Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İyonya (Grekçe: Ἰωνία Ionia), Anadolu'da bugünkü İzmir ve Aydın illerinin sahil şeridine Antik Çağ'da verilen addır. Dor istilası sonucu Yunanistan'dan kaçan Akalar tarafından Ayvalık, Efes, Foça, İzmir, Kuşadası, Milet ve Milas çevresinde kurulmuşlardır. Dünyanın yedi harikası arasında gösterilen Efes Artemis Tapınağı İyonlar döneminde inşa edilmiştir.
İsim
Aeollerin Anadolu’ya göçünden kısa bir süre sonra ikinci bir göç dalgası gelmiştir. Bu kez Orta Yunanistan’dan özellikle Attika’daki Atina ve Boeotia kentlerinden gelmişlerdir. Bu kavime İon ismi verildiğini ilk olarak Asur tabletlerinde görmekteyiz. İonia ismi Asur dilinde Yaw(a)naya ve Babil dilinde Yam(a)naya’dan hareketle Luwice ile ilişkilendirilmektedir. Halkının denizci olduğu bilinmektedir.
Coğrafya
İlk Çağda, Anadolu’nun batı kıyılarına Yunanistan bölgesinden gelen Aiol ve Dorlar gibi yerleşen İyonlar, yaşadıkları bölgeye adlarını vermişlerdir. İyonya, batıda Ege Denizi; doğuda Lidya ve güneyde Karya ile Dor şehir devletleriyle çevrelenmiştir. Heredot İonların yerleştiği coğrafyayı şöyle tanımlar: “Panion’da toplanan Ionlar, kentlerini bizim yeryüzünde bildiğimiz en güzel gökyüzü altında ve en güzel iklimde kurmuşlardır. Ne daha kuzeydeki bölgeler ne daha güneyde kalanlar İonia ile bir tutulamazlar” İonia kıyılarının uzunluğu 3430 stadiadır (650 km). Bu durum kıyıların girintili çıkıntılı oluşundan kaynaklanmaktadır. Kuş uçuşu mesafe daha azdır. Smyrna ile Ephesos arası mesafe 320 stadiadır. Kıyı boyunca yapılan İonia gezisi yaklaşık 3430 stadiadır. İonia kıyılarının sınırları şöyle çizilebilmektedir. Miletosluların Poseidon’undan16 ve Karia sınırlarından Phokai’ya ve Hermos nehrine kadar uzanır. 12 İon kenti MÖ 8. Yüzyılda dini bir konfederasyon kurmuştur. Bu birliğe Panionia adı verilir. Güneyden başlayarak ilk kent Miletos’tur. Ephesos, birliğin en güçlü şehirlerindendir. Gücünü, ticaret merkezi olmasından almıştır. Kentteki ticari döngüye tekstil işiyle uğraşan, özellikle palto ve yün, tüccarları hâkimdir. Diğer kentler Myus, Priene, Erythrae, Teos, Phokaea, Kolophon, Klazomenae, Lebedos, Khios ve Samos’dur. Miletos, MÖ 2.binden beri yerleşim önemli bir merkezdir. Bu yerleşim, Girit ve Akhalar’ın koloni kenti olmuştur. 4 büyük limanı vardır. Antik çağın en önemli yün merkeziydi. Myus eski çağda Herakleia adı verilen büyük bir körfezin kenarındaki liman kentidir. Daha sonraları Menderes ırmağının getirdiği alüvyonlar körfezi kapatınca kent önemini yitirmiştir. Phokaia eski çağda denizcilerin yaşadığı bir kenttir. Priene bir liman kenti olarak kurulmuştur. Menderes’in alüvyonları altında kalmış ve oturulamayacak duruma gelmiştir. Kolophon, denizden içeride kurulmuştur. Kolophon Smyrna’yı idaresi altına alınca 13. kent olarak İon birliğine bağlanmıştır.
