Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Haziran 2023) () |
Halikarnas Mozolesi (ya da Mausoleion), Kral Mausolos adına karısı ve kız kardeşi Artemisia(en) tarafından Halikarnassos'ta yaptırılmış, Dünyanın Yedi Harikası'ndan biri sayılan, kolonlarıyla Yunan mimarisini, piramit şeklindeki çatısıyla da Mısır mimarisini andıran oldukça büyük boyutlardaki mezar. Bu öneminden dolayı kendinden sonra gelen, aynı stildeki tüm yapılara mozole denmiştir.
| Halikarnas Mozolesi | |
|---|---|
 tarafından 16. yüzyılda çizilen Mausoleion tasviri | |
| Hammadde | Mermer |
| Boyut | 32m x 38 m x 55 m |
| Keşfedilme | MS 1856-1857 Bodrum, Türkiye |
Mozole alanı bugün açık hava müzesi olarak düzenlenmiştir. İçeri girildiğinde sağda Bodrum tipi bir ev görülmektedir. Solda görülen uzun yapı içinde Mausoleion'la ilgili kabartmalar, maket ve bazı çizimlerle yapıya ait mimari parçalar sergilenmektedir.
Boyutları
Dünyanın Yedi Harikası'ndan biri diye tanımlanan mozolenin yükseldiği yer bugün bir çukur olarak görülür. Bu çukurun ne olduğunu anlamak için öncelikle kapalı sergi salonunun gezilmesi gerekir. Taban ölçüleri 32 x 38 metre boyutlarındaki Mausoleion, bir zamanlar uzun kenarı 242,5 kısa kenarı 105 metre olan geniş bir alanın kuzeydoğu köşesinde yükselmekteydi.
Antik yazarların anlattıklarına göre Mausoleion, dört bölümden oluşmaktadır. En altta yüksek bir kaide (podyum); onun üzerinde kenarlarında on bir, kısa kenarlarında dokuz olmak üzere 36 İon sütunlu tapınak şeklinde bir bölüm vardır; onun da üzerinde 24 basamaklı piramit şekilli bir çatı ve en tepede dört atın çektiği araba içinde Mausolos ve Artemisia'nın heykelleri yer almaktadır.
Anıtın yüksekliği konusunda Latin yazarı Plinius bilgi vermektedir. Latinlerin dünyanın yedi harikası olarak gördüğü Mausoleion'un yüksekliği 180 İon ayağıdır. Bu da yaklaşık 55 metredir. Yirmi katlı bir apartmanın yüksekliği kadardır. Sergi salonundaki makette bu ölçü esas alınmıştır.
Tarihi
Antik yazarlar yapının mimarının olduğunu kaydetmektedir. Ayrıca 'un adı da geçmektedir. Vitruvius, MÖ 4. yüzyılın en önemli dört heykeltıraşının bu yapıda çalıştığını kaydetmiştir. Doğuda Skopas, batıda Leokhares, kuzeyde , güneyde Timotheos çalışmıştır. Bryaksis, Karyalı bir sanatçıdır. Diğer sanatçılar Yunanistan'dan getirilmiştir. Dört atlı arabayı Mimar Pytheos'un yaptığı söylenmektedir. Karya satrabı Mausolos, kendi yönetimi zamanında muhtemelen MÖ 355'te yapıya başlamıştır. Onun ölümünden sonra (MÖ 353) karısı, aynı zamanda kız kardeşi anıtın yapımını sürdürmüş; onun da ölümünden sonra (MÖ 351) Mausolos'un diğer kardeşleri inşaata devam etmişlerdir. Muhtemelen, inşaat MÖ 340'ta 'la Ada arasındaki satraplık mücadelesi sırasında yarım bırakılmıştır.
