Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çerkes milliyetçiliği (Adigece: Адыгэ лъэпкъыпсэ; Rusça: Черкесский национализм; veya Çerkes milli hareketi), dünya çapında Çerkesler arasında Çerkes kültürünü muhafaza etme, Çerkes dilini koruma, Rusya tarafından işlenen Çerkes Soykırımı hakkında farkındalık yayma,Çerkesya'ya geri dönme ve orada bağımsız bir devlet kurma hareketidir. Bazı Çerkes milliyetçileri Adigece ve Kabardeyce ayrımını yok ederek tek standart Çerkes diyalektinde birleşmeyi de hedeflemektedir.
Tarihi
Ortaya çıkışı
17 Temmuz (O.S.), 1763'te Rus kuvvetleri, Doğu Çerkesya'daki Mezdeug (günümüz Mozdok) kasabasına girerek orayı bir Rus kalesine dönüştürdü. Böylece Rus-Çerkes Savaşı başladı.
Savaş sırasında Rus İmparatorluğu, Çerkesya'yı bağımsız bir bölge olarak tanımadı. Bölge hiçbir zaman Rus kontrolünde olmamış olmasına rağmen, Çerkesler Rus toprağında isyan çıkaran bir grup asi olarak görüldü ve Rus generaller Çerkesleri milli isimleriyle değil, "dağlılar", "haydutlar" ve "dağ pisliği" olarak adlandırdı.
Bu Çerkesler arasında birliği güçlendirdi ve ilk defa Rus-Çerkes Savaşı sırasında Çerkesler arasında tek bir millet olarak birleşme bilinci yayılmaya başladı. İlk defa 1807'de Qalebatıqo Şupago, ardından İsmail Berzeg,Hawdıqo Mansur,Seferbiy Zaneqo[17] ve Gerandıqo Berzeg gibi Çerkes liderler bu birliği güçlendirmek için çabaladı. 1830'da Çerkes bayrağının tasarımının standartlaşması Çerkes birliğini kuvvetlendirdi.
Hawdıqo Mansur'un 1840 yılında yaptığı konuşma Çerkes Milliyetçiliği'nin Rus-Çerkes Savaşı sırasındaki etkisini gösteriyor:
"Bir çok cesur savaşçılarımızı kaybettiysek de onların yerine koyacak adamlarımız ve çocuklarımız vardır! En fenası, barut ve kurşunumuz olmaması yüzünden tüfeklerimizi kullanamayacak bir hale düşmemizdir. Böyle olsa bile elimizde kılıçlarımız ve kamalarımız varken düşmanlara aslâ itaat etmeyeceğiz! Bütün dünya bizi terketse ve vatanımızın son noktasına kadar sürülsek dahi yine Çerkeslerin neye muktedir oldukları görülecektir. Gerekirse kadın ve çocuklarımızın düşman eline geçmemeleri için onları kendi ellerimizle keseceğiz ve onların intikamını almak için müttehiden biz de mahvolacağız."
— Hawdıqo Mansur
"Çerkesleri Çerkesya'dan uzaklaştırma" fikri resmi olarak 10 Mayıs 1862 tarihinde Çar II. Aleksandr tarafından onaylandı. Çar II. Aleksandr'ın verdiği emir Çerkesleri katletmek yerine sürgün etmek olmasına rağmen, Rus komutanlar bunun yerine Çerkes nüfusunun büyük bir kısmının katledilmesi fikrini tercih ettiler. Bölgede bulunan Britanyalı diplomat Sir Pelgrave durumu "yok olmalarını izlemek üzücü, tek suçları Rus olmamaktı" şeklinde yorumlamıştı.1861 yılında Çerkes entelektüelleri ve askerî liderleri arasındaki bir toplantıda tam anlamıyla Avrupaî bir meclis kurulması gerektiği kararı alındı ve 13 Haziran 1861 tarihinde Çerkes Meclisi kuruldu. İlk defa Çerkes Milliyetçiliğini esas alan bir meclis kurulmuştu. Meclis başkanı ve Çerkesya başkanı olarak Gerandıqo Berzeg seçildi. Tüm Çerkesya'nın ortak hükûmeti bu meclis idi.
1862'de Çerkes Meclisi temsilcileri, davalarını savunmak için Britanya'daki büyük şehirlere bir liderler heyeti göndererek Londra, Manchester, Edinburgh ve Dundee gibi büyük İngiliz ve İskoç şehirlerini ziyaret ettiler. Ziyaretler başta İskoçlar olmak üzere Britanyalılar tarafından destekle karşılandı. Politikacılar ve gazeteler "Çerkes davasını" ele almaya ve "Çerkesya'yı katliamdan kurtarmak" için müdahale çağrısında bulunmaya başladılar.Ancak bu tür girişimler İngiliz hükûmet politikasını değiştirmede başarısız oldu.
9 Nisan 1864'te Çerkesler tarafından "Çerkes Liderlerden Majesteleri Kraliçe Victoria'ya Dilekçe" imzalandı ve İngiliz hükûmetinden sürgüne karşı yardım istendi, ancak başarısız olundu.
1861'den 1864'e kadar sürgünleri gerçekleştirme sorumluluğu Yevdokimov'a verildi. Yevdokimov'un tehcir operasyonları sırasında ölen Çerkeslerin sayısı kesin olarak bilinmemekle birlikte modern tahminler en az 625.000 ile başlamaktadır. Bazıları, ayrılmayı beklerken kalabalıklar arasında salgın hastalıklardan öldü. Diğerleri, yoldaki gemiler fırtınalar sırasında battığında veya kâr odaklı nakliyecilerin kârı en üst düzeye çıkarmak için gemilerini aşırı yüklediği durumlar nedeniyle öldü. 1864'te Bâb-ı Âli, kıyılarında meydana gelen insani felaket nedeniyle Rus hükûmetinden tehcirleri durdurmasını defalarca istedi. Osmanlı talepleri defalarca reddedildi.
Osmanlı'da
Osmanlı arşivleri, 1879'da yaklaşık 1 milyon Kafkas göçmeninin Osmanlı İmparatorluğu'na girdiğini ve bunların yaklaşık yarısının kıyılarda hastalıklar nedeniyle öldüğünü gösteriyor. Osmanlı topraklarına sürgün edilen Çerkesler ağır bedeller ödediler. Başlangıçta okullara ve camilere yerleştirildiler ya da yerleşinceye kadar mağaralarda yaşamak zorunda kaldılar. Osmanlı yetkilileri, Çerkes yerleşimcilere düzenli su kaynaklarına ve tahıl tarlalarına yakın araziler tahsis etti. Çok sayıda kişi yeni evlerine giderken hastalıktan ve kötü koşullardan öldü. Osmanlı'ya gönderilen Çerkesler, Balkanlar, Anadolu ve Arabistan başta olmak üzere imparatorluğun her bölgesine yerleştirildi.
Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Çerkesler çoğunlukla kendi içlerine kapandılar ve ayrı kimliklerini korudular. Hiçbir dış etkiye müsamaha göstermeyecekleri kendi mahkemeleri vardı.