Strabon bölgenin kuzey ve güney sınırlarını Hermos(Gediz Nehri) ile Maiandros(Büyük Menderes Nehri) Irmakları olarak belirlemiştir. Ayrıca Sakız Adası ve Sisam Adası gibi adalar da, İyonya içinde sayılır.[]
Bölge genel olarak oldukça dik ancak çok da yüksek olmayan dağlarla çevrili geniş tabanlı vadilerden ve alçak olan koy ve körfezin bulunduğu kıyılardan oluşuyordu. Bölgedeki en önemli yükseltiler; Karaburun Yarımadası’nda Mimas ve Korikos, İzmir’in kuzeyinde Spil (Sipylus), İzmir Körfezi’nin güneyinde Lebedos ile Teos yerşleşimlerinin arasında Corax ve içeri doğru ilerleyen Messgis ile Sisam Adası’nın karşı kıyısındaki yüksekliği 1200 m’yi bulan Dilek ve Trogilum dağları'dır. Bu dağların arasında ise kuzeyde İzmir Körfezi’ne akan Gediz, ortada Efes’e yakın akan Küçük Menderes(Caÿster) ve en güneyde o dönemler bir liman kenti olan Milet’in önünü getirdiği lığlarla(alüvyon) dolduran Büyük Menderes(Maeander) akarsuları bulunur.
Tarih
Bugün Yunanistan’ın bulunduğu bölgeden gelen İyon kavimleri burada yerleşmişler.[] Yüksek bir uygarlık kurmuşlardı. Kıyı şehirleriyle Ege Denizi’ndeki adaların bir kısmı İyonlara aitti. İyonlar 12 şehir devleti kurmuşlardır ve bu 12 İyon şehrinin MÖ.1000 yılında kurulduğu tahmin ediliyor.[] Bu şehirler kısa bir süre içinde gelişmiş, batının birer uygarlık merkezi hâline gelmişti.
Şehirler
- Efes
- Kolofon
- Milet
- Myndos
- Lebedos
- Priene
- Teos
- Erythrae
- Klazomenai
- Phokaia (Foça)
- Smyrna (İzmir)
- Samos (Sisam)
- Khios (Sakız), şehirleridir. Bu şehirler içinde Efes ve Milet, devrin bir kültür ve uygarlık merkezi olmuştur.
MÖ.700 yılında Lidya Kralı Giges, İzmir ve Milet şehirlerini istilâ etti, diğer şehirler ise ekonomik açıdan Lidya’ya bağlandı. MÖ.560-545′te Lidya kralı Kresus, İyonya’yı Lidya Krallığı’nın egemenliği altına aldı. Lidya Krallığı’nın Persler tarafından yıkılması ile Perslerin egemenliğini kabul ettiler.
İyonya nizamı, Grek mimarisinde Dor nizamından sonra ortaya çıkmış yapı nizamıdır. İyonya nizamında da karakteristik özellik sütunlarda toplanmıştır. Bu nizamla yapılmış tapınak sütunları ince uzun sütunlardır. Bir kaide üzerinde yükselmekte ve kıvrımlı başlık taşımaktadır. Sütunlar, taştan basamaklar üzerinde yer alır. Frizler ince uzun bir şerit halinde olup, üzerleri kabartma resimlerle süslenmiştir.
İyonlar denizci insanlardı. Birçok Akdeniz limanlarına mal taşıyarak hayatlarını kazanıyorlardı. MÖ. VIII.-VII. ve VI. yüzyıllarda en parlak devrini yaşayan İyonya Uygarlığı, V. yüzyılda Atina uygarlığının doğmasında önemli rol oynamıştır. İyonya, İyonya felsefesinin beşiğidir. İyonya’da filozoflar, kendi aralarında bir İyonya felsefesi kurmuşlardı.
Bu filozofların başında Thales gelir. Thales doğada en üstün kuvvetin su olduğuna inanmıştır. Thales’ten sonra Anaksimander ile Anaksimenes de her şeyin belirli bir kudrete bağlı olduğunu söylemişlerdir. Anaksimenes en üstün kuvvetin hava olduğunu söylemiştir.
İyonlar heykelcilikte, mimarlıkta da çok ilerlemişlerdi. Efes’teki Artemis Tapınağı, Samos’taki Hera Tapınağı İyonya mimarlığının şaheserleridir.
Bölgede bulunan 12 bağımsız sahil kenti (Kuzeyden Güneye) Phokaia (Foça), Klazomenai, Erythrae, Teos, Kolophon, Lebedos, Ephesos (Efes), Priene, ve Miletos (Milet) ile birlikte Khios (Sakız) ve Samos (Sisam) ada kentleri idi. Bu kentler MÖ. 1000 dolayında Dorlardan kaçan Akalar tarafından kurulmuş 12 bağımsız şehir devletidir.
