Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Baştarda veya baştarde:3, çektiri tipinde kadırgaların büyüğü bir tür olan harp gemisine verilen addır. İtalyanca galea bastarda teriminden gelmiştir[] ve donanma komutanı bir amiralin veya büyük rütbeli bir komutanın (patrona) gemisi olarak kullanılan, kadırgadan daha büyük olan bir gemiyi tarif etmektedir. Genellikle kürekle çalışmaktaydı ve Osmanlı baştardaları 26-32 çift küreğe sahip olup her kürek 5-7 kürekçi tarafından çekilmekte idi. Fakat iki veya tek sereni de bulunup yelkenle de hareket kabiliyeti bulunmaktaydı. Dönemin en büyük harp gemileri olması nedeniyle 17. yüzyılda baştarda üretimine Osmanlı Devleti tarafından önem verilmişti. 18. yüzyılda yerini sadece yelkenle çalışan kalyonlara bırakmıştır. Fakat yine de en son çektiri tipi gemiler baştarda olmuş ve şu anda zamanından kalma tek çektiri/kadırga tipli gemi bir Osmanlı hünkar baştardasi olup İstanbul Deniz Müzesi'nde bulunmaktadır.
Baştarda türleri
Baştarda, kadırga sınıfından olup genellikle bir kadırgadan daha büyük, genellikle kürekle hareket eden fakat yelkenleri de bulunan harp gemisidir. Osmanlı donanması için üç değişik türde baştarda ayırt edilebilmektedir:
- Yarım veya orta baştardası;
- Paşa baştardası;
- Hünkar baştardası.
Yarım baştardalar
Komuta gemisi olmayan ve 26 oturaklı olan baştardalara "yarım" (veya "orta") adı verilirdi. Bu yarım baştardeler büyüklüğü bir harp gemisi olan kadırga (It.: galea sottile) ile daha çok ticaret gemisi olarak kullanılan büyük kadırga (It. : galea grossa) arasındaydı. Osmanlı donanmasında "yarım" baştardaların boyu 7 zira (takriben 42.75-51.30 metre) idi ve 26 oturakdaki her küreği 5 ila 7 kürekçi çekerdi.
Paşa baştardası
"Paşa baştardası" Osmanlı deniz filolarında komuta mevkii olup gerek harbde ve gerek sulhde Kaptan-ı Derya'nın komuta gemisi kullanılırdı. "Paşa baştardası" 36 oturaklı idi; her oturak için 7 kürekçi bulunurdu. Boyu 77 zira (takriben 57.75-69 metre) id). Her iki kürek arasında üçer cenkci yerleştirilirdi. Böylece "paşa baştardasının", tüm efradı takriben 800 kadardı. Efrad 72 küreğin her birini 7 kişi olarak çeken 504 kürekçi, 216 cenkci ve diğerleri denizcilikte mahareti olan gedikli denizcilerden oluşuyordu. 17. yüzyıldan itibaren baştardalar karpuz kıçlı olarak yapılmaktaydılar.
Toplarının 3 tanesi başta idi ve her iki yanda 4-5 tane hafif top bulunurdu.
"Paşa baştardası" için kıç çadırı özel kumaştan el işlemeli olurdu. Bu 16. asır sonuna kadar, yani Cığalazade Sinan Paşa'nın Kaptan-ı Deryalığına kadar 'serasker' denilen kalın bir kumaştan yapılırdı. Sonraları yeşil ve kırmızı kadifeden yapılmaya başlandı; nihayet kırmızı kadifede karar kılındı. "Paşa baştardası" kıç çadırı her yıl değiştirilir ve her yıl eski çadır kaptan paşanın maiyetindeki gedikli denizcilere verilirdi.
Osmanlı donanması kadırgalarında ve özellikle "Paşa baştardası" için kullanılan bayrak ve filamalarının zaman zaman değişikliğe uğradığı bilinmektedir. "Paşa bastardası" için "filindere bayrakları", "kıç bayrakları" ve "rüzgar bayrakları" devlet tarafından temin olunurdu. Karanlıkta "Paşa baştardası"nın kıçı üzerine 3 fener bulunurdu. Venedikliler bu tür fenerleri geminin enine koydukları için, Osmanlı "Paşa baştardasına" üç fener üst üste konulurdu. Bu fenerler içinde her biri yarım okka (takriben 600 gram) olan sarı mum yakılırdı.
18. yüzyılda Osmanlı deniz gücünün yelkenle hareket eden kalyonlarla teçhiz edilmesine ve çektiri/kadırga tipi gemilerin deniz gücü içindeki önemlerinin hiçe inmesi ile 1701de harp zamanlarında komuta gemisi olarak Kaptan-i Derya'ya "Kapudane" adı verilen bir kalyonun verilmesi usul haline girmişti. Ama yine de bu devirde harpsiz sulh zamanlarında Kaptan-i Derya'nin bir "Paşa baştardası" kullanması kanun olarak devam etmiştir.
Hünkar baştardası
Üçüncü tür baştardaya "Baştarda-ı Hümayun" veya "Hünkar baştardası" adı verilmektedir. Bunlar özel olarak Padişah için kullanılmak üzere inşa edilen baştardalardır. İlk "Hünkar baştardası" Kanuni Sultan Süleyman için, Hasbahçede kurulan gemi tezgâhında yapılmıştır. Aynı tezgâhda sonradan II. Selim, III. Murat ve III. Mehmed kendileri için "hünkar baştardaları" yaptırmışlardır. Bu padişahlar Boğaz gezileri icin bazen de "Paşa baştardasını" de kullanmışlardır. II. Selim kaptan-ı derya Kılıç Ali Paşa'nın, III. Murad kaptan-ı derya Halil Paşa'nın, III. Mehmed ise kaptan-ı derya Cığalazade Yusuf Sinan Paşa'nın "Paşa baştardası" ile Boğaz gezileri yaptıkları bilinmektedir. En son inşa edilen "Hünkar baştardası" Avcı Sultan IV. Mehmed a ait olup günümüze kadar muhafaza edilmiştir. Bu "hünkar baştardası" hala İstanbul Deniz Müzesinde bulunmaktadır ve çektiri tipi genellikle kürekle hareket eden savaş gemilerinden dünyada eşi bulunmaz şekilde elde kalan tek gemidir.
"Hünkar Baştardası" adı verilen baştardalerın genel özelliği geminin hep yeşil renkte olmasındadır. Geminin teknesi, direği, yelkenleri, kürekleri, tentesi, kıç örtüsü çadırı ve hatta sancağı hep yeşil renkte idi.
Bu çeşit baştardanın seren direğinin ucuna demirden altın yaldızlı bir ek yapılırdı ve bunun ucuna pikel adlı küçük bir fener konurdu. Sultan III. Mehmed'e ait olan "hünkar baştardası"na Cığalzade Yusuf Sinan Paşa, aynı kaptan paşa baştardası gibi, üst üste üç fener koydurtmuş ve bu görenek olarak devam etmiştir. "Hünkar baştardası' hep karpuz kıçlı olarak yapılmıştır.
"Hünkar Baştardası" reisinin Vardiyan Başı olması da âdet ve kanundu.
Donanma sefere çıktığı zaman, eğer bir vezir serdar tayin edilirse, bu sefer-serdarı vezire sefer sırasında kullanmak üzere "hünkar baştardası" tahsis edilir ve direğine serdarın kendi bayrağı çekilirdi.
Dış kaynaklar
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1988), Osmanlı Devleti'nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, .
- İstanbul Deniz Müzesi'ndeki Hünkar Baştardası hakkında video.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bastarda veya bastarde 3 cektiri tipinde kadirgalarin buyugu bir tur olan harp gemisine verilen addir Italyanca galea bastarda teriminden gelmistir kaynak belirtilmeli ve donanma komutani bir amiralin veya buyuk rutbeli bir komutanin patrona gemisi olarak kullanilan kadirgadan daha buyuk olan bir gemiyi tarif etmektedir Genellikle kurekle calismaktaydi ve Osmanli bastardalari 26 32 cift kurege sahip olup her kurek 5 7 kurekci tarafindan cekilmekte idi Fakat iki veya tek sereni de bulunup yelkenle de hareket kabiliyeti bulunmaktaydi Donemin en buyuk harp gemileri olmasi nedeniyle 17 yuzyilda bastarda uretimine Osmanli Devleti tarafindan onem verilmisti 18 yuzyilda yerini sadece yelkenle calisan kalyonlara birakmistir Fakat yine de en son cektiri tipi gemiler bastarda olmus ve su anda zamanindan kalma tek cektiri kadirga tipli gemi bir Osmanli hunkar bastardasi olup Istanbul Deniz Muzesi nde bulunmaktadir La Reale Fransiz Krali XIV Lui doneminde donanma komutani buyuk amiralin bastardasi Bastarda turleri1657 yapimi Osmanli Bastardasi Miniaturk maketi Bastarda kadirga sinifindan olup genellikle bir kadirgadan daha buyuk genellikle kurekle hareket eden fakat yelkenleri de bulunan harp gemisidir Osmanli donanmasi icin uc degisik turde bastarda ayirt edilebilmektedir Yarim veya orta bastardasi Pasa bastardasi Hunkar bastardasi Yarim bastardalar Komuta gemisi olmayan ve 26 oturakli olan bastardalara yarim veya orta adi verilirdi Bu yarim bastardeler buyuklugu bir harp gemisi olan kadirga It galea sottile ile daha cok ticaret gemisi olarak kullanilan buyuk kadirga It galea grossa arasindaydi Osmanli donanmasinda yarim bastardalarin boyu 7 zira takriben 42 75 51 30 metre idi ve 26 oturakdaki her kuregi 5 ila 7 kurekci cekerdi Pasa bastardasi Pasa bastardasi Osmanli deniz filolarinda komuta mevkii olup gerek harbde ve gerek sulhde Kaptan i Derya nin komuta gemisi kullanilirdi Pasa bastardasi 36 oturakli idi her oturak icin 7 kurekci bulunurdu Boyu 77 zira takriben 57 75 69 metre id Her iki kurek arasinda ucer cenkci yerlestirilirdi Boylece pasa bastardasinin tum efradi takriben 800 kadardi Efrad 72 kuregin her birini 7 kisi olarak ceken 504 kurekci 216 cenkci ve digerleri denizcilikte mahareti olan gedikli denizcilerden olusuyordu 17 yuzyildan itibaren bastardalar karpuz kicli olarak yapilmaktaydilar Toplarinin 3 tanesi basta idi ve her iki yanda 4 5 tane hafif top bulunurdu Pasa bastardasi icin kic cadiri ozel kumastan el islemeli olurdu Bu 16 asir sonuna kadar yani Cigalazade Sinan Pasa nin Kaptan i Deryaligina kadar serasker denilen kalin bir kumastan yapilirdi Sonralari yesil ve kirmizi kadifeden yapilmaya baslandi nihayet kirmizi kadifede karar kilindi Pasa bastardasi kic cadiri her yil degistirilir ve her yil eski cadir kaptan pasanin maiyetindeki gedikli denizcilere verilirdi Osmanli donanmasi kadirgalarinda ve ozellikle Pasa bastardasi icin kullanilan bayrak ve filamalarinin zaman zaman degisiklige ugradigi bilinmektedir Pasa bastardasi icin filindere bayraklari kic bayraklari ve ruzgar bayraklari devlet tarafindan temin olunurdu Karanlikta Pasa bastardasi nin kici uzerine 3 fener bulunurdu Venedikliler bu tur fenerleri geminin enine koyduklari icin Osmanli Pasa bastardasina uc fener ust uste konulurdu Bu fenerler icinde her biri yarim okka takriben 600 gram olan sari mum yakilirdi 18 yuzyilda Osmanli deniz gucunun yelkenle hareket eden kalyonlarla techiz edilmesine ve cektiri kadirga tipi gemilerin deniz gucu icindeki onemlerinin hice inmesi ile 1701de harp zamanlarinda komuta gemisi olarak Kaptan i Derya ya Kapudane adi verilen bir kalyonun verilmesi usul haline girmisti Ama yine de bu devirde harpsiz sulh zamanlarinda Kaptan i Derya nin bir Pasa bastardasi kullanmasi kanun olarak devam etmistir Hunkar bastardasi Ucuncu tur bastardaya Bastarda i Humayun veya Hunkar bastardasi adi verilmektedir Bunlar ozel olarak Padisah icin kullanilmak uzere insa edilen bastardalardir Ilk Hunkar bastardasi Kanuni Sultan Suleyman icin Hasbahcede kurulan gemi tezgahinda yapilmistir Ayni tezgahda sonradan II Selim III Murat ve III Mehmed kendileri icin hunkar bastardalari yaptirmislardir Bu padisahlar Bogaz gezileri icin bazen de Pasa bastardasini de kullanmislardir II Selim kaptan i derya Kilic Ali Pasa nin III Murad kaptan i derya Halil Pasa nin III Mehmed ise kaptan i derya Cigalazade Yusuf Sinan Pasa nin Pasa bastardasi ile Bogaz gezileri yaptiklari bilinmektedir En son insa edilen Hunkar bastardasi Avci Sultan IV Mehmed a ait olup gunumuze kadar muhafaza edilmistir Bu hunkar bastardasi hala Istanbul Deniz Muzesinde bulunmaktadir ve cektiri tipi genellikle kurekle hareket eden savas gemilerinden dunyada esi bulunmaz sekilde elde kalan tek gemidir Hunkar Bastardasi adi verilen bastardalerin genel ozelligi geminin hep yesil renkte olmasindadir Geminin teknesi diregi yelkenleri kurekleri tentesi kic ortusu cadiri ve hatta sancagi hep yesil renkte idi Bu cesit bastardanin seren direginin ucuna demirden altin yaldizli bir ek yapilirdi ve bunun ucuna pikel adli kucuk bir fener konurdu Sultan III Mehmed e ait olan hunkar bastardasi na Cigalzade Yusuf Sinan Pasa ayni kaptan pasa bastardasi gibi ust uste uc fener koydurtmus ve bu gorenek olarak devam etmistir Hunkar bastardasi hep karpuz kicli olarak yapilmistir Hunkar Bastardasi reisinin Vardiyan Basi olmasi da adet ve kanundu Donanma sefere ciktigi zaman eger bir vezir serdar tayin edilirse bu sefer serdari vezire sefer sirasinda kullanmak uzere hunkar bastardasi tahsis edilir ve diregine serdarin kendi bayragi cekilirdi Dis kaynaklarUzuncarsili Ismail Hakki 1988 Osmanli Devleti nin Merkez ve Bahriye Teskilati Ankara Turk Tarih Kurumu Yayinlari ISBN 975 16 0042 1 Istanbul Deniz Muzesi ndeki Hunkar Bastardasi hakkinda video Kaynakca Odabasi Necmi 1 Aralik 2015 YUNAN ZIRHLISI AVEROF UN OSMANLI DONANMASI VE EKONOMISI UZERINDEKI ETKILERI Uludag Universitesi Fen Edebiyat Fakultesi Sosyal Bilimler Dergisi 16 29 209 229 doi 10 21550 sosbilder 269509 ISSN 1302 2423 olu kirik baglanti