Romanya'da Çerkesler ve bölgenin Hristiyan nüfusu arasındaki gerilim yüksekti. Çerkesler kazançlarının bir kısmını Osmanlı yetkililerine verirlerdi. Paşa Sarayı (şimdi Tulça Sanat Müzesi) ve Tulça Aziziye Camii, Çerkeslerden gelen fonlarla inşa edildi. Bulgaristan'da ise Çerkesler, "Ruslara çok benzedikleri" için Bulgarlarla anlaşamadılar. Çerkesler her zaman Bulgar isyancılara karşı Osmanlı kuvvetlerinin yanında yer aldığı için sık sık çatışmalar oluyordu. 93 harbinin ardından Çerkesler Avrupa devletleri tarafından "Müslüman tehdidi" olarak görüldü ve sürgün edilmeleri istendi. Çerkesler Bulgaristan'dan ve Balkanların diğer bölgelerinden sürülerek Ürdün, İsrail, Suriye ve Türkiye gibi yeni topraklara yerleştirdi.
Çerkeslerin yerleştiği Arap bölgelerinde Bedevi Araplar Çerkeslere çok olumsuz baktılar. Çerkesler haraç vermeyi reddettiler ve Bedevi liderler Çerkesleri gördükleri yerde öldürmenin helal olduğunu ilan ettiler. Araplar, Çerkes kültüründe kadının özgürlüğü karşısında şaşkına dönmüşler ve Çerkesleri münafık ilan etmişlerdi. Özellikle Filistin'de Çerkes köyleri sık sık Arapların saldırısına uğradı. Bedevi silahlarının ve hareket kabiliyetinin üstünlüğüne rağmen Çerkesler mevzilerini ve nüfuslarını korudular. Daha sonra Ürdün'deki Çerkesler, modern Amman'ın kuruluşuna damgasını vurdu.
Osmanlı'da Çerkes rönesansı
Sonraki nesil, Osmanlı İmparatorluğu'na hızla uyum sağladı. Çerkes aydınları, imparatorluğun yıkılışına kadar Osmanlı devletinde yüksek mevkilerle aktif rol aldılar. Başta Eşref Kuşçubaşı olmak üzere Çerkesler Teşkilat-ı Mahsusa, Hamidiye Alayları, İttihad-ı Terakki gibi nüfuzlu oluşumlarda önemli roller oynadılar. Osmanlı topraklarındaki Çerkesler, birincil bir Osmanlı-Müslüman kimliğini sürdürdüler ama aynı zamanda Çerkes kimliklerini de benimsediler. Osmanlı İmparatorluğu'nda Jön Türk Devrimi'nden sonra Çerkes milliyetçiliği faaliyetleri başladı. Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti, Çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti gibi kuruluşlar Çerkes dilinde dergiler çıkardılar ve Çerkes okulları açtılar. Bu okullar Latin alfabesi ile kız-erkek karışık eğitim vermekteydi. Şimalî Kafkas Cemiyeti ve Kafkas İstiklâl Komitesi gibi bazı örgütler daha az kültürel ve daha politikti. Her ikisi de Çerkesya'nın bağımsızlığını hedefliyordu ve İttihat ve Terakki tarafından destekleniyordu.
Günümüzde Çerkes Milliyetçiliği
Modern hareketin yükselişi
Modern Çerkes milliyetçiliği başlangıçta glasnost ve perestroyka dönemlerinde yükselmeye başladı ve 1990'ların başında zirveye ulaştı. Çerkes milliyetçileri yetkililer üzerinde ısrarlı bir baskı uyguladılar ve taleplerinin çoğu bölgesel yetkililer tarafından kabul edilmek zorunda kaldı.
Vladimir Putin başkan olduğunda Çerkes özerkliği defalarca hedef alındı. Dünya Çerkes Birliği ele geçirildi ve Rus yanlısı bir kukla örgüte dönüştürüldü. Karşı çıkan üyeler hapis ve suikastlerle siyasi arenadan uzaklaştırıldı. 2000 yılının sonunda çok az sayıda bağımsız milliyetçi örgüt vardı. Ancak 2010'larda Çerkes milliyetçiliği, Qbaade Muharebesi'nin yapıldığı ve Çerkes sürgünü'nün başlatıldığı yer olan Soçi'de deüzenlenen 2014 Soçi Olimpiyatları'ndan sonra bir rönesans geçirdi.
Bu arada diasporada kültürel bir uyanış yaşandı. Kafkasya ile temaslar kuruldu ve diaspora içinde Çerkes kimliğini güçlendirmek için birçok kurum kuruldu. Çerkes milliyetçiliği artık genç Çerkesler arasında neredeyse evrensel olarak popüler. Mevcut Çerkes aktivistlerin büyük çoğunluğu yeni ve bazı istisnalar dışında genellikle 18 ile 28 yaşları arasında.
Çoğu Çerkes bağımsız bir Çerkesya'yı uygun görse de, Çerkesov gibi bazı Çerkes milliyetçileri, Rusya federasyonundan çekilmenin şart olmadığını ve Rusya içinde birleşik bir Çerkesya'nın yeterince iyi olduğunu öne sürüyorlar. Çerkesler ile Karaçay-Balkarların aynı cumhuriyeti paylaşmak zorunda kaldıkları Karaçay-Çerkesya ve Kabardey-Balkarya cumhuriyetlerini yeniden organize etme ve onları Kabardey ve Karaçay-Balkarya olarak ayırma hareketi Çerkesler ve Karaçaylar arasında popüler.
Kafkasya'da
Adigey Cumhuriyeti
Çerkes örgütlerinin faaliyetlerine karşı koymak ve Çerkeslerin herhangi bir pozisyona sahip olmalarını engellemek için 1991 yılında Nina Konovaleva ve Boris Karatayev liderliğindeki kendisine "Slavlar Birliği" adını veren bir Neo-Nazi örgütü kuruldu. Birincil hedefleri "Rusları sözde Çerkesya'daki Çerkes kontrolünden korumak" olan örgüt Çerkeslere karşı saldırılar düzenledi. 1991'de Slavlar Birliği, Adigey Cumhuriyeti'nin kurulmasına aktif olarak karşı çıktı ve bölgenin bunun yerine Krasnodar Krayı'nın bir parçası olması gerektiğini destekledi. "Vahşi dağlıların bir cumhuriyete ihtiyacı olmadığını" savundular. Slavlar Birliği, Adigey'in özerkliğini "dış güçlerin Büyük Çerkesya devletini kurmaya ve Rusları yok etmeye yönelik tehlikeli planının" bir parçası olarak nitelendirdi. Grup, "Rusların üstün statülerini korumaları" için üç Çerkes cumhuriyetinin komşu Rus krailerine tamamen ve tamamen kaldırılması çağrısında bulundu.
Adigey'de Ağustos 2009'da Çerkesler tarafından Rus Ortodoks haçlarının dağlardan atıldığı bir dizi protesto düzenlendi. Bunlar, Çerkesler tarafından baskı ve sömürgeleştirmenin sembolleri olarak görülen Slavlar Birliği ve Rus Ortodoks Kilisesi'ne karşı sembolik gösterilerdi. Moskova'nın Adigey'deki Slavlara kolaylık sağlaması da Çerkesler arasında hoşnutsuzluğa neden oldu. Temmuz 2023'te Çerkesler "General Zass" isimli enerji içeceğinin üretimine tepki gösterdiler.