MÖ 7. 8. ve 6. yüzyıllarda İyonya kentleri (özellikle bunların en önemlileri olan Ephesos, Miletos ve Samos) tüm Akdeniz havzası üzerinde güçlü bir ticari egemenlik kurdular; bilim, sanat ve felsefe alanında, daha sonra gelişen Yunan ve Roma uygarlıklarının temeli olarak kabul edilen büyük başarılara imza attılar.[]
İyonya MÖ. 546 yılında Ahameniş İmparatorluğu egemenliğine girdi. MÖ. 502-496 yıllarındaki İyonya Ayaklanması'ndan sonra yıkıma uğrayarak önemini ve gücünü kaybetti. MÖ. 133'ten sonra Efes ve Milet, Roma İmparatorluğu’nun “Asia” eyaletinin önemli kentleri olarak yeniden kalkındılarsa da, MÖ. 6. yüzyıldaki kültürel ve siyasi önemlerine tekrar kavuşamadılar.
Eski Farsça "İonan" adı, Perslerin İyonyalılara vediği isimdi. Farsça ve Arapçadan Türkçeye Yunan biçiminde geçen bu ad, daha sonra Helen ulusunun tümü için İslam kültürel dairesindeki ulusların kullandığı ad oldu.
Siyasi Yapı
Siyasi yapılanmaları bağımsız şehir devleti şeklinde idi. Şehir devletlerinin temsilcileri "Panionion" adlı kutsal alanda dinî ve siyasi amaçlar için dönemsel olarak toplanmakla birlikte, hiçbir zaman ortak bir siyasi yapıda bir araya gelmediler. Hiçbir zaman bir araya gelmedikleri için ortak karar aldıkları bir yer de yoktur.
Tüm Karadeniz, Kuzey Ege, Güney İtalya ve Sicilya sahillerinde çok sayıda koloni kurarak Akdeniz havzasındaki ticari üstünlüklerini geliştirdiler. Amasra, Sinop, Trabzon, Batum, Kefe, Varna, Enez, Napoli, Sirakuza, Marsilya, Nis gibi birçok kent ilk kez İyonyalılar tarafından kolonize edildi.[]
İyonya şehir devletlerinin başında en eski dönemde krallar bulunuyordu. MÖ. 7. yüzyılda halkın seçtiği kişiler, meclislerin yardımı ile şehirleri yönetmeye başladılar. 6. yüzyılda seçim yoluyla iktidarı ele geçiren güçlü yöneticiler tiranlık düzenini kurdular.
Kültürel Yapı
Felsefe ve Bilim
Ön Asya ve Akdeniz ticaret yollarının kavşak noktasında bir ülke olmaları bilim ve kültür alanında ileri gitmelerinin en önemli nedenidir. Bunun yanı sıra merkezi otoriteye bağlı olmayan bağımsız kentler olarak örgütlenmeleri, özgür düşünce geleneğinin gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır.
Milet'li Thales, Batı felsefesinin ve matematiğinin kurucusu olarak anılır. Thales'in öğrencisi olan Anaksimandros, insanlık tarihinde (resmî kayıtlar ve kutsal kitaplar dışında) ilk kez bağımsız bir kitap yazan kişidir. Milet'li Hekataios eleştirel tarih anlatımının ve ampirik coğrafyanın ilk önemli eserlerini verdi; bilinen ilk dünya haritasını yayımladı. Efes'li Herakleitos "bir insan aynı nehirde iki kez yüzemez" deyimiyle özetlenen değişim felsefesini geliştirdi. Samos'lu Pythagoras üçgenin açıları arasındaki ilişkiyi hesapladı; günümüze dek Batı ve Doğu müziğinin temelini oluşturan ses dizilerini tanımladı. Milet'li Anaksagoras İyonya felsefe ekolünü Atina'ya taşıyarak, Eflatun ve Aristoteles'in öncüsü olmuştur.
İnanç
Eski Yunan halkı arasında yaygın olan tanrılara ilişkin çeşitli inanç ve efsaneler ilk kez M.Ö. 9. yüzyılda İyonyalı destan şairi (muhtemelen Sakızlı veya İzmirli) Homeros tarafından derlenerek sistemleştirildi. Homeros'un sistemleştirdiği mitoloji, Atina'nın egemenliği döneminde (MÖ 5. yüzyıl) tüm Helen dünyasının dinî referans kaynağı olarak benimsendi. Yunan tanrıları insanlara benzerdi. Tanrılarla insanlar arasındaki en önemli fark da insanların ölümlü, tanrıların ise ölümsüz olmalarıydı. İyonyalılar birden fazla tanrıya inanıyorlardı.
Mimari
Grek geleneğindeki ilk anıtsal taş yapılar olan Samos'taki , Efes'teki Artemis Tapınağı ve Didim'deki Apollon Tapınağı, M.Ö. 560 dolayında inşa edildiler. Daha sonra yeniden inşa edilerek erken döneme ait izlerini kaybeden bu üç yapı, Batı mimarisinin başlangıç noktası olarak kabul edilir.
Yazı
Fenike Alfabesi'nden uyarlanan çeşitli Yunan Alfabeleri MÖ. 9. yüzyıldan itibaren yaygınlık kazandı. Bunlar arasında soldan sağa yazılan zamanla diğerlerini tasfiye ederek tüm Helenler tarafından benimsendi. Hâlen Yunan Alfabesi olarak bilinen alfabe, İyonya Alfabesidir. Latin ve Kiril (Slav) alfabeleri Yunan alfabesinden türemiştir.
| İyonya alfabesi |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |   |  |  |  |   |   |  |  |  |  |   |  | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Türkçe okunuşu | A | B | G | D | E [eː] | Z | Ē [ɛː] | Tʰ | İ | K | L | M | N | Ks | O | P | K | R | S | T | U | Pʰ | Kʰ | Ps | Ō | ||
| Modern Yunanca karşılığı | Α α | Β β | Γ γ | Δ δ | Ε ε | Ϝ ϝͶ ͷ | Ζ ζ | Η η | Θ θ | Ι ι | Κ κ | Λ λ | Μ μ | Ν ν | Ξ ξ | Ο ο | Π π | Ϻ ϻ | Ϙ ϙ Ϟ ϟ | Ρ ρ | Σ σ ς | Τ τ | Υ υ | Φ φ | Χ χ | Ψ ψ | Ω ω |
| Modern Yunanca okunuşu | a | v | g | d | e | v | z | i ē | th | i | k | l | m | n | ks x | o | p | s | k | r rh | s | t | i | f ph | kh ch | ps | o ō |
Kaynakça
- ^ a b c d Yüksel, Ece (2012). 17. yüzyıl sonu, 18. yüzyıl ortası ve 19. yüzyıl başında yabancı seyyahların gözünden Batı Anadolu antik kentleri (PDF). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s. 10. 6 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2021.
- ^ . Araştırma yazısı,Yönetmen Tekin Gün. Mootol,Kültür Sanat.Aralık 2015. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Lindner, Rudi Paul (2007). Explorations in Ottoman Prehistory. Michigan: University of Michigan Press. s. 19. ISBN .
The name "Yunan" comes from Ionia; cf. Old Persian "Yauna" (...)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Iyonya Grekce Ἰwnia Ionia Anadolu da bugunku Izmir ve Aydin illerinin sahil seridine Antik Cag da verilen addir Dor istilasi sonucu Yunanistan dan kacan Akalar tarafindan Ayvalik Efes Foca Izmir Kusadasi Milet ve Milas cevresinde kurulmuslardir Dunyanin yedi harikasi arasinda gosterilen Efes Artemis Tapinagi Iyonlar doneminde insa edilmistir Anadolu daki Iyonya Bolgesi nin konumuIsimAeollerin Anadolu ya gocunden kisa bir sure sonra ikinci bir goc dalgasi gelmistir Bu kez Orta Yunanistan dan ozellikle Attika daki Atina ve Boeotia kentlerinden gelmislerdir Bu kavime Ion ismi verildigini ilk olarak Asur tabletlerinde gormekteyiz Ionia ismi Asur dilinde Yaw a naya ve Babil dilinde Yam a naya dan hareketle Luwice ile iliskilendirilmektedir Halkinin denizci oldugu bilinmektedir CografyaIlk Cagda Anadolu nun bati kiyilarina Yunanistan bolgesinden gelen Aiol ve Dorlar gibi yerlesen Iyonlar yasadiklari bolgeye adlarini vermislerdir Iyonya batida Ege Denizi doguda Lidya ve guneyde Karya ile Dor sehir devletleriyle cevrelenmistir Heredot Ionlarin yerlestigi cografyayi soyle tanimlar Panion da toplanan Ionlar kentlerini bizim yeryuzunde bildigimiz en guzel gokyuzu altinda ve en guzel iklimde kurmuslardir Ne daha kuzeydeki bolgeler ne daha guneyde kalanlar Ionia ile bir tutulamazlar