Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ağustos 2021) () |
Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır. (Mayıs 2019) () |
Bosna Soykırımı ya da Boşnak Soykırımı, 1992-1995 yılları arasında Bosna Savaşı sırasında özellikle Sırplar tarafından Boşnaklara karşı Bosna-Hersek Cumhuriyeti (bugünkü Bosna ve Hersek) topraklarında yapılmış bir soykırımdır. Terim, hukuksal bir kavram olarak daha çok Srebrenitsa ve Jepa katliamları için kullanılmaktadır.
Soykırım öncesi
II. Dünya Savaşı'nın ardından Josip Tito'nun liderliğinde kurulan komünist Yugoslav Devleti 3 değişik din (Ortodoksluk, Katoliklik ve İslâm) ve çok sayıda etnik grubu (Sırp, Hırvat, Boşnak, Arnavut, Sloven, Makedon) bir araya getiren bir ülkeydi. Sovyet Blokunda yerini aldı ancak zamanla bağımsız bir hâle geldi. 1980 yılında Tito'nun ölümü ve 1990 yılında bu bloğun parçalanmaya başlamasıyla farklı etnik grupları Yugoslavya içinde bir arada tutmak imkânsız hâle geldi. 25 Haziran 1991'de Slovenya ve Hırvatistan, Almanya ve İtalya′nın desteklemesi ile bağımsızlıklarını ilan ettiler. Eylül 1991'de de Makedonya bağımsızlığını ilan etti. Şubat-Mart 1992'de Bosna-Hersek Devleti ülke çapında bağımsızlık ilan edilmesi konusunda bir referandum yaptı. Bosnalı Sırpların çoğunun boykot ettiği bu referandum bağımsızlığın kabul edilmesiyle sonuçlandı. 5 Nisan 1992'de Bosna-Hersek Cumhuriyeti hükûmeti bağımsızlığını ilan etti. 6 Nisan'da da ABD ve Avrupa ülkeleri Bosna-Hersek'in bağımsızlığını tanıdılar.
Bağımsızlığın anayurtları olan Sırbistan'dan kendilerini koparacağını düşünen ve “Büyük Sırbistan” hayalleri olan Bosnalı Sırplar, Sırbistan'dan aldıkları askerî yardımlarla Bosna'da bir Sırp Cumhuriyeti kurduklarını ilan ettiler. Kendi bölgelerinde bulunan Müslüman (Boşnaklar) ve Katoliklerden (Hırvatlar) bu bölgeyi terk etmelerini istediler.
Soykırımın başlangıcı
Nisan 1992’de Srebrenitsa'nın (Boşnakça: Srebrenica) hemen dışında bulunan Bratunac köyünde, 350 Bosnalı Müslüman, Sırp paramiliter ve özel polis güçleri tarafından işkence gördüler. Burada yaşananlar hakkındaki bilgiler, ancak aylar sonra katliam sırasında çekilen görüntülerin yayınlanması ile anlaşıldı.
Sırpların bu yaptığının dünyada duyulması, düşünülenin aksine Bosnalı Boşnakların kurtulma ümitlerini arttırmadı. Aksine, BM ve NATO desteğinde özellikle Sırplar hedef alınarak bir ambargo başlatıldı. Fakat hem Sırpların eski müttefikleri olan Rusların yardımı, hem de coğrafi olarak daha iç kesimlerde bulunan Bosnalı Müslümanlara göre daha avantajlı olmaları sebebiyle, bu ambargodan Bosnalı Sırplar neredeyse hiç etkilenmediler. Etkilenen daha çok Müslümanlar oldu.
Zamanla dünyada yükselen tepkiler ve özellikle bazı destekçilerinin durumun vahametini anlamaya başlamaları ile Müslümanlara yönelik bazı yardımlar ulaştırılmaya başlanmıştır. Birçok ülkede Bosna'ya yardım kampanyaları düzenlenmiştir. Bosnalıların şanssızlığı burada da devam etmiş, güvendikleri Müslüman ülkelerde kampanya paraları kendilerine ulaştırılmak şöyle dursun, başka politik amaçlar için kullanılmış ve büyük bölümü asla yerine ulaştırılmamıştır.
