolu altindaki canlilarda gorulen adaptif degisikliklerin ve insan eliyle yapilan dogal secilimin bir turu olarak bakarlar Ancak cevrenin degistirilmesi ile bilincsiz olarak olusan yapay secilim ile laboratuvarda DNA dizilerinin bilincli olarak degistirilmesi ile yapilan yapay secilim arasinda ayrim yapmak yararli olabilir Laboratuvarlar yapilan genetik manipulasyonlar ile dogada olusan genetik degisimler arasinda ancak cok az ortak yonler vardir Laboratuvarda kullanimiSecilim hakkindaki bilgilerin planli kullanimi deneysel biyolojide ozellikle mikrobiyoloji ve genetik alaninda yaygin hale gelmistir Genetik muhendisliginde her yerde yaygin olarak kullanilan bir laboratuvar teknigi sayesinde genler adi verilen bir yontemle genellikle plazmid denilen kucuk daire bicimindeki DNA molekuleri uzerinde yer alan ve bakterilerden olusan hucre kulturu icindeki hucrelere aktarilirlar Ilgili olunan gen plazmid uzerinde tarafindan ya da antibiyotik direnci yuksek tuz konsantrasyonlarinda yasayabilme gibi belirli bir ozelligi kodlayan secilebilir belirtec tarafindan eslik edilir Hucreler daha sonra normal hucreler icin olumcul olan ama calisan ve plazmid uzerindeki geni ifade eden hucreler icin konuksever olan bir ortamda kultive edilerek yetistirilirler Bu sekilde raportor genin ifadesi bir sinyal gibi islemekte ve hucre icinde ilgili olunan gene karsilik gelmektedir Yeni ilaclarin gelistirmesinde kullanilan baska bir teknik belirli organik bilesiklerle birlesmede yuksek egilim gosterilmesi istenilen aptamer veya nukleik asit parcalarinin gelistirmesinde kullanilir ve bunun icin in vitro secilimi denilen yinelemeli bir secici surecinden yararlanir Evrimsel fizyoloji ve canlilar biyolojisinin diger alanlarindaki calismalar da her ne kadar gelismis omurgali canlilarda nesillerin ikiye katlanma surecleri uzun surse veya islah etmede daha fazla zorluklar olsa da yapay secilimden faydalanirlar Ayrica bakinizHayvancilik Deneysel evrim Gen havuzu Genetik muhendisligi Inbred Bitki islahi Kantitatif genetikKaynakca 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ekim 2011 Arsivlenmis kopya 4 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2021 Buffum Burt C Arid Agriculture A Hand Book for the Western Farmer and Stockman p 232 Accessed at 1 14 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde June 20 2010 Lush Jay L Animal Breeding Plans p 21 Accessed at 2 14 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde June 20 2010 Jan Z Wilczynski Aralik 1959 On the Presumed Darwinism of Alberuni Eight Hundred Years before Darwin Isis 50 4 ss 459 466 459 61 Darwin 1859 s 3 Darwin 1859 ss 197 198 Swallow JG T Jr 2005 Selection experiments as a tool in evolutionary and comparative physiology insights into complex traits an introduction to the symposium Integr Comp Biol 45 387 390 PDF 16 Eylul 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde T Jr 2003 Selection experiments an under utilized tool in biomechanics and organismal biology Ch 3 Vertebrate Biomechanics and Evolution ed Bels VL Gasc JP Casinos A PDF 23 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde T Jr Rose MR eds 2009 Experimental Evolution Concepts Methods and Applications of Selection Experiments 28 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde University of California Press Berkeley California In press