Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anaksimenes (MÖ 585; Milet, Karya - MÖ 525), doğa filozofu ve geleneksel olarak Batı dünyasının ilk filozofları kabul edilen Miletos'lu üç düşünürün sonuncusudur. Helenistik döneme ulaşabilen yazılarından günümüze kalanlar, yalnızca sonraki yazarların kendi çalışmalarına aldıkları bazı bölümlerdir. Bu nedenle Anaksimenes'in düşüncelerine ilişkin yorumlar çoğunlukla birbirleriyle çelişir.
| Miletli Anaksimenes | |
|---|---|
 Anaksimenes | |
| Tam adı | Miletli Anaksimenes |
| Doğumu | MÖ 585 Milet, İyonya |
| Ölümü | MÖ 525 |
| Çağı | Sokrates öncesi felsefe |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | İon felsefesi, Milet Okulu, doğalcılık |
| İlgi alanları | metafizik, fizik |
| Önemli fikirleri | Hava maddenin ilk öğesi |
Düşünceleri İlkçağda çok etkili olmuştur. Onun düşüncelerinin izlerini, kendisinden sonraki pek çok düşünürde görüyoruz. Bu düşüncelerin geniş bir alana yayılmasında, Miletos'un İranlılarca alınması ve tahrip edilmesi sonucu öğrencilerinin her yöne dağılmaları etkili olmuştur. Anaksimenes, aynı Anaksimandros gibi bir fizikçi, bir doğa bilimcisidir. Onun da öncelikle doğa olaylarıyla ilgilendiğini görüyoruz. O da doğa olaylarını, bir doğa bilimcisi gibi açıklamak istemiştir. Bunun için, onun açıklamalarında da dini yorumlara rastlanmaz. Eserini, ölçülü ve yansız bir anlatımla yazmıştır.
Hayatı
Mevcut bilgilere göre MÖ 6. yüzyıl da yaşamış ve MÖ 525 yılında ölmüştür. Pratiğe yönelik işlek bir zekaya ve engin bir düşünceye sahip yetenekli bir gözlemcidir. Milesian okulunun en genç bireyidir ve Anaksimandros'un öğrencisi olmuştur. Ondan farklı olarak o da Thales gibi ilkeyi tekrar görünür bir tözde aramıştır.
Anaksimenes'in kendisinden sonrakilere ulaşan yapıtı, fizikçilerin geleneğine uygun olarak: ‘Doğa Üzerine’ adını taşır. Aristo'nun aktardığı bilgilere göre, Anaksimenes'in düşünceleri daha çok Thales'e yakındır. Bu durum, Anaksimandros'a göre bir gerileme sayılabilir. Anaksimenes'in asıl ilgi alanı görünür evrendir. Eserini iyon lehçesiyle gereksiz süslemelerden kaçınarak basit bir dille yazmıştır.
Teorileri
Ana madde ‘hava’
Thales'in ‘su’ ana maddesinin yerini, Anaksimenes'te ‘hava’ alır. Böylece Anaksimandros'un aksine, ana maddeyi sınırlandırır, yani belirli bir madde ile bir tutar. Ama Anaksimenes'in her biri maddenin farklı biçimlerine özgü yoğunlukların karşılığı olan farklı nem yoğunlaşması derecelerinin varlığına inandığı açıktır. Aer ‘en eşit biçimde’ dağıldığında, atmosferin bildiğimiz ve göze görünmez havasını oluşturur. Ama yoğunlaşma sonucunda önce buğu ya da bulut, sonra su, en sonunda da taş, toprak gibi katı maddelere dönüşür, gözle görülebilir hale gelir.
Anaksimenes'in, Thales'teki su yerine neden havayı koyduğunu anlamak güç değildir. İlk öğenin Thales'in ana madde olarak ‘su’ yu alması, suyun yaşam açısından taşıdığı önemden kaynaklanır. Aynı şeyler ve hatta daha da çoğu, ‘hava’ için de söylenebilir. Öncelikle havanın kapladığı alan sudan daha geniştir. Havanın fırtınaları suyunkinden daha şiddetlidir. Son olarak, yaşayan varlıklar için hava sudan çok daha önemli ve gereklidir. Anaksimenes doğanın oluşumuyla ilgili çok daha somut, çok daha açık olan düşünceler üretmiştir. Ona göre her şey havadan oluşur. Hava hem gevşeyen ve hem de sıkışabilen bir şeydir. Hava gevşeyince yukarıya doğru yükselen ateş olur. Hava sıkışınca önce buhar ve duman olur. Bu duman ve buhar bulutları daha çok sıkışınca yağmur olur, su olur. Suyun sıkışması sonunda önce çamur, sonra toprak, en sonra da taş olur. O halde ateş-su-toprak, öz olarak hava ve onun gevşeyip sıkışmasının dereceleridir. Bu nedenle sıcaklık ve kuruluk seyrekliği ifade ederken soğukluk ve ıslaklık yoğunlaşmış maddeyle ilişkilidir.