Srebrenitsa Katliamı
Zamanla gücünü toparlayan Nasır Oriç liderliğindeki Müslüman direniş örgütü Sırplara karşı koymaya ve bazı başarılar elde etmeye başladılar. Bu duruma artık bir son vermenin zamanının geldiğini düşünen BM[], Dayton görüşmelerini başlattı. Sırplar, görüşmelerde avantaj elde etmek için iki stratejik kent olan Gorajde ve Srebrenitsa'yı ele geçirmek maksadıyla güçleriyle bu iki kente saldırdılar. Tarihin gördüğü katliamlardan birini Hollandalı Barış Gücü'ne rağmen yaptılar. BM tarafından güvenli bölge olarak ilan edildikten iki yıl sonra Srebrenitsa, 1995 yılının yaz ayında II. Dünya Savaşı’ndan sonra meydana gelen en büyük toplu soykırıma[] uğradılar. Sırplar işkence yaptıkları Bosnalı Müslümanları, öldürdüler. cesetlerini yine onlara gömdürdüler. Bosna Savaşı'nın bu en kanlı olayı Srebrenitsa Katliamı olarak adlandırılmıştır.[]
Srebrenitsa Katliamında öldürülenlenlerin kesin sayısı bilinmemekle birlikte BM'nin Eski savcısı, 7.000 ila 8.000 kişinin öldürüldüğünü belirtmiştir. Bosna Sırpları'nın hükûmetinin hazırladığı bir raporda ölü sayısı 7.779, Boşnak hükûmetinin raporunda ise 8.374'ten fazla olarak gösterilmektedir. Şimdiye kadar Srebrenitsa etrafında 42 toplu mezar bulunmuş ve uzmanlara göre 22 bölgede daha toplu mezar olduğunu tahmin edilmektedir. Şimdiye kadar 2.070 kişinin kesin kimlik tespiti yapılırken 7.000'den fazla kişinin ise cansız bedeni kesin kimlik tespiti için bekletilmektedir. Ayrıca Sırplar katliamı gizlemek için bâzı cesetleri ilk gömüldükleri toplu mezarlardan çıkarıp başka yerlere tekrar gömdüklerinden katliamla ilgili deliller bozulmuş ya da yok olmuştur.[]
1992-1995 arasında Uluslararası Kızılhaç Örgütü verilerine göre Bosna-Hersek'te 312.000 kişi ölmüştür. Bu kayıpların 200.000 kadarı Boşnak halkına ait olup Bosnalılar, dünyanın gözü önünde ve Avrupa'nın göbeğinde sistematik bir soykırıma tâbî tutulmuştur. Sadece Srebrenitsa'da olanlar hakkında elle tutulur delillerin varlığı söz konusu olsa da çok yakın tarihte gerçekleşen soykırımı aydınlatmaya yetmemektedir.
Soykırım sorumluları
Lahey'deki 'nde görülen davada lideri Radovan Karadžić, komutanı Ratko Mladić, (Bosnalı Sırp komutan), (Genelkurmay Başkanı), (güvenlik şefi), (özel polis müdürü), (Genelkurmay Başkan Yardımcısı), (komutan yardımcısı, (tugay komutanı) Bosna Savaşı sırasında Srebrenitsa'da 8.000'den fazla sivilin katledilmesinden sorumlu oldukları iddiasıyla gıyaplarında haklarında dava açılmıştır.
Bosna'da meydana gelen iç savaş sırasında Sırp ordusunun yapmış olduğu katliamın arkasındaki itici güç Sırbistan Demokrat Partisi ve lideri Radovan Karadžić'tir. Parti bağımsızlık ilanı ile birlikte hükûmetten de çekilerek yasadışı bir örgüt gibi çalışmalarını yürüterek Müslüman bölgelerinde katliamları yapmışlardır. Sırp denetimindeki Ilıca bölgesinde Bosna Oteli'nde faaliyet gösteren parti lideri Radovan Karadžić ve arkadaşlarını korumakla görevli Sırp militanların üniformalarında Sırbistan bayrağı ve Çetniklerin kullandığı madenî bir para büyüklüğündeki siyah renkli bir arma bulunmaktaydı. Bütün bu katliamları gerçekleştirmek için gereken ekonomik ve askerî güç, temelde Federal Yugoslavya Ordusu'nda bulunuyordu. Ancak bu gücü yönetebilecek yetki ise Sırbistan'daydı. Dolayısıyla katliamları gerçekleştiren Sırp milislerin Sırbistan ile bağlantılı olmamalarına imkân yoktu. Sırp militanları ve Sırbistan Federal Ordusu arasındaki bu işbirliği kanıtlanamamıştır. Unutulmaması gereken en önemli hususlardan birisi de SDS'nin bu faaliyetlerine birçok Sırp ordu ve hükûmet yetkilisi muhalefet etmiş, o zor koşullara rağmen görevlerini bırakmışlardır. O dönemde yapılan bâzı Türk gazetecilerinin bölgedekilerle yaptıkları röportajlarda Bosna'da yaşayan 1,3 milyon Sırp nüfusun sadece yüzde 10'u, yani 130.000 kişinin Sırbistan ile birleşmek istediklerini düşündükleri rapor edilmiştir.
Savaşın bitişi
Bosna Savaşı'nı sona erdiren Dayton Anlaşması, Paris’te 14 Aralık 1995'te imzalandı. 300.000 kişinin ölümüne ve yüz binlerce sivilin yurtlarından göçmesine neden olan dört yıllık savaşı durduran bu anlaşma, dönemin ABD ’un başkanlığında ABD’nin Ohio eyaletine bağlı Dayton adlı kasabadaki bir hava üssünde haftalar süren müzakerelerden sonra karara bağlanmıştır. Bosna-Hersek Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç’in ifadesiyle ‘âdil olmasa da olabileceğin en iyisi’ olan bu anlaşma, türünün tek örneğidir. Anlaşmanın bir bölümü, Bosna-Hersek Devleti’nin anayasal yapısını ortaya koyarken Bosna-Hersek adı verilen yeni bir devlet altında son derece karmaşık ve çok katmanlı bürokratik bir yapı öngörülmüştü. Anlaşma neticesinde Bosna-Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti adında iki entite kurulmuş, etnik temellere dayalı entiteler üzerinde ise zayıf otoriteye sahip merkezî bir hükûmet modeli ve etnisiteleri yansıtan ortak kurumlar oluşturulmuştur. Birbirleriyle savaşmış üç etnik toplumun yeniden bir arada yaşamasını ve Bosna-Hersek’in tüm kurumlarıyla işlemesini amaçlayan Dayton Barış Anlaşması’nın sivil yönlerinin uygulanmasına ilişkin sorumluluk ise 'e verilmiştir.
Lahey Adalet Divanı kararı
Eski Yugoslavya'da işlenen savaş suçları için Boşnaklar, ilk kez BM'nin en üst mahkemesi sayılan Lahey Uluslararası Adalet Divanı'na Srebrenitsa Katliamı’ndan çok daha önce 1993 yılında müracaat ettiler. Mahkemenin başvuru karşısındaki tek tavrı, soykırımın önlenmesi için taraflara yapılan çağrıyı açıklamak olmuştur. Boşnakların ikinci başvurusu ise 2003 tarihinde yapıldı. Başvuruyu değerlendiren Lahey yargıçları bir senelik bir sürecin ardından 26 Şubat 2007'de beklenen kararı açıkladı. Mahkemenin aldığı kararlar özetle şu şekildedir:
- Mevcut uluslararası hukuka göre sorumluğu bulunan kişi ve kurumlarıyla Sırbistan soykırım yapmamıştır,
- Sırbistan, soykırım işlemek için plan yapmamış, soykırım eylemini kışkırtmamıştır,
- Sırbistan, BM Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırma Sözleşmesi'ne göre yükümlülüklerini ihlâl ederek soykırıma iştirak etmemiştir,
- 1995 temmuzunda Srebrenitsa'da meydana gelen soykırım konusunda Sırbistan, 'ne göre soykırımı önleme yükümlülüğünü ihlal etmiştir,
- Sırbistan, Ratko Mladić'in soykırım ve soykırıma iştirak suçlamaları nedeniyle yargılanacağı Eski Yugoslavya için kurulan Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi'ne teslim edilmemesi ve mahkemeyle tam bir işbirliği yapmaması nedeniyle BM Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırma Sözleşmesi'ne göre yükümlülüklerini ihlal etmiştir,
- Sırbistan, Eski Yugoslavya için kurulan uluslararası savaş suçları mahkemesine soykırım ve başka suçlarla itham edilen kişilerin teslimi ve mahkemeyle tam bir işbirliği konularında yükümlülüklerini yerine getirecek acil tedbirler almalıdır,
- Davada mâlî tazminat uygun bulunmamıştır.
Bu kararlarla Sırbistan'ın soykırım konusunda bir yükümlülüğü bulunmadığına karar verilmiş ve Bosnalıların bekledikleri tazminata açılan yol kapanmıştır.
Lahey Uluslararası Adalet Divanı'nın Sırbistan'ı suçlu bulmamış olmasına rağmen Bosna'da işlenen suçların soykırım olduğunu kabul etmiştir. Bu mahkemede sorumlu olduğu düşünülen kişilerin yargılanmaları devam etmektedir. Lahey’deki bu mahkeme iki Bosnalı Sırp subayı soykırımdan suçlu bulmuş, General ise 35 yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Albay , kendisi hakkında verilmiş olan 18 yıl hapis cezasını temyiz etmemiştir. Eski Sırp Lideri Miloseviç ise yargılanırken ölmüştür. Diğer iki Bosnalı Sırp yetkili, Radovan Karadžić ve General Ratko Mladiç ise Sırbistan'a yapılan tüm bu kişileri korumamaları yönündeki çağrılara rağmen yıllarca tutuklanamadılar. Fakat 21 Temmuz 2008 gecesi düzenlenen bir operasyonla Karadzic yakalanarak 30 Temmuz 2008'den beri Lahey'de tutuklu bulunmaktadır. General Ratko Mladić ise 26 Mayıs 2011 günü Sırp istihbaratı tarafından Sırbistan'da yakalanıp 31 Mayıs 2011 tarihinde Lahey Savaş Suçları Mahkemesi'ne gönderildi.
Soykırım sonuçları
Bosna-Hersek Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etmesi ve devlet içindeki Sırpların ayrılıkçı bir hareket başlatarak bu hareketi Sırbistan destekli bir iç savaşa döndürmesi ile katliamlar, siyasi amaçlı olarak yapılmıştır. Bu katliamlar sonucunda Bosna-Hersek Devleti Sırplar ve Bosnalı Müslümanlar arasında paylaştırılmıştır. Açılan mahkemelerde katliamcıların soykırım suçu işlediklerine karar verilmiş olmasına rağmen suçlar bireyselleştirilerek katliamın esas planlayıcısı olduğu iddia edilen Sırbistan Cumhuriyeti'nin sorumluluğunun olmadığına hükmedilmiş, böylece öldürülen binlerce Bosnalı Müslüman âilelerin tazminat almaları imkânsızlaşmıştır.[]
Avrupa güçleri, kendilerine çok yakın konumda bulunan çatışma bölgelerine müdahale edememiş, gerekli koordinasyon ve harekât planlaması hem NATO, hem Avrupa Birliği ülkelerince yapılamamıştır. Bu durum, özellikle Avrupa Birliği ülkelerinin askerî yönden hâlâ ABD'ye bağımlı olduğu yönündeki iddiaları güçlendirmiştir. Özellikle Fransa liderliğindeki bâzı ülkeler, Avrupa'nın kendi ordusunu kurmasının bu gibi sorunlara daha etkin ve gerçekçi müdahaleye imkân sağlayacağı yönünde görüşler üretmeye başlamışlardır.
Soykırımın Sırp olmayan destekçileri
Fotoğraf: Mihail Yevstafyev
Katliamları gerçekleştiren Sırp milislerin nereden yardım aldıkları konusunda çeşitli iddialar bulunmaktadır. Ancak Bosna Savaşı sırasında meydana gelen bâzı olaylar şüpheye yer bırakmaksızın Sırp katliamcıların işlerini kolaylaştırmıştır. Bunların bâzıları:
- BM'nin Srebrenitsa'yı korumakla görevlendirilen 700 Hollanda askeri, bölgeye "güvenli" olma güvencesi ile sığınmış 8.000 kadar Bosnalı Müslümanı katledilecekleri bilindiği halde Sırp milislere teslim etmiştir. Kendilerine göstermiş oldukları "üstün hizmet" sebebiyle daha sonra madalya töreni düzenlenmiş ve ödüllendirilmişlerdir.
- Fransız AFP ajansına göre bir grup Yunan sempatizan, Srebrenitsa Katliamı'nda Sırp milislerle beraber Bosnalı Müslümanları katletmiştir. Haberi bazı Yunan kaynaklı siteler de teyit etmektedir.
- NATO'nun BM gözetiminde yaptığı Sırplara yönelik hava harekât planlarını, Fransa'nın Sırplara sızdırdığı konusunda ciddi kuşkular bulunmaktadır.
- Bosna devletine yardım için bâzı ülkelerde düzenlenen yardım kampanyaları hakkında ciddi suçlar içeren haberler yayınlanmıştır. Türkiye'de toplanan paralar ile ilgili olarak dönemin başbakanı, koalisyon ortağı olduğu partiye paraların yerlerine ulaştırılmadığı yolunda suçlamalarda bulunmuştur.
Kaynakça
- ^ . 16 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2007.
- ^ "Türkiye Bosna-Hersek Parlamentolararası Dostluk Grubu Başkanı Hüseyin KANSU’nun 14.12.2005 tarihli basın duyurusu metni", [1] 29 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2007.
- ^ [LAHEY'E GERİ VERİLME: Radovan Karadžić hapise vardı] (HTML) (Almanca). WELT ONLINE. 30 Temmuz 2008. 30 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.
- ^ "Ratko Mladic vor dem UN-Tribunal: „Habe keine Muslime umgebracht"" [BM Mahkemesi önünde Ratko Mladić: „Müslüman öldürmedim“] (HTML) (Almanca). REUTERS. 3 Haziran 2011. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2018.
- ^ "Türkiye-Bosna Dostluk Grubu başkanı Kansu'nun açıklaması". TBMM. 19 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2018.
Hollanda'nın, Bosna'da görev yapan askerlerini ödüllendirmesi, uluslararası skandal ve suçluları örtbas etme çabasıdır
- ^ "Greek volunteers fought alongside Bosnian Serbs". 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mart 2007.
- ^ . 4 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2007.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Bosna Soykirimi haber gazete kitap akademik JSTOR Agustos 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Mayis 2019 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bosna Soykirimi ya da Bosnak Soykirimi 1992 1995 yillari arasinda Bosna Savasi sirasinda ozellikle Sirplar tarafindan Bosnaklara karsi Bosna Hersek Cumhuriyeti bugunku Bosna ve Hersek topraklarinda yapilmis bir soykirimdir Terim hukuksal bir kavram olarak daha cok Srebrenitsa ve Jepa katliamlari icin kullanilmaktadir Bosna Hersek Federasyonu ve Sirp Cumhuriyeti nden olusan Bosna Hersek DevletiSoykirim oncesiII Dunya Savasi nin ardindan Josip Tito nun liderliginde kurulan komunist Yugoslav Devleti 3 degisik din Ortodoksluk Katoliklik ve Islam ve cok sayida etnik grubu Sirp Hirvat Bosnak Arnavut Sloven Makedon bir araya getiren bir ulkeydi Sovyet Blokunda yerini aldi ancak zamanla bagimsiz bir hale geldi 1980 yilinda Tito nun olumu ve 1990 yilinda bu blogun parcalanmaya baslamasiyla farkli etnik gruplari Yugoslavya icinde bir arada tutmak imkansiz hale geldi 25 Haziran 1991 de Slovenya ve Hirvatistan Almanya ve Italya nin desteklemesi ile bagimsizliklarini ilan ettiler Eylul 1991 de de Makedonya bagimsizligini ilan etti Subat Mart 1992 de Bosna Hersek Devleti ulke capinda bagimsizlik ilan edilmesi konusunda bir referandum yapti Bosnali Sirplarin cogunun boykot ettigi bu referandum bagimsizligin kabul edilmesiyle sonuclandi 5 Nisan 1992 de Bosna Hersek Cumhuriyeti hukumeti bagimsizligini ilan etti 6 Nisan da da ABD ve Avrupa ulkeleri Bosna Hersek in bagimsizligini tanidilar Bagimsizligin anayurtlari olan Sirbistan dan kendilerini koparacagini dusunen ve Buyuk Sirbistan hayalleri olan Bosnali Sirplar Sirbistan dan aldiklari askeri yardimlarla Bosna da bir Sirp Cumhuriyeti kurduklarini ilan ettiler Kendi bolgelerinde bulunan Musluman Bosnaklar ve Katoliklerden Hirvatlar bu bolgeyi terk etmelerini istediler Soykirimin baslangiciNisan 1992 de Srebrenitsa nin Bosnakca Srebrenica hemen disinda bulunan Bratunac koyunde 350 Bosnali Musluman Sirp paramiliter ve ozel polis gucleri tarafindan iskence gorduler Burada yasananlar hakkindaki bilgiler ancak aylar sonra katliam sirasinda cekilen goruntulerin yayinlanmasi ile anlasildi Sirplarin bu yaptiginin dunyada duyulmasi dusunulenin aksine Bosnali Bosnaklarin kurtulma umitlerini arttirmadi Aksine BM ve NATO desteginde ozellikle Sirplar hedef alinarak bir ambargo baslatildi Fakat hem Sirplarin eski muttefikleri olan Ruslarin yardimi hem de cografi olarak daha ic kesimlerde bulunan Bosnali Muslumanlara gore daha avantajli olmalari sebebiyle bu ambargodan Bosnali Sirplar neredeyse hic etkilenmediler Etkilenen daha cok Muslumanlar oldu Zamanla dunyada yukselen tepkiler ve ozellikle bazi destekcilerinin durumun vahametini anlamaya baslamalari ile Muslumanlara yonelik bazi yardimlar ulastirilmaya baslanmistir Bircok ulkede Bosna ya yardim kampanyalari duzenlenmistir Bosnalilarin sanssizligi burada da devam etmis guvendikleri Musluman ulkelerde kampanya paralari kendilerine ulastirilmak soyle dursun baska politik amaclar icin kullanilmis ve buyuk bolumu asla yerine ulastirilmamistir Srebrenitsa KatliamiOldurulen 505 Bosnali Musluman in defnedilisi Zamanla gucunu toparlayan Nasir Oric liderligindeki Musluman direnis orgutu Sirplara karsi koymaya ve bazi basarilar elde etmeye basladilar Bu duruma artik bir son vermenin zamaninin geldigini dusunen BM ozgun arastirma Dayton gorusmelerini baslatti Sirplar gorusmelerde avantaj elde etmek icin iki stratejik kent olan Gorajde ve Srebrenitsa yi ele gecirmek maksadiyla gucleriyle bu iki kente saldirdilar Tarihin gordugu katliamlardan birini Hollandali Baris Gucu ne ragmen yaptilar BM tarafindan guvenli bolge olarak ilan edildikten iki yil sonra Srebrenitsa 1995 yilinin yaz ayinda II Dunya Savasi ndan sonra meydana gelen en buyuk toplu soykirima kaynak belirtilmeli ugradilar Sirplar iskence yaptiklari Bosnali Muslumanlari oldurduler cesetlerini yine onlara gomdurduler Bosna Savasi nin bu en kanli olayi Srebrenitsa Katliami olarak adlandirilmistir kaynak belirtilmeli Srebrenitsa Katliaminda oldurulenlenlerin kesin sayisi bilinmemekle birlikte BM nin Eski savcisi 7 000 ila 8 000 kisinin olduruldugunu belirtmistir Bosna Sirplari nin hukumetinin hazirladigi bir raporda olu sayisi 7 779 Bosnak hukumetinin raporunda ise 8 374 ten fazla olarak gosterilmektedir Simdiye kadar Srebrenitsa etrafinda 42 toplu mezar bulunmus ve uzmanlara gore 22 bolgede daha toplu mezar oldugunu tahmin edilmektedir Simdiye kadar 2 070 kisinin kesin kimlik tespiti yapilirken 7 000 den fazla kisinin ise cansiz bedeni kesin kimlik tespiti icin bekletilmektedir Ayrica Sirplar katliami gizlemek icin bazi cesetleri ilk gomuldukleri toplu mezarlardan cikarip baska yerlere tekrar gomduklerinden katliamla ilgili deliller bozulmus ya da yok olmustur kaynak belirtilmeli 1992 1995 arasinda Uluslararasi Kizilhac Orgutu verilerine gore Bosna Hersek te 312 000 kisi olmustur Bu kayiplarin 200 000 kadari Bosnak halkina ait olup Bosnalilar dunyanin gozu onunde ve Avrupa nin gobeginde sistematik bir soykirima tabi tutulmustur Sadece Srebrenitsa da olanlar hakkinda elle tutulur delillerin varligi soz konusu olsa da cok yakin tarihte gerceklesen soykirimi aydinlatmaya yetmemektedir Soykirim sorumlulariLahey deki nde gorulen davada lideri Radovan Karadzic komutani Ratko Mladic Bosnali Sirp komutan Genelkurmay Baskani guvenlik sefi ozel polis muduru Genelkurmay Baskan Yardimcisi komutan yardimcisi tugay komutani Bosna Savasi sirasinda Srebrenitsa da 8 000 den fazla sivilin katledilmesinden sorumlu olduklari iddiasiyla giyaplarinda haklarinda dava acilmistir Bosna da meydana gelen ic savas sirasinda Sirp ordusunun yapmis oldugu katliamin arkasindaki itici guc Sirbistan Demokrat Partisi ve lideri Radovan Karadzic tir Parti bagimsizlik ilani ile birlikte hukumetten de cekilerek yasadisi bir orgut gibi calismalarini yuruterek Musluman bolgelerinde katliamlari yapmislardir Sirp denetimindeki Ilica bolgesinde Bosna Oteli nde faaliyet gosteren parti lideri Radovan Karadzic ve arkadaslarini korumakla gorevli Sirp militanlarin uniformalarinda Sirbistan bayragi ve Cetniklerin kullandigi madeni bir para buyuklugundeki siyah renkli bir arma bulunmaktaydi Butun bu katliamlari gerceklestirmek icin gereken ekonomik ve askeri guc temelde Federal Yugoslavya Ordusu nda bulunuyordu Ancak bu gucu yonetebilecek yetki ise Sirbistan daydi Dolayisiyla katliamlari gerceklestiren Sirp milislerin Sirbistan ile baglantili olmamalarina imkan yoktu Sirp militanlari ve Sirbistan Federal Ordusu arasindaki bu isbirligi kanitlanamamistir Unutulmamasi gereken en onemli hususlardan birisi de SDS nin bu faaliyetlerine bircok Sirp ordu ve hukumet yetkilisi muhalefet etmis o zor kosullara ragmen gorevlerini birakmislardir O donemde yapilan bazi Turk gazetecilerinin bolgedekilerle yaptiklari roportajlarda Bosna da yasayan 1 3 milyon Sirp nufusun sadece yuzde 10 u yani 130 000 kisinin Sirbistan ile birlesmek istediklerini dusundukleri rapor edilmistir Savasin bitisiBosna Savasi ni sona erdiren Dayton Anlasmasi Paris te 14 Aralik 1995 te imzalandi 300 000 kisinin olumune ve yuz binlerce sivilin yurtlarindan gocmesine neden olan dort yillik savasi durduran bu anlasma donemin ABD un baskanliginda ABD nin Ohio eyaletine bagli Dayton adli kasabadaki bir hava ussunde haftalar suren muzakerelerden sonra karara baglanmistir Bosna Hersek Cumhuriyeti nin ilk cumhurbaskani Aliya Izzetbegovic in ifadesiyle adil olmasa da olabilecegin en iyisi olan bu anlasma turunun tek ornegidir Anlasmanin bir bolumu Bosna Hersek Devleti nin anayasal yapisini ortaya koyarken Bosna Hersek adi verilen yeni bir devlet altinda son derece karmasik ve cok katmanli burokratik bir yapi ongorulmustu Anlasma neticesinde Bosna Hersek Federasyonu ve Sirp Cumhuriyeti adinda iki entite kurulmus etnik temellere dayali entiteler uzerinde ise zayif otoriteye sahip merkezi bir hukumet modeli ve etnisiteleri yansitan ortak kurumlar olusturulmustur Birbirleriyle savasmis uc etnik toplumun yeniden bir arada yasamasini ve Bosna Hersek in tum kurumlariyla islemesini amaclayan Dayton Baris Anlasmasi nin sivil yonlerinin uygulanmasina iliskin sorumluluk ise e verilmistir Lahey Adalet Divani karariEski Yugoslavya da islenen savas suclari icin Bosnaklar ilk kez BM nin en ust mahkemesi sayilan Lahey Uluslararasi Adalet Divani na Srebrenitsa Katliami ndan cok daha once 1993 yilinda muracaat ettiler Mahkemenin basvuru karsisindaki tek tavri soykirimin onlenmesi icin taraflara yapilan cagriyi aciklamak olmustur Bosnaklarin ikinci basvurusu ise 2003 tarihinde yapildi Basvuruyu degerlendiren Lahey yargiclari bir senelik bir surecin ardindan 26 Subat 2007 de beklenen karari acikladi Mahkemenin aldigi kararlar ozetle su sekildedir Mevcut uluslararasi hukuka gore sorumlugu bulunan kisi ve kurumlariyla Sirbistan soykirim yapmamistir Sirbistan soykirim islemek icin plan yapmamis soykirim eylemini kiskirtmamistir Sirbistan BM Soykirim Sucunun Onlenmesi ve Cezalandirma Sozlesmesi ne gore yukumluluklerini ihlal ederek soykirima istirak etmemistir 1995 temmuzunda Srebrenitsa da meydana gelen soykirim konusunda Sirbistan ne gore soykirimi onleme yukumlulugunu ihlal etmistir Sirbistan Ratko Mladic in soykirim ve soykirima istirak suclamalari nedeniyle yargilanacagi Eski Yugoslavya icin kurulan Uluslararasi Savas Suclari Mahkemesi ne teslim edilmemesi ve mahkemeyle tam bir isbirligi yapmamasi nedeniyle BM Soykirim Sucunun Onlenmesi ve Cezalandirma Sozlesmesi ne gore yukumluluklerini ihlal etmistir Sirbistan Eski Yugoslavya icin kurulan uluslararasi savas suclari mahkemesine soykirim ve baska suclarla itham edilen kisilerin teslimi ve mahkemeyle tam bir isbirligi konularinda yukumluluklerini yerine getirecek acil tedbirler almalidir Davada mali tazminat uygun bulunmamistir Bu kararlarla Sirbistan in soykirim konusunda bir yukumlulugu bulunmadigina karar verilmis ve Bosnalilarin bekledikleri tazminata acilan yol kapanmistir Lahey Uluslararasi Adalet Divani nin Sirbistan i suclu bulmamis olmasina ragmen Bosna da islenen suclarin soykirim oldugunu kabul etmistir Bu mahkemede sorumlu oldugu dusunulen kisilerin yargilanmalari devam etmektedir Lahey deki bu mahkeme iki Bosnali Sirp subayi soykirimdan suclu bulmus General ise 35 yil hapis cezasina carptirilmistir Albay kendisi hakkinda verilmis olan 18 yil hapis cezasini temyiz etmemistir Eski Sirp Lideri Milosevic ise yargilanirken olmustur Diger iki Bosnali Sirp yetkili Radovan Karadzic ve General Ratko Mladic ise Sirbistan a yapilan tum bu kisileri korumamalari yonundeki cagrilara ragmen yillarca tutuklanamadilar Fakat 21 Temmuz 2008 gecesi duzenlenen bir operasyonla Karadzic yakalanarak 30 Temmuz 2008 den beri Lahey de tutuklu bulunmaktadir General Ratko Mladic ise 26 Mayis 2011 gunu Sirp istihbarati tarafindan Sirbistan