Anıt mezar ana kayanın kesildiği yerlerden ve yeşil taşlardan anlaşılacağı üzere günümüzde görülen çukurun bulunduğu yerde yükselmekteydi. Anıtı son ayakta görenlerden biri M.S. 12. yüzyılda yaşamış Piskopos Eustathios'tur. Bu anıtını 1500 yıl ayakta kaldığını göstermektedir. Bu tarihten sonra anıtın bir deprem sonucu yıkıldığı sanılmaktadır. 1402'de Bodrum'a geldiklerinde anıtı yıkık olarak görmüşlerdir. Şövalyeler anıtı taş ocağı olarak kullanmışlar hemen tüm taşlarını sökerek Bodrum Kalesi'ni yapmışlardır. İlk tahribat şövalyeler tarafından 1494'te yapılmıştır. Çukurun en derin yerinde bulunan asıl mezar odası o çağda şövalyeler tarafından bulunamadığı için, yok olmaktan kurtulmuştur. 1522 yılında Saint Jean şövalyeleri kalelerini güçlendirmek istemişler ve çevrede kale yapımında kullanılmak üzere eski yapı taşları aramışlardır. Mausoleion, son tahribata bu tarihlerde uğramıştır. Kalenin güçlendirilmesinde görev alan şövalyelerden de La Touret mezar anıtının tahribini hatırasına yazmıştır. Günümüzde kiremit bir çatı altında kısmen korunmaya çalışılan 12 basamaklı merdiveni nasıl bulduklarını, mezar odasına giden koridorun iki yanındaki heykelleri ve kabartmaları nasıl önce hayranlıkla seyredip sonra da parçaladıklarını anlatmaktadır. Tam mezar odasına girecekleri zaman paydos borusunun çaldığını; asıl odaya girmeden kaleye döndüklerini, ertesi gün geldiklerinde ise mezar odasının açıldığını, her yerde parçalanmış halde kıymetli kumaşlar ve altın ziynet eşyaları gördüklerini yazmıştır.
Kazı Çalışmaları
Bugün mezar odasının girişini kapatan iki tonluk dikdörtgen bloklardan biri koridorun içinde görülmektedir. İngiliz araştırmacı Charles Thomas Newton 1856-1857 yıllarında burada yaptığı kazı sırasında taş bloğu orijinal yerine götürmüştür. Kazı sırasında bulduğu kabartmaları, Mausolos ve Artemisia'nın heykellerini, dört atlı arabanın parçalarını British Museum'a götürmüştür.
Daha önce Lord Stratford Canning (Türkiye'de bulunan İngiltere Büyükelçisi), 1846 yılında Padişah Abdülmecid'ten aldığı izinle Bodrum Kalesi'nin duvarlarında görülen Mausoleion kabartmalarını da Londra'ya götürmüştür. Bugün yarı kapalı sergi salonunda, geçen yüzyıl buradan götürülen kabartmaların ne yazık ki alçı kopyaları sergilenmektedir.
Çukurun güneyinde bulunan ana kaya içine oyulmuş merdivenler burada Mausoleion'dan önce mevcut olan başka bir mezar anıtına aittir. Mausoleion'un yapımı sırasında burası kesilerek örtülmüştür. Ana kaya çok yumuşaktır, yer yer dökülmektedir. Merdivenin dibinde sağda görülen kapı ana kaya içine oyulmuş bir koridora açılmakta koridorun sonunda Arkaik Devre ait (MÖ 6. yüzyıl) bir mezar odası bulunmaktadır. Kapı girişinde ve merdiven duvarlarında görülen oyuklar adak yerleridir. Kapının sonunda dipte görülen kanallar "galeri" diye adlandırılmakta, dolan suların boşaltılması için kullanıldığı anlaşılmaktadır. Bu galeri de Mausoleion'dan önceye aittir. Koridorun sonunda, solda büyük bir mezar odasına açılmaktadır. Bu oda ana kaya oyulmak suretiyle yapılmıştır. Mausoleion'a bakan yönünde de bir pencere bulunmaktadır. Bu mezar odasının yanında daha önce Newton tarafından açılan bir başka mezar odası varsa da, bu oda Danimarkalıların yaptığı kazı sırasında açılmamıştır. Pencere diye adlandırılan bölümün altında anıtı çevreleyen galerinin devamı görülmektedir. Bacalar yapım kolaylığı sağlamak için açılmıştır. Bacaların bir kısmı kazı alanında görüleceği gibi kuyulara dönüştürülmüştür. Çukurun güneyinde görülen dikdörtgen taş bloklardan yapılmış ayakların neye yaradığı anlaşılamamıştır. Asıl mezar odasına giren merdivenler Newton'un anlattığı gibi ana kaya içine oyulmuş basamaklar değildir. Bu basamakların bir kısmı kesme taşlardan yapılmıştır.
