Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Terrijen çökeller
- Okyanus ve denizlerin genellikle 1000 m’yi geçmeyen derinliklerinde bulunan çökellere terrijen çökeller denir.
- Bu çökellerin büyük bir bölümü kıta kenarı üzerinde yer alır.
- Kıyı açığı veya kıta sahanlığı üzerindeki çökeller genellikle kırıntı ve döküntü malzemelerinden oluşur.
Terrijen çökeller; genellikle kıyı açığında çamur, kum, çakıl ve kaya parçaları ile mercan ve çeşitli hayvan kabuğu parçalarından meydana gelmektedir. Kıta sahanlığı çökelleri, o sahanın iklim şartlarını yakından yansıtmakta ve deniz seviyesi değişmelerini göstermektedir. Örneğin; soğuk bölgelerdeki kıyılarda çoğunlukla kum ve çakıllardan ibaret depolar yer alırken, tropikal bölgelerde çamur ve mercan döküntüleri baskın durumdadır.
Kıta sahanlığı çökel tipleri
Çamur
Nemli tropikal bölgeler, yüksek sıcaklık ve fazla yağış alan kıyı açıklarında bol miktarda bulunur. Dünyadaki kıta sahanlığının % 37’si çamurlarla kaplıdır.
Kum
Orta derecede yağışlı ve sıcak kıyıların açıkları ve çok soğuk bölgeler hariç, kurak bölgelerin kıyı kesimlerinde bulunur; bu sahalar kıta sahanlığının % 47’sini kaplar.
Mercan
Tropikal sıcak bölgelerin kıyı açıklarında çok yaygındır. Mercan örtüsü ile kaplı sahalar kıta sahanlığının % 6’sını oluşturur.
Çakıl
Düşük sıcaklıkta polar (kutup) ve (kutup altı) bölgelerin açıklarında çok yaygındır. Kıta sahanlığının % 3’ü çakıllarla örtülüdür.
Kaya
Genellikle soğuk bölgelerde çok yaygındır, özellikle kıta sahanlığının iç kesiminde bol miktardadır. Kayalarla kaplı kıta sahanlığı % 3 civarındadır.
Genel olarak kıta kenarındaki çökellerin % 80’den fazlasını kum ve çamurlar oluşturur. Kıta kenarındaki çökel tipleri yukarıda verilmiştir. İklim, kara üzerindeki ayrışma olaylarını etkilediği gibi, nehirlerin debisini ve taşınan çökellerin miktarını da tayin eder. Gerçekten, yağmurlu tropikal bölgelerden denize dökülen akarsular, denize bol miktarda mil ve kil boyutunda malzeme taşır. Ayrıca çöl bölgelerindeki kıyılara daha ziyade rüzgarlarla nakledilen ince unsurlu materyaller de bulunur.
Deniz seviyesindeki değişmeler de kıta çökelleri üzerinde son derece etkili olmuştur. Deniz seviyesinin alçaldığı buzul devirlerinde kara haline geçen kıta sahanlığı üzerinde deltalar oluşmuştur. Buna karşılık deniz seviyesinin yükseldiği buzullar arası devirlerde, akarsuların getirdiği malzemeler, koy ve körfezlerde birikmiş ve bu sahalar aynı zamanda boğulmaya uğramıştır. Özellikle yüksek enlemlerde glasyal devre esnasında kıta sahanlığı buzullar tarafından işgal edilmiştir. Buzullarla kaplı sahalar bir taraftan buzullarla şekillenirken diğer taraftan buzulların aşındırma ürünü moren depoları ile yer yer örtülmüştür.
Kaynakça
- ATALAY, İ. Genel Fiziki Coğrafya. S.303-304. 5.Baskı. 2001
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Terrijen cokellerOkyanus ve denizlerin genellikle 1000 m yi gecmeyen derinliklerinde bulunan cokellere terrijen cokeller denir Bu cokellerin buyuk bir bolumu kita kenari uzerinde yer alir Kiyi acigi veya kita sahanligi uzerindeki cokeller genellikle kirinti ve dokuntu malzemelerinden olusur Terrijen cokeller genellikle kiyi aciginda camur kum cakil ve kaya parcalari ile mercan ve cesitli hayvan kabugu parcalarindan meydana gelmektedir Kita sahanligi cokelleri o sahanin iklim sartlarini yakindan yansitmakta ve deniz seviyesi degismelerini gostermektedir Ornegin soguk bolgelerdeki kiyilarda cogunlukla kum ve cakillardan ibaret depolar yer alirken tropikal bolgelerde camur ve mercan dokuntuleri baskin durumdadir Kita sahanligi cokel tipleriCamurCamur Nemli tropikal bolgeler yuksek sicaklik ve fazla yagis alan kiyi aciklarinda bol miktarda bulunur Dunyadaki kita sahanliginin 37 si camurlarla kaplidir KumKum Orta derecede yagisli ve sicak kiyilarin aciklari ve cok soguk bolgeler haric kurak bolgelerin kiyi kesimlerinde bulunur bu sahalar kita sahanliginin 47 sini kaplar MercanMercan Tropikal sicak bolgelerin kiyi aciklarinda cok yaygindir Mercan ortusu ile kapli sahalar kita sahanliginin 6 sini olusturur CakilCakil Dusuk sicaklikta polar kutup ve kutup alti bolgelerin aciklarinda cok yaygindir Kita sahanliginin 3 u cakillarla ortuludur Kaya Genellikle soguk bolgelerde cok yaygindir ozellikle kita sahanliginin ic kesiminde bol miktardadir Kayalarla kapli kita sahanligi 3civarindadir Genel olarak kita kenarindaki cokellerin 80 den fazlasini kum ve camurlar olusturur Kita kenarindaki cokel tipleri yukarida verilmistir Iklim kara uzerindeki ayrisma olaylarini etkiledigi gibi nehirlerin debisini ve tasinan cokellerin miktarini da tayin eder Gercekten yagmurlu tropikal bolgelerden denize dokulen akarsular denize bol miktarda mil ve kil boyutunda malzeme tasir Ayrica col bolgelerindeki kiyilara daha ziyade ruzgarlarla nakledilen ince unsurlu materyaller de bulunur Deniz seviyesindeki degismeler de kita cokelleri uzerinde son derece etkili olmustur Deniz seviyesinin alcaldigi buzul devirlerinde kara haline gecen kita sahanligi uzerinde deltalar olusmustur Buna karsilik deniz seviyesinin yukseldigi buzullar arasi devirlerde akarsularin getirdigi malzemeler koy ve korfezlerde birikmis ve bu sahalar ayni zamanda bogulmaya ugramistir Ozellikle yuksek enlemlerde glasyal devre esnasinda kita sahanligi buzullar tarafindan isgal edilmistir Buzullarla kapli sahalar bir taraftan buzullarla sekillenirken diger taraftan buzullarin asindirma urunu moren depolari ile yer yer ortulmustur KaynakcaATALAY I Genel Fiziki Cografya S 303 304 5 Baski 2001