Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vikipedi (İngilizce: Wikipedia), kullanıcıları tarafından ortaklaşa olarak birçok dilde hazırlanan; özgür, bağımsız, ücretsiz, reklamsız ve kâr amacı gütmeyen bir internet ansiklopedisidir. MediaWiki yazılımı kullanılarak hazırlanmaktadır. Sürekli eklemeler ve değişiklikler yapıldığı için hiçbir zaman tamamlanmayacağı varsayılmaktadır.
 | |
|---|---|
 www.wikipedia.org anasayfası | |
| Sahip | Wikimedia Foundation |
| Oluşturan | Jimmy Wales Larry Sanger |
| URL | wikipedia.org |
| Slogan | Özgür Ansiklopedi |
| Ticari? | Hayır |
| Site türü | İnternet ansiklopedisi |
| Kayıt | Gerekli değil |
| Kullanılabilir dil(ler) | 329 dil |
| Başlama tarihi | 15 Ocak 2001) |
| Geçerli durum | Aktif |
Kurucularından Jimmy Wales, Vikipedi'yi, "Dünya üzerindeki her insana kendi dilinde, en üst kalitede, bedava bir ansiklopedi oluşturma ve dağıtma uğraşısı" olarak tanımlamaktadır.
Vikipedi sözcüğü, viki ve pedi sözcüklerinin birleşiminden oluşur. "Viki", Hawaii dilindeki "wiki wiki" (hızlı veya bilgi amaçlı) sözcüğünden türetilmiştir. "Pedi" ise, Antik Yunan Medeniyeti'nde "kapsamlı kültürel eğitim sistemi" anlamına gelen paideia sözcüğünden gelir.
Bilgilerin güvenilirliği
Vikipedi'nin güvenilebilirliği ve doğruluğu üzerine tartışmalar mevcuttur ve site yoğun olarak maruz kalmaktadır.
Maddelerin eşit olmayan kalitesi, değişikliklerin takipsizliği, sistem hataları ve bilgilerin doğruluğu üzerine tartışmalar hâlen devam etmektedir.[] Verilen bilgiler bazen onaylanmamış ve sorgulanabilir olabilir, kaynakları eksik olabilir. Ancak 2005'te yapılan bir araştırmada, İngilizce Vikipedi'deki "doğal bilgiler üzerine" girdilerin doğruluğu, Britannica Ansiklopedisi ile aynı seviyede bulunmuştur. Encyclopædia Britannica Inc. şirketi ise ansiklopedilerindeki maddelerin ödül kazanmış ünlü akademisyenler tarafından hazırlandığını belirterek bu araştırmayı hatalı bulmuştur.[]
Vikipedi'nin özellikleri
Vikipedi'nin ana sunucuları ABD'nin Florida Eyaleti'ndeki Tampa kentinde, diğer başlıca sunucuları ise Hollanda'nın Amsterdam, Fransa'nın Paris ve Güney Kore'nin Seul kentinde bulunmaktadır.
Yazarlar
Vikipedi, gönüllülerin ortaklaşa çabası doğrultusunda ve neredeyse herkesin web sitesine ulaşıp değiştirmesiyle yazılmaktadır. Vikipedi'ye bilgi girişi yapabilmek için üye olma zorunluluğu yoktur. Bu durum bilgilerin herkes tarafından anında eklenebilmesine olanak verir. Bununla beraber üye olmanın, yapılan değişikliklerin kaydını tutabilmek, seçkin madde vb. oylamalarına katılmak, vandalizmle mücadeleyi kolaylaştırmak gibi avantajları vardır.
Diğer İnternet ansiklopedi projelerinin çoğu üyelik gerektirir ve yalnızca uzmanların yazılarına izin vermektedir: Stanford Felsefe Ansiklopedisi, Nupedia, h2g2 ve Everything2 gibi. Bazı ansiklopediler de Vikipedi gibi Viki yazılımı kullanmaktadır. Diğer ansiklopedilerden farklı olarak, Vikipedi GNU Özgür Belgeleme Lisansı (GÖBL) kullanmaktadır.
Vikipedi'ye yazılan bilgilerin uygunluğu konusunda bazı kurallar mevcuttur. Bilgiler tartışılır, değerlendirilir ve içeriğe eklenmesi, değiştirilmesi veya Vikisözlük gibi kardeş bir projeye transfer olması üzerine kararlar alınır. Vikipedi'nin ana kurallarından biri maddelerin tarafsız bir şekilde, kaynaklarıyla birlikte, olumlu ya da olumsuz tüm yönleriyle sunulması gerektiğidir. Vikipedi, maddeleri tamamen objektif ve doğru bir şekilde sunmaya ve her türlü bakış açısını yansıtmaya çalışır. Maddeler kullanıcıların kolaylıkla anlayabileceği bir sunuş kısmının (giriş) ardından ayrıntıya girilerek, günümüz itibarıyla doğrulanabilecek kaynaklarla sunulmalıdır.