Karaçay-Çerkesya
Kasım 2009'da, Çerkesleri çok ağır bir şekilde aşağılayan bir haber makalesine yanıt olarak Çerkes aktivistler, "Karaçay-Çerkes'teki Rus hükümetinin ve Rus halkının cehaletine" karşı bir kitlesel protesto programı düzenlediler. Ancak hükûmet, grip virüsünü "tehdit" olarak göstererek toplantıyı iptal etti. Ancak Çerkes gençlik hareketinin lideri Timur Jujuev bunu şu sözlerle eleştirdi:
Tüm alışveriş merkezleri düzenli olarak çalışmaya devam ediyor, peki acil durum nerede? Tıbbi maske takmamız gerekse bile ve devletten ruhsatımız olmasa da protestoyu organize edeceğiz. Bu bir veya iki kişinin iradesi değildir; bu bir ulusun iradesidir ve ne düşündüğümüzü söyleme hakkımız var.
Üç cumhuriyette de Çerkesler ve Çerkes olmayanlar arasında hızlı bir gerilim tırmanışı oldu. Adigey'de Ruslar Adigey'in yok edilmesini talep ederken, Karaçaylar Çerkes memurları sabote ederek Çerkesleri görevden uzaklaştırma stratejisini benimsedi. Dahası, son otuz yıldır, Sovyet ve ardından Rus yetkililer, "Ruslara olan bağlılıkları" nedeniyle her zaman Karaçayları atadığından, hiçbir Çerkes cumhuriyette en yüksek mevkiye sahip olmadı. Ayrıca Karaçay ve Çerkes tarihçileri arasında çeşitli tarihi konularda çok sayıda çatışma yaşandı. En skandal olaylardan biri, Karaçay tarihçilerinin Elbruz Dağı'na tırmanan kişinin (Çerkesçe'de Khaşar Çiler, Karaçayca'da Hilar Hakirov) Nalçik'li bir Çerkes değil, gizlice bir Karaçay olduğunu iddia etmesiyle yaşandı. Ekip arkadaşlarının ifadeleri Çerkes olduğunu söylediği için daha önce Çerkes olduğu kesin olarak kabul ediliyordu. 20 Kasım'da Çerkessk'te "büyük Karaçay kahramanı" Hakilov'u öven bir afiş Çerkes failler tarafından yakıldı.
Başka bir protesto, yerel Express-Post gazetesinin bir Çerkes köyü olan Besleney'in düzinelerce Yahudi çocuğu Nazilerden kurtardığı gerçeğini yalanlaması üzerine Karaçay-Çerkes'teki Çerkesler tarafından başlatıldı.
Kabardey-Balkarya
Kabardey-Balkarya'da Çerkes grupları Karaçay-Çerkesya'daki protestolarla aynı zamana denk gelecek şekilde protestolar örgütlediler. Yaklaşık 3000 kişi katıldı. Yaklaşık 3000 kişi katıldı. Nalçik şehrinin küçük nüfusu ve cumhuriyetin Çerkes nüfusunun küçük nüfusu düşünüldüğünde bu çok büyük bir rakam olarak görülüyor. Çerkes hareketinin liderlerinden İbrahim Yaganov internette bir video yayınladı. Videoda Çerkes bayrağı altında duruyor, tüm Çerkes gençlerini haklarını ve tarihi topraklarını sahiplenmek için uyanmaya çağırıyordu. "Önce soykırıma uğradık. Sonra siyasi faaliyetlerimizden dolayı sürekli izlendik, takip edildik, şantaj yapıldı. Ama artık kaybedemeyiz çünkü zaten her şeyimizi kaybettik" dedi.
Jelyabi Kalmykov'a göre, Cumhuriyetteki açık Çerkes çoğunluğa rağmen, KBR parlamentosu 'Toprak ve toprak üzerine' yasa tasarısını onayladıktan sonra, KBR'de yaşayan her Balkar, sırasıyla 10.6 hektar arazi alırken, her bir Çerkes'e sadece 1.6 hektar arazi verildi". Kabardey-Balkar'daki Çerkes Kongresi'nin lideri Ruslan Keshev, "Hükümet bizi dinlemezse harekete geçmeye hazırız. Sahip olduğumuz tek vatan burası" şeklinde açıklama yaptı.
29 Aralık 2010'da, önde gelen bir Çerkes milliyetçisi ve etnograf Arsen Tsipinov suikaste uğradı. Haziran 2019'da Çerkes milliyetçisi Martin Kochesoko, Rus hükûmeti tarafından ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Dünyanın dört bir yanındaki Çerkes milliyetçileri Rus hükûmetine baskı yaptıktan sonra sonra cezası hafifletildi ve Kochesoko ev hapsine alındı, ardından tamamen affedildi.
25 Eylül 2022'de Nalçik'teki Çerkesler, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini protesto etti. Bir gün sonra Nartkala'da protesto ettiler. Kendi örgütlerine başkanlık eden beş Çerkes milliyetçisi Valery Khazhukov, Marks Shakhmurov, Aslan Beshto, Alik Shashev ve Timur Alo, seferberliği durdurmak için Çerkes cumhuriyetlerinin liderlerine 1250 kelimelik bir mektup gönderdiler.
Soçi ve Kafkasya'nın diğer kısımları
Temmuz 2020'de Soçi’ye yakın Adler’de inşa edilen ve Çerkes soykırımında rol oynayan liderleri yücelten anıtın Habzeci Çerkesler tarafından yıkılmasından rahatsız olan Rusya Devlet televizyonu sunucusu Mikhail Leontiev, programında konuyu yorumlarken Çerkesler hakkında hakaret ve aşağılama içeren ve yeni bir Çerkes katliamını öne süren ifadeler kullandı, "Evet beyler iki seçeneğiniz var. Birincisi ya size tolerans gösteriyoruz ve yerelleştiriyoruz; ya da sizi yok ediyoruz... Size bir çizgi çizildi ve bu çizginin ötesine geçmeyin denildi. Burada kalacaksınız! Tolere edildiğiniz için, varlığınızı devam ettirdiğiniz için mutlu olun!" dedi. Rusya devlet şirketleri Gazprom ve Rumsfelt’in yöneticileri ve çeşitli siyasetçiler kaldırılan anıt üzerinden Çerkeslere ağır hakaretler içeren açıklamalar yaptı. Rus teknoloji tasarımcısı Artemy Lebedev Çerkeslere yönelik ağır hakaretler ve yeni soykırım imalarının bulunduğu açıklamalarda bulundu. Hemen ardından Lebedev’e Rusya’da üst düzey nişanlardan olan “Vatan Liyakat Nişanı” verilmesi bu kişilerin devlet tarafından korunduğu şüphesini uyandırdı.
Kaynakça
- ^ a b Fatima Tlisova. . Georgiandaily.net, through Adyga NatPress. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. []
- ^ Kazemzadeh, Hamed (2018). (PDF) (Tez). Uniwersytet Warszawski. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024.
- ^ a b "Çerkes milliyetçiliği nedir?". Ajans Kafkas. 15 Mart 2011. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.
- ^ a b "Moscow Faces Increased Difficulties in Countering Circassian National Movement". Jamestown (İngilizce). 21 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ekim 2023.
- ^ a b c "Russia Blocks Circassians Return to Their Homeland". Jamestown (İngilizce). Erişim tarihi: 8 Ekim 2023.
- ^ a b "War in Ukraine Has Changed Circassian Movement, and Moscow Is Worried". Jamestown (İngilizce). 21 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ekim 2023.
- ^ Kazemzadeh, Hamed (2018). (PDF) (Tez). Uniwersytet Warszawski. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024.
- ^ Kazemzadeh, Hamed (2018). (PDF) (Tez). Uniwersytet Warszawski. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024.
- ^ Kazemzadeh, Hamed (2018). (PDF) (Tez). Uniwersytet Warszawski. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024.
