Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bunraku (文楽), 1684 yılında Japonya'nın Osaka kentinde doğmuş geleneksel Japon kukla tiyatrosu türüdür. Ningyo coruri (Japonca: 人形浄瑠璃) olarak da adlandırılır. Bu ad şamisen çalımı ve gösteri metninin okunmasını kapsayan coruri / joruri müziği ve Japoncada kukla anlamına gelen ningyo sözcüklerinin birleşmesinden türetilmiştir. Bunrakuda şamisenin yerine nadiren de olsa taiko davulu denen bir tür tamtam da kullanılır.
Bunraku gösterilerinde üç tür gösterici yer alır:
- Ningyōtsukai ya da Ningyozukai - Kuklacılar
- Tayu - okuyucular
- Şamisen müzisyenleri
Geçmişi
İlk olarak, bunraku terimi yalnızca 1872 yılında Osaka'da kurulan özel bir tiyatroyu belirtmek için kullanılıyordu. Daha sonra Umemura Bunrakken'dan adını alan bu kuklacılık türü öylesine büyük üne kavuştu ki pek çok Japon bu terimi geleneksel Japon kukla tiyatrosunun tüm türleri anlatmak için kullanmaya başladı. Başlangıçta kabuki gibi yalnızca soylu kesim için icra edilen bir sanat olduysa da Meiji dönemine gelinene kadar halk arasında da hızla yayıldı ve bu döneme kadar popüleritesini korudu.
Kuklaların özellikleri
Bunraku oyunlarında kullanılan kuklaların boyları 100 ila 125 santimetre arasında değişebilir. Boyutlardaki farklılıklar kuklanın yaşına, cinsiyetine ve kukla trupunun özelliklerinden ileri gelir. Japonya'daki tiyatrolar içinde, geleneksel Osaka tiyatrosundaki kukla figürleri diğer yerlere oranla daha küçük boyutta olmuştur. Başka bölgelerde, açıkhavada geniş mekânlarda sergilnen oyunların kuklalarının daha büyük tasarlanılması yoluna gidilmiştir.
Bunraku kuklalarının baş bölümleri ve elleri, işlerinde uzman ustalarca işlense de gövde ve kostümler kuklacılar tarafından yapılır. Baş bölümünün tasarımında ayrıntılı işlemeler uygulanabilir. Eğer oyunlar doğaüstü güçleri anlatan bölümler içiriyorsa kukla, yüzü bir anda bir şeytanınkine dönüşen biçimlerde de tasarlanabilir. Daha basit yüz betimlemeleri sağa-sola, yukarı-aşağı hareket eden gözlerden, burundan, ağızdan ve hareket edebilen kaşlardan oluşur.
Kuklanın başının her hareketi, gövdenin arkasındaki bir boşluktan sol elini içeri sokarak, boyundan aşağı uzanan bir kulpu yöneten başkuklacı tarafından yapılır. Omozukai adı verilen bu başkuklacı, sağ elini ise kuklanın sağ elini hareket ettirmek için kullanır.Hidarizukai ya da saşizukai denen sol kuklacı ise tiyatro topluluğunun kendi yöntem ve kurallarına göre kendi sağ eliyle kuklanın sol elini yönetir. Bu el kuklanın dirseğinden uzanan bir kulp aracılığıyla oynatılır. Aşizukai adı verilen üçüncü kuklacı da kuklanın ayak ve bacaklarını oynatır. Bir kukla oynatıcısının sahneye çıkabilmesi için en az 10 yıllık bir çıraklık sürecinden geçmesi gerekir.
Bunrakuda hepsi olmasa da çoğu kukla karakteri 3 kuklacı gerektirir. Bu kukla oynatıcıları diğer türlerin aksine saklanmaz, izleyicilerin gözü önünde çoğu zaman siyah elbiseler giyerek gösteriyi gerçekleştirirler. Bazı gösterilerde kuklacılar siyah başlıklarla baş ve yüzlerini de örterek görünmez olur, bazılarındaysa yalnızca başkuklacının yüzü açık bırakılır ve bu oyun türüne dezukai denir.
Oyunun özellikleri
Genellikle bir okuyucu bütün karakterlerin bölümlerini okur. Bunu yaparken, bir karakterden öbürüne geçerken sesinin tonunu değiştirir. Ancak çoklu seslendirmelerin de yapıldığı görülür. Seslendirmeyi yapanlar, kuklaları oynatanlar değildir. Okuyucular dönen bir sahne üzerinde şamisen çalanların yanlarında oturur. Ara ara dönen bu sahne bir sonraki sahne için müzisyenleri değiştirir.
Bunraku kukla tiyatrolarında kullanılan şamisenler, diğer şamisenlerden daha farklıdır. Bu türün ses tonu daha alçaktır ve daha toktur.
Bunrakular, kabuki ile pek çok ortak konuya sahiptir. Pek çok oyun hem kabuki oyuncuları hem de bunraku sergileyen kukla trupları tarafından sergilenmiştir. Bunrakular özellikle âşıkların intiharlarını konu edinen oyunları ile bilinir. Kırk yedi rōnin adlı hikâye hem kabuki de hem de bunraku da ünlüdür.
Kabuki bir oyuncunun tiyatrosuyken, bunraku bir işleticinindir. Bunrakuda, gösterilerden önce okuyucu elindeki metinle birlikte sahneye çıkar ve izleyicileri selamlayarak kâğıtta yazılanlara bağlı kalacağına ilişkin söz verir. Kabuki de oyuncular kelime oyunları yaparlar, doğaçlama sözler söyler, zaman ve mekânın koşullarına göndermeler yaparak metinde yer almayan sözler söyleyebilirler.
Bunraku oyularının yazımı konusunda en tanınmış yazarlardan biri Çikamatsu Monzaemon'dur. Kendisinin olduğu düşünülen yüzden fazla oyunla çoğu zaman Japonya'nın Shakespeare'i olarak adlandırılır.
Bunraku düzenleyen kuruluşlar, oynatıcılar ve kukla yapımcıları Japonya Hükûmeti'nin Yaşayan Millî Değerler programı altında korumaya alınmıştır.
Günümüzde bunraku
Japonya'da Osaka, Ulusal Bunraku Tiyatosu devlet destekli bunrakunun merkezidir. Truplar yılda ortalama 5 oyun hazırlarlar ve her biri 2 ila 3 hafta Osaka'da sergilendikten sonra başkent Tokyo'da Ulusal Tiyatro'da oynanmak için turneye çıkar. Daha sonra Japonya'nın diğer yöreleri ve nadiren de olsa yurtdışı turneleri düzenlenir.
II. Dünya Savaşı'ndan önce profesyonel, yarı-profesyonel ve amatör truplarla sayıları yüzleri bulan kukla topluluklarının sayıları bu dönemden sonra hızla düşmüş ve günümüzde 30 dolaylarındadır. Bu truplar yılda bir-iki kez sahneye çıkar ve genellikle ulusal festivallerde görünürler. Bunların yanında bazı yerel kukla trupları etkin biçimde oyun sergilemeyi sürdürür.
Kobe'nin güneybatısında yer alan bir ada olan Avaci'de kurulan Avaci Kukla Topluluğu günlük olarak kısa gösteriler sunar ve bu gösterilerle Amerika Birleşik Devletleri, Rusya gibi ülkelere turneye çıkmıştır.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Japonya Ulusal Tiyatrosu6 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Bunraku Videoları
- Bunraku resimleri
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bunraku 文楽 1684 yilinda Japonya nin Osaka kentinde dogmus geleneksel Japon kukla tiyatrosu turudur Ningyo coruri Japonca 人形浄瑠璃 olarak da adlandirilir Bu ad samisen calimi ve gosteri metninin okunmasini kapsayan coruri joruri muzigi ve Japoncada kukla anlamina gelen ningyo sozcuklerinin birlesmesinden turetilmistir Bunrakuda samisenin yerine nadiren de olsa taiko davulu denen bir tur tamtam da kullanilir Bir bunraku kuklasinin basi Bunraku gosterilerinde uc tur gosterici yer alir Ningyōtsukai ya da Ningyozukai Kuklacilar Tayu okuyucular Samisen muzisyenleriGecmisiIlk olarak bunraku terimi yalnizca 1872 yilinda Osaka da kurulan ozel bir tiyatroyu belirtmek icin kullaniliyordu Daha sonra Umemura Bunrakken dan adini alan bu kuklacilik turu oylesine buyuk une kavustu ki pek cok Japon bu terimi geleneksel Japon kukla tiyatrosunun tum turleri anlatmak icin kullanmaya basladi Baslangicta kabuki gibi yalnizca soylu kesim icin icra edilen bir sanat olduysa da Meiji donemine gelinene kadar halk arasinda da hizla yayildi ve bu doneme kadar populeritesini korudu Kuklalarin ozellikleriBunraku oyunlarinda kullanilan kuklalarin boylari 100 ila 125 santimetre arasinda degisebilir Boyutlardaki farkliliklar kuklanin yasina cinsiyetine ve kukla trupunun ozelliklerinden ileri gelir Japonya daki tiyatrolar icinde geleneksel Osaka tiyatrosundaki kukla figurleri diger yerlere oranla daha kucuk boyutta olmustur Baska bolgelerde acikhavada genis mekanlarda sergilnen oyunlarin kuklalarinin daha buyuk tasarlanilmasi yoluna gidilmistir Bunraku kuklalarinin bas bolumleri ve elleri islerinde uzman ustalarca islense de govde ve kostumler kuklacilar tarafindan yapilir Bas bolumunun tasariminda ayrintili islemeler uygulanabilir Eger oyunlar dogaustu gucleri anlatan bolumler iciriyorsa kukla yuzu bir anda bir seytaninkine