Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İli, (Kazakça: İle; Çince: 伊犁河, Yili He, Uygurca: Chüngges), Orta Asya'da Kazakistan ve Uygur Özerk Bölgesi'nin batı bölümlerinden geçen bir nehirdir. 815 kilometresi Kazakistan sınırlarında olmak üzere, toplam 1439 kilometre uzunluğundadır.
| İli Nehri | |
|---|---|
 | |
| Konum | |
| Ülke(ler) |  Kazakistan Çin |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Tekes, Künes ve Kaş nehirleri |
| Ağız | Balkaş Gölü |
| Uzunluk | 1001 km |
| Havza alanı | 140.000 km² |
Kaşgarlı Mahmud, Divâne Lügati't-Türk'te "İla: Bir ırmak adıdır. Türklerden Yağma, Toxsı ve Çiğillerden bir bölüğün indiği bir deredir. Bu ırmak Türk illerinin Ceyhun'udur." ve "قازسڤى Kaz suwı" "الا Ila = Ilı deresine akan büyük bir çay. Bu adın verilmesinin sebebi, Afrasyab'ın kızının bunun kenarında bir kale yaptırmasıdır; bu ad oradan kalmıştır." diye tanımlanmıştır.
Siyasî olarak Yedisu bölgesi (Yedi Nehirler havzası) günümüzde büyük bir bölümü Kazakistan'da Almatı eyaleti içinde, güney ve güneydoğusundaki kenar bölgeleri de Kırgızistan ile Çin'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndedir.
Doğal yapısı
Balkaş Gölü'ne döküldüğü yerde muazzam bir delta yapar ve çevresinde yağmur ormanı gibi gür bitki örtüsü oluşmasını sağlar. 1965 - 1980 yılları arasında Kapçagay hidroelektrik güç santrali bu nehir üzerinde kurulmuştur. Nehrin yirmi kilometre kadar aşağılarında Tamgaly adı verilen kaya çizimleri vardır. Tamgaly, Kazakça'da harfli harfler bulunan mânâsına gelir.
Nehrin kaynağı
Ana kaynağı olan Künes Sincan Uygur Özerk Bölgesi içindeki Tanrı Dağları'nın 5.500 metre yüksekliğine kadar ulaşan Narat (Khaliq tau) ve buzullarla kaplı Erenhaberg Shan (Ereen Chabarg) gibi parça dağlarının arasından doğar. İli Nehri'nin kendisi yaklaşık olarak şimdiki Gulca (Yining) şehrinin otuz mil doğusundan başlar. Ana sağ kaynağı doğudan gelen Künes ve batıdan gelen sol kaynağı Tekes ırmağıdır. Yerel dilde, kollarına Iklık, Ösök, Kaş denilir.
Balık türleri
İli nehrinde, (Acipenser nudiventris),Sazan (Cyprinus carpio carpio), (Cyprinus carpio haematopterus),Sazangiller Cyprininae alt-familyasından (Ctenopharyngodon idella), (Diptychus maculatus), (Carassius gibelio),Triplophysa strauchii, Triplophysa stoliczkae Triplophysa dorsalis çoprabalığı dört cinsi ve Barbatula labiata gibi tatlı su balık türleri yaşar.
Yerleşim
İli vadisi, İli nehri boyunca verimli tarım alanlarıdır. Nehir boyunca birçok yerleşim birimi meydana gelmiştir. Nehir ve vadisi Orta Asya'nın geçmişinde önemli bir yere sahiptir. Solonlar, Çin hükûmeti tarafından İli vadisi'nin korunması için buraya yerleştirilmiş olan Daur'lar adlı topluluğu oluşturan Tunguz boylarından biridir. Turän nehri ve Korgos nehirleri arasına (İli nehrinin sağ sahilinde) yerleştirilmişlerdir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. , Cilt I, sayfa 92.
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. , Cilt III, sayfa 151.
