Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fly-by-wire, manuel uçuş kumandalarını elektronik bir arayüz ile değiştiren gelişmiş uçuş kumanda sistemi. Bu sistemde uçak pilottan bağımsız bilgisayar kontrollü basit bir yapay zekaya sahiptir. Bu görev bilgisayarı, hız, irtifa, hava durumu, uçağın donelerini, ağırlığı ve pek çok önemli veriyi (data) sayısal ortamda harmanlayarak uçağa en güvenli uçuşu sağlar. Bu teknoloji, yeni nesil uçaklar olarak adlandırılan ve uçuş kumanda yüzeylerinin hareketinin side-stick denilen lövye ile sağlandığı uçaklarda bulunur.
Çalışma sistemi
Fly-By-Wire sisteminde 2 veya daha fazla (Airbus A320 serisi 5, F22 Raptor ise her biri 180 mb olan 7 adet bilgisayara sahiptir.) bilgisayar bulunur. Konsoldaki joystik, veri giriş aracıdır. Şöyle ki; joystik yukarı çekilirse bilgisayarlara yukarı komutu verilir. Joystikteki hassas duyargalar, kola asılma oranına göre sisteme dijital veriler yollar. Sistem bir çeşit sinir sitemini andıran data (veri) hattına sahiptir. Pilot kola yüzde 25 oranında asıldığında; uçak bu komutu tek başına harekete çevirmez. Uçağın dışındaki alıcılar hızı ve irtifayı sisteme her saniye aktarır. Uçağın yakıt tankları, mevcut ağırlığı ölçüm cihazlarıyla algılanır. Bütün bu veriler ışığında uçuş bilgisayarı uçağa en ideal kanat hareketlerini hidrolik sisteme iletir.
Uçağın düşük bir hızda ilerken pilot joystiği %100 oranında yukarı çektiğinde sistem uçağın verilerini hesaplayarak mümkün olan en ideal açı ile tırmanmaya başlar. Şöyle ki normal bir uçak %100 yoke çekiminde burnunu 50 derece kaldırıyorsa fly-by-wire sistemi stall'a kalmamak için burnu yüzde 20 kaldırabilir. Başka bir anlamda %100 joystik hareketi esnasında stall'a kalmamak için motorlara maksimum güç verebilir.
Klasik yöntemde pilotun kumanda ettiği kumanda kolu (lövye) kalın kumanda kabloları ile fiziksel olarak bağlıyken ve temelde mekanik bir hareket iletimi mevcutken, fly-by-wire sistemiyle donatılmış uçaklarda bunun aksine kumanda yüzeyleri ile side-stick arasında hiçbir fiziksel bağlantı yoktur. Fiziksel bağlantı yerine hareket komutu tamamen elektriki olarak iletilir. İngilizce wire (Türkçe:Tel) sözcüğü ile ifade edilir.
Temel çalışma prensibi
Pilot tarafından 'e uygulanan kuvvet side-stick tarafından algılanır ve bu algılanan hareket elektrik sinyallerine çevrilerek, Uçuş bilgisayarına gönderilir. Uçuş bilgisayarı aldığı bu komutu elektrik telleri aracılığıyla yine elektrikli olarak kumanda yüzeyine bağlı olan servomotorlara gönderir ve yarı elektrikli yarı mekanik olan bu servomotorlar elektrikli sinyali mekanik hareketine çevirerek kumanda ettikleri uçuş kumanda yüzeyini hareket ettirtirler.
Avantajları
Bu sistemin sıkı bir savunucusu olan uçak üreticisi Airbus'ın savunmasındaki en temel bu sisteme eklediği ve pilotun aşırı komutlarını kısıtlayan sistemdir. Bu sayede pilotun yaptığı ve uçağın limitlerini zorlayıcı terslikler uçuş bilgisayarı tarafından kontrol edilir. Ayrıca pilot uçarken bile sistem küçük hareket komutları ile uçağın dengesinin korunmasını sağlar ki bunları çoğu zaman pilot bile hissetmez.
Ancak Airbus'ın bu sistemin sıkı bir savunucusu olmasının aksine bir başka uçak üreticisi olan Boeing firması uçuş esnasında son sözün pilot tarafından söylenmesi gerektiği prensibiyle yani pilotun uçağa istediği hareketi tam olarak verebilmesi gerektiğini savunur ve yeni tip uçaklarında dahi klasik lövye kumanda sistemini kullanmaktadır.
Boeing 777 serisi uçaklar yoke bulunmasına rağmen uçak aslında fly by wire sistemi kullanmaktadır. Yoke kullanılmasının sebebi daha önce de 767 serisi (777'nin yerine geldiği eski Boeing modeli) gibi yoke alışık pek çok pilotun sol el ile joystik kullanma zorluğu çekmemesini sağlamaktır.
Günümüz modern savaş uçaklarının neredeyse tamamı bu sistemi kullanır.
Uygulama alanları
Özellikle son teknoloji Airbus A320, A330, A340, A380 ve Boeing B777 tipi uçaklar bu kategoridedir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fly by wire manuel ucus kumandalarini elektronik bir arayuz ile degistiren gelismis ucus kumanda sistemi Bu sistemde ucak pilottan bagimsiz bilgisayar kontrollu basit bir yapay zekaya sahiptir Bu gorev bilgisayari hiz irtifa hava durumu ucagin donelerini agirligi ve pek cok onemli veriyi data sayisal ortamda harmanlayarak ucaga en guvenli ucusu saglar Bu teknoloji yeni nesil ucaklar olarak adlandirilan ve ucus kumanda yuzeylerinin hareketinin side stick denilen lovye ile saglandigi ucaklarda bulunur Bir Airbus A321 ucaginin fly by wire tipindeki kokpitiCalisma sistemiFly By Wire sisteminde 2 veya daha fazla Airbus A320 serisi 5 F22 Raptor ise her biri 180 mb olan 7 adet bilgisayara sahiptir bilgisayar bulunur Konsoldaki joystik veri giris aracidir Soyle ki joystik yukari cekilirse bilgisayarlara yukari komutu verilir Joystikteki hassas duyargalar kola asilma oranina gore sisteme dijital veriler yollar Sistem bir cesit sinir sitemini andiran data veri hattina sahiptir Pilot kola yuzde 25 oraninda asildiginda ucak bu komutu tek basina harekete cevirmez Ucagin disindaki alicilar hizi ve irtifayi sisteme her saniye aktarir Ucagin yakit tanklari mevcut agirligi olcum cihazlariyla algilanir Butun bu veriler isiginda ucus bilgisayari ucaga en ideal kanat hareketlerini hidrolik sisteme iletir Ucagin dusuk bir hizda ilerken pilot joystigi 100 oraninda yukari cektiginde sistem ucagin verilerini hesaplayarak mumkun olan en ideal aci ile tirmanmaya baslar Soyle ki normal bir ucak 100 yoke cekiminde burnunu 50 derece kaldiriyorsa fly by wire sistemi stall a kalmamak icin burnu yuzde 20 kaldirabilir Baska bir anlamda 100 joystik hareketi esnasinda stall a kalmamak icin motorlara maksimum guc verebilir Klasik yontemde pilotun kumanda ettigi kumanda kolu lovye kalin kumanda kablolari ile fiziksel olarak bagliyken ve temelde mekanik bir hareket iletimi mevcutken fly by wire sistemiyle donatilmis ucaklarda bunun aksine kumanda yuzeyleri ile side stick arasinda hicbir fiziksel baglanti yoktur Fiziksel baglanti yerine hareket komutu tamamen elektriki olarak iletilir Ingilizce wire Turkce Tel sozcugu ile ifade edilir Temel calisma prensibiPilot tarafindan e uygulanan kuvvet side stick tarafindan algilanir ve bu algilanan hareket elektrik sinyallerine cevrilerek Ucus bilgisayarina gonderilir Ucus bilgisayari aldigi bu komutu elektrik telleri araciligiyla yine elektrikli olarak kumanda yuzeyine bagli olan servomotorlara gonderir ve yari elektrikli yari mekanik olan bu servomotorlar elektrikli sinyali mekanik hareketine cevirerek kumanda ettikleri ucus kumanda yuzeyini hareket ettirtirler AvantajlariBu sistemin siki bir savunucusu olan ucak ureticisi Airbus in savunmasindaki en temel bu sisteme ekledigi ve pilotun asiri komutlarini kisitlayan sistemdir Bu sayede pilotun yaptigi ve ucagin limitlerini zorlayici terslikler ucus bilgisayari tarafindan kontrol edilir Ayrica pilot ucarken bile sistem kucuk hareket komutlari ile ucagin dengesinin korunmasini saglar ki bunlari cogu zaman pilot bile hissetmez Ancak Airbus in bu sistemin siki bir savunucusu olmasinin aksine bir baska ucak ureticisi olan Boeing firmasi ucus esnasinda son sozun pilot tarafindan soylenmesi gerektigi prensibiyle yani pilotun ucaga istedigi hareketi tam olarak verebilmesi gerektigini savunur ve yeni tip ucaklarinda dahi klasik lovye kumanda sistemini kullanmaktadir Boeing 777 serisi ucaklar yoke bulunmasina ragmen ucak aslinda fly by wire sistemi kullanmaktadir Yoke kullanilmasinin sebebi daha once de 767 serisi 777 nin yerine geldigi eski Boeing modeli gibi yoke alisik pek cok pilotun sol el ile joystik kullanma zorlugu cekmemesini saglamaktir Gunumuz modern savas ucaklarinin neredeyse tamami bu sistemi kullanir Uygulama alanlariOzellikle son teknoloji Airbus A320 A330 A340 A380 ve Boeing B777 tipi ucaklar bu kategoridedir