Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Şubat 2023) () |
İsviçre tarihi bugünkü İsviçre Konfederasyonu topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.
Orta Çağ
1291 yılında Uri, ve kantonlarının oluşturduğu üç orman kantonu temsilcileri bir Federal Beyanname altına imza attı. Beyannameye imza atan taraflar, o zamanlar Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’nda Avusturya Düklüğünü elinde tutan Habsburg hanedanının hükmüne karşı çıkabilmek için birleşmeyi taahhüt ediyorlardı. 15 Kasım 1315 günü Morgarten Çarpışması’nda Habsburg ordusunu yenen İsviçreliler, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu içinde İsviçre Konfederasyonunun varlığını güven altına almıştır.
1353 yılına gelindiğinde ilk birleşen üç kantona ek olarak ve kantonlarıyla , Zürih ve Bern şehir devletleri de birliğe katılarak 15. yüzyıla kadar varlığını sürdüren (Zürih bir toprak anlaşmazlığı nedeniyle 1440 yılında konfederasyondan atılmıştır) ve sekiz eyaletten oluşan "Eski Federasyonu" kurdular. 1470’lerde Bourgogne dükü I. Charles’a karşı kazandıkları zaferler ve İsviçre paralı askerlerinin başarılarıyla federasyonun hem gücü hem de zenginliği arttı. İsviçre kantonları sıralaması yapılırken geleneksel olarak, şehir devletlerini takiben kurucu kantonlar ilk sekiz "Eski Kanton" olarak önde anılır, 1481 yılından sonra federasyona katılan diğer kantonlar tarih sırasına göre dizilir. Kutsal Roma Cermen İmparatoru I. Maximilian’a karşı İsviçrelilerin 1499 yılında kazandığı zafer sonucunda, İsviçre, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’ndan ayrılıp de facto bağımsızlığını kazanmıştır.
1506 yılında II. Julius, günümüzde hâlâ Vatikan’ı koruyan İsviçreli Muhafızları işe aldı. Federasyonun genişlemesi ve ilk savaşlarda elde edilen yenilmezlik ünü 1515 yılında Marignano Çarpışması’ndaki İsviçre yenilgisi ile ilk kez durakladı. Bazı kantonlarda Huldrych Zwingli’nin Reformunun başarılı olması 1529 ve 1531 yıllarında kantonlararası savaşların (Kappeler Kriege) çıkmasına neden oldu. Katolik ve Protestan kantonlar arasında anlaşmazlığın devam etmesi üzerine 1656 ve 1712 yıllarında Villmergen Çarpışmaları ile karşılıklı şiddet devam etmiştir. 1648 yılında Westfalya Barış Antlaşması ile Avrupalı ülkeler İsviçre’nin Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’ndan ayrılmasını ve tarafsızlığını tanıdı.
1798 Fransız işgali
1798 yılında Fransız Devrimi orduları İsviçre’yi işgal ederek zorla yeni bir anayasayı uygulattırdı. Bu anayasa ile ülkenin hükûmeti merkezîleştiriliyor ve kantonlar ortadan kaldırılıyordu. olarak bilinen yeni devletin halk arasında hiç desteği yoktu. Yabancı işgal kuvvetleri tarafından zorla kabul ettirilen bu hükûmet dinsel inanç özgürlüğü de dahil olmak üzere yüzyıllarca süren gelenekleri yıkmıştı. Bu devlet, İsviçre’yi Fransa’nın bir uydusundan başka bir şey yapmamıştı. Sık sık ortaya çıkan ayaklanmalar, Fransız birliklerinin varlığı nedeniyle başarıya ulaşamamıştı. Eylül ayında isyanının Fransızlar tarafından kanlı bir şekilde bastırılması çok iyi karşılanmamıştı.
Fransa ile diğer ülkeler arasında savaş çıktıktan sonra İsviçre, Avusturya ve Rusya gibi başka kuvvetler tarafından da işgal edilmişti. İsviçreliler, merkezî hükûmeti destekleyen "Cumhuriyetçiler" ve kantonların özerkliğinin tekrar verilmesini isteyen "Federalistler" arasında ikiye bölünmüştü. Napolyon Bonapart, her iki tarafın önde gelen politikacılarını 1803 yılında Paris’te bir araya getirdi. Bu toplantının sonucunda İsviçre’nin özerkliğini büyük oranda geri veren ve 19 kantondan oluşan bir Konfederasyonu kuran Aracılık Yasası çıkmıştır. Bu tarihten sonra İsviçre politikasının en önemli konusu kantonların kendi kendini yönetme geleneği ile merkezî bir hükûmet gerekliliği arasında geçecektir. 1815 yılında Viyana Kongresi ile İsviçre’nin bağımsızlığı ve tarafsızlığı tüm Avrupa güçleri tarafından tanınmıştır. Bu tarihte, Valais, ve kantonlarının federasyona katılmasıyla birlikte İsviçre tarihteki en son genişlemeyi gerçekleştirmiştir.
1848 anayasası
1845 yılında katolik ve protestan kantonlar arasında bir iç savaş (Sonderbundskrieg) patlak verdi. O zamanlar hükûmette olan Radikal Partinin yaymaya çalıştığı daha üniter bir İsviçre fikrinden hoşlanmayan katolikler Sonderbund adını verdikleri özel bir antlaşma ortaya çıkardılar. Radikallerin de bu antlaşmaya karşı çıkması üzerine ortaya çıkan savaş bir aydan az sürdü ve yaklaşık yüz kayıp verildi. Küçük başkaldırılar dışında bu çarpışma, İsviçre topraklarında yaşanan son silahlı çatışmaydı.
İç savaştan sonra İsviçre referandum uygulamasına geçti ve 1848 yılında federal anayasa kabul edildi. Bu anayasa ile merkezî otorite kuruluyor ve kantonlar yerel konularda kendi kendilerini yönetebiliyorlardı. Nüfus artışı, Sanayi Devrimi ve tek para birimi kullanılması nedeniyle 1872 yılında bu anayasa önemli oranda düzeltilmiştir. Bu anayasayla savunma, ticaret ve yasal konularda federal sorumluluk da düzenlenmişti.
1893 yılında anayasa olağandışı bir şekilde doğrudan demokrasinin uygulanmasına yönelik olarak düzenlenmiştir ve günümüzde de tek örneği teşkil etmektedir.
20. yüzyıl
İsviçre 1920 yılında Milletler Cemiyeti’ne ve 1963 yılında da Avrupa Konseyi’ne katıldı. I. Dünya Savaşı’nda tarafsızlığını açıklayan ülke askerî olarak savaşa katılmadı. II. Dünya Savaşı’nda da tarafsızlık açıklanmış, bir Alman müdahalesi planlansa da bu gerçekleşmemiştir. Bu müdahalenin gerçekleşmemesinin nedenlerinden birisi olarak General Henri Guisan önderliğinde İsviçre Silahlı Kuvvetlerinin seferberliğe geçmesi gösterilir. Bazı İsviçre vatandaşlarının Yahudi Soykırımı esnasında elde edilen paraların yıkanmasına yardımcı oldukları dolayısıyla da İsviçre’nin tarafsızlığına gölge düştüğü iddialarının yanı sıra İsviçre, Almanya ve Mihver Kuvvetlere karşı yürütülen casusluk faaliyetlerinin bir merkezi hâline gelerek yenilmelerine yardımcı olmuştur.
1959 yılından itibaren kantonlarda kadınlara oy hakkı verilmeye başlandı. 1971 yılında federal düzeyden sonra en son 1990 yılında kantonunda kadınlara oy hakkı verilmiştir. 1979 yılında kantonunun bazı kısımları bağımsızlıklarını kazanarak yeni Jura kantonunu kurmuştur. 18 Nisan 1999’da İsviçre halkı ve kantonlar tamamen gözden geçirilmiş ve yenilenmiş bir federal anayasanın kabulü yönünde oy kullanılmıştır.
Yakın tarih
İsviçre 2002 yılında Birleşmiş Milletler’e tam üye oldu. ’nın kurucu üyesi olan ülke EEA (Avrupa Ekonomik Alanı)’nın bir parçası değildir. Avrupa Birliği’ne üye olmak için Mayıs 1992 tarihinde başvuru yapılmış olsa da, Aralık 1992’de EEA için yapılan referandum sonucunda (EEA konusunda referandum yapan tek ülke İsviçre’dir) halkın EEA’ya girişi kabul etmemesi üzerine bu konuda başka bir girişimde bulunulmamıştır. Bu tarihten sonra AB konusunda çeşitli referandumlar yapılmasına rağmen, bunlar ülke içindeki marjinal gruplar tarafından başlatılmış ve hükûmetin desteğini almamıştır. Yine de İsviçre yasaları AB yasalarıyla uyumlu hâle gelmek üzere yavaş yavaş düzenlenmektedir ve hükûmet Avrupa Birliği ile bir dizi karşılıklı antlaşma imzalamıştır. Avusturya’nın 1995 yılında AB’ye girmesiyle birlikte İsviçre ve Lihtenştayn tamamen AB ile komşu olmuştur. 5 Haziran 2005’te İsviçreliler %55’lik çoğunlukla Schengen antlaşmasına katılmayı kabul etmişlerdir. AB yorumcuları bu sonucu geleneksel olarak izolasyonist bir ülke olarak nitelendirilen İsviçre’nin bir iyiniyet gösterisi olarak değerlendirdiler.
2006'dan itibaren İsviçre Halk Partisi ve Federal Demokratik Birlik partileri, ülkede minare yapılmasının yasaklanması için kanton meclisleri bazında harekete geçti. Ancak bu teklifler kanton meclislerinde reddedildi. Bunun üzerine söz konusu partiler, ülke çapında bir referandum yapılması için girişim başlattılar. 1 Mayıs 2009'da kurulan Egerkinger Komitesi'nin yaptığı propaganda kampanyası sonucunda 29 Kasım 2009'da yapılan referandumda İsviçre halkı %57,5 oranında oyla ülkede yeni minare yapılmasına karşı oy kullandı.
Kaynakça
- ^ . 16 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2008.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Isvicre tarihi haber gazete kitap akademik JSTOR Subat 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Isvicre tarihi bugunku Isvicre Konfederasyonu topraklarinin tarih oncesi donemlerden gunumuze kadar uzanan tarihini kapsar Orta CagFederal Beyanname 1291 1291 yilinda Uri ve kantonlarinin olusturdugu uc orman kantonu temsilcileri bir Federal Beyanname altina imza atti Beyannameye imza atan taraflar o zamanlar Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu nda Avusturya Duklugunu elinde tutan Habsburg hanedaninin hukmune karsi cikabilmek icin birlesmeyi taahhut ediyorlardi 15 Kasim 1315 gunu Morgarten Carpismasi nda Habsburg ordusunu yenen Isvicreliler Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu icinde Isvicre Konfederasyonunun varligini guven altina almistir 1353 yilina gelindiginde ilk birlesen uc kantona ek olarak ve kantonlariyla Zurih ve Bern sehir devletleri de birlige katilarak 15 yuzyila kadar varligini surduren Zurih bir toprak anlasmazligi nedeniyle 1440 yilinda konfederasyondan atilmistir ve sekiz eyaletten olusan Eski Federasyonu kurdular 1470 lerde Bourgogne duku I Charles a karsi kazandiklari zaferler ve Isvicre parali askerlerinin basarilariyla federasyonun hem gucu hem de zenginligi artti Isvicre kantonlari siralamasi yapilirken geleneksel olarak sehir devletlerini takiben kurucu kantonlar ilk sekiz Eski Kanton olarak onde anilir 1481 yilindan sonra federasyona katilan diger kantonlar tarih sirasina gore dizilir Kutsal Roma Cermen Imparatoru I Maximilian a karsi Isvicrelilerin 1499 yilinda kazandigi zafer sonucunda Isvicre Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu ndan ayrilip de facto bagimsizligini kazanmistir Marignano Carpismasi 1515 1506 yilinda II Julius gunumuzde hala Vatikan i koruyan Isvicreli Muhafizlari ise aldi Federasyonun genislemesi ve ilk savaslarda elde edilen yenilmezlik unu 1515 yilinda Marignano Carpismasi ndaki Isvicre yenilgisi ile ilk kez durakladi Bazi kantonlarda Huldrych Zwingli nin Reformunun basarili olmasi 1529 ve 1531 yillarinda kantonlararasi savaslarin Kappeler Kriege cikmasina neden oldu Katolik ve Protestan kantonlar arasinda anlasmazligin devam etmesi uzerine 1656 ve 1712 yillarinda Villmergen Carpismalari ile karsilikli siddet devam etmistir 1648 yilinda Westfalya Baris Antlasmasi ile Avrupali ulkeler Isvicre nin Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu ndan ayrilmasini ve tarafsizligini tanidi 1798 Fransiz isgaliHelvet Cumhuriyeti nin bayragi 1798 1798 yilinda Fransiz Devrimi ordulari Isvicre yi isgal ederek zorla yeni bir anayasayi uygulattirdi Bu anayasa ile ulkenin hukumeti merkezilestiriliyor ve kantonlar ortadan kaldiriliyordu olarak bilinen yeni devletin halk arasinda hic destegi yoktu Yabanci isgal kuvvetleri tarafindan zorla kabul ettirilen bu hukumet dinsel inanc ozgurlugu de dahil olmak uzere yuzyillarca suren gelenekleri yikmisti Bu devlet Isvicre yi Fransa nin bir uydusundan baska bir sey yapmamisti Sik sik ortaya cikan ayaklanmalar Fransiz birliklerinin varligi nedeniyle basariya ulasamamisti Eylul ayinda isyaninin Fransizlar tarafindan kanli bir sekilde bastirilmasi cok iyi karsilanmamisti Fransa ile diger ulkeler arasinda savas ciktiktan sonra Isvicre Avusturya ve Rusya gibi baska kuvvetler tarafindan da isgal edilmisti Isvicreliler merkezi hukumeti destekleyen Cumhuriyetciler ve kantonlarin ozerkliginin tekrar verilmesini isteyen Federalistler arasinda ikiye bolunmustu Napolyon Bonapart her iki tarafin onde gelen politikacilarini 1803 yilinda Paris te bir araya getirdi Bu toplantinin sonucunda Isvicre nin ozerkligini buyuk oranda geri veren ve 19 kantondan olusan bir Konfederasyonu kuran Aracilik Yasasi cikmistir Bu tarihten sonra Isvicre politikasinin en onemli konusu kantonlarin kendi kendini yonetme gelenegi ile merkezi bir hukumet gerekliligi arasinda gececektir 1815 yilinda Viyana Kongresi ile Isvicre nin bagimsizligi ve tarafsizligi tum Avrupa gucleri tarafindan taninmistir Bu tarihte Valais ve kantonlarinin federasyona katilmasiyla birlikte Isvicre tarihteki en son genislemeyi gerceklestirmistir 1848 anayasasiIsvicre Anayasasinin 1874 yilinda degistilmesi dolayisiyla hazirlanmis ani defterinin bas sayfasi Einer fur alle alle fur einen Birimiz hepimiz hepimiz birimiz icin 1845 yilinda katolik ve protestan kantonlar arasinda bir ic savas Sonderbundskrieg patlak verdi O zamanlar hukumette olan Radikal Partinin yaymaya calistigi daha uniter bir Isvicre fikrinden hoslanmayan katolikler Sonderbund adini verdikleri ozel bir antlasma ortaya cikardilar Radikallerin de bu antlasmaya karsi cikmasi uzerine ortaya cikan savas bir aydan az surdu ve yaklasik yuz kayip verildi Kucuk baskaldirilar disinda bu carpisma Isvicre topraklarinda yasanan son silahli catismaydi Ic savastan sonra Isvicre referandum uygulamasina gecti ve 1848 yilinda federal anayasa kabul edildi Bu anayasa ile merkezi otorite kuruluyor ve kantonlar yerel konularda kendi kendilerini yonetebiliyorlardi Nufus artisi Sanayi Devrimi ve tek para birimi kullanilmasi nedeniyle 1872 yilinda bu anayasa onemli oranda duzeltilmistir Bu anayasayla savunma ticaret ve yasal konularda federal sorumluluk da duzenlenmisti 1893 yilinda anayasa olagandisi bir sekilde dogrudan demokrasinin uygulanmasina yonelik olarak duzenlenmistir ve gunumuzde de tek ornegi teskil etmektedir 20 yuzyilII Dunya Savasi nda Mihver devletleri tarafindan cember altina alinmis Isvicre Isvicre 1920 yilinda Milletler Cemiyeti ne ve 1963 yilinda da Avrupa Konseyi ne katildi I Dunya Savasi nda tarafsizligini aciklayan ulke askeri olarak savasa katilmadi II Dunya Savasi nda da tarafsizlik aciklanmis bir Alman mudahalesi planlansa da bu gerceklesmemistir Bu mudahalenin gerceklesmemesinin nedenlerinden birisi olarak General Henri Guisan onderliginde Isvicre Silahli Kuvvetlerinin seferberlige gecmesi gosterilir Bazi Isvicre vatandaslarinin Yahudi Soykirimi esnasinda elde edilen paralarin yikanmasina yardimci olduklari dolayisiyla da Isvicre nin tarafsizligina golge dustugu iddialarinin yani sira Isvicre Almanya ve Mihver Kuvvetlere karsi yurutulen casusluk faaliyetlerinin bir merkezi haline gelerek yenilmelerine yardimci olmustur General Henri Guisan 1959 yilindan itibaren kantonlarda kadinlara oy hakki verilmeye baslandi 1971 yilinda federal duzeyden sonra en son 1990 yilinda kantonunda kadinlara oy hakki verilmistir 1979 yilinda kantonunun bazi kisimlari bagimsizliklarini kazanarak yeni Jura kantonunu kurmustur 18 Nisan 1999 da Isvicre halki ve kantonlar tamamen gozden gecirilmis ve yenilenmis bir federal anayasanin kabulu yonunde oy kullanilmistir Yakin tarihIsvicre Parlamento ve Hukumet binasi Isvicre 2002 yilinda Birlesmis Milletler e tam uye oldu nin kurucu uyesi olan ulke EEA Avrupa Ekonomik Alani nin bir parcasi degildir Avrupa Birligi ne uye olmak icin Mayis 1992 tarihinde basvuru yapilmis olsa da Aralik 1992 de EEA icin yapilan referandum sonucunda EEA konusunda referandum yapan tek ulke Isvicre dir halkin EEA ya girisi kabul etmemesi uzerine bu konuda baska bir girisimde bulunulmamistir Bu tarihten sonra AB konusunda cesitli referandumlar yapilmasina ragmen bunlar ulke icindeki marjinal gruplar tarafindan baslatilmis ve hukumetin destegini almamistir Yine de Isvicre yasalari AB yasalariyla uyumlu hale gelmek uzere yavas yavas duzenlenmektedir ve hukumet Avrupa Birligi ile bir dizi karsilikli antlasma imzalamistir Avusturya nin 1995 yilinda AB ye girmesiyle birlikte Isvicre ve Lihtenstayn tamamen AB ile komsu olmustur 5 Haziran 2005 te Isvicreliler 55 lik cogunlukla Schengen antlasmasina katilmayi kabul etmislerdir AB yorumculari bu sonucu geleneksel olarak izolasyonist bir ulke olarak nitelendirilen Isvicre nin bir iyiniyet gosterisi olarak degerlendirdiler 2006 dan itibaren Isvicre Halk Partisi ve Federal Demokratik Birlik partileri ulkede minare yapilmasinin yasaklanmasi icin kanton meclisleri bazinda harekete gecti Ancak bu teklifler kanton meclislerinde reddedildi Bunun uzerine soz konusu partiler ulke capinda bir referandum yapilmasi icin girisim baslattilar 1 Mayis 2009 da kurulan Egerkinger Komitesi nin yaptigi propaganda kampanyasi sonucunda 29 Kasim 2009 da yapilan referandumda Isvicre halki 57 5 oraninda oyla ulkede yeni minare yapilmasina karsi oy kullandi Kaynakca 16 Ekim 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2008