- ^ Acipenser nudiventris in China (İngilizce)
- ^ Cyprinus carpio carpio in China (İngilizce)
- ^ Cyprinus carpio haematopterus in China (İngilizce)
- ^ Ctenopharyngodon idella in China (İngilizce)
- ^ Diptychus maculatus in China (İngilizce)
- ^ Carassius gibelio in China (İngilizce)
- ^ Triplophysa waisihani, a new species of nemacheiline loach from Northwest China (Pisces: Balitoridae) 13 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Resimler
-
![image]()
İli Nehrinin yanındaki Buda ile ilgili kaya çizimleri -
![image]()
İli Nehri -
![image]()
İli Nehri
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ili Kazakca Ile Cince 伊犁河 Yili He Uygurca Chungges Orta Asya da Kazakistan ve Uygur Ozerk Bolgesi nin bati bolumlerinden gecen bir nehirdir 815 kilometresi Kazakistan sinirlarinda olmak uzere toplam 1439 kilometre uzunlugundadir Ili NehriKonumUlke ler Kazakistan CinGenel bilgilerKaynak Tekes Kunes ve Kas nehirleriAgiz Balkas GoluUzunluk 1001 kmHavza alani 140 000 km Kasgarli Mahmud Divane Lugati t Turk te Ila Bir irmak adidir Turklerden Yagma Toxsi ve Cigillerden bir bolugun indigi bir deredir Bu irmak Turk illerinin Ceyhun udur ve قازسڤى Kaz suwi الا Ila Ili deresine akan buyuk bir cay Bu adin verilmesinin sebebi Afrasyab in kizinin bunun kenarinda bir kale yaptirmasidir bu ad oradan kalmistir diye tanimlanmistir Siyasi olarak Yedisu bolgesi Yedi Nehirler havzasi gunumuzde buyuk bir bolumu Kazakistan da Almati eyaleti icinde guney ve guneydogusundaki kenar bolgeleri de Kirgizistan ile Cin nin Sincan Uygur Ozerk Bolgesi ndedir Dogal yapisiBalkas Golu ne dokuldugu yerde muazzam bir delta yapar ve cevresinde yagmur ormani gibi gur bitki ortusu olusmasini saglar 1965 1980 yillari arasinda Kapcagay hidroelektrik guc santrali bu nehir uzerinde kurulmustur Nehrin yirmi kilometre kadar asagilarinda Tamgaly adi verilen kaya cizimleri vardir Tamgaly Kazakca da harfli harfler bulunan manasina gelir Nehrin kaynagi Ana kaynagi olan Kunes Sincan Uygur Ozerk Bolgesi icindeki Tanri Daglari nin 5 500 metre yuksekligine kadar ulasan Narat Khaliq tau ve buzullarla kapli Erenhaberg Shan Ereen Chabarg gibi parca daglarinin arasindan dogar Ili Nehri nin kendisi yaklasik olarak simdiki Gulca Yining sehrinin otuz mil dogusundan baslar Ana sag kaynagi dogudan gelen Kunes ve batidan gelen sol kaynagi Tekes irmagidir Yerel dilde kollarina Iklik Osok Kas denilir Balik turleri Ili nehrinde Acipenser nudiventris Sazan Cyprinus carpio carpio Cyprinus carpio haematopterus Sazangiller Cyprininae alt familyasindan Ctenopharyngodon idella Diptychus maculatus Carassius gibelio Triplophysa strauchii Triplophysa stoliczkae Triplophysa dorsalis coprabaligi dort cinsi ve Barbatula labiata gibi tatli su balik turleri yasar Yerlesim Ili vadisi Ili nehri boyunca verimli tarim alanlaridir Nehir boyunca bircok yerlesim birimi meydana gelmistir Nehir ve vadisi Orta Asya nin gecmisinde onemli bir yere sahiptir Solonlar Cin hukumeti tarafindan Ili vadisi nin korunmasi icin buraya yerlestirilmis olan Daur lar adli toplulugu olusturan Tunguz boylarindan biridir Turan nehri ve Korgos nehirleri arasina Ili nehrinin sag sahilinde yerlestirilmislerdir Ayrica bakinizEn uzun nehirler listesiKaynakca Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Turk Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2 Cilt I sayfa 92 Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Turk Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2 Cilt III sayfa 151 Acipenser nudiventris in China Ingilizce Cyprinus carpio carpio in China Ingilizce Cyprinus carpio haematopterus in China Ingilizce Ctenopharyngodon idella in China Ingilizce Diptychus maculatus in China Ingilizce Carassius gibelio in China Ingilizce Triplophysa waisihani a new species of nemacheiline loach from Northwest China Pisces Balitoridae 13 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce ResimlerIli Nehrinin yanindaki Buda ile ilgili kaya cizimleri Ili Nehri Ili Nehri