Öz sunum(kendini sunma ya da benlik sunumu) bireylerin, etkileşim içinde bulundukları kişilerdeki izlenimlerini kontrol etme çabası olarak tanımlanır. İzlenim yönetimi bazı kaynaklarda öz sunum ile aynı anlamda kullanılmasına rağmen tanım olarak öz sunumu içinde barındıran, daha kapsayıcı bir kavramdır. Kısaca, izlenim yönetimi bireyin bir eşya, grup, olay veya kendisi hakkında başkalarının izlenimini şekillendirme çabası olarak tanımlanmaktadır.
Bireyler, sosyal dünyada belirli bir statüye gelebilmek, hedeflerine ulaşmak, arkadaşlık ilişkisi kurmak, psikolojik iyi hallerini güçlendirmek ya da kabul edilir genel kimlik oluşturmak için sosyal ve toplumsal normlara uygun bir benlik imajı sunmaya çalışırlar. Bireyler içinde bulundukları ortamın niteliğine, etkileşimde bulundukları kişilerin özelliklerine, sosyal rollerine, kendi kişilik özelliklerine ve başkalarının tercih ve inançlarına göre çeşitli öz sunum senaryoları (profilleri) geliştirirler. Bu senaryolar içinde bulunulan durum ve dinleyicilerin özelliklerine göre aktive olur. Örneğin, bireyin yakın arkadaşları ile birlikteyken tutum ve davranışları, iş görüşmesinde takınacağı tutum ve davranışlarından büyük ölçüde farklıdır. Bireylerin kendini sunmada izledikleri amaca bağlı olarak iki öz sunum türünden bahsedilebilir: Stratejik ve Özgün (Dışavurumcu) Öz Sunum
Stratejik Öz Sunum
Stratejik öz sunum başkalarının bireye dair düşüncelerini belirli bir amaç doğrultusunda bilinçli ve kasıtlı olarak manipüle etme odaklıdır. Jones ve Pittman (1982) bireylerin öz sunumlarında sıklıkla kullandığı beş stratejik teknik sınıflandırmıştır. Bu teknikler kendini yükseltme, sokulganlık (kendini zorla kabul ettirme), gözdağı verme, örneklendirme ve yalvarma olarak belirtilmiştir.
Kendini Yükseltme: Bireyin başarı ve yeteneklerini öne sürerek başkalarını kendi yeterliği konusunda ikna etme girişimi olarak tanımlanmıştır.
Sokulganlık (Kendini zorla kabul ettirme): Bireyin başkalarının kendisinden hoşlanmasını sağlamak için yaptığı girişimlerdir. Etkileşim içinde bulunulan kişiye olumlu şeyler söylemek, espri yapmak bu girişimlere örnek verilebilir.
Gözdağı verme: Bireyin başkaları tarafından tehlikeli ve gücü elinde bulundurma izlenimine ilişkin girişimleridir.
Örneklendirme: Bireyin başkaları tarafından çalışkan, sorumluluk sahibi, fedakâr ve işine bağlı biri olarak görülmeyi sağlayacak girişimleridir.
Yalvarma: Bireyin kendisini güçsüz ve çaresiz göstererek başkalarından merhamet görme ve onların yardımını alma girişimleri olarak gösterilir. Özellikle kendini yükseltme ve sokulganlık sosyal etkileşimin en yaygın hedefleri olarak gösterilebilir. Bu sınıflandırma birçok alanda çalışmalara konu olmuştur. Örneğin, Bolino ve Turnley (1999) bu sınıflandırmadan yola çıkarak özel sektörde kullanılmak üzere izlenim yönetimi ölçeği geliştirmiştir.
Özgün (Dışavurumcu) Öz Sunum
Dışavurumcu (özgün) öz sunum, insanların eylemlerinde kendi benlik kavramlarını kanıtlama ve geçerli kılma çabalarını kapsamaktadır. Bu öz sunum türünde dikkat çeken nokta, bireyin öz kavramına ilişkin önemli gördüğü yönlerini yansıtmasıdır. Benlik kavramına ilişkin özellikler diğer insanlar tarafından tanınıp onaylanmadığı sürece değer taşımaz. Örneğin, bireyin zeki ve yaratıcı olduğunu düşünmesi, başkalarının da onu zeki ve yaratıcı gördüğü sürece anlam kazanacaktır. Kişi bu süreçte davranışlarıyla benliğini doğru sergilediğini düşünse de, az da olsa yüceltilmiş bir benlik kavramı yansıtabilir. Fakat öz sunumlarında bilinçli bir özel izlenim oluşturma çabaları yoktur.
Öz sunumun işlevleri
Sosyal etkileşimi kolaylaştırma
Günlük hayattaki öz sunumun işlevlerine ilk olarak Goffman (1959) değinmiştir. Goffman’a göre öz sunumun en temel işlevi sosyal durumların doğasını açıklamaktır. Günlük hayatta sosyal etkileşimlerin çoğu, roller tarafından yönetilir. Her bireyin farklı ortamlarda sahip olduğu (oynadığı) roller vardır. Bu roller etkili bir şekilde oynandığında sosyal etkileşim sorunsuz bir şekilde devam eder. Örneğin pilotlardan öz güvenli ve ağır başlı olmaları beklenir. Pilotlar yolcuları bu özelliklere sahip olduğuna inandırdığı sürece, yolcular uçakta sakin kalırlar ve düzenli davranırlar. Uçakta pilotun beklenenden farklı bir öz sunum sergilemesi, yolcuların panik olmasına ve sosyal etkileşimin olumsuz sonuçlar doğurmasına sebep olabilir. Goffman'a göre sosyal hayat oldukça iyi yapılandırılmıştır. Bazı durumlarda bu yapılar resmi şekilde oluşturulurken bazı durumlarda ise resmi olmayan, üstü kapalı (örtük) olarak oluşturulurlar. Örneğin, Beyaz Saray'daki resmi yemeklerin katı protokol kuralları içermesi, sosyal hayatın resmi yapılaşmasına örnek verilebilir. Naziklik ya da kibarlık normları ise örtük olarak kavranan ve sosyal hayatı yönlendiren yapılardır. Bu normlar içinde her bireyin sosyal maskelerinin olduğuna değinen Goffman, her bireyin sosyal maskelerini yüceltme ve devam ettirme eğilimi olduğunu belirtmektedir. Bu amaçla bireyler kendilerini farklı sunmayı ya da gerçekte ne hissedip ne düşündüklerini söylememeyi tercih ederler. Örneğin; birey çoğunlukla başkasından aldığı hediyeleri beğendiğini ya da başka birinin yeni saç stilini güzel bulduğunu belirtir. Bu tarz öz sunum davranışlarının temelinde, sosyal karmaşadan kaçınma ve stresi azaltma gibi amaçların olduğu bulunmuştur.
Maddi ve sosyal ödül elde etme
Bireyler maddi ve sosyal ödül kazanma, diğer bir deyişle, maddi ve sosyal cezalardan kaçınmak için başkalarının gözünde özel izlenim yaratmaya çalışırlar. Daha önce de bahsedildiği gibi birey çıkarları doğrultusunda başkalarının kendisini belirli bir şekilde görmesini ister. Örneğin, çalışanlar maddi çıkarları gereği akıllı, yetenekli ve işine bağlı görünürler. İşverenlerinin gözünde bu ideal izlenimi yaratıp sürdürebildikleri ölçüde terfi alırlar. Sosyal ödüller belirli özelliklere sahip olduğumuza ilişkin başkalarını ikna edebilme yeteneğine de bağlıdır. Lider olmak, lider olabilme yeterliliğine sahip olunduğu konusunda başkalarını ikna edebilmeyle ilişkilidir.
Jones (1990), öz sunum stratejilerinin etkileşimde bulunulan kişi (dinleyici ) üzerinde güç elde etme amaçlı olduğunu belirtmiştir. Birey, başkalarının onu nasıl gördüğü üzerinde kontrollü olduğu sürece sosyal etkileşimde gücü elinde bulundurur. Kişi elinde bulundurduğu bu gücü sosyal bir ödül olarak algılar. Fakat stratejik öz sunum tam olarak başkalarını aldatma ya da başkaları tarafından kandırılmak anlamına gelmemektedir. Daha önce bahsedildiği gibi birey kendinde olumlu olarak gördüğü özellikleri samimi bir şekilde başkalarına sunma amaçlı öz sunum gerçekleştirebilir. Gerçeğe uymayan biçimde kendini yanlış tanıtma ve yalan söylemek stratejik öz sunum dışında kalan istisnai durumlardır. Ayrıca öz sunum güç elde etme dışında birçok güdü tarafından yönetilir. Bireyler hem yabancıların olduğu ortamlarda hem de tanıdık durumlarda (arkadaşlar arasında ya da evlilik süresince) bilinçli dikkat ve kontrol gerektirmeyen öz sunum stratejileri uygularlar.
Benliğin yapılandırılması
Başkalarının gözünde belirli bir izlenim yaratma çabası belirli bir kimlik oluşturma amacına dayanmaktadır. Bu tarz öz sunum davranışları daha öznel ve kişisel işleve hizmet eder. Bireyin başkalarını belirli özelliklere sahip olduğu konusunda ikna etmesi, aynı zamanda kendini de buna inandırması anlamına gelmektedir. Özellikle ergenlik döneminde kimlik yaratmak için başlatılan öz yapılandırma süreci, rutin olarak farklı kimliklerin denenmesi ve başkalarının bu kimliklere olan tepkilerinin ölçülmesiyle devam eder. Öz yapılandırma halihazırda oluşturulmuş () doğrulama amacını da içerir. Örneğin, varlıklı bir kişinin kıyafetlerini, kullandığı elektronik eşyaları varlıklı biri olduğunu gösterir şekilde tercih etmesi buna örnek verilebilir.Swann (1990) öz yapılandırmanın bu formunu ’ olarak tanımlamıştır. Ayrıca Schneider (1969)’a göre, bireylerin olumlu öz sunum sergileme eğilimleri öz saygılarını devam ettirme veya yükseltme motivasyonundan da kaynaklanır. Başkalarından övgü, iltifat içerikli geri bildirim alacak şekilde öz sunum sergileyen kişiler, öz saygılarını da korumuş olurlar.
Öz sunum işlevleri birbirinden kavramsal olarak farklı olsa da, üç işlev günlük hayatta eş zamanlı faaliyet göstermektedir. Örneğin hava yolları pilotunun kendinden emin tavrı yolcuları telkin edip başarılı bir uçuşu sağladığı gibi işlerini ve mevkilerini korumalarına da yardımcı olur, hem de kendilerini özgüvenli bireyler olarak görmelerini sağlar.
Öz Sunumda Otomatik ve Kontrollü Bilişsel Süreçler
İnsanların bilişsel kaynakları limitli olduğu için aynı anda birden fazla bilişsel görevi gerçekleştirmeleri zordur. Eğer bir süreç otomatik ise aynı anda ikinci bilişsel görevle uğraşılması, ilk süreci olumsuz yönde etkilemez. Eğer süreç kontrollü ise, ikinci bilişsel kaynak gerektiren görev ilk süreci olumsuz etkiler. Otomatik süreçler rutin durumlarda ortaya çıkma eğilimindedirler. Otomatik süreçler bireyin bilinçli farkındalığının dışında, görece daha az efor gerektiren, otonom (özerk) ve istemsiz olarak tanımlanır.
Diğer davranışlar gibi benlik sunumu da otomatik ve kontrollü bilişsel süreçler içerir. Birey öz sunumlarında hem amaca yönelik otomatikleşen, öğrenilmiş senaryolar kullanır, hem de istemli davranışlar sergiler. Benlik sunumunda otomatiklik, kişi aşina olduğu kişi ve durumlarla karşılaştığında, kendini güvende hissettiği kişilerin yanındayken görülür. Örneğin arkadaşlar arasında ya da evde dinlenirken otomatik öz sunum senaryoları kullanılır.Leary ve arkadaşları (1994) yaptıkları bir çalışmada, üniversite öğrencilerinin aynı cinsiyetten arkadaşları ve tanıdıklarıyla ile beraberken, başkalarının onları nasıl değerlendirdiğiyle ilgili daha az düşündüklerini bulmuştur.
Schlenker ve Pontari (2000)’e göre, birey imajını tehdit edecek, bilinmeyen, aşina olunmayan kişi ve durumlarla karşılaşırsa benlik sunumunun otomatikliği sona erer. Benlik sunum senaryoları bilişsel alarm verirler. Böylece kişinin dikkati sunmak istediği imajına yöneltilmiş olur. Durum ve izleyen kişi önemli ise ve birey ne tür izlenim kazandıracağı konusunda belirsizlik yaşıyorsa öz sunumda kontrollü sürecin hakimiyeti başlar. Örneğin, iş görüşmelerinde ve önemli buluşmalarda birey için iyi bir öz sunum sergilemek oldukça önemlidir. Fakat birey olası sonuçlar hakkında belirsizlik yaşar. Böyle durumlarda birey nasıl davranacağını, neler söyleyeceğini planlayıp tekrarlama eğiliminde olur. Fakat kontrollü benlik sunumu çok yorucu ve efor sarf edici olabilir. Yapılan bir çalışmada bireylerin öz sunumlarının, zorlayıcı ve normlara ters düşen durumlarda (eleştirel birinin karşısında vb) olumsuz yönde etkilediği bulunmuştur. gerektiren davranışlar bireyin öz düzenleme kaynaklarını tüketeceği için daha az kontrollü öz sunum davranışlarına yol açar (çok konuşma ve kibirli görünmek gibi).
Öz sunum ile ilgili bazı araştırmalar
Öz sunum için belirleyici noktalardan biri etkileşimde bulunulan hedef kişidir. Örneğin, bulgular bireylerin öz sunumlarının yabancılara ve arkadaşlarına göre farklılaştığı yönündedir. Çalışmaya göre, birey arkadaşları ile iletişim halindeyken kendini daha özgün sunarken, yabancı birine kendini öz yükseltici şekilde sunar. Buna göre, farklı dinleyicilerin farklı öz sunum stratejilerini aktive ettiği sonucu çıkartılabilir. Sosyal bağlam ile belirli öz sunum stratejilerinin otomatik etkileşimini göstermek için bir çalışmada bir gruba, kendilerini arkadaşlarına öz yükseltici şekilde sunması diğer gruba da arkadaşlarına özgün bir şekilde sunması istenmiştir. Diğer gruba kıyasla, arkadaşlarına kendilerini öz yükseltici şekilde sunan bireyler konuşma içeriğini daha az hatırlamışlardır. Bu da öz sunum stratejisiyle sosyal bağlamın uyuşmadığı durumlarda, bireyin fazla bilişsel kaynak tükettiğini ve öz sunum sürecinin otomatikten kontrollü sürece geçtiğini göstermektedir.
Baldwin ve Holmes (1987) çalışmasında dinleyicilerin fiziksel olarak bulunmadığı ortamda bile (örneğin; gözde canlandırıldığında) bireylerdeki belirli öz sunum stratejilerini etkinleştirdiği bulunmuştur. Üniversite öğrencileri seksi içerikli bir filmi değerlendirirken, bir ebeveynini gözünde canlandırırsa (ebeveynini gözünde canlandırmadan yaptığı değerlendirmeye kıyasla) film için daha olumsuz bir değerlendirmede bulunurlar.
Kadın ve erkeklerin öz sunumları arasındaki farkı anlamaya yönelik çalışmalar da yapılmıştır. Bir meta analitik çalışmada, cinsiyet ile kendini açma arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Kısaca, kadınlar erkeklere kıyasla daha fazla kendilerini açma eğilimindedirler.
Leary ve arkadaşlarının (1994) çalışma bulgularına göre, erkekler yeterlik konusunda kendilerini daha olumlu sunarken, kadınlar sosyal-duygusal özellikler ile kişiler arası ilişkiler bağlamında kendilerini daha olumlu sunma eğilimindedir.
Başka bir çalışmanın bulgularına göre düşük öz belirleme () düzeyine sahip kişilerin öz sunum stratejilerini daha sık kullandıkları bulunmuştur. Diğer bir deyişle, kontrol odaklı kişiler öz sunum stratejilerine daha fazla başvururken, özerklik (otonom) düzeyleri yüksek olan bireyler öz sunum stratejilerini daha az kullanmışlardır.
Sosyal ağ sitelerinin popülerliğinin artmasıyla Facebook gibi sosyal ağ sitelerinde bireylerin öz sunumlarını araştıran birçok çalışma yapılmıştır. Bir çalışmada günlük hayatta olduğu gibi online ortamda da bireylerin kendilerini daha olumlu, öz yükseltici şekilde sundukları (Facebook’da kilosundan rahatsız olan kişilerin fotoğraflarını keserek paylaşması) bulunmuştur.
Öz sunum biçimlerinde kültürel farklılıkların olduğu gözlenmiştir. Toplulukçu kültürde yaşayan bireyler öz sunumlarında alçak gönüllü olma eğilimindeyken, bireyselci kültürlerde yaşayan bireyler başarılarıyla övünme gibi öz yükseltici davranışlar sergilemektedir.
Başka bir çalışmada ise aynı kültür içinde de farklı kültürel benlik kurgusuna sahip kişilerin öz sunumlarının farklılaştığı ifade edilmiştir. sahip kişiler, daha alçak gönüllü ve sosyal açıdan duyarlı davranma eğilimindeyken, sahip bireyler özerk ve kendine güvenir şekilde öz sunum senaryoları kullanmaktadır.
^abcdefghijBoş kaynak ()Schlenker, B.R. Self-presentation. In M.R. Leary & J.P. Tangney (Eds.), Handbook of self and identity (2nd ed., pp.542-570). New York, NY, US: Guilford Press; US.
^abcSchlenker, B. R. (1980). Impression management: The self-concept, social identity, and interpersonal relationships. Monterey, CA: Brooks/Cole.
^abcLewis, M. A., & Neighbors, C. (2005). Self- Determination and the use of self- presentation strategies. The Journal of Social Psychology, 145(4), 469- 489.
^Bolino, M. C. & Turnley W. H. (1999). Measuring Impression Management in Organizations: A Scale Development Based on the Jones and Pittman Taxonomy. Organizational Research Methods, 2(2), 187- 206.
^Hogg, M. A., & Vaughan, G. M. (2007). Sosyal Psikoloji (İ. Yıldız, & A. Gelmez, Çev.). Ankara: Ütopya Yayınevi. (2005).
^abGoffman, Erving (2009). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu. Metis Yayıncılık.
^abcdef(PDF). University of Washington UW. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2016.
^DePaulo, B. M., Kashy, D. A., Kirkendol, S. E., Wyer, M. M., & Epstein, J. A. (1996). Lying in everyday life. Journal of Personality and Social Psychology, 70, 979- 995.
^Leary M. R. & Kowalski, R. M. (1990). Impression management. Psychological Bulletin, 107(1), 34- 47.
^Bargh, J. A. (1996). Higgins, E. T.; Krunglanski, A. W. (Ed.). Automaticity in Social Psychology. New York: Guilford Press. ss. 169-183.
^Vohs, K. D., Baumeister, R. F., & Ciarocco, N. J. (2005). Self- regulation and self- presentation: Regulatory resource depletion impairs impression management and effortful self presentation depletes regulatory resources. Journal of Personality and Social Psychology, 88, 632–657.
^Tİce, D. M., Butler, J. L., Muraven, M. B., & Stillwell A. M. (1995). When modesty prevails: Differential favorability of self-presentation to friends and strangers. Journal of Personality and Social Psychology, 69(6), 1120- 1138.
^Dindia, K. & Allen, M. (1992). Sex differences in self-disclosure: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 112(1), 106- 124.
^Dominick, J. R. (1999). Why do you think you are? Personal home pagesand self-presentation on the world wide web. Journalism & Mass Communication Quarterly, 76(4), 646- 658.
^Zhao, S., Grasmuck, S., & Martin, J. (2008). Identity construction on Facebook: Digital empowerment in anchored relationships. Computers in Human Behavior, 24, 1816–1836
^Alicke, M. D., & Sedikides, C. (2009). Self enhancement and self- protection: What they are and what they do. European Review of Social Psychology, 20, 1–48.
^Lalwani, A. K., & Shavitt, S. (2009). The “me” I claim to be: Cultural self- construal elicits self presentational goal pursuit. Journal of Personality and Social Psychology, 97, 88–102.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Oz sunum kendini sunma ya da benlik sunumu bireylerin etkilesim icinde bulunduklari kisilerdeki izlenimlerini kontrol etme cabasi olarak tanimlanir Izlenim yonetimi bazi kaynaklarda oz sunum ile ayni anlamda kullanilmasina ragmen tanim olarak oz sunumu icinde barindiran daha kapsayici bir kavramdir Kisaca izlenim yonetimi bireyin bir esya grup olay veya kendisi hakkinda baskalarinin izlenimini sekillendirme cabasi olarak tanimlanmaktadir Oz sunum basta sosyal psikoloji olmak uzere klinik psikoloji gelisim psikolojisi spor psikolojisi endustriyel ve orgut psikolojisi gibi psikolojinin bircok dalinda calisilmakta olan bir kavramdir Ayrica siyaset bilimi pazarlama ve sosyoloji alanlarinda da yaygin olarak ele alinir Ozellikle sosyolog Erving Goffman in Gunluk Hayatta Benligin Sunumu adli kitabi bu kavrami detayli olarak ele alan degerli bir eserdir Oz Sunum TurleriBireyler sosyal dunyada belirli bir statuye gelebilmek hedeflerine ulasmak arkadaslik iliskisi kurmak psikolojik iyi hallerini guclendirmek ya da kabul edilir genel kimlik olusturmak icin sosyal ve toplumsal normlara uygun bir benlik imaji sunmaya calisirlar Bireyler icinde bulunduklari ortamin niteligine etkilesimde bulunduklari kisilerin ozelliklerine sosyal rollerine kendi kisilik ozelliklerine ve baskalarinin tercih ve inanclarina gore cesitli oz sunum senaryolari profilleri gelistirirler Bu senaryolar icinde bulunulan durum ve dinleyicilerin ozelliklerine gore aktive olur Ornegin bireyin yakin arkadaslari ile birlikteyken tutum ve davranislari is gorusmesinde takinacagi tutum ve davranislarindan buyuk olcude farklidir Bireylerin kendini sunmada izledikleri amaca bagli olarak iki oz sunum turunden bahsedilebilir Stratejik ve Ozgun Disavurumcu Oz Sunum Stratejik Oz Sunum Stratejik oz sunum baskalarinin bireye dair dusuncelerini belirli bir amac dogrultusunda bilincli ve kasitli olarak manipule etme odaklidir Jones ve Pittman 1982 bireylerin oz sunumlarinda siklikla kullandigi bes stratejik teknik siniflandirmistir Bu teknikler kendini yukseltme sokulganlik kendini zorla kabul ettirme gozdagi verme orneklendirme ve yalvarma olarak belirtilmistir Kendini Yukseltme Bireyin basari ve yeteneklerini one surerek baskalarini kendi yeterligi konusunda ikna etme girisimi olarak tanimlanmistir Sokulganlik Kendini zorla kabul ettirme Bireyin baskalarinin kendisinden hoslanmasini saglamak icin yaptigi girisimlerdir Etkilesim icinde bulunulan kisiye olumlu seyler soylemek espri yapmak bu girisimlere ornek verilebilir Gozdagi verme Bireyin baskalari tarafindan tehlikeli ve gucu elinde bulundurma izlenimine iliskin girisimleridir Orneklendirme Bireyin baskalari tarafindan caliskan sorumluluk sahibi fedakar ve isine bagli biri olarak gorulmeyi saglayacak girisimleridir Yalvarma Bireyin kendisini gucsuz ve caresiz gostererek baskalarindan merhamet gorme ve onlarin yardimini alma girisimleri olarak gosterilir Ozellikle kendini yukseltme ve sokulganlik sosyal etkilesimin en yaygin hedefleri olarak gosterilebilir Bu siniflandirma bircok alanda calismalara konu olmustur Ornegin Bolino ve Turnley 1999 bu siniflandirmadan yola cikarak ozel sektorde kullanilmak uzere izlenim yonetimi olcegi gelistirmistir Ozgun Disavurumcu Oz Sunum Disavurumcu ozgun oz sunum insanlarin eylemlerinde kendi benlik kavramlarini kanitlama ve gecerli kilma cabalarini kapsamaktadir Bu oz sunum turunde dikkat ceken nokta bireyin oz kavramina iliskin onemli gordugu yonlerini yansitmasidir Benlik kavramina iliskin ozellikler diger insanlar tarafindan taninip onaylanmadigi surece deger tasimaz Ornegin bireyin zeki ve yaratici oldugunu dusunmesi baskalarinin da onu zeki ve yaratici gordugu surece anlam kazanacaktir Kisi bu surecte davranislariyla benligini dogru sergiledigini dusunse de az da olsa yuceltilmis bir benlik kavrami yansitabilir Fakat oz sunumlarinda bilincli bir ozel izlenim olusturma cabalari yoktur Oz sunumun islevleriSosyal etkilesimi kolaylastirma Gunluk hayattaki oz sunumun islevlerine ilk olarak Goffman 1959 deginmistir Goffman a gore oz sunumun en temel islevi sosyal durumlarin dogasini aciklamaktir Gunluk hayatta sosyal etkilesimlerin cogu roller tarafindan yonetilir Her bireyin farkli ortamlarda sahip oldugu oynadigi roller vardir Bu roller etkili bir sekilde oynandiginda sosyal etkilesim sorunsuz bir sekilde devam eder Ornegin pilotlardan oz guvenli ve agir basli olmalari beklenir Pilotlar yolculari bu ozelliklere sahip olduguna inandirdigi surece yolcular ucakta sakin kalirlar ve duzenli davranirlar Ucakta pilotun beklenenden farkli bir oz sunum sergilemesi yolcularin panik olmasina ve sosyal etkilesimin olumsuz sonuclar dogurmasina sebep olabilir Goffman a gore sosyal hayat oldukca iyi yapilandirilmistir Bazi durumlarda bu yapilar resmi sekilde olusturulurken bazi durumlarda ise resmi olmayan ustu kapali ortuk olarak olusturulurlar Ornegin Beyaz Saray daki resmi yemeklerin kati protokol kurallari icermesi sosyal hayatin resmi yapilasmasina ornek verilebilir Naziklik ya da kibarlik normlari ise ortuk olarak kavranan ve sosyal hayati yonlendiren yapilardir Bu normlar icinde her bireyin sosyal maskelerinin olduguna deginen Goffman her bireyin sosyal maskelerini yuceltme ve devam ettirme egilimi oldugunu belirtmektedir Bu amacla bireyler kendilerini farkli sunmayi ya da gercekte ne hissedip ne dusunduklerini soylememeyi tercih ederler Ornegin birey cogunlukla baskasindan aldigi hediyeleri begendigini ya da baska birinin yeni sac stilini guzel buldugunu belirtir Bu tarz oz sunum davranislarinin temelinde sosyal karmasadan kacinma ve stresi azaltma gibi amaclarin oldugu bulunmustur Maddi ve sosyal odul elde etme Bireyler maddi ve sosyal odul kazanma diger bir deyisle maddi ve sosyal cezalardan kacinmak icin baskalarinin gozunde ozel izlenim yaratmaya calisirlar Daha once de bahsedildigi gibi birey cikarlari dogrultusunda baskalarinin kendisini belirli bir sekilde gormesini ister Ornegin calisanlar maddi cikarlari geregi akilli yetenekli ve isine bagli gorunurler Isverenlerinin gozunde bu ideal izlenimi yaratip surdurebildikleri olcude terfi alirlar Sosyal oduller belirli ozelliklere sahip oldugumuza iliskin baskalarini ikna edebilme yetenegine de baglidir Lider olmak lider olabilme yeterliligine sahip olundugu konusunda baskalarini ikna edebilmeyle iliskilidir Jones 1990 oz sunum stratejilerinin etkilesimde bulunulan kisi dinleyici uzerinde guc elde etme amacli oldugunu belirtmistir Birey baskalarinin onu nasil gordugu uzerinde kontrollu oldugu surece sosyal etkilesimde gucu elinde bulundurur Kisi elinde bulundurdugu bu gucu sosyal bir odul olarak algilar Fakat stratejik oz sunum tam olarak baskalarini aldatma ya da baskalari tarafindan kandirilmak anlamina gelmemektedir Daha once bahsedildigi gibi birey kendinde olumlu olarak gordugu ozellikleri samimi bir sekilde baskalarina sunma amacli oz sunum gerceklestirebilir Gercege uymayan bicimde kendini yanlis tanitma ve yalan soylemek stratejik oz sunum disinda kalan istisnai durumlardir Ayrica oz sunum guc elde etme disinda bircok gudu tarafindan yonetilir Bireyler hem yabancilarin oldugu ortamlarda hem de tanidik durumlarda arkadaslar arasinda ya da evlilik suresince bilincli dikkat ve kontrol gerektirmeyen oz sunum stratejileri uygularlar Benligin yapilandirilmasi Baskalarinin gozunde belirli bir izlenim yaratma cabasi belirli bir kimlik olusturma amacina dayanmaktadir Bu tarz oz sunum davranislari daha oznel ve kisisel isleve hizmet eder Bireyin baskalarini belirli ozelliklere sahip oldugu konusunda ikna etmesi ayni zamanda kendini de buna inandirmasi anlamina gelmektedir Ozellikle ergenlik doneminde kimlik yaratmak icin baslatilan oz yapilandirma sureci rutin olarak farkli kimliklerin denenmesi ve baskalarinin bu kimliklere olan tepkilerinin olculmesiyle devam eder Oz yapilandirma halihazirda olusturulmus dogrulama amacini da icerir Ornegin varlikli bir kisinin kiyafetlerini kullandigi elektronik esyalari varlikli biri oldugunu gosterir sekilde tercih etmesi buna ornek verilebilir Swann 1990 oz yapilandirmanin bu formunu olarak tanimlamistir Ayrica Schneider 1969 a gore bireylerin olumlu oz sunum sergileme egilimleri oz saygilarini devam ettirme veya yukseltme motivasyonundan da kaynaklanir Baskalarindan ovgu iltifat icerikli geri bildirim alacak sekilde oz sunum sergileyen kisiler oz saygilarini da korumus olurlar Oz sunum islevleri birbirinden kavramsal olarak farkli olsa da uc islev gunluk hayatta es zamanli faaliyet gostermektedir Ornegin hava yollari pilotunun kendinden emin tavri yolculari telkin edip basarili bir ucusu sagladigi gibi islerini ve mevkilerini korumalarina da yardimci olur hem de kendilerini ozguvenli bireyler olarak gormelerini saglar Oz Sunumda Otomatik ve Kontrollu Bilissel SureclerInsanlarin bilissel kaynaklari limitli oldugu icin ayni anda birden fazla bilissel gorevi gerceklestirmeleri zordur Eger bir surec otomatik ise ayni anda ikinci bilissel gorevle ugrasilmasi ilk sureci olumsuz yonde etkilemez Eger surec kontrollu ise ikinci bilissel kaynak gerektiren gorev ilk sureci olumsuz etkiler Otomatik surecler rutin durumlarda ortaya cikma egilimindedirler Otomatik surecler bireyin bilincli farkindaliginin disinda gorece daha az efor gerektiren otonom ozerk ve istemsiz olarak tanimlanir Diger davranislar gibi benlik sunumu da otomatik ve kontrollu bilissel surecler icerir Birey oz sunumlarinda hem amaca yonelik otomatiklesen ogrenilmis senaryolar kullanir hem de istemli davranislar sergiler Benlik sunumunda otomatiklik kisi asina oldugu kisi ve durumlarla karsilastiginda kendini guvende hissettigi kisilerin yanindayken gorulur Ornegin arkadaslar arasinda ya da evde dinlenirken otomatik oz sunum senaryolari kullanilir Leary ve arkadaslari 1994 yaptiklari bir calismada universite ogrencilerinin ayni cinsiyetten arkadaslari ve tanidiklariyla ile beraberken baskalarinin onlari nasil degerlendirdigiyle ilgili daha az dusunduklerini bulmustur Schlenker ve Pontari 2000 e gore birey imajini tehdit edecek bilinmeyen asina olunmayan kisi ve durumlarla karsilasirsa benlik sunumunun otomatikligi sona erer Benlik sunum senaryolari bilissel alarm verirler Boylece kisinin dikkati sunmak istedigi imajina yoneltilmis olur Durum ve izleyen kisi onemli ise ve birey ne tur izlenim kazandiracagi konusunda belirsizlik yasiyorsa oz sunumda kontrollu surecin hakimiyeti baslar Ornegin is gorusmelerinde ve onemli bulusmalarda birey icin iyi bir oz sunum sergilemek oldukca onemlidir Fakat birey olasi sonuclar hakkinda belirsizlik yasar Boyle durumlarda birey nasil davranacagini neler soyleyecegini planlayip tekrarlama egiliminde olur Fakat kontrollu benlik sunumu cok yorucu ve efor sarf edici olabilir Yapilan bir calismada bireylerin oz sunumlarinin zorlayici ve normlara ters dusen durumlarda elestirel birinin karsisinda vb olumsuz yonde etkiledigi bulunmustur gerektiren davranislar bireyin oz duzenleme kaynaklarini tuketecegi icin daha az kontrollu oz sunum davranislarina yol acar cok konusma ve kibirli gorunmek gibi Oz sunum ile ilgili bazi arastirmalarOz sunum icin belirleyici noktalardan biri etkilesimde bulunulan hedef kisidir Ornegin bulgular bireylerin oz sunumlarinin yabancilara ve arkadaslarina gore farklilastigi yonundedir Calismaya gore birey arkadaslari ile iletisim halindeyken kendini daha ozgun sunarken yabanci birine kendini oz yukseltici sekilde sunar Buna gore farkli dinleyicilerin farkli oz sunum stratejilerini aktive ettigi sonucu cikartilabilir Sosyal baglam ile belirli oz sunum stratejilerinin otomatik etkilesimini gostermek icin bir calismada bir gruba kendilerini arkadaslarina oz yukseltici sekilde sunmasi diger gruba da arkadaslarina ozgun bir sekilde sunmasi istenmistir Diger gruba kiyasla arkadaslarina kendilerini oz yukseltici sekilde sunan bireyler konusma icerigini daha az hatirlamislardir Bu da oz sunum stratejisiyle sosyal baglamin uyusmadigi durumlarda bireyin fazla bilissel kaynak tukettigini ve oz sunum surecinin otomatikten kontrollu surece gectigini gostermektedir Baldwin ve Holmes 1987 calismasinda dinleyicilerin fiziksel olarak bulunmadigi ortamda bile ornegin gozde canlandirildiginda bireylerdeki belirli oz sunum stratejilerini etkinlestirdigi bulunmustur Universite ogrencileri seksi icerikli bir filmi degerlendirirken bir ebeveynini gozunde canlandirirsa ebeveynini gozunde canlandirmadan yaptigi degerlendirmeye kiyasla film icin daha olumsuz bir degerlendirmede bulunurlar Kadin ve erkeklerin oz sunumlari arasindaki farki anlamaya yonelik calismalar da yapilmistir Bir meta analitik calismada cinsiyet ile kendini acma arasinda anlamli bir iliski bulunmustur Kisaca kadinlar erkeklere kiyasla daha fazla kendilerini acma egilimindedirler Leary ve arkadaslarinin 1994 calisma bulgularina gore erkekler yeterlik konusunda kendilerini daha olumlu sunarken kadinlar sosyal duygusal ozellikler ile kisiler arasi iliskiler baglaminda kendilerini daha olumlu sunma egilimindedir Baska bir calismanin bulgularina gore dusuk oz belirleme duzeyine sahip kisilerin oz sunum stratejilerini daha sik kullandiklari bulunmustur Diger bir deyisle kontrol odakli kisiler oz sunum stratejilerine daha fazla basvururken ozerklik otonom duzeyleri yuksek olan bireyler oz sunum stratejilerini daha az kullanmislardir Sosyal ag sitelerinin populerliginin artmasiyla Facebook gibi sosyal ag sitelerinde bireylerin oz sunumlarini arastiran bircok calisma yapilmistir Bir calismada gunluk hayatta oldugu gibi online ortamda da bireylerin kendilerini daha olumlu oz yukseltici sekilde sunduklari Facebook da kilosundan rahatsiz olan kisilerin fotograflarini keserek paylasmasi bulunmustur Oz sunum bicimlerinde kulturel farkliliklarin oldugu gozlenmistir Toplulukcu kulturde yasayan bireyler oz sunumlarinda alcak gonullu olma egilimindeyken bireyselci kulturlerde yasayan bireyler basarilariyla ovunme gibi oz yukseltici davranislar sergilemektedir Baska bir calismada ise ayni kultur icinde de farkli kulturel benlik kurgusuna sahip kisilerin oz sunumlarinin farklilastigi ifade edilmistir sahip kisiler daha alcak gonullu ve sosyal acidan duyarli davranma egilimindeyken sahip bireyler ozerk ve kendine guvenir sekilde oz sunum senaryolari kullanmaktadir Ayrica bakinizBenlik Oz Saygi Ayna Benlik Benlik KurgusuKaynakca a b c d e f g h i j Bos kaynak yardim Schlenker B R Self presentation In M R Leary amp J P Tangney Eds Handbook of self and identity 2nd ed pp 542 570 New York NY US Guilford Press US a b c Schlenker B R 1980 Impression management The self concept social identity and interpersonal relationships Monterey CA Brooks Cole a b c Lewis M A amp Neighbors C 2005 Self Determination and the use of self presentation strategies The Journal of Social Psychology 145 4 469 489 Bolino M C amp Turnley W H 1999 Measuring Impression Management in Organizations A Scale Development Based on the Jones and Pittman Taxonomy Organizational Research Methods 2 2 187 206 Hogg M A amp Vaughan G M 2007 Sosyal Psikoloji I Yildiz amp A Gelmez Cev Ankara Utopya Yayinevi 2005 a b Goffman Erving 2009 Gunluk Yasamda Benligin Sunumu Metis Yayincilik a b c d e f PDF University of Washington UW 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Ocak 2016 DePaulo B M Kashy D A Kirkendol S E Wyer M M amp Epstein J A 1996 Lying in everyday life Journal of Personality and Social Psychology 70 979 995 Leary M R amp Kowalski R M 1990 Impression management Psychological Bulletin 107 1 34 47 Bargh J A 1996 Higgins E T Krunglanski A W Ed Automaticity in Social Psychology New York Guilford Press ss 169 183 Vohs K D Baumeister R F amp Ciarocco N J 2005 Self regulation and self presentation Regulatory resource depletion impairs impression management and effortful self presentation depletes regulatory resources Journal of Personality and Social Psychology 88 632 657 TIce D M Butler J L Muraven M B amp Stillwell A M 1995 When modesty prevails Differential favorability of self presentation to friends and strangers Journal of Personality and Social Psychology 69 6 1120 1138 Dindia K amp Allen M 1992 Sex differences in self disclosure A meta analysis Psychological Bulletin 112 1 106 124 Dominick J R 1999 Why do you think you are Personal home pagesand self presentation on the world wide web Journalism amp Mass Communication Quarterly 76 4 646 658 Zhao S Grasmuck S amp Martin J 2008 Identity construction on Facebook Digital empowerment in anchored relationships Computers in Human Behavior 24 1816 1836 Alicke M D amp Sedikides C 2009 Self enhancement and self protection What they are and what they do European Review of Social Psychology 20 1 48 Lalwani A K amp Shavitt S 2009 The me I claim to be Cultural self construal elicits self presentational goal pursuit Journal of Personality and Social Psychology 97 88 102