2020'de yayımlanan verilere göre İngilizce Vikipedi sürümünde 31 binden fazla aktif editör varken diğer dillerde binden fazla aktif editörü olan Vikipedi projelerinin sayısı 11'dir. Wikimedia Vakfı'nın 2019'da yayımladığı verilere göre editörlerin %91'i erkek ve %77'si beyazdır.
Özgür içerik
Oldukça kapsamlı ve ortaklaşa üretilen bir proje olan Vikipedi'de ve kardeş projelerinde, bütün katkıların yasalara uygun olarak yapılması önemlidir. Normalde bir eserin yazarı o yazının telif hakkını elinde bulundurur ve bu hak, diğer insanların bu yazıyı değiştirmesini ve kopyalamasını engeller. Bu sebeple Vikipedi'deki maddeler GÖBL ile yazılmakta ve her yazar telif haklarından vazgeçmektedir. GÖBL, birçok telifi özgür bırakılmış lisans gibi, yazılanın dağıtılmasına, benzeri dokümanların çıkmasına ve kâr amaçlı kullanıma izin verir. Bu lisans ayrıca yeniden katılım gösterenlerin aynı lisans ile değişiklikler yapmasına izin verir. Özgür görünmesine rağmen bilgiyi yazan kişi telif hakkına sahiptir, ancak diğer insanların bu bilgilerden yararlanmasına ve geliştirmesine izin vermektedir. Katılımcılar birden fazla lisansı içeriklerinde kullanabilirler ya da kamu malı olarak ilan edebilirler.
Vikipedi'deki resimlerin, seslerin ve video dosyalarının büyük çoğunluğu GÖBL lisansı ile lisanslanmaktadır. Şirket logoları, şarkı örnekleri, haber fotoğrafları ise Amerika Birleşik Devletleri kanunlarına göre adil kullanım altında kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra Creative Commons gibi GÖBL benzeri lisanslama yöntemleri de mevcuttur.
Tarafsızlık
Vikipedi'nin en önemli politikalarından biri tarafsızlık politikasıdır., Vikipedi'nin temel taşlarından birisidir. Özellikle tartışmalı tüm konular, tartışmanın taraflarına eşit mesafede kalınarak yazılmalıdır. Unutulmamalıdır ki Vikipedi bir milletin, grubun, takımın, sınıfın, dinin ansiklopedisi değildir. Her dil Vikipedisi'ne, o dili bilen herkesin katkıda bulunabilmesi mümkündür.
Vikipedi maddeleri hazırlanırken kanılara değil, olgulara yer verilir. Basit bir örnek vermek gerekirse, "Beatles dünyanın en iyi müzik grubudur" ifadesi bir kanıdır ve Vikipedi'de yer alamaz. Ancak, "Thriller, dünyanın gelmiş geçmiş en çok satan albümüdür" ifadesi bir olgudur ve güvenilir üçüncü parti kaynaklarını göstermek kaydı ile Vikipedi'de yer alabilir.
Özellikle dinî ve siyasi içerikli maddeler, Vikipedi'de en çok saldırıya uğrayan, değişiklik savaşlarına sahne olan maddelerdir. Vikipedi'de, "şehit", "terörist", "kahraman" gibi göreceli tanımlamalardan kaçınılır. Doğrudan ya da dolaylı hakaretlere hoşgörü gösterilmez. Dini kişilerden bahsederken "Hazreti", "Aziz", "Yüce" gibi sıfatlar kullanılmaz.
Dil sürümleri
Tüm Vikipedilerin şu an 314 dil sürümü, 304 etkin dil sürümü (100'den fazla maddesi bulunan) mevcuttur. Vikipedilerin toplamda 63.281.149 maddesi vardır.
Vikipedi her dilde birbirinden bağımsızdır. İçeriklerin diğer dillerdeki gibi olma zorunluğu yoktur ya da maddelerin birbirlerinin tercümesi olması gerekmez. Maddelerin otomatik tercümelerine izin verilmez; ancak yine de diğer dillerdeki Vikipedistler kendileri bu maddeleri tercüme ederler. Birçok dilde tarafsız bakış açısı savunulmaktadır; ancak bulundukları ülkenin kanun ve kurallarına göre değişiklikler yapabilirler. Maddeler ve resimler Vikipediler arasında paylaşılmaktadır. Herhangi bir Vikipedist, başka bir dilden çeviri isteğinde bulunabilir. Bunun yanı sıra Wikimedia Commons deposunda da tüm Vikipedilerin kullandığı medya dosyaları mevcuttur. Birçok dildeki Vikipedi'de çevrilmiş dosyalar küçük bir bölümü temsil eder.
Alexa'ya göre, Vikipedi ziyaretçilerinin %61,58'i İngilizce Vikipedi sitesini ziyaret etmektedir.
Aşağıdaki liste 11 Ekim 2021 itibarıyla 1.000.000 üzerinde maddesi olan Vikipedileri göstermektedir.
- İngilizce (6.845.977)
- Sebuanca (6.117.342)
- İsveççe (2.590.286)
- Almanca (2.923.843)
- Fransızca (2.621.401)
- Felemenkçe (2.161.681)
- Rusça (1.987.333)
- İspanyolca (1.964.445)
- İtalyanca (1.871.143)
- Lehçe (1.621.226)
- Mısır Arapçası (1.624.020)
- Japonca (1.421.022)
- Vietnamca (1.294.038)
- Varayca (1.266.548)
- Çince (1.428.527)
- Arapça (1.236.142)
- Ukraynaca (1.333.486)
- Portekizce (1.128.071)
Değiştirme ve düzenleme
Hemen hemen tüm konuklar Vikipedi'nin içeriğini değiştirebilir; yeni kullanıcılar da yeni madde başlatabilirler. Sayfada yapılan değişiklik derhâl yansır. Vikipedi kullanıcıların ortaklaşa çalışmasının zamanla maddeleri geliştireceği inancıyla kurulmuştur, tıpkı herhangi bir açık kaynaklı programın gelişmesi gibi. Vikipedi editörleri bu durumu, "sosyal Darwin evrimi gelişmesi" ile açıklar. Bu ortaklaşa ve anında değişiklikler, editörlerin mevcut maddeleri hızlıca geliştirmesini ve yenilerinin gerçekleşir gerçekleşmez ortaya çıkmasını sağlar.
Bazıları ise Vikipedi'nin bu açık bakış açısını anlamsızca kullanırlar, buna da "vandalizm" denir. Bunun yanı sıra, ortaklaşa çalışma bazen "değiştirme savaşları"na -birçok kişi birbirlerinin yazdıklarını onaylamadıkları için değiştirmekte ve çıkarmaktadır- ve editörlerin maddenin içeriği üzerinde uzlaşamamasına sebebiyet verir.
Maddeler istisnalar dışında her zaman değiştirilmeye açıktır. Eğer, vandalizm ya da "revert war" (geri dönüştürme savaşı) yaşanırsa madde koruma altına alınır. Vikipedi hiçbir maddesinin tamamlanmış ya da bitmiş olduğunu iddia etmez. Maddelerin yazarlarının yazdıkları konu hakkında uzmanlık ya da yeterlilik sahibi olması gerekmez ve kullanıcılar yazdıklarının "acımasızca değiştirilmesi ve keyfi olarak dağıtılması" hakkında uyarılmaktadır. Maddeler bir kullanıcı ya da editör grubu tarafından kontrol edilmez ya da telif altına alınmaz; içerik hakkındaki kararlar Vikipedi'nin editör kurallarına göre fikir alma ortak kararıyla ya da bazen oyla karar verilir. Jimmy Wales tüm Vikipedi kurallarında ve kullanıcı haklarında son kararı verme hakkına sahiptir.
Kullanıcılar izleme listelerine ilgilerini çeken maddeleri eklerler, bu sayede bu maddelerin gelişimini izleyebilirler. Vikipedi'deki birçok geçmiş değişiklik de sayfa geçmişinde kullanıcılar tarafından kronolojik olarak görülebilir. Sadece, eğer söylenmeyecek sunumlar, telif hakkı ihlalleri ve yasal olarak Vikipedi'ye sorun çıkaracak hususlar varsa, bunlar sayfa geçmişinden silinebilir. Bu değişiklikler sadece Vikipedi hizmetlileri tarafından yapılabilir.
Diğer biçimlerde Vikipedi
Bazı maddeler için, seslendirilmiş sürümleri ogg biçiminde sunulmaktadır. mp3 yerine ogg biçiminde sunulmasındaki ana sebep, mp3'ün bazı patentlerle koruma altına alınmış olmasıdır.
Vikipedi çevrimiçi olarak ve katı olmayan bir lisans ile sunulmaktadır. İçeriğinin İnternet dışında kullanılmak üzere bilgisayara indirilmesi de oldukça kolaydır ve kullanılan ana dağıtım metodudur. Bununla beraber, bazı projeler Vikipedi'nin içeriğini değişik olarak sunmaktadır. Örnek olarak, Vikipedi'nin içeriğini CD'de sunmaktadır. Buna ek olarak, isimli onaylanmış ve basıma hazır maddelerin editörler tarafından hazırlanmış bir CD sürümü de hazırlanmaktadır. Yayımlanmış Vikipedi maddeleri ayrıca PediaPress ve servisleri tarafından da sunulmaktadır.
Popüler kültürde Vikipedi
Vikipedi'nin içeriği yüzlerce site tarafından veri tabanından alınarak kullanılmaktadır. Vikipedi'nin maddeleri ayrıca akademik çalışmalarda, kitaplarda ve konferanslarda ve son olarak da filmlerde de kullanılmaktadır. 2006 yılında, Amerika Birleşik Devletleri'nde bir davada Vikipedi referans olarak gösterilmiştir. Kanada Parlamentosu, Vikipedi'nin aynı cinste insanların evliliği hakkındaki maddesini, Yasal Evlenme Kanunu'nda okunulacak belge olarak sunmuştur. Dönemin Türkiye başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, türban ile ilgili bir demecinde Türkçe Vikipedi'yi kaynak göstermiştir.
Bunun yanı sıra, Vikipedi'nin popüler kültürde kullanılmasını konu alan eserler de çoğalmıştır. Özellikle İngilizce konuşan ülkelerde Vikipedi'nin açık kodlu (değiştirilebilir) olması ve yoğun vandalizme uğramasını konu alan parodiler ve skeçler sıklıkla yapılmaktadır. "White and Nerdy" klibinde Atlantic Records sayfasını parodi amacıyla "You suck!" (Berbat!) şeklinde değiştirmiştir. Bu durum Yankovic hayranlarının sayfaya yoğun olarak vandalizmde bulunmasına sebep olmuştur. 'in bir karikatüründe İskeletor, He-Man maddesini değiştirmektedir.
Eleştiriler
Murat Bardakçı, Habertürk TV'de hazırlayıp sunduğu Tarihin Arka Odası programında Vikipedi'deki bilgileri birkaç kez eleştirmiştir. Vikipedi'deki kendi biyografi maddesinden örnek vererek yanlış bilgiler içerdiğini ve Vikipedi'yi intihal açısından, öğrencilerin akademik performansı için olumsuz bir kaynak olduğunu vurgulamakta ve Vikipedi'nin bu yüzden Türkiye'de yasaklanmasını savunmaktadır.
Vikipedi’ye Türkiye’den erişim engelinin 15 Ocak 2020’de Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi kararının ardından Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından kaldırılmasının ardından 23 Ocak 2020’de Habertürk gazetesi yazarlarından Fatih Altaylı “Davutoğlu’nun Anımsattıkları” başlıklı bir yazı kaleme aldı. Altaylı, Murat Bardakçı’nın Vikipedi’ye dönük eleştirilerine katıldığını ifade etti ve “Vikipedi gerçekten bir facia. Tam Türk işi. Yalan dolan eksik gedik. Wikipedia ne kadar zengin ise bu o kadar fakir. Yanlışlar her ikisinde de var ama Türkçe Vikipedi özensizlik, ilgisizlik üzerine inşa edilmiş. Ama burada doğru olan kapatılmasını ya da yasaklı kalmasını istemek değil, düzeltilmesini talep etmek. Güvenilir bir kaynak hâline gelmesi için çaba göstermek ve bunu talep etmek.” ifadelerine yer verdi.
Türkiye'de erişim engeli
29 Nisan 2017'de Vikipedi'ye Türkiye'den erişim Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından idari tedbir uygulanmak suretiyle engellenmiştir. 2 yıl 8 ay 17 gün aradan sonra (992 gün), 15 Ocak 2020 tarihinde Türkiye saati ile 22.30'da Anayasa Mahkemesi kararıyla yeniden erişime açılmıştır.
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Vikipedi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Ana sayfa3 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Vikipedi'de cinsiyet dengesizliği
- Viki
- Ansiklopedileri kendi bilgisayarınıza indirebilirsiniz: veritabanları10 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Notlar
- ^ Korumaya alınmış sayfaları düzenlemek ve dosya yüklemek için kullanıcı hesabı gerekmektedir.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Temmuz 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2017.
- ^ Kaplan Andreas, Haenlein Michael (2014) Collaborative projects (social media application): About Wikipedia, the free encyclopedia. Business Horizons, Volume 57 Issue 5, pp.617-626
- ^ "paideia." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.
- ^ Robinson, Andrew. "Scholars reflect on Wikipedia's 20 years of crowdsourced knowledge" (İngilizce). Science. 3 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Kasım 2020.
- ^ "Vikipedi'nin tarafsızlık maddesi". 15 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2015.
- ^ "'Velev ki' diye başlayan tartışma bitti". Milliyet. 5 Haziran 2008. 3 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Şubat 2018.
- ^ "Tarihin Arka Odası - Murat Bardakçı : "Vikipedi engellensin"". Youtube. 12 Nisan 2013. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.
- ^ Altaylı, Fatih (23 Ocak 2020). . Haberturk.com. 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
- ^ "Son dakika haberi: Wikipedia'ya erişim engellendi". 29 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Nisan 2017.
- ^ "BBC Türkçe - Wikipedia'nın Türkiye'de erişim engeli kaldırıldı". 17 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.
Dış bağlantılar
- Türkçe Vikipedi'nin 2003'ten bugüne WaybackMachine tarafından arşivlenmiş sürümleri
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vikipedi Ingilizce Wikipedia kullanicilari tarafindan ortaklasa olarak bircok dilde hazirlanan ozgur bagimsiz ucretsiz reklamsiz ve kar amaci gutmeyen bir internet ansiklopedisidir MediaWiki yazilimi kullanilarak hazirlanmaktadir Surekli eklemeler ve degisiklikler yapildigi icin hicbir zaman tamamlanmayacagi varsayilmaktadir Vikipediwww wikipedia org anasayfasiSahipWikimedia FoundationOlusturanJimmy Wales Larry SangerURLwikipedia orgSloganOzgur AnsiklopediTicari HayirSite turuInternet ansiklopedisiKayitGerekli degilKullanilabilir dil ler 329 dilBaslama tarihi15 Ocak 2001 23 yil once 2001 01 15 Gecerli durumAktif Kurucularindan Jimmy Wales Vikipedi yi Dunya uzerindeki her insana kendi dilinde en ust kalitede bedava bir ansiklopedi olusturma ve dagitma ugrasisi olarak tanimlamaktadir Vikipedi sozcugu viki ve pedi sozcuklerinin birlesiminden olusur Viki Hawaii dilindeki wiki wiki hizli veya bilgi amacli sozcugunden turetilmistir Pedi ise Antik Yunan Medeniyeti nde kapsamli kulturel egitim sistemi anlamina gelen paideia sozcugunden gelir Bilgilerin guvenilirligiVikipedi nin guvenilebilirligi ve dogrulugu uzerine tartismalar mevcuttur ve site yogun olarak vandalizme maruz kalmaktadir Maddelerin esit olmayan kalitesi degisikliklerin takipsizligi sistem hatalari ve bilgilerin dogrulugu uzerine tartismalar halen devam etmektedir kaynak belirtilmeli Verilen bilgiler bazen onaylanmamis ve sorgulanabilir olabilir kaynaklari eksik olabilir Ancak 2005 te yapilan bir arastirmada Ingilizce Vikipedi deki dogal bilgiler uzerine girdilerin dogrulugu Britannica Ansiklopedisi ile ayni seviyede bulunmustur Encyclopaedia Britannica Inc sirketi ise ansiklopedilerindeki maddelerin odul kazanmis unlu akademisyenler tarafindan hazirlandigini belirterek bu arastirmayi hatali bulmustur kaynak belirtilmeli Vikipedi nin ozellikleriTurkce Vikipedi ana sayfasi Eylul 2022 Vikipedi nin ana sunuculari ABD nin Florida Eyaleti ndeki Tampa kentinde diger baslica sunuculari ise Hollanda nin Amsterdam Fransa nin Paris ve Guney Kore nin Seul kentinde bulunmaktadir Yazarlar Vikipedi gonullulerin ortaklasa cabasi dogrultusunda ve neredeyse herkesin web sitesine ulasip degistirmesiyle yazilmaktadir Vikipedi ye bilgi girisi yapabilmek icin uye olma zorunlulugu yoktur Bu durum bilgilerin herkes tarafindan aninda eklenebilmesine olanak verir Bununla beraber uye olmanin yapilan degisikliklerin kaydini tutabilmek seckin madde vb oylamalarina katilmak vandalizmle mucadeleyi kolaylastirmak gibi avantajlari vardir Diger Internet ansiklopedi projelerinin cogu uyelik gerektirir ve yalnizca uzmanlarin yazilarina izin vermektedir Stanford Felsefe Ansiklopedisi Nupedia h2g2 ve Everything2 gibi Bazi ansiklopediler de Vikipedi gibi Viki yazilimi kullanmaktadir Diger ansiklopedilerden farkli olarak Vikipedi GNU Ozgur Belgeleme Lisansi GOBL kullanmaktadir Vikipedi ye yazilan bilgilerin uygunlugu konusunda bazi kurallar mevcuttur Bilgiler tartisilir degerlendirilir ve icerige eklenmesi degistirilmesi veya Vikisozluk gibi kardes bir projeye transfer olmasi uzerine kararlar alinir Vikipedi nin ana kurallarindan biri maddelerin tarafsiz bir sekilde kaynaklariyla birlikte olumlu ya da olumsuz tum yonleriyle sunulmasi gerektigidir Vikipedi maddeleri tamamen objektif ve dogru bir sekilde sunmaya ve her turlu bakis acisini yansitmaya calisir Maddeler kullanicilarin kolaylikla anlayabilecegi bir sunus kisminin giris ardindan ayrintiya girilerek gunumuz itibariyla dogrulanabilecek kaynaklarla sunulmalidir Jimmy Wales Vikipedi nin kurucusu 2020 de yayimlanan verilere gore Ingilizce Vikipedi surumunde 31 binden fazla aktif editor varken