Tanrısal Güç ve Ruh Kavramı
Ana madde olarak düşündüğü ‘hava’yı Tanrı gücüyle dolu olarak düşünür. İnsan nefesini, bedeni dolduran havayı insana can veren ilkeyle,insan ruhu (psyche) ile bir tutmuştur. Ruh kavramı ile ilk kez Anaksimenes'te karşılaşıyoruz. "Tüm canlıların ruhu vardır" diyen Anaksimenes, doğada canlı-cansız ayırımını da ilk kez yapan düşünürdür.
Aer’in sonsuz bir hareket içinde olduğuna ilişkin varsayımı, onun aynı zamanda aer’in canlı olduğunu düşündüğünü de gösterir. Sonsuza değin canlılığını koruduğu için aer, tanrısallığın tüm niteliklerini barındırır ve öteki tanrıların nedeni olduğu gibi, her türlü maddenin de nedenidir. Aynı hareket aer’in bir fiziksel konumundan bir başkasına geçişini de açıklar. İçinde ilk madde ile ilk gücün birleşerek üst düzeyde bir sentez oluşturduğu ilkeyi hava diye koyan öğretisiyle Anaksimenes geç kadar uzanan bir öğretinin, her şeye hükmeden pneuma öğretisinin kurucusu olmuştur.
Fiziki düşünceleri
- Yeryüzü tepsi şeklinde imiş. Yassılığından dolayı havanın üzerinde duruyormuş. Kosmos'u soğuk ve hava sararmış.
- Yıldızlar ise ona göre yeryüzünün altında değil çevresinde dolaşırlarmış.
- Ayın ışığını güneşten aldığını söylemiş ve ay tutulmasının doğru açıklamasını ilk olarak o yapmış.
- Deprem kuramını ortaya koymuş. Yer depreminin nedeninin yeryüzünün kendisi olduğunu söylemiş. Ya sıvının gevşettiği ya ateşin kemirdiği ya da içindeki havanın şiddetinin sarstığı bir takım parçaları yeryüzünden kayıp düşüyorlarmış.
- Ona göre güneş bir yaprak gibi yassı imiş.
- Evrenin 7 bölümlü bağlantılı bir düzeni varmış.
- Ayrılmamış(öğe)yapısı
- Yıldızlarınki
- Güneşin dolaştığı küre
- Ayın küresi
- Yağmur, gök gürültüsü, karı meydana getiren havanın birleşmesi ve dizilişi
- Deniz, ırmaklar
- Toprak (Her şeyi besler, sudan meydana gelmiştir. Suyun kaynağı ise "sıkışmış hava"dır.)
Bilimsel Düşünceleri
Zaman zaman ay ışığında görülen gökkuşaklarından söz etmiş, suyu yaran bir küreğin çıkardığı yakamozları tanımlamıştır. Düşüncesi mitolojiden bilime geçişin tipik özelliklerini taşır. Gökkuşağını bir tanrıça olarak değil de güneş ışınlarının yoğunlaşmış hava üzerindeki etkisi biçiminde ele alması, düşüncesinin ussal yanının kanıtıdır. Ancak evrenin bir yarımküre olduğu yolundaki inancından da anlaşılacağı gibi,kendinden önceki mitolojik ya da mistik eğilimlerden gene de bütünüyle arınabilmiş değildir. Bu nedenle Anaksimenes'in kalıcı katkısı kozmolojisinde değil, evrenin yapısında yoğunlaşmanın ve seyrelmenin de bir yeri olduğu görüşünde yatar. Bu görüşü ve maddeler arasındaki açıkça görülebilir niteliksel farklılıkları yalın nicelik farklılıklarına indirgemesi, bilimsel düşüncenin gelişiminde çok etkili olmuştur.