da yakalanip 31 Mayis 2011 tarihinde Lahey Savas Suclari Mahkemesi ne gonderildi Soykirim sonuclariBosna Hersek Cumhuriyeti nin bagimsizligini ilan etmesi ve devlet icindeki Sirplarin ayrilikci bir hareket baslatarak bu hareketi Sirbistan destekli bir ic savasa dondurmesi ile katliamlar siyasi amacli olarak yapilmistir Bu katliamlar sonucunda Bosna Hersek Devleti Sirplar ve Bosnali Muslumanlar arasinda paylastirilmistir Acilan mahkemelerde katliamcilarin soykirim sucu islediklerine karar verilmis olmasina ragmen suclar bireysellestirilerek katliamin esas planlayicisi oldugu iddia edilen Sirbistan Cumhuriyeti nin sorumlulugunun olmadigina hukmedilmis boylece oldurulen binlerce Bosnali Musluman ailelerin tazminat almalari imkansizlasmistir kaynak belirtilmeli Avrupa gucleri kendilerine cok yakin konumda bulunan catisma bolgelerine mudahale edememis gerekli koordinasyon ve harekat planlamasi hem NATO hem Avrupa Birligi ulkelerince yapilamamistir Bu durum ozellikle Avrupa Birligi ulkelerinin askeri yonden hala ABD ye bagimli oldugu yonundeki iddialari guclendirmistir Ozellikle Fransa liderligindeki bazi ulkeler Avrupa nin kendi ordusunu kurmasinin bu gibi sorunlara daha etkin ve gercekci mudahaleye imkan saglayacagi yonunde gorusler uretmeye baslamislardir Soykirimin Sirp olmayan destekcileriEsir degisimi sirasinda oglunun basina silah dayayarak sakalasan Sirp asker ve arkadaslari Fotograf Mihail Yevstafyev Katliamlari gerceklestiren Sirp milislerin nereden yardim aldiklari konusunda cesitli iddialar bulunmaktadir Ancak Bosna Savasi sirasinda meydana gelen bazi olaylar supheye yer birakmaksizin Sirp katliamcilarin islerini kolaylastirmistir Bunlarin bazilari BM nin Srebrenitsa yi korumakla gorevlendirilen 700 Hollanda askeri bolgeye guvenli olma guvencesi ile siginmis 8 000 kadar Bosnali Muslumani katledilecekleri bilindigi halde Sirp milislere teslim etmistir Kendilerine gostermis olduklari ustun hizmet sebebiyle daha sonra madalya toreni duzenlenmis ve odullendirilmislerdir Fransiz AFP ajansina gore bir grup Yunan sempatizan Srebrenitsa Katliami nda Sirp milislerle beraber Bosnali Muslumanlari katletmistir Haberi bazi Yunan kaynakli siteler de teyit etmektedir NATO nun BM gozetiminde yaptigi Sirplara yonelik hava harekat planlarini Fransa nin Sirplara sizdirdigi konusunda ciddi kuskular bulunmaktadir Bosna devletine yardim icin bazi ulkelerde duzenlenen yardim kampanyalari hakkinda ciddi suclar iceren haberler yayinlanmistir Turkiye de toplanan paralar ile ilgili olarak donemin basbakani koalisyon ortagi oldugu partiye paralarin yerlerine ulastirilmadigi yolunda suclamalarda bulunmustur Kaynakca 16 Ocak 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2007 Turkiye Bosna Hersek Parlamentolararasi Dostluk Grubu Baskani Huseyin KANSU nun 14 12 2005 tarihli basin duyurusu metni 1 29 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde 27 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2007 LAHEY E GERI VERILME Radovan Karadzic hapise vardi HTML Almanca WELT ONLINE 30 Temmuz 2008 30 Temmuz 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2014 Ratko Mladic vor dem UN Tribunal Habe keine Muslime umgebracht BM Mahkemesi onunde Ratko Mladic Musluman oldurmedim HTML Almanca REUTERS 3 Haziran 2011 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2018 Turkiye Bosna Dostluk Grubu baskani Kansu nun aciklamasi TBMM 19 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2018 Hollanda nin Bosna da gorev yapan askerlerini odullendirmesi uluslararasi skandal ve suclulari ortbas etme cabasidir Greek volunteers fought alongside Bosnian Serbs 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mart 2007 4 Subat 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2007