diger dillerde binden fazla aktif editoru olan Vikipedi projelerinin sayisi 11 dir Wikimedia Vakfi nin 2019 da yayimladigi verilere gore editorlerin 91 i erkek ve 77 si beyazdir Ozgur icerik Oldukca kapsamli ve ortaklasa uretilen bir proje olan Vikipedi de ve kardes projelerinde butun katkilarin yasalara uygun olarak yapilmasi onemlidir Normalde bir eserin yazari o yazinin telif hakkini elinde bulundurur ve bu hak diger insanlarin bu yaziyi degistirmesini ve kopyalamasini engeller Bu sebeple Vikipedi deki maddeler GOBL ile yazilmakta ve her yazar telif haklarindan vazgecmektedir GOBL bircok telifi ozgur birakilmis lisans gibi yazilanin dagitilmasina benzeri dokumanlarin cikmasina ve kar amacli kullanima izin verir Bu lisans ayrica yeniden katilim gosterenlerin ayni lisans ile degisiklikler yapmasina izin verir Ozgur gorunmesine ragmen bilgiyi yazan kisi telif hakkina sahiptir ancak diger insanlarin bu bilgilerden yararlanmasina ve gelistirmesine izin vermektedir Katilimcilar birden fazla lisansi iceriklerinde kullanabilirler ya da kamu mali olarak ilan edebilirler Vikipedi deki resimlerin seslerin ve video dosyalarinin buyuk cogunlugu GOBL lisansi ile lisanslanmaktadir Sirket logolari sarki ornekleri haber fotograflari ise Amerika Birlesik Devletleri kanunlarina gore adil kullanim altinda kullanilmaktadir Bunun yani sira Creative Commons gibi GOBL benzeri lisanslama yontemleri de mevcuttur Tarafsizlik Vikipedist bir protestocu Panoda Vikipedi formatiyla kaynak belirt yaziyor Vikipedi nin en onemli politikalarindan biri tarafsizlik politikasidir Tarafsiz bakis acisi yonergesi Vikipedi nin temel taslarindan birisidir Ozellikle tartismali tum konular tartismanin taraflarina esit mesafede kalinarak yazilmalidir Unutulmamalidir ki Vikipedi bir milletin grubun takimin sinifin dinin ansiklopedisi degildir Her dil Vikipedisi ne o dili bilen herkesin katkida bulunabilmesi mumkundur Vikipedi maddeleri hazirlanirken kanilara degil olgulara yer verilir Basit bir ornek vermek gerekirse Beatles dunyanin en iyi muzik grubudur ifadesi bir kanidir ve Vikipedi de yer alamaz Ancak Thriller dunyanin gelmis gecmis en cok satan albumudur ifadesi bir olgudur ve guvenilir ucuncu parti kaynaklarini gostermek kaydi ile Vikipedi de yer alabilir Ozellikle dini ve siyasi icerikli maddeler Vikipedi de en cok saldiriya ugrayan degisiklik savaslarina sahne olan maddelerdir Vikipedi de sehit terorist kahraman gibi goreceli tanimlamalardan kacinilir Dogrudan ya da dolayli hakaretlere hosgoru gosterilmez Dini kisilerden bahsederken Hazreti Aziz Yuce gibi sifatlar kullanilmaz Son degisiklikler sayfasinda en son yapilmis degisiklikler gosterilir Vikipedi tarafsizlik ilkesi ile yonetilmektedir Dil surumleri Tum Vikipedilerin su an 314 dil surumu 304 etkin dil surumu 100 den fazla maddesi bulunan mevcuttur Vikipedilerin toplamda 63 281 149 maddesi vardir Vikipedi her dilde birbirinden bagimsizdir Iceriklerin diger dillerdeki gibi olma zorunlugu yoktur ya da maddelerin birbirlerinin tercumesi olmasi gerekmez Maddelerin otomatik tercumelerine izin verilmez ancak yine de diger dillerdeki Vikipedistler kendileri bu maddeleri tercume ederler Bircok dilde tarafsiz bakis acisi savunulmaktadir ancak bulunduklari ulkenin kanun ve kurallarina gore degisiklikler yapabilirler Maddeler ve resimler Vikipediler arasinda paylasilmaktadir Herhangi bir Vikipedist baska bir dilden ceviri isteginde bulunabilir Bunun yani sira Wikimedia Commons deposunda da tum Vikipedilerin kullandigi medya dosyalari mevcuttur Bircok dildeki Vikipedi de cevrilmis dosyalar kucuk bir bolumu temsil eder Alexa ya gore Vikipedi ziyaretcilerinin 61 58 i Ingilizce Vikipedi sitesini ziyaret etmektedir Asagidaki liste 11 Ekim 2021 itibariyla 1 000 000 uzerinde maddesi olan Vikipedileri gostermektedir Ingilizce 6 845 977 Sebuanca 6 117 342 Isvecce 2 590 286 Almanca 2 923 843 Fransizca 2 621 401 Felemenkce 2 161 681 Rusca 1 987 333 Ispanyolca 1 964 445 Italyanca 1 871 143 Lehce 1 621 226 Misir Arapcasi 1 624 020 Japonca 1 421 022 Vietnamca 1 294 038 Varayca 1 266 548 Cince 1 428 527 Arapca 1 236 142 Ukraynaca 1 333 486 Portekizce 1 128 071 Degistirme ve duzenleme Almanca Vikipedi nin DVD si Hemen hemen tum konuklar Vikipedi nin icerigini degistirebilir yeni kullanicilar da yeni madde baslatabilirler Sayfada yapilan degisiklik derhal yansir Vikipedi kullanicilarin ortaklasa calismasinin zamanla maddeleri gelistirecegi inanciyla kurulmustur tipki herhangi bir acik kaynakli programin gelismesi gibi Vikipedi editorleri bu durumu sosyal Darwin evrimi gelismesi ile aciklar Bu ortaklasa ve aninda degisiklikler editorlerin mevcut maddeleri hizlica gelistirmesini ve yenilerinin gerceklesir gerceklesmez ortaya cikmasini saglar Bazilari ise Vikipedi nin bu acik bakis acisini anlamsizca kullanirlar buna da vandalizm denir Bunun yani sira ortaklasa calisma bazen degistirme savaslari na bircok kisi birbirlerinin yazdiklarini onaylamadiklari icin degistirmekte ve cikarmaktadir ve editorlerin maddenin icerigi uzerinde uzlasamamasina sebebiyet verir Maddeler istisnalar disinda her zaman degistirilmeye aciktir Eger vandalizm ya da revert war geri donusturme savasi yasanirsa madde koruma altina alinir Vikipedi hicbir maddesinin tamamlanmis ya da bitmis oldugunu iddia etmez Maddelerin yazarlarinin yazdiklari konu hakkinda uzmanlik ya da yeterlilik sahibi olmasi gerekmez ve kullanicilar yazdiklarinin acimasizca degistirilmesi ve keyfi olarak dagitilmasi hakkinda uyarilmaktadir Maddeler bir kullanici ya da editor grubu tarafindan kontrol edilmez ya da telif altina alinmaz icerik hakkindaki kararlar Vikipedi nin editor kurallarina gore fikir alma ortak karariyla ya da bazen oyla karar verilir Jimmy Wales tum Vikipedi kurallarinda ve kullanici haklarinda son karari verme hakkina sahiptir Kullanicilar izleme listelerine ilgilerini ceken maddeleri eklerler bu sayede bu maddelerin gelisimini izleyebilirler Vikipedi deki bircok gecmis degisiklik de sayfa gecmisinde kullanicilar tarafindan kronolojik olarak gorulebilir Sadece eger soylenmeyecek sunumlar telif hakki ihlalleri ve yasal olarak Vikipedi ye sorun cikaracak hususlar varsa bunlar sayfa gecmisinden silinebilir Bu degisiklikler sadece Vikipedi hizmetlileri tarafindan yapilabilir Diger bicimlerde Vikipedi Bazi maddeler icin seslendirilmis surumleri ogg biciminde sunulmaktadir mp3 yerine ogg biciminde sunulmasindaki ana sebep mp3 un bazi patentlerle koruma altina alinmis olmasidir Vikipedi cevrimici olarak ve kati olmayan bir lisans ile sunulmaktadir Iceriginin Internet disinda kullanilmak uzere bilgisayara indirilmesi de oldukca kolaydir ve kullanilan ana dagitim metodudur Bununla beraber bazi projeler Vikipedi nin icerigini degisik olarak sunmaktadir Ornek olarak Vikipedi nin icerigini CD de sunmaktadir Buna ek olarak isimli onaylanmis ve basima hazir maddelerin editorler tarafindan hazirlanmis bir CD surumu de hazirlanmaktadir Yayimlanmis Vikipedi maddeleri ayrica PediaPress ve servisleri tarafindan da sunulmaktadir Populer kulturde VikipediVikipedi nin icerigi yuzlerce site tarafindan veri tabanindan alinarak kullanilmaktadir Vikipedi nin maddeleri ayrica akademik calismalarda kitaplarda ve konferanslarda ve son olarak da filmlerde de kullanilmaktadir 2006 yilinda Amerika Birlesik Devletleri nde bir davada Vikipedi referans olarak gosterilmistir Kanada Parlamentosu Vikipedi nin ayni cinste insanlarin evliligi hakkindaki maddesini Yasal Evlenme Kanunu nda okunulacak belge olarak sunmustur Donemin Turkiye basbakani Recep Tayyip Erdogan turban ile ilgili bir demecinde Turkce Vikipedi yi kaynak gostermistir Bunun yani sira Vikipedi nin populer kulturde kullanilmasini konu alan eserler de cogalmistir Ozellikle Ingilizce konusan ulkelerde Vikipedi nin acik kodlu degistirilebilir olmasi ve yogun vandalizme ugramasini konu alan parodiler ve skecler siklikla yapilmaktadir Weird Al Yankovic White and Nerdy klibinde Atlantic Records sayfasini parodi amaciyla You suck Berbat seklinde degistirmistir Bu durum Yankovic hayranlarinin sayfaya yogun olarak vandalizmde bulunmasina sebep olmustur in bir karikaturunde Iskeletor He Man maddesini degistirmektedir ElestirilerMurat Bardakci Haberturk TV de hazirlayip sundugu Tarihin Arka Odasi programinda Vikipedi deki bilgileri birkac kez elestirmistir Vikipedi deki kendi biyografi maddesinden ornek vererek yanlis bilgiler icerdigini ve Vikipedi yi intihal acisindan ogrencilerin akademik performansi icin olumsuz bir kaynak oldugunu vurgulamakta ve Vikipedi nin bu yuzden Turkiye de yasaklanmasini savunmaktadir Vikipedi ye Turkiye den erisim engelinin 15 Ocak 2020 de Turkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi kararinin ardindan Bilgi Teknolojileri ve Iletisim Kurumu tarafindan kaldirilmasinin ardindan 23 Ocak 2020 de Haberturk gazetesi yazarlarindan Fatih Altayli Davutoglu nun Animsattiklari baslikli bir yazi kaleme aldi Altayli Murat Bardakci nin Vikipedi ye donuk elestirilerine katildigini ifade etti ve Vikipedi gercekten bir facia Tam Turk isi Yalan dolan eksik gedik Wikipedia ne kadar zengin ise bu o kadar fakir Yanlislar her ikisinde de var ama Turkce Vikipedi ozensizlik ilgisizlik uzerine insa edilmis Ama burada dogru olan kapatilmasini ya da yasakli kalmasini istemek degil duzeltilmesini talep etmek Guvenilir bir kaynak haline gelmesi icin caba gostermek ve bunu talep etmek ifadelerine yer verdi Turkiye de erisim engeli29 Nisan 2017 de Vikipedi ye Turkiye den erisim Bilgi Teknolojileri ve Iletisim Kurumu tarafindan idari tedbir uygulanmak suretiyle engellenmistir 2 yil 8 ay 17 gun aradan sonra 992 gun 15 Ocak 2020 tarihinde Turkiye saati ile 22 30 da Anayasa Mahkemesi karariyla yeniden erisime acilmistir Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Vikipedi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Ana sayfa3 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Vikipedi Kardes projeler Vikipedi Hakkinda Vikipedi Tarih Vikipedi de cinsiyet dengesizligi Viki Ansiklopedileri kendi bilgisayariniza indirebilirsiniz veritabanlari10 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Notlar Korumaya alinmis sayfalari duzenlemek ve dosya yuklemek icin kullanici hesabi gerekmektedir Kaynakca Arsivlenmis kopya 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Temmuz 2020 Arsivlenmis kopya 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Eylul 2017 Kaplan Andreas Haenlein Michael 2014 Collaborative projects social media application About Wikipedia the free encyclopedia Business Horizons Volume 57 Issue 5 pp 617 626 paideia Oxford Dictionary of English 2e Oxford University Press 2003 Arsivlenmis kopya 7 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2012 Robinson Andrew Scholars reflect on Wikipedia s 20 years of crowdsourced knowledge Ingilizce Science 3 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Kasim 2020 Vikipedi nin tarafsizlik maddesi 15 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2017 Arsivlenmis kopya 16 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Aralik 2015 Velev ki diye baslayan tartisma bitti Milliyet 5 Haziran 2008 3 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Subat 2018 Tarihin Arka Odasi Murat Bardakci Vikipedi engellensin Youtube 12 Nisan 2013 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Haziran 2016 Altayli Fatih 23 Ocak 2020 Haberturk com 29 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Ocak 2020 Son dakika haberi Wikipedia ya erisim engellendi 29 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Nisan 2017 BBC Turkce Wikipedia nin Turkiye de erisim engeli kaldirildi 17 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Ocak 2020 Dis baglantilarTurkce Vikipedi nin 2003 ten bugune WaybackMachine tarafindan arsivlenmis surumleri