Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Haziran 2021) |
Bu madde tümüyle ya da çoğunluğuyla dayanıyor. (Mayıs 2022) |
Dilin kökeni, dilin ortaya çıkışını ve evrimini araştıran dilbilim konusu.
Dilin kökeni özellikle 1950 sonrasında yaşanan büyük bilişsel devrim sonrasında çok daha merak edilir oldu. 1866 yılında Paris'te dilin kökeniyle ilgili araştırmaların yasaklanması önerisinde bulunulmuştu ancak 19. yüzyılda Darwin'in biyolojideki devrimi sonrasında canlılar gibi dillerin de kökeni ve çeşitlenmesi araştırılmaya başlandı. Daha öncesinde bilimsel olmayan anlatılar yaygındı:
“Çinlilerde, bir su kaplumbağası, sırtındaki çizgili şekillerde yazının sırrını taşıyarak imparatorun önüne gelip yazıyı öğretmiştir. Babillilerde, yarı balık yarı insan bir deniz canavarı, sudan karaya çıkarak kendilerine yazıyı öğretmiştir…Hintlerde, baş-tanrı Brahma, kendi görünüşlerinden birisi olan ve insan dilinin tanrısı sayılan Vâk aracılığı ile dünyayı ve içindeki varlıkları yaratmıştır. Mısırlılarda, baş-tanrı Ra, isteklerini, kendi dili ve habercisi saydığı tanrı Tôt aracılığı ile yerine getirmiştir…İbranilerde, tanrı yarattığı canlılara isim vermesi için Adem’i görevlendirir. Adem’in bütün canlıları çağırış şekillerine göre her birisinin ayrı bir ismi olur…Tufan’dan sonra, dünyada tek bir dil vardı. İnsanlar, Tanrı katına erişmek için Babil’de göğe doğru bir kule yapmaya başladılar. Tanrı o zaman insanların dilini karıştırıp hepsini dünyanın dört bucağına dağıttı.”
Avrupa'da da spekülasyona dayalı bazı görüşler dillendiriliyordu. Max Müller bu spekülatif varsayımları (Ding-dong, Bow-wow, Pooh-pooh, Ta-ta, Ye-he-ho) 19. yüzyılda derlemişti. Türkçeye "iş kuramı, yansıma kuramı, ünlem kuramı" gibi isimlerle çevrilen bu varsayımlar, bilimsel verilere dayanmayan sezgisel görüşlerdi. Dilin kökeni ve evrimi incelemeleri özellikle Noam Chomsky'nin 1950 sonrasındaki Evrensel Dilbilgisi (Üretken Dönüşümsel Dilbilgisi) teorisi sonrasında hız kazandı. Chomsky, dilin insana özgü olduğunu ve 100 bin yıl kadar önce tek bir mutasyonla ortaya çıktığını ileri sürdü. Ayrıca dilin kökeni ve evriminde doğal seçilimi yeterli bir açıklama olarak görmüyordu. Bu büyük bir tartışmayı da beraberinde getirdi. Dil gibi kompleks bir yapının tek bir mutasyonla açıklanamayacağını öne süren pek çok araştırmacı, Chomsky'yi biyoloji, arkeoloji, genetik gibi farklı alanlardan gelen bulgularla eleştirdiler. Noam Chomsky de bu konudaki görüşlerini doğal seçilimle daha uyumlu bir şekilde açıklayan yayınlar yaptı. Bugün dilin kökeni konusunda şu karşıtlıklar devam etmektedir:
- Kültür - Biyoloji karşıtlığı: Başını Chomsky'nin çektiği bir gruba göre dil biyolojik bir olgudur ve evriminde çevrenin payı kısıtlıdır. , gibi isimlere göreyse dil, öncelikle kültürel bir olgudur ve çevresel şartların etkisiyle evrilmiştir.
- Erken - Geç karşıtlığı: Chomsky dili 100 bin yıl kadar önceye götürürken karşı gruptaki araştırmacılar dilin milyonlarca yıllık bir evrimin sonucu olduğunu ifade ederler.
- Devamlılık - Bir andalık karşıtlığı: Bir anda dilin ortaya çıktığını Chomsky ve çevresi iddia etmektedir. gibi araştırmacılar ise tek bir anda değil, uzun yıllar süren bir devamlılık ile dilin ortaya çıktığını savunur.
- Hareket - Ses karşıtlığı: gibi araştırmacılara göre dil, hareketlerden yani jest ve mimiklerden türemiştir. Bir grup araştırmacı ise dilin temelini seslerde arar.
- Yalnızca insan - Diğer canlılar karşıtlığı: Noam Chomsky ve çevresine göre dil insana (Homo sapiens) özgüdür ve diğer canlıların iletişim biçimleri bize dilin kökeni ve evrimi için hiçbir fikir vermez. Lieberman gibi araştırmacılar ise hayvan iletişim sistemlerinin insan dilinin başlangıç seviyesini gösterme konusunda önemli olduğunu savunurlar.
Dilin kökeni ve evrimi bugün disiplinler arası bir alan olarak gittikçe popüler bir nitelik kazanmıştır. Arkeolojiden, genetiğe pek çok bilim insanı bu alanda çalışmaktadır.
Kaynakça
- Caner Kerimoğlu, “Dilin Kökeni Arayışları I: Dilin Kökeniyle İlgili Akademik Tartışmalar”, Dil Araştırmaları, 18, 47-84, 2016.
- Caner Kerimoğlu, “Dilin Kökeni Arayışları II. Dil Araştırmaları, 21, s. 35-50, 2017.
- Caner Kerimoğlu, “Dilin Kökeni Arayışları 3: Hayvan İletişimi-I”. Dil Araştırmaları, 23, s. 23-56, 2018.
- Caner Kerimoğlu, “Dilin Kökeni Arayışları 3: Hayvan İletişimi-II”. Dil Araştırmaları, 24, s. 43-73, 2019.
- Caner Kerimoğlu, “Dilin Kökeni Arayışları 4: Neandertallerin Dili Var mıydı?-I”. Dil Araştırmaları, 25, s. 7-53, 2019.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Haziran 2021 Bu madde tumuyle ya da cogunluguyla tek kaynaga dayaniyor Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Lutfen baska kaynaklar ekleyerek bu maddeyi gelistirmeye yardim ediniz Mayis 2022 Dilin kokeni dilin ortaya cikisini ve evrimini arastiran dilbilim konusu Dilin kokeni ozellikle 1950 sonrasinda yasanan buyuk bilissel devrim sonrasinda cok daha merak edilir oldu 1866 yilinda Paris te dilin kokeniyle ilgili arastirmalarin yasaklanmasi onerisinde bulunulmustu ancak 19 yuzyilda Darwin in biyolojideki devrimi sonrasinda canlilar gibi dillerin de kokeni ve cesitlenmesi arastirilmaya baslandi Daha oncesinde bilimsel olmayan anlatilar yaygindi Cinlilerde bir su kaplumbagasi sirtindaki cizgili sekillerde yazinin sirrini tasiyarak imparatorun onune gelip yaziyi ogretmistir Babillilerde yari balik yari insan bir deniz canavari sudan karaya cikarak kendilerine yaziyi ogretmistir Hintlerde bas tanri Brahma kendi gorunuslerinden birisi olan ve insan dilinin tanrisi sayilan Vak araciligi ile dunyayi ve icindeki varliklari yaratmistir Misirlilarda bas tanri Ra isteklerini kendi dili ve habercisi saydigi tanri Tot araciligi ile yerine getirmistir Ibranilerde tanri yarattigi canlilara isim vermesi icin Adem i gorevlendirir Adem in butun canlilari cagiris sekillerine gore her birisinin ayri bir ismi olur Tufan dan sonra dunyada tek bir dil vardi Insanlar Tanri katina erismek icin Babil de goge dogru bir kule yapmaya basladilar Tanri o zaman insanlarin dilini karistirip hepsini dunyanin dort bucagina dagitti Avrupa da da spekulasyona dayali bazi gorusler dillendiriliyordu Max Muller bu spekulatif varsayimlari Ding dong Bow wow Pooh pooh Ta ta Ye he ho 19 yuzyilda derlemisti Turkceye is kurami yansima kurami unlem kurami gibi isimlerle cevrilen bu varsayimlar bilimsel verilere dayanmayan sezgisel goruslerdi Dilin kokeni ve evrimi incelemeleri ozellikle Noam Chomsky nin 1950 sonrasindaki Evrensel Dilbilgisi Uretken Donusumsel Dilbilgisi teorisi sonrasinda hiz kazandi Chomsky dilin insana ozgu oldugunu ve 100 bin yil kadar once tek bir mutasyonla ortaya ciktigini ileri surdu Ayrica dilin kokeni ve evriminde dogal secilimi yeterli bir aciklama olarak gormuyordu Bu buyuk bir tartismayi da beraberinde getirdi Dil gibi kompleks bir yapinin tek bir mutasyonla aciklanamayacagini one suren pek cok arastirmaci Chomsky yi biyoloji arkeoloji genetik gibi farkli alanlardan gelen bulgularla elestirdiler Noam Chomsky de bu konudaki goruslerini dogal secilimle daha uyumlu bir sekilde aciklayan yayinlar yapti Bugun dilin kokeni konusunda su karsitliklar devam etmektedir Kultur Biyoloji karsitligi Basini Chomsky nin cektigi bir gruba gore dil biyolojik bir olgudur ve evriminde cevrenin payi kisitlidir gibi isimlere goreyse dil oncelikle kulturel bir olgudur ve cevresel sartlarin etkisiyle evrilmistir Erken Gec karsitligi Chomsky dili 100 bin yil kadar onceye gotururken karsi gruptaki arastirmacilar dilin milyonlarca yillik bir evrimin sonucu oldugunu ifade ederler Devamlilik Bir andalik karsitligi Bir anda dilin ortaya ciktigini Chomsky ve cevresi iddia etmektedir gibi arastirmacilar ise tek bir anda degil uzun yillar suren bir devamlilik ile dilin ortaya ciktigini savunur Hareket Ses karsitligi gibi arastirmacilara gore dil hareketlerden yani jest ve mimiklerden turemistir Bir grup arastirmaci ise dilin temelini seslerde arar Yalnizca insan Diger canlilar karsitligi Noam Chomsky ve cevresine gore dil insana Homo sapiens ozgudur ve diger canlilarin iletisim bicimleri bize dilin kokeni ve evrimi icin hicbir fikir vermez Lieberman gibi arastirmacilar ise hayvan iletisim sistemlerinin insan dilinin baslangic seviyesini gosterme konusunda onemli oldugunu savunurlar Dilin kokeni ve evrimi bugun disiplinler arasi bir alan olarak gittikce populer bir nitelik kazanmistir Arkeolojiden genetige pek cok bilim insani bu alanda calismaktadir KaynakcaCaner Kerimoglu Dilin Kokeni Arayislari I Dilin Kokeniyle Ilgili Akademik Tartismalar Dil Arastirmalari 18 47 84 2016 Caner Kerimoglu Dilin Kokeni Arayislari II Dil Arastirmalari 21 s 35 50 2017 Caner Kerimoglu Dilin Kokeni Arayislari 3 Hayvan Iletisimi I Dil Arastirmalari 23 s 23 56 2018 Caner Kerimoglu Dilin Kokeni Arayislari 3 Hayvan Iletisimi II Dil Arastirmalari 24 s 43 73 2019 Caner Kerimoglu Dilin Kokeni Arayislari 4 Neandertallerin Dili Var miydi I Dil Arastirmalari 25 s 7 53 2019