Ionia kiyilarinin uzunlugu 3430 stadiadir 650 km Bu durum kiyilarin girintili cikintili olusundan kaynaklanmaktadir Kus ucusu mesafe daha azdir Smyrna ile Ephesos arasi mesafe 320 stadiadir Kiyi boyunca yapilan Ionia gezisi yaklasik 3430 stadiadir Ionia kiyilarinin sinirlari soyle cizilebilmektedir Miletoslularin Poseidon undan16 ve Karia sinirlarindan Phokai ya ve Hermos nehrine kadar uzanir 12 Ion kenti MO 8 Yuzyilda dini bir konfederasyon kurmustur Bu birlige Panionia adi verilir Guneyden baslayarak ilk kent Miletos tur Ephesos birligin en guclu sehirlerindendir Gucunu ticaret merkezi olmasindan almistir Kentteki ticari donguye tekstil isiyle ugrasan ozellikle palto ve yun tuccarlari hakimdir Diger kentler Myus Priene Erythrae Teos Phokaea Kolophon Klazomenae Lebedos Khios ve Samos dur Miletos MO 2 binden beri yerlesim onemli bir merkezdir Bu yerlesim Girit ve Akhalar in koloni kenti olmustur 4 buyuk limani vardir Antik cagin en onemli yun merkeziydi Myus eski cagda Herakleia adi verilen buyuk bir korfezin kenarindaki liman kentidir Daha sonralari Menderes irmaginin getirdigi aluvyonlar korfezi kapatinca kent onemini yitirmistir Phokaia eski cagda denizcilerin yasadigi bir kenttir Priene bir liman kenti olarak kurulmustur Menderes in aluvyonlari altinda kalmis ve oturulamayacak duruma gelmistir Kolophon denizden iceride kurulmustur Kolophon Smyrna yi idaresi altina alinca 13 kent olarak Ion birligine baglanmistir Strabon bolgenin kuzey ve guney sinirlarini Hermos Gediz Nehri ile Maiandros Buyuk Menderes Nehri Irmaklari olarak belirlemistir Ayrica Sakiz Adasi ve Sisam Adasi gibi adalar da Iyonya icinde sayilir kaynak belirtilmeli Bolge genel olarak oldukca dik ancak cok da yuksek olmayan daglarla cevrili genis tabanli vadilerden ve alcak olan koy ve korfezin bulundugu kiyilardan olusuyordu Bolgedeki en onemli yukseltiler Karaburun Yarimadasi nda Mimas ve Korikos Izmir in kuzeyinde Spil Sipylus Izmir Korfezi nin guneyinde Lebedos ile Teos yerslesimlerinin arasinda Corax ve iceri dogru ilerleyen Messgis ile Sisam Adasi nin karsi kiyisindaki yuksekligi 1200 m yi bulan Dilek ve Trogilum daglari dir Bu daglarin arasinda ise kuzeyde Izmir Korfezi ne akan Gediz ortada Efes e yakin akan Kucuk Menderes Cayster ve en guneyde o donemler bir liman kenti olan Milet in onunu getirdigi liglarla aluvyon dolduran Buyuk Menderes Maeander akarsulari bulunur TarihAnadolu daki Yunan kent birlikleri Bugun Yunanistan in bulundugu bolgeden gelen Iyon kavimleri burada yerlesmisler kaynak belirtilmeli Yuksek bir uygarlik kurmuslardi Kiyi sehirleriyle Ege Denizi ndeki adalarin bir kismi Iyonlara aitti Iyonlar 12 sehir devleti kurmuslardir ve bu 12 Iyon sehrinin MO 1000 yilinda kuruldugu tahmin ediliyor kaynak belirtilmeli Bu sehirler kisa bir sure icinde gelismis batinin birer uygarlik merkezi haline gelmisti Sehirler Efes Kolofon Milet Myndos Lebedos Priene Teos Erythrae Klazomenai Phokaia Foca Smyrna Izmir Samos Sisam Khios Sakiz sehirleridir Bu sehirler icinde Efes ve Milet devrin bir kultur ve uygarlik merkezi olmustur MO 700 yilinda Lidya Krali Giges Izmir ve Milet sehirlerini istila etti diger sehirler ise ekonomik acidan Lidya ya baglandi MO 560 545 te Lidya krali Kresus Iyonya yi Lidya Kralligi nin egemenligi altina aldi Lidya Kralligi nin Persler tarafindan yikilmasi ile Perslerin egemenligini kabul ettiler Iyonya nizami Grek mimarisinde Dor nizamindan sonra ortaya cikmis yapi nizamidir Iyonya nizaminda da karakteristik ozellik sutunlarda toplanmistir Bu nizamla yapilmis tapinak sutunlari ince uzun sutunlardir Bir kaide uzerinde yukselmekte ve kivrimli baslik tasimaktadir Sutunlar tastan basamaklar uzerinde yer alir Frizler ince uzun bir serit halinde olup uzerleri kabartma resimlerle suslenmistir Iyonlar denizci insanlardi Bircok Akdeniz limanlarina mal tasiyarak hayatlarini kazaniyorlardi MO VIII VII ve VI yuzyillarda en parlak devrini yasayan Iyonya Uygarligi V yuzyilda Atina uygarliginin dogmasinda onemli rol oynamistir Iyonya Iyonya felsefesinin besigidir Iyonya da filozoflar kendi aralarinda bir Iyonya felsefesi kurmuslardi Bu filozoflarin basinda Thales gelir Thales dogada en ustun kuvvetin su olduguna inanmistir Thales ten sonra Anaksimander ile Anaksimenes de her seyin belirli bir kudrete bagli oldugunu soylemislerdir Anaksimenes en ustun kuvvetin hava oldugunu soylemistir Iyonlar heykelcilikte mimarlikta da cok ilerlemislerdi Efes teki Artemis Tapinagi Samos taki Hera Tapinagi Iyonya mimarliginin saheserleridir Bolgede bulunan 12 bagimsiz sahil kenti Kuzeyden Guneye Phokaia Foca Klazomenai Erythrae Teos Kolophon Lebedos Ephesos Efes Priene ve Miletos Milet ile birlikte Khios Sakiz ve Samos Sisam ada kentleri idi Bu kentler MO 1000 dolayinda Dorlardan kacan Akalar tarafindan kurulmus 12 bagimsiz sehir devletidir MO 7 8 ve 6 yuzyillarda Iyonya kentleri ozellikle bunlarin en onemlileri olan Ephesos Miletos ve Samos tum Akdeniz havzasi uzerinde guclu bir ticari egemenlik kurdular bilim sanat ve felsefe alaninda daha sonra gelisen Yunan ve Roma uygarliklarinin temeli olarak kabul edilen buyuk basarilara imza attilar kaynak belirtilmeli Iyonya MO 546 yilinda Ahamenis Imparatorlugu egemenligine girdi MO 502 496 yillarindaki Iyonya Ayaklanmasi ndan sonra yikima ugrayarak onemini ve gucunu kaybetti MO 133 ten sonra Efes ve Milet Roma Imparatorlugu nun Asia eyaletinin onemli kentleri olarak yeniden kalkindilarsa da MO 6 yuzyildaki kulturel ve siyasi onemlerine tekrar kavusamadilar Eski Farsca Ionan adi Perslerin Iyonyalilara vedigi isimdi Farsca ve Arapcadan Turkceye Yunan biciminde gecen bu ad daha sonra Helen ulusunun tumu icin Islam kulturel dairesindeki uluslarin kullandigi ad oldu Siyasi YapiSiyasi yapilanmalari bagimsiz sehir devleti seklinde idi Sehir devletlerinin temsilcileri Panionion adli kutsal alanda dini ve siyasi amaclar icin donemsel olarak toplanmakla birlikte hicbir zaman ortak bir siyasi yapida bir araya gelmediler Hicbir zaman bir araya gelmedikleri icin ortak karar aldiklari bir yer de yoktur Tum Karadeniz Kuzey Ege Guney Italya ve Sicilya sahillerinde cok sayida koloni kurarak Akdeniz havzasindaki ticari ustunluklerini gelistirdiler Amasra Sinop Trabzon Batum Kefe Varna Enez Napoli Sirakuza Marsilya Nis gibi bircok kent ilk kez Iyonyalilar tarafindan kolonize edildi kaynak belirtilmeli Iyonya sehir devletlerinin basinda en eski donemde krallar bulunuyordu MO 7 yuzyilda halkin sectigi kisiler meclislerin yardimi ile sehirleri yonetmeye