- ^ Kazemzadeh, Hamed (2018). (PDF) (Tez). Uniwersytet Warszawski. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024.
- ^ Bozkurt, Abdullah (16 Ağustos 2023). . nordicmonitor.com (İngilizce). Nordic Monitor. 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023.
- ^ Kazemzadeh, Hamed (2018). (PDF) (Tez). Uniwersytet Warszawski. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024.
- ^ a b Richmond, Walter (9 Nisan 2013). The Circassian Genocide. . ISBN . 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
- ^ Capobianco, Michael (13 Ekim 2012). . Caucasus Forum. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c İsmail Hakkı Berkok (1958). Tarihte Kafkasya. İstanbul Matbaası. 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2023.
- ^ James Stanislaus Bell (1840). Journal of a Residence in Circassia: During the Years 1837, 1838 and 1839 (İngilizce). 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2023.
- ^ Khoon 2015, ss. 76–77.
- ^ a b Ruslan, Yemij (August 2011). Soçi Meclisi ve Çar II. Aleksandr ile Buluşma. 12 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Bashqawi, Adel (2017). "The Circassian Flag, the Homeland, the Circassian Identity". Circassia: Born to Be Free. ISBN . Erişim tarihi: 10 Haziran 2019.
- ^ Richmond Defeat and Deportation 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . University of Southern California, 1994
- ^ Richmond 2013, s. 76.
- ^ Grassi 2018.
- ^ Фадеев А.В. Указ. соч.
- ^ Фадеев А.В. Убыхи в освободительном движении на Западном Кавказе //Исторический сборник. – М.; Л., 1935. – № 4.
- ^ Блиев М.М., Дегоев В.В. Кавказская война. – М., 1994.
- ^ Rosser-Owen 2007, s. 46.
- ^ Rosser-Owen 2007, s. 46: "With the Highland Clearances still fresh in the minds of many, the Circassian issue seems to have generated particular sympathy in Scotland. One frustrated letter sent in to The Scotsman reflects this sentiment: 'The Scotchmen whose ancestors fought and bled for their national liberty over and over, are they to meet and talk and do nothing at the call of both freedom and humanity, or instead of being first, to be last? If they are, they are unworthy of the blessings they themselves enjoy ... why not call a public meeting, and appoint a committee to receive contributions?
- ^ Richmond 2013, s. 33.
- ^ Rosser-Owen 2007, ss. 47–49.
- ^ The First ‘Circassian Exodus’ to the Ottoman Empire (1858-1867), and the Ottoman Response, Based on the Accounts of Contemporary British Observers. 2007.
- ^ On Horseback Through Asia Minor. 2007.
- ^ Enclosed in Despatch No.3 From Sir Henry Bulwer to Earl Russell, Constantinople, April 12, 1864 (FO 881/1259)
- ^ Levene, Mark; Roberts, Penny (1999). The Massacre in History. Berghahn Books. s. 151. ISBN . 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
- ^ O'Flynn, Thomas (2017). The Western Christian Presence in the Russias and Qājār Persia, c.1760–c.1870. BRILL. s. 367. ISBN . 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
- ^ Jones, Adam (2016). Genocide: A Comprehensive Introduction. Taylor & Francis. s. 110. ISBN .
- ^ King 2008.
- ^ Rosser-Owen 2007, s. 24.
- ^ Richmond 2013, s. 88.
- ^ (1840). Russland und die Tscherkessen [Russia and the Circassians] (Almanca).
- ^ Rogan 1999, s. 73.
- ^ Richmond 2013, s. 118
- ^ Tița, Diana (16 Eylül 2018). "Povestea dramatică a cerchezilor din Dobrogea". Historia (Rumence). 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
- ^ Parlog, Nicu (2 Aralık 2012). "Cerchezii: misterioasa națiune pe ale cărei pământuri se desfășoară Olimpiada de la Soci". Descoperă.ro (Rumence). 6 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
- ^ Isla, Rosser-Owen. "The First Circassian Exodus to the Ottoman Empire (1858-1867), and the Ottoman Response, based on the accounts of Contemporary British Observers" (PDF). Circassianworld. 25 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ Bulgaristan Çerkezleri
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı,“Tersane Konferansının Mukarreratı Hakkında Şûra Mazbatası”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, VI/9 (1954), s. 125., Dipnot: 2.
- ^ Hacısalihoğlu, Mehmet. Kafkasya'da Rus Kolonizasyonu, Savaş ve Sürgün (PDF). Yıldız Teknik Üniversitesi. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
- ^ BOA, HR. SYS. 1219/5, lef 28, p. 4
- ^ Rogan 1999, ss. 74–76.
- ^ Hamed-Troyansky 2017, ss. 608–610.
- ^ Bozkurt, Mehmet (2016). "Teşkilat-ı Mahsusa'da ünlü Çerkesler". 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
- ^ Besleney, Zeynel Abidin: The Circassian Diaspora in Turkey. Political History, New York 2014, pp. 58-60.
- ^ Üre, Pınar. Circassian nationalism.
- ^ Bella Ksalova (22 Ocak 2010). . Caucasian Knot. 30 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2010.
- ^ Paul Goble (25 Ocak 2010). . Window on Eurasia. 28 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2010.
- ^ a b c d Besleney, Zeynel. . 20 July 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 April 2010.
- ^ . Adygei NatPress. 29 Kasım 2009. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2010. []
- ^ "What is there in the ICA’s Dossier" published in the Russian Language bulletin of the Union of Slavs, Za Kubanye in Adygeya in its October 2000 edition, No: 21
- ^ . 7 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 April 2010.
- ^ . Eurasia Daily Monitor Volume: 6 Issue: 162. The Jamestown Foundation. 21 Ağustos 2009. 20 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2009.
- ^ Fatima Tlisova (1 Ağustos 2008). . The Jamestown Foundation. 20 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2009.
- ^ World, Abkhaz (18 Temmuz 2023). . Abkhaz World | History, Culture & Politics of Abkhazia (İngilizce). 18 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2023.
- ^ . 18 Temmuz 2023. 18 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2023.
- ^ a b c d e f g h i j Fatima Tlisova (25 Kasım 2009). . Eurasia Daily Monitor Volume: 6 Issue: 218. The Jamestown Foundation. 20 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2010.
- ^ http://www.09biz.ru 18 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 19 November
- ^ http://www.kavkaz-uzel.ru 14 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 19 November
- ^ NTR local television channel, 12 November
- ^ "Cherkessk", 21 November
- ^ . Adygea NatPress. 10 Kasım 2009. 17 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2010.
- ^ Central Asia-Caucasus Analyst 7 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Vol. 3, no. 4. 21-03-2011. p. 4
- ^ North Caucasus Insurgency Admits Killing Circassian Ethnographer 21 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Caucasus Report, 2010. Retrieved 24-09-2012.
- ^ Valery Dzutsev. High-profile Murders in Kabardino-Balkaria Underscore the Government’s Inability to Control Situation in the Republic 7 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Eurasia Daily Monitor, volume 8, issue 1, 2011. Retrieved 24-09-2012.
- ^ "Circassian activist Martin Kochesoko arrested in Kabardino-Balkaria". . 12 Haziran 2019. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ "MARTİN KOCHESOKO'YA HEMEN ŞİMDİ ÖZGÜRLÜK!". Kayserikafder. 2019. []
- ^ . Jineps Gazetesi. 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Eskafder, resmi açıklama. 2019. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . BBC News Русская служба (Rusça). 25 Eylül 2022. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2023.
- ^ . RFE/RL (Rusça). 26 Eylül 2022. 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2023.
- ^ . www.kasparov.ru (Rusça). 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2022.
- ^ (İngilizce). 21 Ekim 2022. 22 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2023.
- ^ "Circassian Protest Plays Key Role in Killing Putin's Mobilization Program". Jamestown (İngilizce). 30 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Temmuz 2023.
- ^ Zapravakbr.ru, October 15
- ^ . 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Артемий Лебедев набросился на обиженного Чичваркина из-за "колхозного" сайта". lenta.ru. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2018.
- ^ "Артемий Лебедев надеется, что Украина избавится от позорной власти". РИА Новости (Rusça). 2017. 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2018.
- ^ ntv.ru. "Артемию Лебедеву запретили въезд на Украину". NTV.RU (İngilizce). 4 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2018.
- ^ "Soykırım çağrısı yaptı, liyakat nişanı aldı". 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cerkes milliyetciligi Adigece Adyge lepkypse Rusca Cherkesskij nacionalizm veya Cerkes milli hareketi dunya capinda Cerkesler arasinda Cerkes kulturunu muhafaza etme Cerkes dilini koruma Rusya tarafindan islenen Cerkes Soykirimi hakkinda farkindalik yayma Cerkesya ya geri donme ve orada bagimsiz bir devlet kurma hareketidir Bazi Cerkes milliyetcileri Adigece ve Kabardeyce ayrimini yok ederek tek standart Cerkes diyalektinde birlesmeyi de hedeflemektedir Urdun Cerkes dernegi 1958Cerkesler Cerkes Soykirimi anma gununde yuruyus yapiyorTarihiOrtaya cikisi 17 Temmuz O S 1763 te Rus kuvvetleri Dogu Cerkesya daki Mezdeug gunumuz Mozdok kasabasina girerek orayi bir Rus kalesine donusturdu Boylece Rus Cerkes Savasi basladi Savas sirasinda Rus Imparatorlugu Cerkesya yi bagimsiz bir bolge olarak tanimadi Bolge hicbir zaman Rus kontrolunde olmamis olmasina ragmen Cerkesler Rus topraginda isyan cikaran bir grup asi olarak goruldu ve Rus generaller Cerkesleri milli isimleriyle degil daglilar haydutlar ve dag pisligi olarak adlandirdi Bu Cerkesler arasinda birligi guclendirdi ve ilk defa Rus Cerkes Savasi sirasinda Cerkesler arasinda tek bir millet olarak birlesme bilinci yayilmaya basladi Ilk defa 1807 de Qalebatiqo Supago ardindan Ismail Berzeg Hawdiqo Mansur Seferbiy Zaneqo 17 ve Gerandiqo Berzeg gibi Cerkes liderler bu birligi guclendirmek icin cabaladi 1830 da Cerkes bayraginin tasariminin standartlasmasi Cerkes birligini kuvvetlendirdi Cerkes bayragi Hawdiqo Mansur un 1840 yilinda yaptigi konusma Cerkes Milliyetciligi nin Rus Cerkes Savasi sirasindaki etkisini gosteriyor Bir cok cesur savascilarimizi kaybettiysek de onlarin yerine koyacak adamlarimiz ve cocuklarimiz vardir En fenasi barut ve kursunumuz olmamasi yuzunden tufeklerimizi kullanamayacak bir hale dusmemizdir Boyle olsa bile elimizde kiliclarimiz ve kamalarimiz varken dusmanlara asla itaat etmeyecegiz Butun dunya bizi terketse ve vatanimizin son noktasina kadar surulsek dahi yine Cerkeslerin neye muktedir olduklari gorulecektir Gerekirse kadin ve cocuklarimizin dusman eline gecmemeleri icin onlari kendi ellerimizle kesecegiz ve onlarin intikamini almak icin muttehiden biz de mahvolacagiz Hawdiqo Mansur Cerkesleri Cerkesya dan uzaklastirma fikri resmi olarak 10 Mayis 1862 tarihinde Car II Aleksandr tarafindan onaylandi Car II Aleksandr in verdigi emir Cerkesleri katletmek yerine surgun etmek olmasina ragmen Rus komutanlar bunun yerine Cerkes nufusunun buyuk bir kisminin katledilmesi fikrini tercih ettiler Bolgede bulunan Britanyali diplomat Sir Pelgrave durumu yok olmalarini izlemek uzucu tek suclari Rus olmamakti seklinde yorumlamisti 1861 yilinda Cerkes entelektuelleri ve askeri liderleri arasindaki bir toplantida tam anlamiyla Avrupai bir meclis kurulmasi gerektigi karari alindi ve 13 Haziran 1861 tarihinde Cerkes Meclisi kuruldu Ilk defa Cerkes Milliyetciligini esas alan bir meclis kurulmustu Meclis baskani ve Cerkesya baskani olarak Gerandiqo Berzeg secildi Tum Cerkesya nin ortak hukumeti bu meclis idi 1862 de Cerkes Meclisi temsilcileri davalarini savunmak icin Britanya daki buyuk sehirlere bir liderler heyeti gondererek Londra Manchester Edinburgh ve Dundee gibi buyuk Ingiliz ve Iskoc sehirlerini ziyaret ettiler Ziyaretler basta Iskoclar olmak uzere Britanyalilar tarafindan destekle karsilandi Politikacilar ve gazeteler Cerkes davasini ele almaya ve Cerkesya yi katliamdan kurtarmak icin mudahale cagrisinda bulunmaya basladilar Ancak bu tur girisimler Ingiliz hukumet politikasini degistirmede basarisiz oldu 9 Nisan 1864 te Cerkesler tarafindan Cerkes Liderlerden Majesteleri Kralice Victoria ya Dilekce imzalandi ve Ingiliz hukumetinden surgune karsi yardim istendi ancak basarisiz olundu 1861 den 1864 e kadar surgunleri gerceklestirme sorumlulugu Yevdokimov a verildi Yevdokimov un tehcir operasyonlari sirasinda olen Cerkeslerin sayisi kesin olarak bilinmemekle birlikte modern tahminler en az 625 000 ile baslamaktadir Bazilari ayrilmayi beklerken kalabaliklar arasinda salgin hastaliklardan oldu Digerleri yoldaki gemiler firtinalar sirasinda battiginda veya kar odakli nakliyecilerin kari en ust duzeye cikarmak icin gemilerini asiri yukledigi durumlar nedeniyle oldu 1864 te Bab i Ali kiyilarinda meydana gelen insani felaket nedeniyle Rus hukumetinden tehcirleri durdurmasini defalarca istedi Osmanli talepleri defalarca reddedildi Osmanli da Osmanli arsivleri 1879 da yaklasik 1 milyon Kafkas gocmeninin Osmanli Imparatorlugu na girdigini ve bunlarin yaklasik yarisinin kiyilarda hastaliklar nedeniyle oldugunu gosteriyor Osmanli topraklarina surgun edilen Cerkesler agir bedeller odediler Baslangicta okullara ve camilere yerlestirildiler ya da yerlesinceye kadar magaralarda yasamak zorunda kaldilar Osmanli yetkilileri Cerkes yerlesimcilere duzenli su kaynaklarina ve tahil tarlalarina yakin araziler tahsis etti Cok sayida kisi yeni evlerine giderken hastaliktan ve kotu kosullardan oldu Osmanli ya gonderilen Cerkesler Balkanlar Anadolu ve Arabistan basta olmak uzere imparatorlugun her bolgesine yerlestirildi Osmanli Imparatorlugu ndaki Cerkesler cogunlukla kendi iclerine kapandilar ve ayri kimliklerini korudular Hicbir dis etkiye musamaha gostermeyecekleri kendi mahkemeleri vardi Romanya da Cerkesler ve bolgenin Hristiyan nufusu arasindaki gerilim yuksekti Cerkesler kazanclarinin bir kismini Osmanli yetkililerine verirlerdi Pasa Sarayi simdi Tulca Sanat Muzesi ve Tulca Aziziye Camii Cerkeslerden gelen fonlarla insa edildi Bulgaristan da ise Cerkesler Ruslara cok benzedikleri icin Bulgarlarla anlasamadilar Cerkesler her zaman Bulgar isyancilara karsi Osmanli kuvvetlerinin yaninda yer aldigi icin sik sik catismalar oluyordu 93 harbinin ardindan Cerkesler Avrupa devletleri tarafindan Musluman tehdidi olarak goruldu ve surgun edilmeleri istendi Cerkesler Bulgaristan dan ve Balkanlarin diger bolgelerinden surulerek Urdun Israil Suriye ve Turkiye gibi yeni topraklara yerlestirdi Cerkeslerin yerlestigi Arap bolgelerinde Bedevi Araplar Cerkeslere cok olumsuz baktilar Cerkesler harac vermeyi reddettiler ve Bedevi liderler Cerkesleri gordukleri yerde oldurmenin helal oldugunu ilan ettiler Araplar Cerkes kulturunde kadinin ozgurlugu karsisinda saskina donmusler ve Cerkesleri munafik ilan etmislerdi Ozellikle Filistin de Cerkes koyleri sik sik Araplarin saldirisina ugradi Bedevi silahlarinin ve hareket kabiliyetinin ustunlugune ragmen Cerkesler mevzilerini ve nufuslarini korudular Daha sonra Urdun deki Cerkesler modern Amman in kurulusuna damgasini vurdu Osmanli da Cerkes ronesansi Sonraki nesil Osmanli Imparatorlugu na hizla uyum sagladi Cerkes aydinlari imparatorlugun yikilisina kadar Osmanli devletinde yuksek mevkilerle aktif rol aldilar Basta Esref Kuscubasi olmak uzere Cerkesler Teskilat i Mahsusa Hamidiye Alaylari Ittihad i Terakki gibi nufuzlu olusumlarda onemli roller oynadilar Osmanli topraklarindaki Cerkesler birincil bir Osmanli Musluman kimligini surdurduler ama ayni zamanda Cerkes kimliklerini de benimsediler Osmanli Imparatorlugu nda Jon Turk Devrimi nden sonra Cerkes milliyetciligi faaliyetleri basladi Cerkes Ittihat ve Teavun Cemiyeti Cerkes Kadinlari Teavun Cemiyeti gibi kuruluslar Cerkes dilinde dergiler cikardilar ve Cerkes okullari actilar Bu okullar Latin alfabesi ile kiz erkek karisik egitim vermekteydi Simali Kafkas Cemiyeti ve Kafkas Istiklal Komitesi gibi bazi orgutler daha az kulturel ve daha politikti Her ikisi de Cerkesya nin bagimsizligini hedefliyordu ve Ittihat ve Terakki tarafindan destekleniyordu Gunumuzde Cerkes MilliyetciligiModern hareketin yukselisi Modern Cerkes milliyetciligi baslangicta glasnost ve perestroyka donemlerinde yukselmeye basladi ve 1990 larin basinda zirveye ulasti Cerkes milliyetcileri yetkililer uzerinde israrli bir baski uyguladilar ve taleplerinin cogu bolgesel yetkililer tarafindan kabul edilmek zorunda kaldi Vladimir Putin baskan oldugunda Cerkes ozerkligi defalarca hedef alindi Dunya Cerkes Birligi ele gecirildi ve Rus yanlisi bir kukla orgute donusturuldu Karsi cikan uyeler hapis ve suikastlerle siyasi arenadan uzaklastirildi 2000 yilinin sonunda cok az sayida bagimsiz milliyetci orgut vardi Ancak 2010 larda Cerkes milliyetciligi Qbaade Muharebesi nin yapildigi ve Cerkes surgunu nun baslatildigi yer olan Soci de deuzenlenen 2014 Soci Olimpiyatlari ndan sonra bir ronesans gecirdi Bu arada diasporada kulturel bir uyanis yasandi Kafkasya ile temaslar kuruldu ve diaspora icinde Cerkes kimligini guclendirmek icin bircok kurum kuruldu Cerkes milliyetciligi artik genc Cerkesler arasinda neredeyse evrensel olarak populer Mevcut Cerkes aktivistlerin buyuk cogunlugu yeni ve bazi istisnalar disinda genellikle 18 ile 28 yaslari arasinda Cogu Cerkes bagimsiz bir Cerkesya yi uygun gorse de Cerkesov gibi bazi Cerkes milliyetcileri Rusya federasyonundan cekilmenin sart olmadigini ve Rusya icinde birlesik bir Cerkesya nin yeterince iyi oldugunu one suruyorlar Cerkesler ile Karacay Balkarlarin ayni cumhuriyeti paylasmak zorunda kaldiklari Karacay Cerkesya ve Kabardey Balkarya cumhuriyetlerini yeniden organize etme ve onlari Kabardey ve Karacay Balkarya olarak ayirma hareketi Cerkesler ve Karacaylar arasinda populer Kafkasya da Adigey Cumhuriyeti Cerkes orgutlerinin faaliyetlerine karsi koymak ve Cerkeslerin herhangi bir pozisyona sahip olmalarini engellemek icin 1991 yilinda Nina Konovaleva ve Boris Karatayev liderligindeki kendisine Slavlar Birligi adini veren bir Neo Nazi orgutu kuruldu Birincil hedefleri Ruslari sozde Cerkesya daki Cerkes kontrolunden korumak olan orgut Cerkeslere karsi saldirilar duzenledi 1991 de Slavlar Birligi Adigey Cumhuriyeti nin kurulmasina aktif olarak karsi cikti ve bolgenin bunun yerine Krasnodar Krayi nin bir parcasi olmasi gerektigini destekledi Vahsi daglilarin bir cumhuriyete ihtiyaci olmadigini savundular Slavlar Birligi Adigey in ozerkligini dis guclerin Buyuk Cerkesya devletini kurmaya ve Ruslari yok etmeye yonelik tehlikeli planinin bir parcasi olarak nitelendirdi Grup Ruslarin ustun statulerini korumalari icin uc Cerkes cumhuriyetinin komsu Rus krailerine tamamen ve tamamen kaldirilmasi cagrisinda bulundu Adigey de Agustos 2009 da Cerkesler tarafindan Rus Ortodoks haclarinin daglardan atildigi bir dizi protesto duzenlendi Bunlar Cerkesler tarafindan baski ve somurgelestirmenin sembolleri olarak gorulen Slavlar Birligi ve Rus Ortodoks Kilisesi ne karsi sembolik gosterilerdi Moskova nin Adigey deki Slavlara kolaylik saglamasi da Cerkesler arasinda hosnutsuzluga neden oldu Temmuz 2023 te Cerkesler General Zass isimli enerji iceceginin uretimine tepki gosterdiler Karacay Cerkesya Kasim 2009 da Cerkesleri cok agir bir sekilde asagilayan bir haber makalesine yanit olarak Cerkes aktivistler Karacay Cerkes teki Rus hukumetinin ve Rus halkinin cehaletine karsi bir kitlesel protesto programi duzenlediler Ancak hukumet grip virusunu tehdit olarak gostererek toplantiyi iptal etti Ancak Cerkes genclik hareketinin lideri Timur Jujuev bunu su sozlerle elestirdi Tum alisveris merkezleri duzenli olarak calismaya devam ediyor peki acil durum nerede Tibbi maske takmamiz gerekse bile ve devletten ruhsatimiz olmasa da protestoyu organize edecegiz Bu bir veya iki kisinin iradesi degildir bu bir ulusun iradesidir ve ne dusundugumuzu soyleme hakkimiz var Uc cumhuriyette de Cerkesler ve Cerkes olmayanlar arasinda hizli bir gerilim tirmanisi oldu Adigey de Ruslar Adigey in yok edilmesini talep ederken Karacaylar Cerkes memurlari sabote ederek Cerkesleri gorevden uzaklastirma stratejisini benimsedi Dahasi son otuz yildir Sovyet ve ardindan Rus yetkililer Ruslara olan bagliliklari nedeniyle her zaman Karacaylari atadigindan hicbir Cerkes cumhuriyette en yuksek mevkiye sahip olmadi Ayrica Karacay ve Cerkes tarihcileri arasinda cesitli tarihi konularda cok sayida catisma yasandi En skandal olaylardan biri Karacay tarihcilerinin Elbruz Dagi na tirmanan kisinin Cerkesce de Khasar Ciler Karacayca da Hilar Hakirov Nalcik li bir Cerkes degil gizlice bir Karacay oldugunu iddia etmesiyle yasandi Ekip arkadaslarinin ifadeleri Cerkes oldugunu soyledigi icin daha once Cerkes oldugu kesin olarak kabul ediliyordu 20 Kasim da Cerkessk te buyuk Karacay kahramani Hakilov u oven bir afis Cerkes failler tarafindan yakildi Baska bir protesto yerel Express Post gazetesinin bir Cerkes koyu olan Besleney in duzinelerce Yahudi cocugu Nazilerden kurtardigi gercegini yalanlamasi uzerine Karacay Cerkes teki Cerkesler tarafindan baslatildi Kabardey Balkarya Kabardey Balkarya da Cerkes gruplari Karacay Cerkesya daki protestolarla ayni zamana denk gelecek sekilde protestolar orgutlediler Yaklasik 3000 kisi katildi Yaklasik 3000 kisi katildi Nalcik sehrinin kucuk nufusu ve cumhuriyetin Cerkes nufusunun kucuk nufusu dusunuldugunde bu cok buyuk bir rakam olarak goruluyor Cerkes hareketinin liderlerinden Ibrahim Yaganov internette bir video yayinladi Videoda Cerkes bayragi altinda duruyor tum Cerkes genclerini haklarini ve tarihi topraklarini sahiplenmek icin uyanmaya cagiriyordu Once soykirima ugradik Sonra siyasi faaliyetlerimizden dolayi surekli izlendik takip edildik santaj yapildi Ama artik kaybedemeyiz cunku zaten her seyimizi kaybettik dedi Jelyabi Kalmykov a gore Cumhuriyetteki acik Cerkes cogunluga ragmen KBR parlamentosu Toprak ve toprak uzerine yasa tasarisini onayladiktan sonra KBR de yasayan her Balkar sirasiyla 10 6 hektar arazi alirken her bir Cerkes e sadece 1 6 hektar arazi verildi Kabardey Balkar daki Cerkes Kongresi nin lideri Ruslan Keshev Hukumet bizi dinlemezse harekete gecmeye haziriz Sahip oldugumuz tek vatan burasi seklinde aciklama yapti 29 Aralik 2010 da onde gelen bir Cerkes milliyetcisi ve etnograf Arsen Tsipinov suikaste ugradi Haziran 2019 da Cerkes milliyetcisi Martin Kochesoko Rus hukumeti tarafindan omur boyu hapis cezasina carptirildi Dunyanin dort bir yanindaki Cerkes milliyetcileri Rus hukumetine baski yaptiktan sonra sonra cezasi hafifletildi ve Kochesoko ev hapsine alindi ardindan tamamen affedildi 25 Eylul 2022 de Nalcik teki Cerkesler Rusya nin Ukrayna yi isgalini protesto etti Bir gun sonra Nartkala da protesto ettiler Kendi orgutlerine baskanlik eden bes Cerkes milliyetcisi Valery Khazhukov Marks Shakhmurov Aslan Beshto Alik Shashev ve Timur Alo seferberligi durdurmak icin Cerkes cumhuriyetlerinin liderlerine 1250 kelimelik bir mektup gonderdiler Soci ve Kafkasya nin diger kisimlari Temmuz 2020 de Soci ye yakin Adler de insa edilen ve Cerkes soykiriminda rol oynayan liderleri yucelten anitin Habzeci Cerkesler tarafindan yikilmasindan rahatsiz olan Rusya Devlet televizyonu sunucusu Mikhail Leontiev programinda konuyu yorumlarken Cerkesler hakkinda hakaret ve asagilama iceren ve yeni bir Cerkes katliamini one suren ifadeler kullandi Evet beyler iki seceneginiz var Birincisi ya size tolerans gosteriyoruz ve yerellestiriyoruz ya da sizi yok ediyoruz Size bir cizgi cizildi ve bu cizginin otesine gecmeyin denildi Burada kalacaksiniz Tolere edildiginiz icin varliginizi devam ettirdiginiz icin mutlu olun dedi Rusya devlet sirketleri Gazprom ve Rumsfelt in yoneticileri ve cesitli siyasetciler kaldirilan anit uzerinden Cerkeslere agir hakaretler iceren aciklamalar yapti Rus teknoloji tasarimcisi Artemy Lebedev Cerkeslere yonelik agir hakaretler ve yeni soykirim imalarinin bulundugu aciklamalarda bulundu Hemen ardindan Lebedev e Rusya da ust duzey nisanlardan olan Vatan Liyakat Nisani verilmesi bu kisilerin devlet tarafindan korundugu suphesini uyandirdi Kaynakca a b Fatima Tlisova Georgiandaily net through Adyga NatPress 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi olu kirik baglanti Kazemzadeh Hamed 2018 PDF Tez Uniwersytet Warszawski 30 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2024 a b Cerkes milliyetciligi nedir Ajans Kafkas 15 Mart 2011 28 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Temmuz 2022 a b Moscow Faces Increased Difficulties in Countering Circassian National Movement Jamestown Ingilizce 21 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Ekim 2023 a b c Russia Blocks Circassians Return to Their Homeland Jamestown Ingilizce Erisim tarihi 8 Ekim 2023 a b War in Ukraine Has Changed Circassian Movement and Moscow Is Worried Jamestown Ingilizce 21 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Ekim 2023 Kazemzadeh Hamed 2018 PDF Tez Uniwersytet Warszawski 30 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2024 Kazemzadeh Hamed 2018 PDF Tez Uniwersytet Warszawski 30 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2024 Kazemzadeh Hamed 2018 PDF Tez Uniwersytet Warszawski 30 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2024 Kazemzadeh Hamed 2018 PDF Tez Uniwersytet Warszawski 30 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2024 Bozkurt Abdullah 16 Agustos 2023 nordicmonitor com Ingilizce Nordic Monitor 15 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Ekim 2023 Kazemzadeh Hamed 2018 PDF Tez Uniwersytet Warszawski 30 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2024 a b Richmond Walter 9 Nisan 2013 The Circassian Genocide ISBN 978 0 8135 6069 4 23 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Nisan 2023 Capobianco Michael 13 Ekim 2012 Caucasus Forum 24 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c Ismail Hakki Berkok 1958 Tarihte Kafkasya Istanbul Matbaasi 12 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2023 James Stanislaus Bell 1840 Journal of a Residence in Circassia During the Years 1837 1838 and 1839 Ingilizce 12 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2023 Khoon 2015 ss 76 77 a b Ruslan Yemij August 2011 Soci Meclisi ve Car II Aleksandr ile Bulusma 12 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bashqawi Adel 2017 The Circassian Flag the Homeland the Circassian Identity Circassia Born to Be Free ISBN 9781543447651 Erisim tarihi 10 Haziran 2019 Richmond Defeat and Deportation 27 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde University of Southern California 1994 Richmond 2013 s 76 Grassi 2018 Fadeev A V Ukaz soch Fadeev A V Ubyhi v osvoboditelnom dvizhenii na Zapadnom Kavkaze Istoricheskij sbornik M L 1935 4 Bliev M M Degoev V V Kavkazskaya vojna M 1994 Rosser Owen 2007 s 46 Rosser Owen 2007 s 46 With the Highland Clearances still fresh in the minds of many the Circassian issue seems to have generated particular sympathy in Scotland One frustrated letter sent in to The Scotsman reflects this sentiment The Scotchmen whose ancestors fought and bled for their national liberty over and over are they to meet and talk and do nothing at the call of both freedom and humanity or instead of being first to be last If they are they are unworthy of the blessings they themselves enjoy why not call a public meeting and appoint a committee to receive contributions Richmond 2013 s 33 Rosser Owen 2007 ss 47 49 The First Circassian Exodus to the Ottoman Empire 1858 1867 and the Ottoman Response Based on the Accounts of Contemporary British Observers 2007 On Horseback Through Asia Minor 2007 Enclosed in Despatch No 3 From Sir Henry Bulwer to Earl Russell Constantinople April 12 1864 FO 881 1259 Levene Mark Roberts Penny 1999 The Massacre in History Berghahn Books s 151 ISBN 978 1 57181 935 2 27 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Nisan 2023 O Flynn Thomas 2017 The Western Christian Presence in the Russias and Qajar Persia c 1760 c 1870 BRILL s 367 ISBN 978 90 04 31354 5 27 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Nisan 2023 Jones Adam 2016 Genocide A Comprehensive Introduction Taylor amp Francis s 110 ISBN 978 1 317 53386 3 King 2008 Rosser Owen 2007 s 24 Richmond 2013 s 88 1840 Russland und die Tscherkessen Russia and the Circassians Almanca Rogan 1999 s 73 Richmond 2013 s 118 Tița Diana 16 Eylul 2018 Povestea dramatică a cerchezilor din Dobrogea Historia Rumence 15 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Nisan 2023 Parlog Nicu 2 Aralik 2012 Cerchezii misterioasa națiune pe ale cărei pămanturi se desfășoară Olimpiada de la Soci Descoperă ro Rumence 6 Subat 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Nisan 2023 Isla Rosser Owen The First Circassian Exodus to the Ottoman Empire 1858 1867 and the Ottoman Response based on the accounts of Contemporary British Observers PDF Circassianworld 25 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan PDF Bulgaristan Cerkezleri Ismail Hakki Uzuncarsili Tersane Konferansinin Mukarrerati Hakkinda Sura Mazbatasi Istanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi Tarih Dergisi VI 9 1954 s 125 Dipnot 2 Hacisalihoglu Mehmet Kafkasya da Rus Kolonizasyonu Savas ve Surgun PDF Yildiz Teknik Universitesi 7 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Nisan 2023 BOA HR SYS 1219 5 lef 28 p 4 Rogan 1999 ss 74 76 Hamed Troyansky 2017 ss 608 610 Bozkurt Mehmet 2016 Teskilat i Mahsusa da unlu Cerkesler 25 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Nisan 2023 Besleney Zeynel Abidin The Circassian Diaspora in Turkey Political History New York 2014 pp 58 60 Ure Pinar Circassian nationalism Bella Ksalova 22 Ocak 2010 Caucasian Knot 30 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2010 Paul Goble 25 Ocak 2010 Window on Eurasia 28 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2010 a b c d Besleney Zeynel 20 July 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 April 2010 Adygei NatPress 29 Kasim 2009 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2010 olu kirik baglanti What is there in the ICA s Dossier published in the Russian Language bulletin of the Union of Slavs Za Kubanye in Adygeya in its October 2000 edition No 21 7 Subat 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 April 2010 Eurasia Daily Monitor Volume 6 Issue 162 The Jamestown Foundation 21 Agustos 2009 20 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Kasim 2009 Fatima Tlisova 1 Agustos 2008 The Jamestown Foundation 20 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Kasim 2009 World Abkhaz 18 Temmuz 2023 Abkhaz World History Culture amp Politics of Abkhazia Ingilizce 18 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2023 18 Temmuz 2023 18 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2023 a b c d e f g h i j Fatima Tlisova 25 Kasim 2009 Eurasia Daily Monitor Volume 6 Issue 218 The Jamestown Foundation 20 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Nisan 2010 http www 09biz ru 18 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 19 November http www kavkaz uzel ru 14 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 19 November NTR local television channel 12 November Cherkessk 21 November Adygea NatPress 10 Kasim 2009 17 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2010 Central Asia Caucasus Analyst 7 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vol 3 no 4 21 03 2011 p 4 North Caucasus Insurgency Admits Killing Circassian Ethnographer 21 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Caucasus Report 2010 Retrieved 24 09 2012 Valery Dzutsev High profile Murders in Kabardino Balkaria Underscore the Government s Inability to Control Situation in the Republic 7 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Eurasia Daily Monitor volume 8 issue 1 2011 Retrieved 24 09 2012 Circassian activist Martin Kochesoko arrested in Kabardino Balkaria 12 Haziran 2019 3 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan MARTIN KOCHESOKO YA HEMEN SIMDI OZGURLUK Kayserikafder 2019 olu kirik baglanti Jineps Gazetesi 2019 16 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Eskafder resmi aciklama 2019 7 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi BBC News Russkaya sluzhba Rusca 25 Eylul 2022 25 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Temmuz 2023 RFE RL Rusca 26 Eylul 2022 26 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Temmuz 2023 www kasparov ru Rusca 26 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Eylul 2022 Ingilizce 21 Ekim 2022 22 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Temmuz 2023 Circassian Protest Plays Key Role in Killing Putin s Mobilization Program Jamestown Ingilizce 30 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Temmuz 2023 Zapravakbr ru October 15 5 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Artemij Lebedev nabrosilsya na obizhennogo Chichvarkina iz za kolhoznogo sajta lenta ru 4 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2018 Artemij Lebedev nadeetsya chto Ukraina izbavitsya ot pozornoj vlasti RIA Novosti Rusca 2017 21 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2018 ntv ru Artemiyu Lebedevu zapretili vezd na Ukrainu NTV RU Ingilizce 4 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2018 Soykirim cagrisi yapti liyakat nisani aldi 7 Mart 2021 tarihinde kaynagindan