ikinci Grup Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi nde Mustafa Kemal Paşa ya muhalif milletvekillerince oluşturulan 1

İkinci Grup, Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Mustafa Kemal Paşa'ya muhalif milletvekillerince oluşturulan . 1922-1923 döneminde etkin olan grup, 8 Nisan 1923'te yapılan İkinci Meclis seçimlerinde parlamento dışında kalarak etkinliğini kaybetmiştir.

10 Mayıs 1921 tarihinde Mustafa Kemal Paşa'nın müdâfaa-i hukuk cemiyetlerini, mecliste Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirip bir grup kurmasından sonra Erzurum mebusu Hüseyin Avni Bey önderliğinde bir muhalefet hareketi başlamıştı. Bir yıl kadar örgütsüz bir şekilde muhalefet eden mebuslar, 1922 Temmuz'unda Mustafa Kemal Paşa'nın başkomutanlık süresinin üçüncü kez uzatılması ile ilgili görüşmeler başladığında resmen kuruldu. Grubun fikirleri Trabzon mebusu Ali Şükrü Bey'in sahibi olduğu Tan gazetesinde yayımlanmaktaydı.^[]

Etkinlikleri

Grubun başlıca etkinlikleri arasında şunlar bulunur:

Meclis yetkilerinin 15 kişilik bir "Fevkalade Harp Komisyonu"na devrine ilişkin yasa tasarısına karşı koymak (Aralık 1921);
İstiklal Mahkemeleri kararlarına karşı Meclis müzakeresi açılması ve mahkemelerin kaldırılması veya Başkumandanlık emrinden alınarak Meclis denetimine sokulmasına ilişkin teklifler (Ocak 1922);
Meclisin egemenlik haklarını Mustafa Kemal'e devreden Başkumandanlık Kanununun üçüncü ve dördüncü kez uzatılmasına muhalefet (Mayıs ve Temmuz 1922);
Muhalif çıkışlarıyla tanınan Trabzon milletvekili Ali Şükrü'nün, Mustafa Kemal'in özel muhafız alayı komutanı tarafından öldürülmesinin protesto edilmesi (Mart 1923);
Meclis rejimine muhalefeti vatan hainliği kapsamına alan (böylece hükûmete rejim muhaliflerini idam etme yetkisini veren) Hıyanet-i Vataniye kanunu değişikliği teklifine muhalefet (Nisan 1923);
1923 seçimlerinin, Tek Parti denetimi altında anti-demokratik bir gösteriye dönüşmesine,^[] basın ve Meclis yoluyla karşı çıkma denemeleri (Nisan-Mayıs 1923).
Sakarya Savaşı'nda Yunan ordusu yenildikten sonra Mustafa Kemal Paşa'nın başkomutanlık görev süresinin uzatılmasına karşı çıktılar.
25 Kasım 1922 tarihinde milletvekili seçim yasasını değiştirmek için teklif verdiler. Yasa teklifine göre belirli bir yerde 5 seneden fazla ikamet etmemiş olanlar o bölgeden milletvekili seçilemeyecek; Misak-ı Milli sınırları dışında doğmuş olanların ve Türk kökenli olmayanların yine milletvekili seçilme hakkı olmayacaktı. Bu yasa, Mustafa Kemal'in ve birçok subay kökenli mebusun ve doğum yerleri ülke sınırları dışında kalan diğer kimselerin seçilebilme hakkını ortadan kaldıracaktı.

Cumhuriyet tarihine ilişkin resmi literatürde İkinci Grup'un gerici ve cumhuriyet düşmanı kimselerden oluştuğu görüşü savunulur. Bu görüşün doğru olmadığı ile ilgili araştırmalar yapılmıştır. Egemenliğin kayıtsız şartsız millete aitliği ve saltanatın lağvı konularında İkinci Grup'un tavrı, Mustafa Kemal liderliğindeki Birinci Grup'tan farklı değildir. 1 Kasım 1922'de İkinci Grup, Osmanlı saltanatının kaldırılması lehine oy kullanmıştır.

Ahmet Demirel'in araştırmaları, muhalefetin sosyal kökeni hakkında da ilginç veriler sunar. İkinci Grup mensupları arasında müftü, müderris, şeyh gibi din adamlarının oranı, Birinci Grup'takinin üçte biri kadardır (%9,9'a karşı %3,2). Medrese kökenli olan mebusların oranı da, Birinci Grup'a oranla daha azdır.

Üyeleri

Ali Şükrü Bey,
Ahmet Hamdi Bey (Apaydın),
Ömer Lütfi Bey (Yasan),
Halil İbrahim Bey (Özkaya),
Mustafa Bey (İbrişim),
Edip Bey (Dinç),
Hafız Hamdi Bey (Dumrul),
Yusuf Ziya Bey (Koçzade),
Mehmet Akif Bey (Ersoy),
Emin Bey (Gevelioğlu),
Nafiz Bey (Özalp),
Süleyman Bey (Boşank),
Şükrü Bey (Fırat),
Neşet Bey (Akkor),
Dursun Bey (Yalvaç),
Mustafa Zeki Bey (Satluk),
Mehmet Emin Bey (Erkut),
Ali Sırrı Bey (Özata),
Emin Bey (Lekili),
Hüseyin Bey (Aksu),
Hüseyin Avni Bey (Ulaş),
İsmail Bey (Arslan),
Mehmet Salih Efendi (Yeşiloğlu),
Nusret Efendi (Sun),
Süleyman Necati Bey (Güneri),
Mehmet Celâl Bey,
Hacı Ali Sabri Efendi (Güney),
Haydar Lütfi Bey (Aslan),
Sami Bey (Arkan),
Mersinli Cemâl Paşa (Mersinli),
Hacı Tahir Bey (Kucur),
İsmail Remzi Bey (Berkün),

Mehmet Nadir Efendi (Süldür),
Yenibahçeli Ahmet Şükrü Bey (Oğuz),
Sırrı Bey (Bellioğlu),
Mehmet Şükrü Bey (Koç),
Hulûsi Bey (Kutluoğlu),
Ömer Lütfi Bey (Argeşo),
Mehmet Vasfi Bey (Seçer),
Mustafa Bey (Serdaroğlu),
Abdülgafur Efendi (Iştan),
Mehmet Besim Bey (Fazlıoğlu),
Osman Bey (Uşşaklı),
Rifat Bey (Çalıka),
Rıza Bey (Silsüpür),
Arif Bey (Baysal),
Cemil Bey (Altay),
Abidin Bey (Atak),
Ziya Bey (Hurşit),
Hasip Bey (Aksöyek),
'Çolak' Selâhattin Bey (Köseoğlu),
Yusuf Ziya Bey (Eraydın),
Abdülgani Bey (Ertan),
Kâzım Bey (Dede),
Ömer Lütfi Bey (Ünlü),
Hakkı Hami Bey (Ulukan),
Kara Vasıf Bey (Karakol),
Mehmet Sırrı Bey (Tayanç),
Mustafa Lütfi Bey (Azer),
Hamdi Bey (Mütevellioğlu),
Rifat Bey (Arkun),
Bahri Bey (Tatlıoğlu),
Feyyaz Ali Bey (Üst)

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mayıs 2008.
^ ^a ^b Demirel, Ahmet (1993). Birinci Meclis'te Muhalefet: İkinci Grup. İletişim. .
^ Demirel, a.g.e., s. 144-150.

Dış bağlantılar

İkinci Grup'tan AKP'ye Türkiye'de Muhalif Olmak 7 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[1] "Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mayıs 2008.

[ahmetdemirel1-2] Demirel, Ahmet (1993). Birinci Meclis'te Muhalefet: İkinci Grup. İletişim. .

[3] Demirel, a.g.e., s. 144-150.