basladilar 6 yuzyilda secim yoluyla iktidari ele geciren guclu yoneticiler tiranlik duzenini kurdular Kulturel YapiFelsefe ve Bilim On Asya ve Akdeniz ticaret yollarinin kavsak noktasinda bir ulke olmalari bilim ve kultur alaninda ileri gitmelerinin en onemli nedenidir Bunun yani sira merkezi otoriteye bagli olmayan bagimsiz kentler olarak orgutlenmeleri ozgur dusunce geleneginin gelismesinde onemli bir rol oynamistir Milet li Thales Bati felsefesinin ve matematiginin kurucusu olarak anilir Thales in ogrencisi olan Anaksimandros insanlik tarihinde resmi kayitlar ve kutsal kitaplar disinda ilk kez bagimsiz bir kitap yazan kisidir Milet li Hekataios elestirel tarih anlatiminin ve ampirik cografyanin ilk onemli eserlerini verdi bilinen ilk dunya haritasini yayimladi Efes li Herakleitos bir insan ayni nehirde iki kez yuzemez deyimiyle ozetlenen degisim felsefesini gelistirdi Samos lu Pythagoras ucgenin acilari arasindaki iliskiyi hesapladi gunumuze dek Bati ve Dogu muziginin temelini olusturan ses dizilerini tanimladi Milet li Anaksagoras Iyonya felsefe ekolunu Atina ya tasiyarak Eflatun ve Aristoteles in oncusu olmustur Inanc Eski Yunan halki arasinda yaygin olan tanrilara iliskin cesitli inanc ve efsaneler ilk kez M O 9 yuzyilda Iyonyali destan sairi muhtemelen Sakizli veya Izmirli Homeros tarafindan derlenerek sistemlestirildi Homeros un sistemlestirdigi mitoloji Atina nin egemenligi doneminde MO 5 yuzyil tum Helen dunyasinin dini referans kaynagi olarak benimsendi Yunan tanrilari insanlara benzerdi Tanrilarla insanlar arasindaki en onemli fark da insanlarin olumlu tanrilarin ise olumsuz olmalariydi Iyonyalilar birden fazla tanriya inaniyorlardi Artemis TapinagiMimariGrek gelenegindeki ilk anitsal tas yapilar olan Samos taki Efes teki Artemis Tapinagi ve Didim deki Apollon Tapinagi M O 560 dolayinda insa edildiler Daha sonra yeniden insa edilerek erken doneme ait izlerini kaybeden bu uc yapi Bati mimarisinin baslangic noktasi olarak kabul edilir YaziFenike Alfabesi nden uyarlanan cesitli Yunan Alfabeleri MO 9 yuzyildan itibaren yayginlik kazandi Bunlar arasinda soldan saga yazilan zamanla digerlerini tasfiye ederek tum Helenler tarafindan benimsendi Halen Yunan Alfabesi olarak bilinen alfabe Iyonya Alfabesidir Latin ve Kiril Slav alfabeleri Yunan alfabesinden turemistir Iyonya alfabesiTurkce okunusu A B G D E eː Z E ɛː Tʰ I K L M N Ks O P K R S T U Pʰ Kʰ Ps ŌModern Yunanca karsiligi A a B b G g D d E e Ϝ ϝͶ ͷ Z z H h 8 8 I i K k L l M m N n 3 3 O o P p Ϻ ϻ Ϙ ϙ Ϟ ϟ R r S s s T t Y y F f X x PS ps W wModern Yunanca okunusu a v g d e v z i e th i k l m n ks x o p s k r rh s t i f ph kh ch ps o ōKaynakca a b c d Yuksel Ece 2012 17 yuzyil sonu 18 yuzyil ortasi ve 19 yuzyil basinda yabanci seyyahlarin gozunden Bati Anadolu antik kentleri PDF Adnan Menderes Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu s 10 6 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 6 Eylul 2021 Arastirma yazisi Yonetmen Tekin Gun Mootol Kultur Sanat Aralik 2015 30 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Lindner Rudi Paul 2007 Explorations in Ottoman Prehistory Michigan University of Michigan Press s 19 ISBN 978 0 47209 507 0 The name Yunan comes from Ionia cf Old Persian Yauna