Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hapşırmak veya Türk Dil Kurumu'nun önerdiği şekli ile aksırmak, (Hapşırık, aksırık) genellikle burun mukozasını atmosferde bulunan yabancı parçacıkların tahriş etmesi neticesinde, burun ve ağız yoluyla akciğerlere doldurulan havanın yarı bağımsız olarak sarsıcı şekilde dışarıya hızla atılmasıdır. Hapşırma büyük olasılıklarla parlak ışığa maruz kalındığında, mevsimsel veya bulunulan ortamdaki ani sıcaklık değişimlerinde, soğuk rüzgâr esintisine maruz kalındığında veya snatiation adı verilen yemeğin ardından görülen doygunluk hissine müteakip oluşabilir. Hapşırma aynı zamanda, hastalık taşıyan vektörleri de (taşıyıcı) havaya taşıyarak, hastalığın diğer insanlara yayılmasına neden olabilir. Hapşırma eylemi sonucunda, burun boşluğunu tahriş eden vücuttaki yabancı partikülleri içeren balgam çıkartılmış olur. Hapşırma esnasında ağız tavanının arkasını oluşturan yumuşak damak ve küçük dil üzerindeki baskı artar. Akciğerlere alınan havanın önemli bir miktarı ağızdan, diğer geriye kalan kısmı ise burundan dışarıya atılır. Havanın burundan dışarıya atılma kuvvet ve ölçüsü değişiklik gösterir.
| Hapşırmak | |
|---|---|
 Hapşırmanın işlevi, burun boşluğundan mukus içeren tahriş edici maddeleri dışarıya atmaktır. | |
| Biyolojik sistem | Solunum sistemi |
| Sağlığa | Faydalı |
| Eylem | İstemsiz |
| Uyaranlar | tahriş edici maddeler Soğuk hava Sanitasyon Enfeksiyon |
| Yöntem | Burun/ağız yoluyla hava atımı |
| Salgı | Tahriş eden maddenin çıkarılması |
REM (Rapid eye movement - Hızlı göz hareketi) uykusu adı verilen uykudaki rüya görme esnasında; motor nöronları uyarılamadığı ve refleks işaretleri beyine iletilemediği için hapşırma eylemi gerçekleşmez. Yeterli miktarda dış uyarıcı kişinin hapşırmak amacıyla uyanmasına neden olur ve bunun ardından gelecek olan herhangi bir hapşırma esnasında da kişi uyanık kalır.
Hapşırığın oluşabilmesi için yeterli oranda dış uyarıcılar veya yabancı parçacıklar burun mukozasına ulaşabilmek amacıyla burun kıllarının üzerinden geçer. Böylece burundaki sinir hücreleri tahriş olarak histamin salınımını tetiklemiş olur. Daha sonra ise hapşırmanın başlaması amacıyla yoluyla beyine gerekli sinyaller gönderilir. Beyin aldığı sinyal ile ilişkili olarak, yutak (farinks) ve nefes borusu (trakea) kaslarını harekete geçirerek burun ve ağız boşluklarının geniş bir şekilde açılmasını sağlar. Akciğerlere ani alınan hava ve biyoparçacıkların güçlü bir şekilde serbest bırakılması ile olay son bulur. Hapşırma refleksif bir tepki olup, kuvvetli yapısı nedeniyle vücudun üst gövde bölümünde yüz, boğaz ve göğüs kafesi kaslarını da içeren sayısız organların ilişkisini doğurur. Hapşırmaya yukarıda belirtilen nedenler dışında sinüs sinir sisteminin uyarılmasını ve tetiklenmesini sağlayan veya alerji de neden olabilir.
Hapşırık | |
| Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? alın. | |
Hapşırık refleksinde genellikle göz kapakları da dahil olmak üzere vücuttaki farklı kaslarda ve kas gruplarında bir dizi kasılma meydana gelir. Kişinin gözleri açık olarak hapşırmasının imkânsız olduğuna dair sık bir önerim bulunsa da; bu yanlış bir bilgidir. Halk arasında güneş hapşırması olarak da bilinen fotik hapşırık refleksi, parlak ışığa maruz kalındığında oluşur. Dünya nüfusunun %18 ila %35'ini kapsayan bu hapşırmaya neyin neden olduğu bu güne kadar tam olarak anlaşılmış değildir.
Ancak bunun genetik bir baskınlık (dominantlık) olduğu değerlendirilmektedir. Nadir olarak görülen bir başka neden ise, yemeğin ardından midede oluşan doygunluğun ardından hapşırmadır. Bu snatiation olarak bilinir ve yine dominantlıktan kalan genetik tıbbî bir bozukluk olarak kabul edilir. Ayrıca bazı insanlarda cinsel uyarılmanın da hapşırmaya neden olduğuna dair araştırma sonuçları yayınlanmıştır.
Epidemiyoloji
Sağlıklı kişilere genellikle zararsız olsa da; bulaşıcı hastalıkların sprey damlacıklar yolu ile yayılma oranı 0.5 ila 5 mikron arasında değişmektedir. Bir hapşırma esnasında 40.000 adet sprey damlacık üretilebilir. Bu nedenle hapşırma esnasında kişinin ağız ve burnun önünü dirseğinin iç kısmı veya kolu ile kapatması hastalıkların yayılma olasılığını azaltır. Sık dokunulan nesneler aracılığı ile hastalığın yayılmasını önlemek için kişinin hapşırdığı esnada ağzı ve burnunu eli ile kapatması önerilmez.
Hapşırmayı önleyici tedbirler
Hapşırmanın gerçekleşeceği esnada derin nefes alarak ona kadar saymak ve burun köprüsü sıkılarak alınan nefesin parça parça yavaş bir halde verilmesi bir çözüm olabilir. Ayrıca hayvan tüylerinin bulunulan ortamın dışında tutulması ve hayvanların tüy dökmesi esnasında bunlar ile olan ilişkilerin azaltılması, uygun şekilde temizlik yapılarak ortamdaki kir ve toz parçacıklarının bulunulan ortamdan uzaklaştırılması, hava filtrasyon cihazları ile nemlendirici cihazların kullanılması ile sanayi ve tarım bölgelerden uzakta kalınması da hapşırmaya neden olan etkenlerin azaltılmasına yardımcı olduğu için, hapşırmanın da önlenmesine yardımcı olacaktır. Ancak bazı insanlar hapşırmayı zevkli bulmaktadırlar ve bu tedbirleri uygulamak istemeyebilirler.
Kaynakça
- ^ "Sneeze". 4 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2012.
- ^ . 20 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2008.
- ^ "Hapşırık cinsel uyarı belirtisi". Hürriyet. 22 Aralık 2008. 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Kasım 2016.
- ^ Cole EC, Cook CE (Ağustos 1998). "Characterization of infectious aersols in health care facilities: an aid to effective engineering controls and preventive strategies". Am J Infect Control. 26 (4). ss. 453-64. doi:10.1016/S0196-6553(98)70046-X. (PMID) 9721404.
- ^ Central Maine Medical Center. "Why Don't We Do It In Our Sleeves". CoughSafe. CMMC, St. Mary's Hospital, Maine Medical Association. 20 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2016.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hapsirmak veya Turk Dil Kurumu nun onerdigi sekli ile aksirmak Hapsirik aksirik genellikle burun mukozasini atmosferde bulunan yabanci parcaciklarin tahris etmesi neticesinde burun ve agiz yoluyla akcigerlere doldurulan havanin yari bagimsiz olarak sarsici sekilde disariya hizla atilmasidir Hapsirma buyuk olasiliklarla parlak isiga maruz kalindiginda mevsimsel veya bulunulan ortamdaki ani sicaklik degisimlerinde soguk ruzgar esintisine maruz kalindiginda veya snatiation adi verilen yemegin ardindan gorulen doygunluk hissine muteakip olusabilir Hapsirma ayni zamanda hastalik tasiyan vektorleri de tasiyici havaya tasiyarak hastaligin diger insanlara yayilmasina neden olabilir Hapsirma eylemi sonucunda burun boslugunu tahris eden vucuttaki yabanci partikulleri iceren balgam cikartilmis olur Hapsirma esnasinda agiz tavaninin arkasini olusturan yumusak damak ve kucuk dil uzerindeki baski artar Akcigerlere alinan havanin onemli bir miktari agizdan diger geriye kalan kismi ise burundan disariya atilir Havanin burundan disariya atilma kuvvet ve olcusu degisiklik gosterir HapsirmakHapsirmanin islevi burun boslugundan mukus iceren tahris edici maddeleri disariya atmaktir Biyolojik sistemSolunum sistemiSagligaFaydaliEylemIstemsizUyaranlartahris edici maddeler Soguk hava Sanitasyon EnfeksiyonYontemBurun agiz yoluyla hava atimiSalgiTahris eden maddenin cikarilmasi REM Rapid eye movement Hizli goz hareketi uykusu adi verilen uykudaki ruya gorme esnasinda motor noronlari uyarilamadigi ve refleks isaretleri beyine iletilemedigi icin hapsirma eylemi gerceklesmez Yeterli miktarda dis uyarici kisinin hapsirmak amaciyla uyanmasina neden olur ve bunun ardindan gelecek olan herhangi bir hapsirma esnasinda da kisi uyanik kalir Hapsirigin olusabilmesi icin yeterli oranda dis uyaricilar veya yabanci parcaciklar burun mukozasina ulasabilmek amaciyla burun killarinin uzerinden gecer Boylece burundaki sinir hucreleri tahris olarak histamin salinimini tetiklemis olur Daha sonra ise hapsirmanin baslamasi amaciyla yoluyla beyine gerekli sinyaller gonderilir Beyin aldigi sinyal ile iliskili olarak yutak farinks ve nefes borusu trakea kaslarini harekete gecirerek burun ve agiz bosluklarinin genis bir sekilde acilmasini saglar Akcigerlere ani alinan hava ve biyoparcaciklarin guclu bir sekilde serbest birakilmasi ile olay son bulur Hapsirma refleksif bir tepki olup kuvvetli yapisi nedeniyle vucudun ust govde bolumunde yuz bogaz ve gogus kafesi kaslarini da iceren sayisiz organlarin iliskisini dogurur Hapsirmaya yukarida belirtilen nedenler disinda sinus sinir sisteminin uyarilmasini ve tetiklenmesini saglayan veya alerji de neden olabilir Hapsirik source source track Dinlerken sorun mu yasiyorsunuz Medya yardimi alin Hapsirik refleksinde genellikle goz kapaklari da dahil olmak uzere vucuttaki farkli kaslarda ve kas gruplarinda bir dizi kasilma meydana gelir Kisinin gozleri acik olarak hapsirmasinin imkansiz olduguna dair sik bir onerim bulunsa da bu yanlis bir bilgidir Halk arasinda gunes hapsirmasi olarak da bilinen fotik hapsirik refleksi parlak isiga maruz kalindiginda olusur Dunya nufusunun 18 ila 35 ini kapsayan bu hapsirmaya neyin neden oldugu bu gune kadar tam olarak anlasilmis degildir Ancak bunun genetik bir baskinlik dominantlik oldugu degerlendirilmektedir Nadir olarak gorulen bir baska neden ise yemegin ardindan midede olusan doygunlugun ardindan hapsirmadir Bu snatiation olarak bilinir ve yine dominantliktan kalan genetik tibbi bir bozukluk olarak kabul edilir Ayrica bazi insanlarda cinsel uyarilmanin da hapsirmaya neden olduguna dair arastirma sonuclari yayinlanmistir EpidemiyolojiSaglikli kisilere genellikle zararsiz olsa da bulasici hastaliklarin sprey damlaciklar yolu ile yayilma orani 0 5 ila 5 mikron arasinda degismektedir Bir hapsirma esnasinda 40 000 adet sprey damlacik uretilebilir Bu nedenle hapsirma esnasinda kisinin agiz ve burnun onunu dirseginin ic kismi veya kolu ile kapatmasi hastaliklarin yayilma olasiligini azaltir Sik dokunulan nesneler araciligi ile hastaligin yayilmasini onlemek icin kisinin hapsirdigi esnada agzi ve burnunu eli ile kapatmasi onerilmez Hapsirmayi onleyici tedbirlerHapsirmanin gerceklesecegi esnada derin nefes alarak ona kadar saymak ve burun koprusu sikilarak alinan nefesin parca parca yavas bir halde verilmesi bir cozum olabilir Ayrica hayvan tuylerinin bulunulan ortamin disinda tutulmasi ve hayvanlarin tuy dokmesi esnasinda bunlar ile olan iliskilerin azaltilmasi uygun sekilde temizlik yapilarak ortamdaki kir ve toz parcaciklarinin bulunulan ortamdan uzaklastirilmasi hava filtrasyon cihazlari ile nemlendirici cihazlarin kullanilmasi ile sanayi ve tarim bolgelerden uzakta kalinmasi da hapsirmaya neden olan etkenlerin azaltilmasina yardimci oldugu icin hapsirmanin da onlenmesine yardimci olacaktir Ancak bazi insanlar hapsirmayi zevkli bulmaktadirlar ve bu tedbirleri uygulamak istemeyebilirler Kaynakca Sneeze 4 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Nisan 2012 20 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Kasim 2008 Hapsirik cinsel uyari belirtisi Hurriyet 22 Aralik 2008 1 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Kasim 2016 Cole EC Cook CE Agustos 1998 Characterization of infectious aersols in health care facilities an aid to effective engineering controls and preventive strategies Am J Infect Control 26 4 ss 453 64 doi 10 1016 S0196 6553 98 70046 X PMID 9721404 Central Maine Medical Center Why Don t We Do It In Our Sleeves CoughSafe CMMC St Mary s Hospital Maine Medical Association 20 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2016