Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aydınlık (Osmanlı Türkçesi: آيدينلق), Haziran 1921 - 1925 yıllarında Şefik Hüsnü liderliğinde yayınlanan, mesul müdürlüğünü Sadreddin Celâl’in yaptığı aylık Marksist dergi. 1925 yılında 31. ve son sayısı Fevkalade Gençlik Nüshası olarak çıktı. Yazarları arasında Nâzım Hikmet, Şevket Süreyya Aydemir, Vedat Nedim Tör, Kerim Sadi, Leman Sadreddin gibi isimler yer aldı. Şefik Hüsnü tarafından yapılan ilk Komünist Manifesto çevirileri de Aydınlık dergisinde yayınlandı.
 Aydınlık dergisinin 1 Haziran 1921 tarihli ilk sayısı. | |
| Editör | Sadreddin Celâl |
|---|---|
| Yazar ekibi | Nâzım Hikmet, Şevket Süreyya Aydemir, Vedat Nedim Tör, Kerim Sadi, Leman Sadreddin vd. |
| Sıklık | Aylık |
| Tiraj | 2-3 bin |
| Kurucu | Şefik Hüsnü |
| İlk sayı | (1) Haziran 1921 |
| Son sayı | (31) 1925 |
| Yer | İstanbul |
| Dil | Osmanlıca |
| Website | https://www.tustav.org/sureli-yayinlar-arsivi/aydinlik-1921/ |
Osmanlı Devleti’nin ilk sosyalist dergisi olarak, Şefik Hüsnü (Deymer) önderliğinde, 1 Haziran 1921 tarihinde aylık olarak yayın hayatına başladı. Bu dönemde İstanbul'da Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası (TİÇSF) ve onun bünyesi içerisinde Komintern'e bağlı bir İstanbul Komünist Grubu kurarak tarihsel Türkiye Komünist Partisinin 10 Eylül 1920'de Bakü'de yapılan kuruluş kongresine delege göndermiş olan Şefik Hüsnü’nün Aydınlık dergisi Komintern politikaları doğrultusunda Millî Mücadele’ye "eleştirel destek" verdi. Şefik Hüsnü, derginin 4. sayısındaki ‘Türkiye’de İnkılâbın Lüzumu’ başlıklı yazısında “Dünya harbi dolayısıyla kesb-i şiddet eden tarihi ve iktisadi bir ıztırarın, cihanı, eski esasları altüst edercesine bir inkılâba sürüklediğini ve memleketimizin bu cereyan haricinde kalamayacağını” vurguladı ve ileriki sayılarda da söz konusu inkılâbın biçimini tarif etti. Arzu edilen, gerçekleşmekte olan siyasi devrimin sosyal devrimle tamamlanması, "işçi-köylü iktidarı" kurulmasıydı. Bu nedenle Şefik Hüsnü'nün Aydınlık çevresi İstanbul’da bir yandan da Türkiye İşçiler Derneği vasıtasıyla işçileri örgütleme çabasındaydı.
Şefik Hüsnü liderliğindeki Aydınlık çevresinin "Büyük Zafer" dolayısıyla Ankara’ya gönderdikleri kutlama telgrafında “Türk işçi ve köylü ordularının, bütün cihan proletaryasının müzaheretiyle, cihan emperyalizmine karşı kazandıkları zafer” alkışlanıyor, “yapılan siyasi inkılâb” karşısında duyulan memnunluk belirtiliyor ve “müşterek istihsal ve mülkiyete müstenit içtimai inkılâbın” kuvvetle ümit edildiği vurgulanıyordu.
Şefik Hüsnü liderliğindeki Aydınlık çevresi 1923 yılında İzmir’de yapılan İktisat Kongresi’ne katılarak "İşçi Komisyonu" içinde yer aldı. 1923’te, 1 Mayıs bildirisi nedeniyle Ankara’da Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası (TİÇSF) yöneticilerinin de aralarında bulunduğu 20 kişi tutuklandı. Bu sırada Aydınlık çevresinin İstanbul’daki faaliyeti ise devam etmekteydi. Aydınlık, Lozan Antlaşması’nı ve 6 Ekim 1923 günü İstanbul’a giren Türk ordusunu alkışlayarak “Bugün Anadolu erlerinin uğrunda kan döktükleri siyasi istiklâl, siyasi hürriyet ancak ve yalnız iktisadi bir temel üstüne kurulabilir” diyordu.
1924 yılında Şevket Süreyya Aydemir de dergiye katıldı, yazar kadrosu daha da güçlendi, etkinliği arttı. Satışı ise 2-3 bin dolayında idi. Şubat 1924’te Lenin sayısı nedeniyle 2 ay yasaklandı. Mayıs ayından itibaren yayınlarında işçi sınıfının içinde bulunduğu zor şartlara ve başta İstanbul olmak üzere birçok ilde yapılan grev ve direnişlere ağırlık verdi. Fevkalade Amele Sayıları yayınlandı. Bu arada ayrıca Şefik Hüsnü tarafından Orak Çekiç adı altında bir "haftalık siyasi amele ve köylü gazetesi" de çıkarıldı.
Derginin 5 Mart 1925 tarihli son sayısında Şeyh Said İsyanı karşısında yer alınarak şu görüşlere yer verildi: “Yobazların sarıkları yobaz zümresine kefen olmalı! Yobazlarıyla, ağalarıyla, şeyhleriyle, halifeleriyle, sultanlarıyla birlikte kahrolsun derebeylik! İrtica ve derebeyliğe karşı mücadele için: Köylüler, köy meclisleri; ameleler, sendikalar etrafında teşkilatlanmalıdırlar.” İngilizlerin oynattığı irtica kuklası adlı başyazıda da “ekaliyet milletlerinin sergerdelerini” ayaklandırmanın eski bir İngiliz ve Rus oyunu olduğu hatırlatılıyordu. Fakat ayaklanmanın bastırılması ve elebaşların cezalandırılmasından sonra, mutlaka Doğu'da toprak meselesinin çözümlenmesi gerektiğine işaret edilerek “Çünkü arazi ve meralar parçalanmadıkça, şark vilayetlerimizde intizamın iadesine imkân yoktur” deniyordu. Buna rağmen, Şubat 1925’teki Şeyh Sait İsyanı sırasında çıkarılan Takrir-i Sükun Yasası ve Bakanlar Kurulu kararıyla 12 Mart 1925’te dergi tekrar kapatıldı. Şefik Hüsnü ve 12 arkadaşı İstiklâl Mahkemelerinde ağır hapis cezalarına çarptırıldı. Böylece derginin yayın hayatı sona erdi.
Kaynakça
- Aydınlık (1921) dergi arşivi, TÜSTAV. 20 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Erden Akbulut, Dr. Şefik Hüsnü Deymer: Yaşam Öyküsü, Vazife Yazıları, Sosyal Tarih Yayınları, TÜSTAV. 20 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Gökhan Atılgan, Aydınlık İçinde Dr. Şefik Hüsnü, Sosyal Tarih Yayınları, TÜSTAV. 20 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aydinlik Osmanli Turkcesi آيدينلق Haziran 1921 1925 yillarinda Sefik Husnu liderliginde yayinlanan mesul mudurlugunu Sadreddin Celal in yaptigi aylik Marksist dergi 1925 yilinda 31 ve son sayisi Fevkalade Genclik Nushasi olarak cikti Yazarlari arasinda Nazim Hikmet Sevket Sureyya Aydemir Vedat Nedim Tor Kerim Sadi Leman Sadreddin gibi isimler yer aldi Sefik Husnu tarafindan yapilan ilk Komunist Manifesto cevirileri de Aydinlik dergisinde yayinlandi AydinlikAydinlik dergisinin 1 Haziran 1921 tarihli ilk sayisi EditorSadreddin CelalYazar ekibiNazim Hikmet Sevket Sureyya Aydemir Vedat Nedim Tor Kerim Sadi Leman Sadreddin vd SiklikAylikTiraj2 3 binKurucuSefik HusnuIlk sayi 1 Haziran 1921Son sayi 31 1925YerIstanbulDilOsmanlicaWebsitehttps www tustav org sureli yayinlar arsivi aydinlik 1921 Osmanli Devleti nin ilk sosyalist dergisi olarak Sefik Husnu Deymer onderliginde 1 Haziran 1921 tarihinde aylik olarak yayin hayatina basladi Bu donemde Istanbul da Turkiye Isci ve Ciftci Sosyalist Firkasi TICSF ve onun bunyesi icerisinde Komintern e bagli bir Istanbul Komunist Grubu kurarak tarihsel Turkiye Komunist Partisinin 10 Eylul 1920 de Baku de yapilan kurulus kongresine delege gondermis olan Sefik Husnu nun Aydinlik dergisi Komintern politikalari dogrultusunda Milli Mucadele ye elestirel destek verdi Sefik Husnu derginin 4 sayisindaki Turkiye de Inkilabin Luzumu baslikli yazisinda Dunya harbi dolayisiyla kesb i siddet eden tarihi ve iktisadi bir iztirarin cihani eski esaslari altust edercesine bir inkilaba surukledigini ve memleketimizin bu cereyan haricinde kalamayacagini vurguladi ve ileriki sayilarda da soz konusu inkilabin bicimini tarif etti Arzu edilen gerceklesmekte olan siyasi devrimin sosyal devrimle tamamlanmasi isci koylu iktidari kurulmasiydi Bu nedenle Sefik Husnu nun Aydinlik cevresi Istanbul da bir yandan da Turkiye Isciler Dernegi vasitasiyla iscileri orgutleme cabasindaydi Sefik Husnu liderligindeki Aydinlik cevresinin Buyuk Zafer dolayisiyla Ankara ya gonderdikleri kutlama telgrafinda Turk isci ve koylu ordularinin butun cihan proletaryasinin muzaheretiyle cihan emperyalizmine karsi kazandiklari zafer alkislaniyor yapilan siyasi inkilab karsisinda duyulan memnunluk belirtiliyor ve musterek istihsal ve mulkiyete mustenit ictimai inkilabin kuvvetle umit edildigi vurgulaniyordu Sefik Husnu liderligindeki Aydinlik cevresi 1923 yilinda Izmir de yapilan Iktisat Kongresi ne katilarak Isci Komisyonu icinde yer aldi 1923 te 1 Mayis bildirisi nedeniyle Ankara da Turkiye Isci ve Ciftci Sosyalist Firkasi TICSF yoneticilerinin de aralarinda bulundugu 20 kisi tutuklandi Bu sirada Aydinlik cevresinin Istanbul daki faaliyeti ise devam etmekteydi Aydinlik Lozan Antlasmasi ni ve 6 Ekim 1923 gunu Istanbul a giren Turk ordusunu alkislayarak Bugun Anadolu erlerinin ugrunda kan doktukleri siyasi istiklal siyasi hurriyet ancak ve yalniz iktisadi bir temel ustune kurulabilir diyordu 1924 yilinda Sevket Sureyya Aydemir de dergiye katildi yazar kadrosu daha da guclendi etkinligi artti Satisi ise 2 3 bin dolayinda idi Subat 1924 te Lenin sayisi nedeniyle 2 ay yasaklandi Mayis ayindan itibaren yayinlarinda isci sinifinin icinde bulundugu zor sartlara ve basta Istanbul olmak uzere bircok ilde yapilan grev ve direnislere agirlik verdi Fevkalade Amele Sayilari yayinlandi Bu arada ayrica Sefik Husnu tarafindan Orak Cekic adi altinda bir haftalik siyasi amele ve koylu gazetesi de cikarildi Derginin 5 Mart 1925 tarihli son sayisinda Seyh Said Isyani karsisinda yer alinarak su goruslere yer verildi Yobazlarin sariklari yobaz zumresine kefen olmali Yobazlariyla agalariyla seyhleriyle halifeleriyle sultanlariyla birlikte kahrolsun derebeylik Irtica ve derebeylige karsi mucadele icin Koyluler koy meclisleri ameleler sendikalar etrafinda teskilatlanmalidirlar Ingilizlerin oynattigi irtica kuklasi adli basyazida da ekaliyet milletlerinin sergerdelerini ayaklandirmanin eski bir Ingiliz ve Rus oyunu oldugu hatirlatiliyordu Fakat ayaklanmanin bastirilmasi ve elebaslarin cezalandirilmasindan sonra mutlaka Dogu da toprak meselesinin cozumlenmesi gerektigine isaret edilerek Cunku arazi ve meralar parcalanmadikca sark vilayetlerimizde intizamin iadesine imkan yoktur deniyordu Buna ragmen Subat 1925 teki Seyh Sait Isyani sirasinda cikarilan Takrir i Sukun Yasasi ve Bakanlar Kurulu karariyla 12 Mart 1925 te dergi tekrar kapatildi Sefik Husnu ve 12 arkadasi Istiklal Mahkemelerinde agir hapis cezalarina carptirildi Boylece derginin yayin hayati sona erdi KaynakcaAydinlik 1921 dergi arsivi TUSTAV 20 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erden Akbulut Dr Sefik Husnu Deymer Yasam Oykusu Vazife Yazilari Sosyal Tarih Yayinlari TUSTAV 20 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gokhan Atilgan Aydinlik Icinde Dr Sefik Husnu Sosyal Tarih Yayinlari TUSTAV 20 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde