Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1755 Lizbon Depremi ya da Büyük Lizbon Depremi, 1 Kasım 1755 günü saat 9.40'ta Portekiz'de meydana gelen depremdir.
 Depremin merkezinin tahmini noktası | |
| Yerel tarih | 1 Kasım 1755 |
|---|---|
| Büyüklük | 8.5–9.0 |
| Maks. şiddet | XI (Aşırı) |
| Tsunami | Tsunami, Fas'ın Atlas kıyılarını, İngiltere'nin İrlanda'nın güney kıyılarını etkiledi. |
| Etkilenen ülkeler/bölgeler | Portekiz Krallığı, İspanyol İmparatorluğu, Fas Sultanlığı. |
| Kayıplar | 10.000 ilâ 100.000 ölü |
Tarihteki en yıkıcı depremlerden biri olan Lizbon Depremi sırasında 60.000 ile 100.000 kişi arasında tahmini ölü vardır. Depremi bir tsunami ve kentin pek çok yerinde başlayan yangınlar takip etmiş ve o dönemde Avrupa'nın en büyük dördüncü şehri olan Lizbon'un neredeyse tüm yerleşim alanları kullanılmaz hâle gelmiştir. Bu deprem sonucu Portekiz'i son derece olumsuz etkileyen bu afet, Portekiz'de politik tansiyonun yükselmesine, ekonominin çökmesine ve zaten gerileyen koloni imparatorluğunun 18. yüzyılda büyük ölçüde yıkılmasına yol açmıştır. Jeologlar günümüzde Lizbon Depremi'nin Atlas Okyanusu'nda Cabo de São Vicente'den 200 km batıda meydana gelmiş 9 Richter ölçeğinde olduğunu tahmin etmektedir.
Yıkımın boyutu
Ekonomi tarihçisi Álvaro Pereira, Lizbon'un o esnada nüfusunun yaklaşık 200 bin kişi olduğunu ve bunun 30 bin ila 40 bin civarının depremde can verdiğini hesaplamaktadır. Pereira, depremin yol açtığı bina yıkımından ayrıca, sebep olduğu yangınlar ve tsunamiden dolayı Portekiz’de, İspanya’da ve Fas’ta toplamda 50 bin civarında insanın öldüğünü tahmin etmektedir. Bununla birlikte, 2009 yılında yapılan bir çalışma, toplam ölü sayısındaki yüksekliğin sadece 1 Kasım'daki depremden kaynaklanmadığını, daha sonra meydana gelen artçı depremlerle ölü sayısının yükselmiş olduğunu göstermektedir.
Deprem'de, Lizbon'daki binaların %85'i harap oldu. Yıkılan yerlerin içerisinde, bazı köşkler ve kütüphaneler de vardır. 16. yüzyılda Portekiz'de başlayan Manuelin tarzı mimarinin örneğini teşkil eden birçok bina bu depremde yıkıldı. Depremden sağ çıkabilen bazı binalar ise ardından başlayan yangınlarla harap oldu. Lizbon'un altı ay önce hizmete açılmış olan opera binası tamamen yanarak yerle yeksan oldu. Titian, Rubens ve Corregio'nun birçok tablosunun da dâhil olduğu birçok sanat eserini, ayrıca yaklaşık 70 bin cilt kitaptan oluşan kraliyet kütüphanesini barındıran, günümüzde Terreiro do Paço meydanının olduğu yere denk düşen, Tejo nehrinin kıyısında inşa edilmiş , depremde ve ardından gerçekleşen tsunamide yıkıldı. Vasco da Gama ve diğer coğrafi keşif öncülerinin keşif notları yok oldu. 3. markisi ’in, içinde 18 bin cilt kitabın bulunduğu kütüphanesini barındıran sarayı depremde harap oldu. Deprem, Lizbon'daki bazı önemli kiliselere de zarar verdi. Bunlar Lizbon Katedrali, São Paulo, Santa Catarina ve bazilikaları ve Misericórdia Kilisesi’dir. Rossio meydanında yer alan ve devrinin en büyük hastanelerinden birisi olan yangınla yok oldu. Halk kahramanı ’nın mezarı kayboldu. Depremde harabeye dönen bir başka yer olan Carmo Rahibe Manastırı’nın çatısı çökmüş kalıntısı, depremi hatırlatması için korunmuş durumdadır.
Topluma ve bilime etkileri
Lizbon depremi Avrupa tarihinde hem teolojik hem felsefi hem de doğa bilimleri açısından bir dönüm noktası teşkil etmektedir; Leibniz'in iddia ettiği dünyanın yaşanılacak en güzel yer olduğu, Tanrı'nın bütün kötülüklere rağmen en iyi tanrı olduğu inancı yara almıştır. Yaşanan felaket sonrası Voltaire bu fikirleri absürd olarak gördüğünü açıklamıştır.
Deprem sonrası olayı farklı bir biçimde açıklamaya çalışan filozof ise Immanuel Kant'tı. Felaketten kısa bir süre sonra depremle alakalı mümkün olan tüm bilgileri toplayan Kant, konuya ilişkin bir metin yayımladı. Metinde dikkati çeken ise onun olayları dinî olarak açıklama kaygısından uzak, bilimsel bir temele oturtma girişimidir. Bugün Kant'ın depremlerin oluşumuna yönelik iddialarının yanlış olduğu bilinse de bu çeşit bir açıklama girişimi depremleri doğal sebeplere bağlamak yönündeki ilk girişimdir. Kant bu çalışmalarıyla dönemde yaygın olan depremlerin Tanrı tarafından gönderilen cezalar olduğu yönündeki batıl inanışa bir son hazırlamıştır.
Bu fikirler düşünce tarihini kökten değiştirdi. Eğer depremler Tanrı tarafından gönderilen cezalar değilse, onları araştırmak, incelemek ve hatta anlamak mümkün olabilirdi. Bu nedenle Lizbon depreminin araştırılması girişimi yer bilimlerinin doğuşu olarak kabul edilebilir.
Galeri
-
![image]()
1755 Lizbon Depremi'ni ve sonrasındaki tsunamiyi tasvir eden bir bakır kabartma çizim. -
![image]()
Tejo nehrinin diğer kıyısından Lizbon'daki depremin görüntüsünü tasvir eden bir tablo. -
![image]()
João Glama Strobërle'nin bu tablosunda elinde kılıç taşıyan melekler, depremin Tanrı'nın gazabı olduğu anlamındadır. -
![image]()
Depremde yıkılan Bütün Azizler Kraliyet Hastanesi, 1572'de yapılmış olan bu resimde, resimdeki Rossio meydanının sağ tarafındaki büyük binadır. -
![image]()
Bu tabloda, yıkılmasından az önceki hâliyle Ribeira Kraliyet Sarayı tasvir edilmiştir. -
![image]()
1755 senesinde yapılmış bu gravürde depremden sonra Lizbon'da yaşanan kaos ve yağmacıların infazı resmedilmektedir.
Kaynakça
- ^ Álvaro Pereira; The Opportunity of a Disaster: The Economic Impact of the 1755 Lisbon Earthquake 22 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .; Centre for Historical Economics and Related Research 19 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .; York Üniversitesi, 2006
- ^ P.-L. Blanc; "Earthquakes and tsunami in November 1755 in Morocco: adifferent reading of contemporaneous documentary sources 9 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."; Natural Hazards and Earth System Sciences 22 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .; 14 Mayıs 2009; Erişim Târihi: 17 Eylül 2016
- ^ "Alte Erde, neuer Irrglaube Was uns das Beben von... - F.A.Z. Frankfurter Allgemeine Zeitung". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
- ^ Horst Rademacher, Alte Erde, neuer Irrglaube. Was uns das Beben von Lissabon vor 250 Jahren noch heute lehren sollte. (FAZ, 31. 10. 2005)
Dış bağlantılar
- (İngilizce)
- 1755 Lizbon Depremi (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1755 Lizbon Depremi ya da Buyuk Lizbon Depremi 1 Kasim 1755 gunu saat 9 40 ta Portekiz de meydana gelen depremdir 1755 Lizbon DepremiDepremin merkezinin tahmini noktasiYerel tarih1 Kasim 1755Buyukluk8 5 9 0Maks siddetXI Asiri TsunamiTsunami Fas in Atlas kiyilarini Ingiltere nin Irlanda nin guney kiyilarini etkiledi Etkilenen ulkeler bolgelerPortekiz Kralligi Ispanyol Imparatorlugu Fas Sultanligi Kayiplar10 000 ila 100 000 olu Tarihteki en yikici depremlerden biri olan Lizbon Depremi sirasinda 60 000 ile 100 000 kisi arasinda tahmini olu vardir Depremi bir tsunami ve kentin pek cok yerinde baslayan yanginlar takip etmis ve o donemde Avrupa nin en buyuk dorduncu sehri olan Lizbon un neredeyse tum yerlesim alanlari kullanilmaz hale gelmistir Bu deprem sonucu Portekiz i son derece olumsuz etkileyen bu afet Portekiz de politik tansiyonun yukselmesine ekonominin cokmesine ve zaten gerileyen koloni imparatorlugunun 18 yuzyilda buyuk olcude yikilmasina yol acmistir Jeologlar gunumuzde Lizbon Depremi nin Atlas Okyanusu nda Cabo de Sao Vicente den 200 km batida meydana gelmis 9 Richter olceginde oldugunu tahmin etmektedir Yikimin boyutuCarmo Rahibe Manastiri 1755 teki depremde harab olmustu Harabe 1755 Depremi ni hatirlatmasi icin korunmaktadir Ekonomi tarihcisi Alvaro Pereira Lizbon un o esnada nufusunun yaklasik 200 bin kisi oldugunu ve bunun 30 bin ila 40 bin civarinin depremde can verdigini hesaplamaktadir Pereira depremin yol actigi bina yikimindan ayrica sebep oldugu yanginlar ve tsunamiden dolayi Portekiz de Ispanya da ve Fas ta toplamda 50 bin civarinda insanin oldugunu tahmin etmektedir Bununla birlikte 2009 yilinda yapilan bir calisma toplam olu sayisindaki yuksekligin sadece 1 Kasim daki depremden kaynaklanmadigini daha sonra meydana gelen artci depremlerle olu sayisinin yukselmis oldugunu gostermektedir Deprem de Lizbon daki binalarin 85 i harap oldu Yikilan yerlerin icerisinde bazi koskler ve kutuphaneler de vardir 16 yuzyilda Portekiz de baslayan Manuelin tarzi mimarinin ornegini teskil eden bircok bina bu depremde yikildi Depremden sag cikabilen bazi binalar ise ardindan baslayan yanginlarla harap oldu Lizbon un alti ay once hizmete acilmis olan opera binasi tamamen yanarak yerle yeksan oldu Titian Rubens ve Corregio nun bircok tablosunun da dahil oldugu bircok sanat eserini ayrica yaklasik 70 bin cilt kitaptan olusan kraliyet kutuphanesini barindiran gunumuzde Terreiro do Paco meydaninin oldugu yere denk dusen Tejo nehrinin kiyisinda insa edilmis depremde ve ardindan gerceklesen tsunamide yikildi Vasco da Gama ve diger cografi kesif onculerinin kesif notlari yok oldu 3 markisi in icinde 18 bin cilt kitabin bulundugu kutuphanesini barindiran sarayi depremde harap oldu Deprem Lizbon daki bazi onemli kiliselere de zarar verdi Bunlar Lizbon Katedrali Sao Paulo Santa Catarina ve bazilikalari ve Misericordia Kilisesi dir Rossio meydaninda yer alan ve devrinin en buyuk hastanelerinden birisi olan yanginla yok oldu Halk kahramani nin mezari kayboldu Depremde harabeye donen bir baska yer olan Carmo Rahibe Manastiri nin catisi cokmus kalintisi depremi hatirlatmasi icin korunmus durumdadir Topluma ve bilime etkileriLizbon depremi Avrupa tarihinde hem teolojik hem felsefi hem de doga bilimleri acisindan bir donum noktasi teskil etmektedir Leibniz in iddia ettigi dunyanin yasanilacak en guzel yer oldugu Tanri nin butun kotuluklere ragmen en iyi tanri oldugu inanci yara almistir Yasanan felaket sonrasi Voltaire bu fikirleri absurd olarak gordugunu aciklamistir Deprem sonrasi olayi farkli bir bicimde aciklamaya calisan filozof ise Immanuel Kant ti Felaketten kisa bir sure sonra depremle alakali mumkun olan tum bilgileri toplayan Kant konuya iliskin bir metin yayimladi Metinde dikkati ceken ise onun olaylari dini olarak aciklama kaygisindan uzak bilimsel bir temele oturtma girisimidir Bugun Kant in depremlerin olusumuna yonelik iddialarinin yanlis oldugu bilinse de bu cesit bir aciklama girisimi depremleri dogal sebeplere baglamak yonundeki ilk girisimdir Kant bu calismalariyla donemde yaygin olan depremlerin Tanri tarafindan gonderilen cezalar oldugu yonundeki batil inanisa bir son hazirlamistir Bu fikirler dusunce tarihini kokten degistirdi Eger depremler Tanri tarafindan gonderilen cezalar degilse onlari arastirmak incelemek ve hatta anlamak mumkun olabilirdi Bu nedenle Lizbon depreminin arastirilmasi girisimi yer bilimlerinin dogusu olarak kabul edilebilir Galeri1755 Lizbon Depremi ni ve sonrasindaki tsunamiyi tasvir eden bir bakir kabartma cizim Tejo nehrinin diger kiyisindan Lizbon daki depremin goruntusunu tasvir eden bir tablo Joao Glama Stroberle nin bu tablosunda elinde kilic tasiyan melekler depremin Tanri nin gazabi oldugu anlamindadir Depremde yikilan Butun Azizler Kraliyet Hastanesi 1572 de yapilmis olan bu resimde resimdeki Rossio meydaninin sag tarafindaki buyuk binadir Bu tabloda yikilmasindan az onceki haliyle Ribeira Kraliyet Sarayi tasvir edilmistir 1755 senesinde yapilmis bu gravurde depremden sonra Lizbon da yasanan kaos ve yagmacilarin infazi resmedilmektedir Kaynakca Alvaro Pereira The Opportunity of a Disaster The Economic Impact of the 1755 Lisbon Earthquake 22 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Centre for Historical Economics and Related Research 19 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde York Universitesi 2006 P L Blanc Earthquakes and tsunami in November 1755 in Morocco adifferent reading of contemporaneous documentary sources 9 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Natural Hazards and Earth System Sciences 22 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 14 Mayis 2009 Erisim Tarihi 17 Eylul 2016 Alte Erde neuer Irrglaube Was uns das Beben von F A Z Frankfurter Allgemeine Zeitung 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Haziran 2020 Horst Rademacher Alte Erde neuer Irrglaube Was uns das Beben von Lissabon vor 250 Jahren noch heute lehren sollte FAZ 31 10 2005 Dis baglantilar Ingilizce 1755 Lizbon Depremi Ingilizce