Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yer’in ekseni veya axis mundi, dinlerde ve mitolojilerde yer ile cennet ve cehennem gibi ya da Tanrı/tanrıların ikamet ettiği yer arasındaki ilişkinin sağlandığına inanılan yer. Daha yüksek ve daha alçak alemler arasındaki seyahatler ve iletişim bu nokta üzerinden sağlanır. Aşağı alemlerdekiler bu noktadan daha yukarı çıkarak yukarı alemdekilerle iletişim kurarlar, yukarı alemlerde olanlar ise aşağıda alemlere ve her yere bu yer üzerinden lütuflarını yayarlar. Bu nokta yerin Antik Yunan'da dünyanın başlangıç noktası sayılan omphalos (yerin göbeği) ile benzer bir işlev görür.
Yerin merkezine ilişkin Axis mundi imajı (belki de beslenmeyi sağlayan göbek bağına benzer şekilde) genellikle dişil betimlenir. Bu bir doğal obje (dağ, ağaç, asma, sürgün, duman veya ateş gibi) ya da insanlar tarafından üretilmiş bir şey (kule, merdiven, mayıs direği, haç, çan kulesi ya da minare, ip, totem direği, sütun) olabilir. Göğe yakınlığı bazen dini(pagoda, tapınak tepesi, minare, kilise) bazen seküler(obelisk, deniz feneri, roket, gökdelen) anlamlar taşıyabilir ve dinsel veya seküler bağlamlarda görülür. Axis mundi sembolizmi şaman pratiklerinden, animist inanç sistemlerine, büyük dünya dinlerinden teknolojik gelişmenin ürettiği "urban center"lara kadar birçok alanda görülebilir. Mircea Eliade'nin dediği gibi "Kozmogoni, tüm inşalarda örnek alınan oluşumdur. İnşa edilen her yeni şehir, her yeni ev, dünyanın yaradılışını bir anlamda bir daha tekrarlar. Aslında her şehir ve her konut "evrenin merkezinde" bulunmaktadır.
Mircea Eliade'ye göre merkez simgeciliği ve kozmolojik imaları üç ana unsur etrafında toplanırlar:
- Dünyanın merkezinde, yerle göğün birleştiği "kutsal dağ" bulunmaktadır.
- Her tapınak ya da saray ve biraz daha geniş bakarsak her kutsal ev "kutsal dağla" özdeşleştirilir ve böylece "merkez" olur.
- Axis mundi'nin geçtiği yerler olarak kutsal şehir ya da tapınak, gök, yer ve yeraltının birleştiği bir yer olarak görülür.
Yerin merkezi olarak dağlar
Hint inanışlarına göre , dünyanın ortasında bulunmakta ve üzerinde kutup yıldızı parlamaktadır. Filistin'de bulunan Tabor dağının adı, "göbek", "omphalos" anlamına gelen tabbur'dan gelmektedir.Gerizim dağı da dünyanın göbeği olarak bilinir. Hristiyanlara göre Gogoda tepesi dünyanın merkezinde bulunmaktadır, hem dağın zirvesi hem de Adem'in gömüldüğü yer burasıdır.
Tapınakların ve şehirlerin kozmik bir dağ ile özdeşleştirilmesine de sık sık rastlanır. Kral Gudea döneminden kalma bir silindir mühürde "(Kralın) inşa ettirdiği (Tanrının) odası, kozmik dağ gibidir" yazmaktadır. Doğudaki her şehir dünyanın merkezinde bulunmaktadır. Mezopotamya ziguratları da kozmik dağlar sayılmıştır. Güney Asya'daki ve Angkor Vat kozmik dağlara benzer biçimde inşa edilmiş tapınaklardan en bilinenleridir.
Yerin merkezi olarak ağaç
Hayat ağacı ile ilgili mitlerde ve efsanelerde evrenin merkezinde bulunan ve göğü, yeri ve cehennemi birbirine bağlayan bir Hayat ağacı düşüncesi sık sık karşımıza çıkar. Bu mitsel yapının İskandinavya ve Orta Asya inançlarında, özellikle de Altay ve Cermen halklarında özel bir değeri vardır. Ancak kökenin Mezopotamya olduğu sanılmaktadır. Genelde ağaç, dünyanın merkezinde bir dağın zirvesinde bulunur. Şaman göğe çıkarken, mistik yolculuğu sırasında dokuz ya da yedi basamaklı bir ağaca tırmanır. Genelde bu yolculuğu yedi basamaklı kutsal bir direk üzerinde gerçekleştirir; bu direğin dünyanın merkezinde olduğu varsayılır. Kutsal direk ve ağaç, evrenin merkezinde bulunan ve dünyayı taşıyan kozmik direkle örtüşen simgelerdir. Altaylılar tanrıların atlarını bu direğe bağladığına; takımyıldızların bu direğin etrafında oluştuğuna inanır. Aynı kavrama İskandinavya'da da rastlanır. Odin atını Yggdrasil'e (kelime anlamı Odin'in atıdır) bağlar.
Saksonların benzer kozmik direğinin adı ise 'dur.
Hintlerde de evrenin ortasında bulunan Hayat Ağacı ya da bir direk tarafından temsil edilen kozmik bir eksen vardır.
Çin mitolojisinde mucize ağaç evrenin merkezinde yükselir ve devletin merkezi de buradadır. Dokuz Gök, Dokuz Pınar'la bu noktada birleşir. Bu ağaca Dikili Ağaç (Kien-Mou) denilir ve öğle vaktinde onun yanında dimdik duranların gölgesi olmadığı söylenir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Mircea Eliade (tr. Philip Mairet). 'Symbolism of the Centre' in Images and Symbols. Princeton, 1991. p.48-51 (İngilizce)
- ^ Mircea Eliade (tr. Philip Mairet). 'Symbolism of the Centre' in Images and Symbols. Princeton, 1991. p.40 (İngilizce)
- ^ Jean Chevalier and Alain Gheerbrandt. The Penguin Dictionary of Symbols. Editions Robert Lafont S. A. et Editions Jupiter: Paris, 1982. Penguin Books: London, 1996. pp.61-63, 173-175
- ^ Mircea Eliade, Dinler Tarihine Giriş, Kabalcı Yayınları, s. 365
- ^ Mircea Eliade, Dinler Tarihine Giriş, Kabalcı Yayınları, s. 362
- ^ Albrigt, "The mount of the Rivers", AJSL, 1919, c.XXXV, s. 173, aktaran Eliade, Dinler Tarihine Giriş
- ^ a b Mircea Eliade, Dinler Tarihine Giriş, Kabalcı Yayınları, s. 296
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yer in ekseni veya axis mundi dinlerde ve mitolojilerde yer ile cennet ve cehennem gibi ya da Tanri tanrilarin ikamet ettigi yer arasindaki iliskinin saglandigina inanilan yer Daha yuksek ve daha alcak alemler arasindaki seyahatler ve iletisim bu nokta uzerinden saglanir Asagi alemlerdekiler bu noktadan daha yukari cikarak yukari alemdekilerle iletisim kurarlar yukari alemlerde olanlar ise asagida alemlere ve her yere bu yer uzerinden lutuflarini yayarlar Bu nokta yerin Antik Yunan da dunyanin baslangic noktasi sayilan omphalos yerin gobegi ile benzer bir islev gorur Omfalos ya da betil denen yerin gobegini simgeleyen tas Yerin merkezine iliskin Axis mundi imaji belki de beslenmeyi saglayan gobek bagina benzer sekilde genellikle disil betimlenir Bu bir dogal obje dag agac asma surgun duman veya ates gibi ya da insanlar tarafindan uretilmis bir sey kule merdiven mayis diregi hac can kulesi ya da minare ip totem diregi sutun olabilir Goge yakinligi bazen dini pagoda tapinak tepesi minare kilise bazen sekuler obelisk deniz feneri roket gokdelen anlamlar tasiyabilir ve dinsel veya sekuler baglamlarda gorulur Axis mundi sembolizmi saman pratiklerinden animist inanc sistemlerine buyuk dunya dinlerinden teknolojik gelismenin urettigi urban center lara kadar bircok alanda gorulebilir Mircea Eliade nin dedigi gibi Kozmogoni tum insalarda ornek alinan olusumdur Insa edilen her yeni sehir her yeni ev dunyanin yaradilisini bir anlamda bir daha tekrarlar Aslinda her sehir ve her konut evrenin merkezinde bulunmaktadir Mircea Eliade ye gore merkez simgeciligi ve kozmolojik imalari uc ana unsur etrafinda toplanirlar Dunyanin merkezinde yerle gogun birlestigi kutsal dag bulunmaktadir Her tapinak ya da saray ve biraz daha genis bakarsak her kutsal ev kutsal dagla ozdeslestirilir ve boylece merkez olur Axis mundi nin gectigi yerler olarak kutsal sehir ya da tapinak gok yer ve yeraltinin birlestigi bir yer olarak gorulur Yerin merkezi olarak daglarHint inanislarina gore dunyanin ortasinda bulunmakta ve uzerinde kutup yildizi parlamaktadir Filistin de bulunan Tabor daginin adi gobek omphalos anlamina gelen tabbur dan gelmektedir Gerizim dagi da dunyanin gobegi olarak bilinir Hristiyanlara gore Gogoda tepesi dunyanin merkezinde bulunmaktadir hem dagin zirvesi hem de Adem in gomuldugu yer burasidir Tapinaklarin ve sehirlerin kozmik bir dag ile ozdeslestirilmesine de sik sik rastlanir Kral Gudea doneminden kalma bir silindir muhurde Kralin insa ettirdigi Tanrinin odasi kozmik dag gibidir yazmaktadir Dogudaki her sehir dunyanin merkezinde bulunmaktadir Mezopotamya ziguratlari da kozmik daglar sayilmistir Guney Asya daki ve Angkor Vat kozmik daglara benzer bicimde insa edilmis tapinaklardan en bilinenleridir Yerin merkezi olarak agacBazi mitolojilerde agac yerin merkezi olarak belirlenmistir Hayat agaci ile ilgili mitlerde ve efsanelerde evrenin merkezinde bulunan ve gogu yeri ve cehennemi birbirine baglayan bir Hayat agaci dusuncesi sik sik karsimiza cikar Bu mitsel yapinin Iskandinavya ve Orta Asya inanclarinda ozellikle de Altay ve Cermen halklarinda ozel bir degeri vardir Ancak kokenin Mezopotamya oldugu sanilmaktadir Genelde agac dunyanin merkezinde bir dagin zirvesinde bulunur Saman goge cikarken mistik yolculugu sirasinda dokuz ya da yedi basamakli bir agaca tirmanir Genelde bu yolculugu yedi basamakli kutsal bir direk uzerinde gerceklestirir bu diregin dunyanin merkezinde oldugu varsayilir Kutsal direk ve agac evrenin merkezinde bulunan ve dunyayi tasiyan kozmik direkle ortusen simgelerdir Altaylilar tanrilarin atlarini bu direge bagladigina takimyildizlarin bu diregin etrafinda olustuguna inanir Ayni kavrama Iskandinavya da da rastlanir Odin atini Yggdrasil e kelime anlami Odin in atidir baglar Saksonlarin benzer kozmik direginin adi ise dur Hintlerde de evrenin ortasinda bulunan Hayat Agaci ya da bir direk tarafindan temsil edilen kozmik bir eksen vardir Cin mitolojisinde mucize agac evrenin merkezinde yukselir ve devletin merkezi de buradadir Dokuz Gok Dokuz Pinar la bu noktada birlesir Bu agaca Dikili Agac Kien Mou denilir ve ogle vaktinde onun yaninda dimdik duranlarin golgesi olmadigi soylenir Ayrica bakinizYasam agaci Gok katlari Gogun gobegi Samanizmde Yer in EkseniKaynakca Mircea Eliade tr Philip Mairet Symbolism of the Centre in Images and Symbols Princeton 1991 p 48 51 Ingilizce Mircea Eliade tr Philip Mairet Symbolism of the Centre in Images and Symbols Princeton 1991 p 40 Ingilizce Jean Chevalier and Alain Gheerbrandt The Penguin Dictionary of Symbols Editions Robert Lafont S A et Editions Jupiter Paris 1982 Penguin Books London 1996 pp 61 63 173 175 Mircea Eliade Dinler Tarihine Giris Kabalci Yayinlari s 365 Mircea Eliade Dinler Tarihine Giris Kabalci Yayinlari s 362 Albrigt The mount of the Rivers AJSL 1919 c XXXV s 173 aktaran Eliade Dinler Tarihine Giris a b Mircea Eliade Dinler Tarihine Giris Kabalci Yayinlari s 296