donusen bicimlerde de tasarlanabilir Daha basit yuz betimlemeleri saga sola yukari asagi hareket eden gozlerden burundan agizdan ve hareket edebilen kaslardan olusur Kuklanin basinin her hareketi govdenin arkasindaki bir bosluktan sol elini iceri sokarak boyundan asagi uzanan bir kulpu yoneten baskuklaci tarafindan yapilir Omozukai adi verilen bu baskuklaci sag elini ise kuklanin sag elini hareket ettirmek icin kullanir Hidarizukai ya da sasizukai denen sol kuklaci ise tiyatro toplulugunun kendi yontem ve kurallarina gore kendi sag eliyle kuklanin sol elini yonetir Bu el kuklanin dirseginden uzanan bir kulp araciligiyla oynatilir Asizukai adi verilen ucuncu kuklaci da kuklanin ayak ve bacaklarini oynatir Bir kukla oynaticisinin sahneye cikabilmesi icin en az 10 yillik bir ciraklik surecinden gecmesi gerekir Bunrakuda hepsi olmasa da cogu kukla karakteri 3 kuklaci gerektirir Bu kukla oynaticilari diger turlerin aksine saklanmaz izleyicilerin gozu onunde cogu zaman siyah elbiseler giyerek gosteriyi gerceklestirirler Bazi gosterilerde kuklacilar siyah basliklarla bas ve yuzlerini de orterek gorunmez olur bazilarindaysa yalnizca baskuklacinin yuzu acik birakilir ve bu oyun turune dezukai denir Oyunun ozellikleriBunraku oyunundan bir kesit Genellikle bir okuyucu butun karakterlerin bolumlerini okur Bunu yaparken bir karakterden oburune gecerken sesinin tonunu degistirir Ancak coklu seslendirmelerin de yapildigi gorulur Seslendirmeyi yapanlar kuklalari oynatanlar degildir Okuyucular donen bir sahne uzerinde samisen calanlarin yanlarinda oturur Ara ara donen bu sahne bir sonraki sahne icin muzisyenleri degistirir Bunraku kukla tiyatrolarinda kullanilan samisenler diger samisenlerden daha farklidir Bu turun ses tonu daha alcaktir ve daha toktur Bunrakular kabuki ile pek cok ortak konuya sahiptir Pek cok oyun hem kabuki oyunculari hem de bunraku sergileyen kukla truplari tarafindan sergilenmistir Bunrakular ozellikle asiklarin intiharlarini konu edinen oyunlari ile bilinir Kirk yedi rōnin adli hikaye hem kabuki de hem de bunraku da unludur Kabuki bir oyuncunun tiyatrosuyken bunraku bir isleticinindir Bunrakuda gosterilerden once okuyucu elindeki metinle birlikte sahneye cikar ve izleyicileri selamlayarak kagitta yazilanlara bagli kalacagina iliskin soz verir Kabuki de oyuncular kelime oyunlari yaparlar dogaclama sozler soyler zaman ve mekanin kosullarina gondermeler yaparak metinde yer almayan sozler soyleyebilirler Bunraku oyularinin yazimi konusunda en taninmis yazarlardan biri Cikamatsu Monzaemon dur Kendisinin oldugu dusunulen yuzden fazla oyunla cogu zaman Japonya nin Shakespeare i olarak adlandirilir Bunraku duzenleyen kuruluslar oynaticilar ve kukla yapimcilari Japonya Hukumeti nin Yasayan Milli Degerler programi altinda korumaya alinmistir Gunumuzde bunrakuJaponya da Osaka Ulusal Bunraku Tiyatosu devlet destekli bunrakunun merkezidir Truplar yilda ortalama 5 oyun hazirlarlar ve her biri 2 ila 3 hafta Osaka da sergilendikten sonra baskent Tokyo da Ulusal Tiyatro da oynanmak icin turneye cikar Daha sonra Japonya nin diger yoreleri ve nadiren de olsa yurtdisi turneleri duzenlenir II Dunya Savasi ndan once profesyonel yari profesyonel ve amator truplarla sayilari yuzleri bulan kukla topluluklarinin sayilari bu donemden sonra hizla dusmus ve gunumuzde 30 dolaylarindadir Bu truplar yilda bir iki kez sahneye cikar ve genellikle ulusal festivallerde gorunurler Bunlarin yaninda bazi yerel kukla truplari etkin bicimde oyun sergilemeyi surdurur Kobe nin guneybatisinda yer alan bir ada olan Avaci de kurulan Avaci Kukla Toplulugu gunluk olarak kisa gosteriler sunar ve bu gosterilerle Amerika Birlesik Devletleri Rusya gibi ulkelere turneye cikmistir Kaynakca a b c d 26 Ocak 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Haziran 2008 17 Haziran 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Haziran 2008 Dis baglantilarJaponya Ulusal Tiyatrosu6 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Bunraku Videolari Bunraku resimleri