Kaynakça
- http://www.iep.utm.edu/a/anaximen.htm 12 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://plato.stanford.edu/entries/presocratics/15 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kranz Walter, Antik Felsefe, Sosyal Yayınları
- Dumont Jean-Paul, Antik Felsefe, Dost kitabevi Yayınları, Kültür Kitaplığı
- Capelle Wilhelm,Sokrates’ten Önce Felsefe,2.Cilt
- The Encyclopedia of Philosophy,Collier-Macmillan, London, U.S.A. 1967
- Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi
- Doç.Dr. Tansu Açık'ın ders notları
Bağlantılar
- http://yillik.eogrenme.anadolu.edu.tr/KitapSWF/%C4%B0LK%C3%87A%C4%9E%20FELSEFES%C4%B0%20(978-975-06-0632-8)/unite02.swf[]
- http://www.iep.utm.edu/a/anaximen.htm 12 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://plato.stanford.edu/entries/presocratics/15 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Anaksimenes MO 585 Milet Karya MO 525 doga filozofu ve geleneksel olarak Bati dunyasinin ilk filozoflari kabul edilen Miletos lu uc dusunurun sonuncusudur Helenistik doneme ulasabilen yazilarindan gunumuze kalanlar yalnizca sonraki yazarlarin kendi calismalarina aldiklari bazi bolumlerdir Bu nedenle Anaksimenes in dusuncelerine iliskin yorumlar cogunlukla birbirleriyle celisir Miletli AnaksimenesAnaksimenesTam adiMiletli AnaksimenesDogumuMO 585 Milet IyonyaOlumuMO 525CagiSokrates oncesi felsefeBolgesiBati felsefesiOkuluIon felsefesi Milet Okulu dogalcilikIlgi alanlarimetafizik fizikOnemli fikirleriHava maddenin ilk ogesi Dusunceleri Ilkcagda cok etkili olmustur Onun dusuncelerinin izlerini kendisinden sonraki pek cok dusunurde goruyoruz Bu dusuncelerin genis bir alana yayilmasinda Miletos un Iranlilarca alinmasi ve tahrip edilmesi sonucu ogrencilerinin her yone dagilmalari etkili olmustur Anaksimenes ayni Anaksimandros gibi bir fizikci bir doga bilimcisidir Onun da oncelikle doga olaylariyla ilgilendigini goruyoruz O da doga olaylarini bir doga bilimcisi gibi aciklamak istemistir Bunun icin onun aciklamalarinda da dini yorumlara rastlanmaz Eserini olculu ve yansiz bir anlatimla yazmistir HayatiMevcut bilgilere gore MO 6 yuzyil da yasamis ve MO 525 yilinda olmustur Pratige yonelik islek bir zekaya ve engin bir dusunceye sahip yetenekli bir gozlemcidir Milesian okulunun en genc bireyidir ve Anaksimandros un ogrencisi olmustur Ondan farkli olarak o da Thales gibi ilkeyi tekrar gorunur bir tozde aramistir Anaksimenes in kendisinden sonrakilere ulasan yapiti fizikcilerin gelenegine uygun olarak Doga Uzerine adini tasir Aristo nun aktardigi bilgilere gore Anaksimenes in dusunceleri daha cok Thales e yakindir Bu durum Anaksimandros a gore bir gerileme sayilabilir Anaksimenes in asil ilgi alani gorunur evrendir Eserini iyon lehcesiyle gereksiz suslemelerden kacinarak basit bir dille yazmistir TeorileriAna madde hava Thales in su ana maddesinin yerini Anaksimenes te hava alir Boylece Anaksimandros un aksine ana maddeyi sinirlandirir yani belirli bir madde ile bir tutar Ama Anaksimenes in her biri maddenin farkli bicimlerine ozgu yogunluklarin karsiligi olan farkli nem yogunlasmasi derecelerinin varligina inandigi aciktir Aer en esit bicimde dagildiginda atmosferin bildigimiz ve goze gorunmez havasini olusturur Ama yogunlasma sonucunda once bugu ya da bulut sonra su en sonunda da tas toprak gibi kati maddelere donusur gozle gorulebilir hale gelir Anaksimenes in Thales teki su yerine neden havayi koydugunu anlamak guc degildir Ilk ogenin Thales in ana madde olarak su yu almasi suyun yasam acisindan tasidigi onemden kaynaklanir Ayni seyler ve hatta daha da cogu hava icin de soylenebilir Oncelikle havanin kapladigi alan sudan daha genistir Havanin firtinalari suyunkinden daha siddetlidir Son olarak yasayan varliklar icin hava sudan cok daha onemli ve gereklidir Anaksimenes doganin olusumuyla ilgili cok daha somut cok daha acik olan dusunceler uretmistir Ona gore her sey havadan olusur Hava hem gevseyen ve hem de sikisabilen bir seydir Hava gevseyince yukariya dogru yukselen ates olur Hava sikisinca once buhar ve duman olur Bu duman ve buhar bulutlari daha cok sikisinca yagmur olur su olur Suyun sikismasi sonunda once camur sonra toprak en sonra da tas olur O halde ates su toprak oz olarak hava ve onun gevseyip sikismasinin dereceleridir Bu nedenle sicaklik ve kuruluk seyrekligi ifade ederken sogukluk ve islaklik yogunlasmis maddeyle iliskilidir Tanrisal Guc ve Ruh Kavrami Ana madde olarak dusundugu hava yi Tanri gucuyle dolu olarak dusunur Insan nefesini bedeni dolduran havayi insana can veren ilkeyle insan ruhu psyche ile bir tutmustur Ruh kavrami ile ilk kez Anaksimenes te karsilasiyoruz Tum canlilarin ruhu vardir diyen Anaksimenes dogada canli cansiz ayirimini da ilk kez yapan dusunurdur Aer in sonsuz bir hareket icinde olduguna iliskin varsayimi onun ayni zamanda aer in canli oldugunu dusundugunu de gosterir Sonsuza degin canliligini korudugu icin aer tanrisalligin tum niteliklerini barindirir ve oteki tanrilarin nedeni oldugu gibi her turlu maddenin de nedenidir Ayni hareket aer in bir fiziksel konumundan bir baskasina gecisini de aciklar Icinde ilk madde ile ilk gucun birleserek ust duzeyde bir sentez olusturdugu ilkeyi hava diye koyan ogretisiyle Anaksimenes gec kadar uzanan bir ogretinin her seye hukmeden pneuma ogretisinin kurucusu olmustur Fiziki dusunceleri Yeryuzu tepsi seklinde imis Yassiligindan dolayi havanin uzerinde duruyormus Kosmos u soguk ve hava sararmis Yildizlar ise ona gore yeryuzunun altinda degil cevresinde dolasirlarmis Ayin isigini gunesten aldigini soylemis ve ay tutulmasinin dogru aciklamasini ilk olarak o yapmis Deprem kuramini ortaya koymus Yer depreminin nedeninin yeryuzunun kendisi oldugunu soylemis Ya sivinin gevsettigi ya atesin kemirdigi ya da icindeki havanin siddetinin sarstigi bir takim parcalari yeryuzunden kayip dusuyorlarmis Ona gore gunes bir yaprak gibi yassi imis Evrenin 7 bolumlu baglantili bir duzeni varmis Ayrilmamis oge yapisi Yildizlarinki Gunesin dolastigi kure Ayin kuresi Yagmur gok gurultusu kari meydana getiren havanin birlesmesi ve dizilisi Deniz irmaklar Toprak Her seyi besler sudan meydana gelmistir Suyun kaynagi ise sikismis hava dir Bilimsel Dusunceleri Zaman zaman ay isiginda gorulen gokkusaklarindan soz etmis suyu yaran bir kuregin cikardigi yakamozlari tanimlamistir Dusuncesi mitolojiden bilime gecisin tipik ozelliklerini tasir Gokkusagini bir tanrica olarak degil de gunes isinlarinin yogunlasmis hava uzerindeki etkisi biciminde ele almasi dusuncesinin ussal yaninin kanitidir Ancak evrenin bir yarimkure oldugu yolundaki inancindan da anlasilacagi gibi kendinden onceki mitolojik ya da mistik egilimlerden gene de butunuyle arinabilmis degildir Bu nedenle Anaksimenes in kalici katkisi kozmolojisinde degil evrenin yapisinda yogunlasmanin ve seyrelmenin de bir yeri oldugu gorusunde yatar Bu gorusu ve maddeler arasindaki acikca gorulebilir niteliksel farkliliklari yalin nicelik farkliliklarina indirgemesi bilimsel dusuncenin gelisiminde cok etkili olmustur Kaynakcahttp www iep utm edu a anaximen htm 12 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde http plato stanford edu entries presocratics 15 Eylul 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kranz Walter Antik Felsefe Sosyal Yayinlari Dumont Jean Paul Antik Felsefe Dost kitabevi Yayinlari Kultur Kitapligi Capelle Wilhelm Sokrates ten Once Felsefe 2 Cilt The Encyclopedia of Philosophy Collier Macmillan London U S A 1967 Ana Britannica Genel Kultur Ansiklopedisi Doc Dr Tansu Acik in ders notlariBaglantilarhttp yillik eogrenme anadolu edu tr KitapSWF C4 B0LK C3 87A C4 9E 20FELSEFES C4 B0 20 978 975 06 0632 8 unite02 swf olu kirik baglanti http www iep utm edu a anaximen htm 12 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde http plato stanford edu entries presocratics 15 Eylul 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde