Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gnostisizm Antik Mısır hermetizmini, Antik Yunan ezoterizmini, İbrani geleneklerini, Zerdüştçülüğü, bazı Doğu geleneklerini ve dinlerini, Hristiyanlığı eklektik bir tutumla sentezleyen, birçok tarikâtın benimsediği mistik felsefeye verilen genel addır. Daha açık bir ifade ile Gnostisizm, hakikatin bilgisine ilham keşf ve sezgi ile ulaşılacağını savunan mistik bir felsefi düşüncedir.
Gnosis
Terim, eski Yunancadaki “sezgi veya tefekkür yoluyla edinilebilen bilgi” anlamındaki “gnosis” sözcüğünden türetilmiştir. (Gnosis üç bilgi türünden biridir. Diğerleri, öğrenimle öğrenilebilir bilgi “mathesis” ve ancak ıstırap çekerek öğrenilebilen bilgi “pathesis”tir.) Eski Yunan ezoterizmine göre nasıl ıstırap yoluyla ulaşılabilecek bilgiye öğrenim ve sezgi yoluyla ulaşılamazsa, sezgi yoluyla öğrenilebilecek bilgiye (gnosis) de ne ıstırap yoluyla ne öğrenim yoluyla ulaşılabilir. Bu yüzden kimileri gnostisizmi "'sezgi' yoluyla alınan 'bilgiyle kurtuluş öğretisi'" olarak tanımlar.
Gnostisizmin merkezi ve Kilise'nin tutumu
Gnostisizmin ocağı, bu felsefenin oluşumunda muhtemelen büyük rol oynamış değerli el yazmalarının bulunduğu, antik çağın en büyük kütüphanesine sahip olan İskenderiye kentidir. Buradaki okullarda MS. 1 ve 2. yüzyıllarda okutulan gnostisizmi Kilise hep sapkın bir yol olarak görmüş ve göstermiştir. Gnostisizm ise Hristiyan dogmatizmine akılcılık yaklaşımını benimseyerek karşı koymuştur. Örneğin gnostikler İsa’nın Tanrı’nın oğlu olmadığını savunmuş ve çarmıha çakılmadığını ileri sürmüşlerdir. Bununla birlikte, bazı Gnostikler İsa'nın Tanrı'nın bir vücut bulmuş hali olduğuna inanıyordu. Gnostiklere ait el yazmaların kilise tarafından yönlendirilen yıkımlarla (İskenderiye Kütüphanesi'nin yıkımı vs.) yok edilmesinden dolayı gnostikler hakkında 20. yüzyıla dek pek fazla bilgi edinilememişse de, 1902 ile 1948 yılları arasında gnostiklere ait çok sayıda el yazması keşfedilmiş ve bunlar sayesinde gnostisizmin ilkeleri daha iyi anlaşılmış bulunmaktadır.
Gnostisizmin ilkeleri
- Hakikatlere ulaşabilmede dinler yetersizdir.
- Hakiki bilgiler, yani hakikate ait ya da hakikate yakın bilgiler ancak ruhsal ve psişik gelişim yoluyla edinilebilir.
- Ruh ölümsüzdür. Ruh dünya yaşamında bir tür hapishane yaşamı geçirmektedir.
- Gerçek olan, fiziksel dünya yaşamı değil, ruhsal yaşamdır.
- Dünya düalite ilkesinin geçerli olduğu bir gelişim ortamıdır.
- Ruhsal gelişim yolunda en önemli bilgi kaynaklarından biri ruhsal alemden ruhsal irtibatlarla alınabilecek yüksek bilgiler içeren tebliğlerdir ki, bunlar ruhsal bakımdan seçkin insanlara verilir.
Gnostik Kavramlar
Monad
Hippolytus'a göre ilhamını Pisagorculardan alan ve her şeyin kendisinden türediği Bir veya Tanrı'ya verilen isim. Birçok Gnostik sistemde Tanrı, Monad, Bir olarak bilinir. Tanrı, ışık bölgesi olan pleroma'nın yüksek kaynağıdır ve ondan çıkan çeşitli yayılımlara æon'lar adı verilir.
Pleroma
Pleroma (Yunanca πλήρωμα, "doluluk") Tanrı'nın güçlerinin bütünlüğünü ifade eder. Göksel pleroma, ilahi yaşamın merkezidir; dünyamızın "yukarısında" (terim mekansal olarak anlaşılmamalıdır) bir ışık bölgesidir ve aeonlar (ebedi varlıklar) ve bazen de gibi manevi varlıklar tarafından işgal edilir. İsa'nın, insanlığın ilahi kökenlerine ilişkin kayıp bilginin bulunabilmesi için pleromadan gönderildiği kabul edilir. Bu nedenle terim Gnostik kozmolojinin merkezi bir unsurudur.
Südur/Emanasyon
Yüce Işık veya Bilinç bir dizi aşamadan, âlemlerde veya hipostazlardan geçerek daha maddi ve bedenli olarak fizik dünya boyutuna iner (nüzul). Zamanla manevi bilgi ve tefekkür yoluyla adımlarını takip ederek Bir'e (epistrophe) geri dönecektir.
Aeon
Birçok Gnostik sistemde aeonlar, üstün Tanrı'nın veya Monad'ın çeşitli yayılımlarıdır. Bazı Gnostik metinlerde hermafroditik aeon Barbelo ile başlayarak ilk yayılan varlık olan ile çeşitli etkileşimler meydana gelir ve bu da genellikle adı verilen erkek-dişi eşleşmelerinde ardışık aeon çiftlerinin yayılmasıyla sonuçlanır. Bir bütün olarak aeonlar, "ışık bölgesi" olan pleromayı oluşturur. Pleroma'nın en alt bölgeleri karanlığa en yakın olanlardır.
Sofya
Gnostik gelenekte, (Σοφία, Yunanca "bilgelik" anlamına gelen) Sophia adı Tanrı'nın nihai yayılımını ifade eder ve anima mundi veya dünya ruhuyla tanımlanır. Zaman zaman İbranice eşdeğeri ile anılır (bu, Ptolemy'nin Valentinianus gnostik mit versiyonunun bir özelliğidir).
Demiurg
Demiurg terimi, Yunanca dēmiourgos, δημιουργός, kelimenin tam anlamıyla "kamu veya vasıflı işçi" teriminin Latince biçiminden türemiştir. Bu figür aynı zamanda "Yaldabaoth", Samael (Aramice: sæmʻa-ʼel, "kör) olarak da adlandırılır. bazen üstün tanrı hakkında bilgisiz olan, bazen de ona karşı çıkan "Saklas" (Süryanice: sækla, "aptal olan"); dolayısıyla ikinci durumda o da buna uygun olarak kötü niyetlidir. Ona Ahriman, El, Şeytan ve Yahweh gibi isimler de verilir.
Arkonlar
Geç antik çağda Gnostisizmin bazı çeşitleri, Demiurg'un çeşitli hizmetkarlarına atıfta bulunmak için terimini kullanıyordu. Origen'in Contra Celsum'una göre, adı verilen bir mezhep, Iadabaoth veya ile başlayan ve takip eden altı arkonu yaratan yedi arkonun varlığını öne sürüyordu: Iao, Sabaoth, Adonaios, Elaios, Astaphanos ve Horaios. Ialdabaoth'un aslan başı vardı.
Ünlü gnostikler
Gnostisizm’in öncü öğretmenleri arasında 1. ve 2. yüzyıllarda yaşamış Valentin, Simon, Basilide, Carpocrade, Saturnin ve Marcion sayılabilir. Gnostisizm'deki temel kavramlardan biri Demiurgos'tur. Gnostik kaynakların çoğu, gizli bilgi "Gnosis" keşfedilinceye ve aydınlanıncaya kadar, dünyada yeniden doğulacağını belirtmiştir, Gnostik bilgelerin hemen hemen hepsi, reenkarnasyonu kabul eder.
1945 yılından önce Gnostisizm hakkında bilinenler, hacimli bir Gnostik metni olan Pistis Sophia ve ilk yüzyılda kilise babalarının Gnostisizme karşı söylediklerinden ibaretti, 1945 yılında Nag Hammadi yakınlarındaki mağaralarda pek çok antik Gnostik metin bulundu ve Gnostisizme bakış açısı önemli oranda değişti, Elaine Pagels gibi bazı bilim insanları ve Peter Gandy gibi gizem tarihi araştırmacıları, literalist Roma kilisesi kristolojisinin Gnostisizm'den türediğini söylemiştir.
En önemli Gnostik metinleri; Tomas İncili, Yuhanna'nın Gizli Kitabı, Filip İncili ve Pistis Sofya'dır.
Dış bağlantılar
Kaynakça
- Dharma Ansiklopedi, Dharma Yayınları
- Dictionary of Mysticism, Nevill Drury
- Gnosticism, Dina Ripsman Eylon
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gnostisizm Antik Misir hermetizmini Antik Yunan ezoterizmini Ibrani geleneklerini Zerdustculugu bazi Dogu geleneklerini ve dinlerini Hristiyanligi eklektik bir tutumla sentezleyen bircok tarikatin benimsedigi mistik felsefeye verilen genel addir Daha acik bir ifade ile Gnostisizm hakikatin bilgisine ilham kesf ve sezgi ile ulasilacagini savunan mistik bir felsefi dusuncedir GnosisBir gnostik tasindaki arslan yuzlu ilah Fiziksel dunyanin rabbisi egoist ve kotu karakterini temsil eden aslan yuzlu olarak tanimlandi onun isimlerinden biriydi Terim eski Yunancadaki sezgi veya tefekkur yoluyla edinilebilen bilgi anlamindaki gnosis sozcugunden turetilmistir Gnosis uc bilgi turunden biridir Digerleri ogrenimle ogrenilebilir bilgi mathesis ve ancak istirap cekerek ogrenilebilen bilgi pathesis tir Eski Yunan ezoterizmine gore nasil istirap yoluyla ulasilabilecek bilgiye ogrenim ve sezgi yoluyla ulasilamazsa sezgi yoluyla ogrenilebilecek bilgiye gnosis de ne istirap yoluyla ne ogrenim yoluyla ulasilabilir Bu yuzden kimileri gnostisizmi sezgi yoluyla alinan bilgiyle kurtulus ogretisi olarak tanimlar Gnostisizmin merkezi ve Kilise nin tutumuGnostisizmin ocagi bu felsefenin olusumunda muhtemelen buyuk rol oynamis degerli el yazmalarinin bulundugu antik cagin en buyuk kutuphanesine sahip olan Iskenderiye kentidir Buradaki okullarda MS 1 ve 2 yuzyillarda okutulan gnostisizmi Kilise hep sapkin bir yol olarak gormus ve gostermistir Gnostisizm ise Hristiyan dogmatizmine akilcilik yaklasimini benimseyerek karsi koymustur Ornegin gnostikler Isa nin Tanri nin oglu olmadigini savunmus ve carmiha cakilmadigini ileri surmuslerdir Bununla birlikte bazi Gnostikler Isa nin Tanri nin bir vucut bulmus hali olduguna inaniyordu Gnostiklere ait el yazmalarin kilise tarafindan yonlendirilen yikimlarla Iskenderiye Kutuphanesi nin yikimi vs yok edilmesinden dolayi gnostikler hakkinda 20 yuzyila dek pek fazla bilgi edinilememisse de 1902 ile 1948 yillari arasinda gnostiklere ait cok sayida el yazmasi kesfedilmis ve bunlar sayesinde gnostisizmin ilkeleri daha iyi anlasilmis bulunmaktadir Gnostisizmin ilkeleriHakikatlere ulasabilmede dinler yetersizdir Hakiki bilgiler yani hakikate ait ya da hakikate yakin bilgiler ancak ruhsal ve psisik gelisim yoluyla edinilebilir Ruh olumsuzdur Ruh dunya yasaminda bir tur hapishane yasami gecirmektedir Gercek olan fiziksel dunya yasami degil ruhsal yasamdir Dunya dualite ilkesinin gecerli oldugu bir gelisim ortamidir Ruhsal gelisim yolunda en onemli bilgi kaynaklarindan biri ruhsal alemden ruhsal irtibatlarla alinabilecek yuksek bilgiler iceren tebliglerdir ki bunlar ruhsal bakimdan seckin insanlara verilir Gnostik KavramlarMonad Hippolytus a gore ilhamini Pisagorculardan alan ve her seyin kendisinden turedigi Bir veya Tanri ya verilen isim Bircok Gnostik sistemde Tanri Monad Bir olarak bilinir Tanri isik bolgesi olan pleroma nin yuksek kaynagidir ve ondan cikan cesitli yayilimlara aeon lar adi verilir Pleroma Pleroma Yunanca plhrwma doluluk Tanri nin guclerinin butunlugunu ifade eder Goksel pleroma ilahi yasamin merkezidir dunyamizin yukarisinda terim mekansal olarak anlasilmamalidir bir isik bolgesidir ve aeonlar ebedi varliklar ve bazen de gibi manevi varliklar tarafindan isgal edilir Isa nin insanligin ilahi kokenlerine iliskin kayip bilginin bulunabilmesi icin pleromadan gonderildigi kabul edilir Bu nedenle terim Gnostik kozmolojinin merkezi bir unsurudur Sudur Emanasyon Yuce Isik veya Bilinc bir dizi asamadan alemlerde veya hipostazlardan gecerek daha maddi ve bedenli olarak fizik dunya boyutuna iner nuzul Zamanla manevi bilgi ve tefekkur yoluyla adimlarini takip ederek Bir e epistrophe geri donecektir Aeon Bircok Gnostik sistemde aeonlar ustun Tanri nin veya Monad in cesitli yayilimlaridir Bazi Gnostik metinlerde hermafroditik aeon Barbelo ile baslayarak ilk yayilan varlik olan ile cesitli etkilesimler meydana gelir ve bu da genellikle adi verilen erkek disi eslesmelerinde ardisik aeon ciftlerinin yayilmasiyla sonuclanir Bir butun olarak aeonlar isik bolgesi olan pleromayi olusturur Pleroma nin en alt bolgeleri karanliga en yakin olanlardir Sofya Gnostik gelenekte Sofia Yunanca bilgelik anlamina gelen Sophia adi Tanri nin nihai yayilimini ifade eder ve anima mundi veya dunya ruhuyla tanimlanir Zaman zaman Ibranice esdegeri ile anilir bu Ptolemy nin Valentinianus gnostik mit versiyonunun bir ozelligidir Demiurg Demiurg terimi Yunanca demiourgos dhmioyrgos kelimenin tam anlamiyla kamu veya vasifli isci teriminin Latince biciminden turemistir Bu figur ayni zamanda Yaldabaoth Samael Aramice saemʻa ʼel kor olarak da adlandirilir bazen ustun tanri hakkinda bilgisiz olan bazen de ona karsi cikan Saklas Suryanice saekla aptal olan dolayisiyla ikinci durumda o da buna uygun olarak kotu niyetlidir Ona Ahriman El Seytan ve Yahweh gibi isimler de verilir Arkonlar Gec antik cagda Gnostisizmin bazi cesitleri Demiurg un cesitli hizmetkarlarina atifta bulunmak icin terimini kullaniyordu Origen in Contra Celsum una gore adi verilen bir mezhep Iadabaoth veya ile baslayan ve takip eden alti arkonu yaratan yedi arkonun varligini one suruyordu Iao Sabaoth Adonaios Elaios Astaphanos ve Horaios Ialdabaoth un aslan basi vardi Unlu gnostiklerGnostisizm in oncu ogretmenleri arasinda 1 ve 2 yuzyillarda yasamis Valentin Simon Basilide Carpocrade Saturnin ve Marcion sayilabilir Gnostisizm deki temel kavramlardan biri Demiurgos tur Gnostik kaynaklarin cogu gizli bilgi Gnosis kesfedilinceye ve aydinlanincaya kadar dunyada yeniden dogulacagini belirtmistir Gnostik bilgelerin hemen hemen hepsi reenkarnasyonu kabul eder 1945 yilindan once Gnostisizm hakkinda bilinenler hacimli bir Gnostik metni olan Pistis Sophia ve ilk yuzyilda kilise babalarinin Gnostisizme karsi soylediklerinden ibaretti 1945 yilinda Nag Hammadi yakinlarindaki magaralarda pek cok antik Gnostik metin bulundu ve Gnostisizme bakis acisi onemli oranda degisti Elaine Pagels gibi bazi bilim insanlari ve Peter Gandy gibi gizem tarihi arastirmacilari literalist Roma kilisesi kristolojisinin Gnostisizm den turedigini soylemistir En onemli Gnostik metinleri Tomas Incili Yuhanna nin Gizli Kitabi Filip Incili ve Pistis Sofya dir Dis baglantilarKaynakcaDharma Ansiklopedi Dharma Yayinlari Dictionary of Mysticism Nevill Drury Gnosticism Dina Ripsman Eylon