Danimarkalıların yaptığı kazı sırasında merdivenlerin dibinde Newton tarafından kazılmamış alanda boğa, koyun, keçi, horoz ve kumru kemikleri bulunmuştur. Bunlar tören sırasında kurban edilen hayvanların kemikleridir. Mausolos'un öbür dünyada yararlanması için konulmuştur. Burada görülen kanal Mausoleion mezar anıtına aittir.
Açık hava müzesinin doğu bahçe duvarının sağ köşesine yakın bir yerde bulunan kapıdan dışarı çıkıldığında Mausoleion mezar anıtının kutsal alanı çevreleyen peribolos duvarının bir kısmı görülmektedir. Müze binası kapalı ve yarı açık olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Kapalı bölümündeki topoğrafik harita ve Mausoleion maketi burayı gezenlere yapıyı ve şehri daha iyi bir şekilde tanıtmaktadır.
Güncel kültürde
Halikarnas Mozolesi taşları Hospitalier Şövalyeleri tarafından Bodrum Kalesi inşası sırasında kullanılmıştır. Günümüze ulaşan ironik bir gelenek ile, bazı Masonlarca Tapınakların mimari referansı olarak görülür.
Kaynakça
- ^ . 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2014.
Bodream, Jean-Pierre Thiollet, Anagramme Ed, 2010, .
| Wikimedia Commons'ta Halikarnas Mozolesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Halikarnas Mozolesi haber gazete kitap akademik JSTOR Haziran 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Halikarnas Mozolesi ya da Mausoleion Kral Mausolos adina karisi ve kiz kardesi Artemisia en tarafindan Halikarnassos ta yaptirilmis Dunyanin Yedi Harikasi ndan biri sayilan kolonlariyla Yunan mimarisini piramit seklindeki catisiyla da Misir mimarisini andiran oldukca buyuk boyutlardaki mezar Bu oneminden dolayi kendinden sonra gelen ayni stildeki tum yapilara mozole denmistir Halikarnas Mozolesitarafindan 16 yuzyilda cizilen Mausoleion tasviriHammaddeMermerBoyut32m x 38 m x 55 mKesfedilmeMS 1856 1857 Bodrum Turkiye Mozole alani bugun acik hava muzesi olarak duzenlenmistir Iceri girildiginde sagda Bodrum tipi bir ev gorulmektedir Solda gorulen uzun yapi icinde Mausoleion la ilgili kabartmalar maket ve bazi cizimlerle yapiya ait mimari parcalar sergilenmektedir BoyutlariDunyanin Yedi Harikasi ndan biri diye tanimlanan mozolenin yukseldigi yer bugun bir cukur olarak gorulur Bu cukurun ne oldugunu anlamak icin oncelikle kapali sergi salonunun gezilmesi gerekir Taban olculeri 32 x 38 metre boyutlarindaki Mausoleion bir zamanlar uzun kenari 242 5 kisa kenari 105 metre olan genis bir alanin kuzeydogu kosesinde yukselmekteydi Antik yazarlarin anlattiklarina gore Mausoleion dort bolumden olusmaktadir En altta yuksek bir kaide podyum onun uzerinde kenarlarinda on bir kisa kenarlarinda dokuz olmak uzere 36 Ion sutunlu tapinak seklinde bir bolum vardir onun da uzerinde 24 basamakli piramit sekilli bir cati ve en tepede dort atin cektigi araba icinde Mausolos ve Artemisia nin heykelleri yer almaktadir Anitin yuksekligi konusunda Latin yazari Plinius bilgi vermektedir Latinlerin dunyanin yedi harikasi olarak gordugu Mausoleion un yuksekligi 180 Ion ayagidir Bu da yaklasik 55 metredir Yirmi katli bir apartmanin yuksekligi kadardir Sergi salonundaki makette bu olcu esas alinmistir Antik Dunya nin Yedi Harikasi ve zaman cizelgesiKral Mausolos un heykeli bugun Londra daki muzede yer almaktadir TarihiAntik yazarlar yapinin mimarinin oldugunu kaydetmektedir Ayrica un adi da gecmektedir Vitruvius MO 4 yuzyilin en onemli dort heykeltirasinin bu yapida calistigini kaydetmistir Doguda Skopas batida Leokhares kuzeyde guneyde Timotheos calismistir Bryaksis Karyali bir sanatcidir Diger sanatcilar Yunanistan dan getirilmistir Dort atli arabayi Mimar Pytheos un yaptigi soylenmektedir Karya satrabi Mausolos kendi yonetimi zamaninda muhtemelen MO 355 te yapiya baslamistir Onun olumunden sonra MO 353 karisi ayni zamanda kiz kardesi anitin yapimini surdurmus onun da olumunden sonra MO 351 Mausolos un diger kardesleri insaata devam etmislerdir Muhtemelen insaat MO 340 ta la Ada arasindaki satraplik mucadelesi sirasinda yarim birakilmistir Anit mezar ana kayanin kesildigi yerlerden ve yesil taslardan anlasilacagi uzere gunumuzde gorulen cukurun bulundugu yerde yukselmekteydi Aniti son ayakta gorenlerden biri M S 12 yuzyilda yasamis Piskopos Eustathios tur Bu anitini 1500 yil ayakta kaldigini gostermektedir Bu tarihten sonra anitin bir deprem sonucu yikildigi sanilmaktadir 1402 de Bodrum a geldiklerinde aniti yikik olarak gormuslerdir Sovalyeler aniti tas ocagi olarak kullanmislar hemen tum taslarini sokerek Bodrum Kalesi ni yapmislardir Ilk tahribat sovalyeler tarafindan 1494 te yapilmistir Cukurun en derin yerinde bulunan asil mezar odasi o cagda sovalyeler tarafindan bulunamadigi icin yok olmaktan kurtulmustur 1522 yilinda Saint Jean sovalyeleri kalelerini guclendirmek istemisler ve cevrede kale yapiminda kullanilmak uzere eski yapi taslari aramislardir Mausoleion son tahribata bu tarihlerde ugramistir Kalenin guclendirilmesinde gorev alan sovalyelerden de La Touret mezar anitinin tahribini hatirasina yazmistir Gunumuzde kiremit bir cati altinda kismen korunmaya calisilan 12 basamakli merdiveni nasil bulduklarini mezar odasina giden koridorun iki yanindaki heykelleri ve kabartmalari nasil once hayranlikla seyredip sonra da parcaladiklarini anlatmaktadir Tam mezar odasina girecekleri zaman paydos borusunun caldigini asil odaya girmeden kaleye donduklerini ertesi gun geldiklerinde ise mezar odasinin acildigini her yerde parcalanmis halde kiymetli kumaslar ve altin ziynet esyalari gorduklerini yazmistir Kazi CalismalariBugun mezar odasinin girisini kapatan iki tonluk dikdortgen bloklardan biri koridorun icinde gorulmektedir Ingiliz arastirmaci Charles Thomas Newton 1856 1857 yillarinda burada yaptigi kazi sirasinda tas blogu orijinal yerine goturmustur Kazi sirasinda buldugu kabartmalari Mausolos ve Artemisia nin heykellerini dort atli arabanin parcalarini British Museum a goturmustur Miniaturk deki Mozole modeli Bugun Bodrum da durdugu hali ile mozolenin kalintilari Daha once Lord Stratford Canning Turkiye de bulunan Ingiltere Buyukelcisi 1846 yilinda Padisah Abdulmecid ten aldigi izinle Bodrum Kalesi nin duvarlarinda gorulen Mausoleion kabartmalarini da Londra ya goturmustur Bugun yari kapali sergi salonunda gecen yuzyil buradan goturulen kabartmalarin ne yazik ki alci kopyalari sergilenmektedir Cukurun guneyinde bulunan ana kaya icine oyulmus merdivenler burada Mausoleion dan once mevcut olan baska bir mezar anitina aittir Mausoleion un yapimi sirasinda burasi kesilerek ortulmustur Ana kaya cok yumusaktir yer yer dokulmektedir Merdivenin dibinde sagda gorulen kapi ana kaya icine oyulmus bir koridora acilmakta koridorun sonunda Arkaik Devre ait MO 6 yuzyil bir mezar odasi bulunmaktadir Kapi girisinde ve merdiven duvarlarinda gorulen oyuklar adak yerleridir Kapinin sonunda dipte gorulen kanallar galeri diye adlandirilmakta dolan sularin bosaltilmasi icin kullanildigi anlasilmaktadir Bu galeri de Mausoleion dan onceye aittir Koridorun sonunda solda buyuk bir mezar odasina acilmaktadir Bu oda ana kaya oyulmak suretiyle yapilmistir Mausoleion a bakan yonunde de bir pencere bulunmaktadir Bu mezar odasinin yaninda daha once Newton tarafindan acilan bir baska mezar odasi varsa da bu oda Danimarkalilarin yaptigi kazi sirasinda acilmamistir Pencere diye adlandirilan bolumun altinda aniti cevreleyen galerinin devami gorulmektedir Bacalar yapim kolayligi saglamak icin acilmistir Bacalarin bir kismi kazi alaninda gorulecegi gibi kuyulara donusturulmustur Cukurun guneyinde gorulen dikdortgen tas bloklardan yapilmis ayaklarin neye yaradigi anlasilamamistir Asil mezar odasina giren merdivenler Newton un anlattigi gibi ana kaya icine oyulmus basamaklar degildir Bu basamaklarin bir kismi kesme taslardan yapilmistir Danimarkalilarin yaptigi kazi sirasinda merdivenlerin dibinde Newton tarafindan kazilmamis alanda boga koyun keci horoz ve kumru kemikleri bulunmustur Bunlar toren sirasinda kurban edilen hayvanlarin kemikleridir Mausolos un obur dunyada yararlanmasi icin konulmustur Burada gorulen kanal Mausoleion mezar anitina aittir Acik hava muzesinin dogu bahce duvarinin sag kosesine yakin bir yerde bulunan kapidan disari cikildiginda Mausoleion mezar anitinin kutsal alani cevreleyen peribolos duvarinin bir kismi gorulmektedir Muze binasi kapali ve yari acik olmak uzere iki bolumden olusmaktadir Kapali bolumundeki topografik harita ve Mausoleion maketi burayi gezenlere yapiyi ve sehri daha iyi bir sekilde tanitmaktadir Halikarnas Mozolesi ndeki at heykeli British Muzesi Londra Guncel kulturdeHalikarnas Mozolesi taslari Hospitalier Sovalyeleri tarafindan Bodrum Kalesi insasi sirasinda kullanilmistir Gunumuze ulasan ironik bir gelenek ile bazi Masonlarca Tapinaklarin mimari referansi olarak gorulur Kaynakca 26 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Kasim 2014 Bodream Jean Pierre Thiollet Anagramme Ed 2010 ISBN 978 2 35035 279 4 Wikimedia Commons ta Halikarnas Mozolesi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir