Origenes veya Origen (Yunanca: Ὠριγένης, d. 184/185 - ö. 253/254), İskenderiye'de Hristiyan bir ailede doğmuş ve kendini hadım etmesine bile neden olacak düzeyde münzevi (sofu) bir kişiliğe sahip olmasıyla tanınan ve Patristik felsefenin en önemli temsilcilerinden sayılan bir Kilise Babası'dır.
Origenes | |
---|---|
Doğum | 184/185 İskenderiye |
Ölüm | 253/254 İskenderiye |
Meslek | Teolog, yazar, çevirmen |
Alma mater | Teoloji ve mistik |
Önemli eserler |
|
Hayatı
Babası 201 senesinde şehit edilen Origenes erdemler ve öğrenme konusunda çok erken yaşlarda olgunluğa erişmiştir. Bu olgunluğun izlerini, daha yirmili yaşlarının başında olmasına rağmen katekümenlerin eğitimi konusundaki edindiği şüpheci duruşundan da anlayabilmekteyiz. 230 senesinde Filistin’de rahipliğe kabul edilen Origenes, Hipolit ile tanışacağı Roma’ya kadar birçok yere seyahat etmiştir. Nihayetinde yerleştiği Filistin Kayserya’da kurduğu teoloji okulunda Gregorius Thaumaturgus gibi isimler öğrencisi olarak yer almıştır.
Ölümünden sonra Origenes’in öğretileri şiddetli saldırılara maruz kalmıştır. İmparator I. Justinianus’un emriyle, 543 senesinde Konstantinopolis patrikliği tarafından heretik olmakla suçlanan Origenes, tam olarak insanların ruhunun önceden de var olduğu ancak cennetten düşmenin bir sonucu olarak bu ruhların beden aldığı öğretisinden dolayı suçlanmıştır. Ayrıca, isimli doktrini (Zamanı geldiğinde, iblislerin de Mesih aracılığıyla kurtulacağı inancı) de kınanmış ve Origenes’in suçlanmasına neden olarak gösterilmiştir.
Decius’un Hristiyanlara karşı yürüttüğü zulüm politikası sonucu mahkûm edilen ve işkence gören Origenes bir süre sonra yaşamını yitirmiştir.
Öğretisi
Origenes her şeyden önce Kutsal Kitap'ı inceleyen bir teolog idi. Duyular dünyasının yalnızca daha yüksek düşünceler dünyasını yansıttığı şeklindeki Platoncu görüşün Hristiyanlıkla uyumlu olduğunu fark etti. Öğretisi, Gnostikler’inkine yaklaşan mistik bir öğretidir.
Kutsal Kitap üzerine
Kutsal Kitap’ın üç farklı düzeydeki anlama sahip olmasının konu edinilerek tefsir edilmesi konusundaki görüşe sahip ilk Hristiyan müfessirlerinden biri olan Origenes’e göre bu düzeyler şöyle sıralanabilirdi:
- Gerçek düzey (Tarihsel ileti), bu düzeydeki mana İncil’in olduğu gibi okunduğu ve tarihsel bilgiler içeren ilk düzeyiydi.
- Ahlaki düzey (Ahlaksal ileti) ikinci düzeyi
- Ve Alegorik Düzey (Tanrısal ileti) ise İncil’in tefsirinde izlenecek son seviyeydi.
Diğer Hristiyan Platoncuları gibi o da Kutsal Kitap'ı sembolist bir alegori olarak yorumladı. Kutsal Kitap'ın sözcük anlamlarından ibaret olması ona olanaksız gözüküyordu. Özellikle, Rufin tarafından Latinceye çevrilen Principiis eserinde ifade ettiği bu fikirleri 325 yılında yapılan İznik Konsili’nce kınanmıştır.
Üçlü-Birlik üzerine
Origenes, Hristiyanlığın Üçlü-Birliğinin, İsa’nın insanları kurtarmak üzere kendini feda etmesinin, Tanrı’nın inayeti ve cisimleşme gibi dogmalarının, felsefî bir görüşle ve hem akıl ve hem de imanın ışığı altında sistemli bir şekilde açıklamanın zorunluluğuna ve önemine işaret ederken, Hristiyanlıkla klâsik felsefenin sentezine giden yolda ciddi adımlar atmıştır.
Origenes’e göre, Baba ve Oğul arasında özsel bir birlik vardır. Baba ve Oğul arasındaki birlik, insanlardaki irade ve zihin arasındaki birliğe benzer. Bu birlik aynı zamanda eşitlik olarak da anlaşılabilir. Baba’yla eşitliğinden ötürü, Oğul’unda başlangıcı yoktur.
Eşit olmalarına rağmen, Origenes bir diğer yazısında, Oğul ve Kutsal Ruh’u, Baba ve yaradılış arasında aracılar olarak tanımlamıştır. Böyle bir ifade Origenes’i Tabiiyetçilik (İsa’yı ikincil konuma koyma) zannı altında bırakmıştır.
Mesih İsa üzerine
Origenes için Mesih olan Logos, İsa’da vücut bulmuştur. Eğer İsa hiç günah işlemediyse bu Logos’un insan ruhu ile mükemmel birliğinden ötürü mümkün olmuştur. Logos ve İsa’nın ruhu ve bedeni arasındaki birlik, oldukça derin bir birliktir. Bu sebepten ötürü İsa, Tanrı-insan’dır. Bu şekilde Origenes İsa’nın Tanrı’nın ancak evlatlık olarak oğlu olabileceğini (yani gerçek oğlu olmadığını) savunmuştur.
İnsan ruhu üzerine
Origenes’in öğretisine göre sonsuz ve aşkın olan Tanrı’nın Logos vasıtasıyla yarattığı ruhlar, kendi iradeleriyle O’na yaklaşabilirler veya O’ndan uzaklaşabilirler. Origenes İnsan ruhunun doğumundan önce de var olduğunu ve yükselmek, gelişmek, arınmak üzere doğum yoluyla öte-alemden gelip yeryüzünde bedenlendiğini savunmuştur.
Origenes’in inancına göre dünyada günah işlemiş olanların ruhları, ölümden sonra arındırıcı bir ateşe gönderilecektirler. Nihayetinde tüm günahkarlar kurtulacaktır, iblisler ve Şeytan’ın kendisi bile.
Cehennem üzerine
Origenes cehennem azabının ebediyen sürmeyeceğini savunmuştur.
Kurtuluş üzerine
Origenes’in “nihai kurtuluş”la ilgili fikirleri Kilise Babaları’nın en büyüklerinden üçü olan Kapadokyalı (Güzelyurt-Aksaray) Nenizili Gregor, Kayserili Basileios ve özellikle Nissalı Gregor (Harmandalı-Aksaray) tarafından benimsenmiştir.
Origenes’e göre Kurtuluş ruhların arındığı bir süreçtir ve başarıldığında Mesih’in dünyaya dönüşünü sağlayacaktır ve tüm insanlar maddi olmayan, ruhani bedenler ile yeniden hayata döneceklerdir. O zaman Tanrı herkesle birlikte olacaktır.
Origenes'in mistisizmi
Origenes sadece bir teolog, bir mistikti de aynı zamanda. Mistik dili be fikirleri Bernard ve Ávilalı Teresa gibi birçok diğer mistikte de görülebilmektedir.
Origenes’in fikrine göre olunabilecek en yüce iyilik olabildiğince Tanrı’ya benzemekti. Bunu başarabilmek için Tanrı’nın lütfu ve bir takım çabalar gerekliydi. Bunu yapmanında en iyi yolu Mesih’i taklit etmekti.
Mükemmelliğe ulaşmada ilk adım kendini bilmektir. Mükemmel olabilmek için nelerin yapılması gerektiği ve nelerden kaçınılması gerektiği bilinmelidir. Ayrıca, nelerinde geliştirilebileceği bilinmelidir.
Mükemmelliğe ulaşmayı engelleyen şey günahtır. Tüm günahların kökenleri, insan arzularında bulunur. Günahtan özgür kılınmak demek insan arzularından özgür kılınmak demektir. Bedenin süregelen bir çileye tabii tutmak dolayısıyla gereklidir. Mesih’e benzemek için ayrıca akrabalardan, tüm dünyevi hırslardan ve mülkten bağlılığı sonlandırmak gerekmektedir. Bir münzevi hayatı mükemmelliğin anahtarıdır. Hiçbiri tevazu olmadan elde edilemez.
27. Hitabesinde Origenes manevi hayatı içsel bir tırmanış olarak tasvir eder. Yolculuk dünyadan kopuş ile başlar. Daha sonra erdem elde edebilmek için iblisler ile savaşarak devam eder. Erdemler, baştan çıkarmalara karşı dayanıklı olmamız için gereklidir çünkü ruh daima savaşı bırakması için cezbedilmeye çalışılır. Yol boyunca Tanrı ruhu vizyonları ile güçlendirir. Son adım, ruhun Logos ile birliği ya da mistik evliliğidir, aynı zamanda “Mesih’in insan kalbinde doğuşudur.”
Eserleri
Origenes çoğu eski Yunanca (Grekçe) olan çok sayıda eser yazmıştır.
- Hexapla: Altı ayrı sütuna ayırarak, Eski Antlaşma’nın çeşitli çevirilerinin karşılaştırmasını yaptığı devasa bir çalışma olan Hexapla, yine Origenes’in kurduğu, Filistin Kayserya’da Büyük Kütüphane’nin köşe taşı sayılmaktaydı. Hieronimus, Kutsal Kitap’ın Latinceye çevrilmesi çalışmasında Origenes’in Hexapla isimli eserinden faydalanmıştır. İmparator Konstantin Kutsal Kitap’ın 50 adet eksiksiz kopyasının bastırılıp imparatorluğun dört bir yanında dağıtılmasını emrettiğinde, Eski Antlaşma’nın asıl kopyasının hazırlanmasında da yine Hexapla’ya başvurulmuştur.
- De principiis (İlk İlkeler Üstüne): Oldukça spekülatif bir felsefi ve teolojik tez olan bu eserde Origenes, Tanrı’nın doğası, Logos, Yaratılış ve birçok konu hakkında ilahiyat düşüncelerini ortaya koymuştur.
- Sadece Contra Celsum (Kelsos’a Karşı) isimli eseri eksiksiz bir şekilde günümüze ulaşmıştır. Erken dönem Hristiyan iman savunucularının eserleri arasında en önemli ve etkileyici eser olarak kabul gören Contra Celsum, Platoncu filozof Celsus’un Hristiyanlığa yönelik gerçekleştirmiş olduğu saldırıları içeren tezlerin detaylıca çürütülmesini konu edinmiştir. Bu eserinde, Hristiyan inancının rasyonel temellerine dikkat çeken Origenes, Celsus’un argümanlarını adım adım sistematik bir biçimde çürütmüştür. Özellikle Platon’un öğretilerine dikkat çeken Origenes, Hristiyanlık ve Yunan felsefesinin birbiri ile uyumsuz olduğu iddiasının geçersiz olduğunu savunmuştur. Origenes’e göre, felsefe hakikat ve takdire şayan çok şey içermekle beraber, Kutsal Kitap hiçbir Yunan filozofunun erişemeyeceği türden asıl hakiki bir bilgeliği içermekteydi. Ayrıca Origenes, Celsus’un İsa hakkındaki, onun mucizelerini ilahi bir güçten ziyade büyü ve sihir gibi yöntemler ile elde ettiği ithamlarına yönelik cevaplarını da Contra Celsum’da ortaya koymuştur.
Daha sonra resmen Yeni Antlaşma olarak kanonlaştırılacak olan metinlerdeki bilgilerin ana kaynağı olan Origenes, neredeyse Kutsal Kitap’ın tamamını tefsir etmiştir. Yuhanna İncili, Matta İncili ve Pavlus’un Romalılara Mektubu üzerine yapmış olduğu tefsirler en çok öne çıkan İncil yorumlarıdır. Ayrıca Barnabas Mektubu, Hermas’ın Çobanı ve İlk Clemens mektubu isimli metinlerin de muhtemelen "esinle" yazılmış olduklarını düşünüyordu.
Bazı münzevi ve ruhani çalışmaları günümüze kadar ulaşmış olan Origenes’in dua üzerine yazdığı tezler Göklerdeki Pederimiz duasının metodolojik olarak açıklanmasının ilk kaynağı sayılmaktadır.
Kaynakça
- ^ Hristiyan İlahiyatının Hikâyesi – Gelenek ve Reformun Yirmi Yüzyılı. Roger E. Olson. Haberci Basın Yayın Dağıtım Turizm San. Ve Tic. Ltd. Şti. 2020. ss. 101-115 .
- ^ The New Catholic Encyclopedia – Second Edition (İngilizce). Thomson and Gale. 2003. ss. 653-657 Cilt 10 .
- ^ Hıristiyanlık Tarihi. Everett Ferguson. Yeni Yaşam Yayınları. 2004. s. 108. ISBN .
- ^ Patrology – Volume 2. Johannes Quasten (İngilizce). Christian Classics INC. 1986. ss. 75-94 .
- ^ Felsefe Sözlüğü – Sarp erk ulaş. Bilim ve Sanat Yayınları. 2002. s. 1065 .
- ^ Ahmet Cevizci, Ortaçağ Felsefesi Tarihi, 2000, s. 46
- ^ Patrology, Volume 2. ss. 94-100 .
- ^ The Blackwell Dictionary of Eastern Christianity. Ken Parry and associates (İngilizce). Blackwell Publishers. 1999. ss. 358-359 .
- ^ Ferguson, Everett (1998). Encyclopedia of Early Christianity – Second Edition. Garland Publishing. ss. 835-836 .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Origenes veya Origen Yunanca Ὠrigenhs d 184 185 o 253 254 Iskenderiye de Hristiyan bir ailede dogmus ve kendini hadim etmesine bile neden olacak duzeyde munzevi sofu bir kisilige sahip olmasiyla taninan ve Patristik felsefenin en onemli temsilcilerinden sayilan bir Kilise Babasi dir OrigenesOrigenesDogum184 185 IskenderiyeOlum253 254 IskenderiyeMeslekTeolog yazar cevirmenAlma materTeoloji ve mistikOnemli eserlerHexapla De principiis Ilk Ilkeler Ustune Contra Celsum Kelsos a Karsi OrigenesHayatiBabasi 201 senesinde sehit edilen Origenes erdemler ve ogrenme konusunda cok erken yaslarda olgunluga erismistir Bu olgunlugun izlerini daha yirmili yaslarinin basinda olmasina ragmen katekumenlerin egitimi konusundaki edindigi supheci durusundan da anlayabilmekteyiz 230 senesinde Filistin de rahiplige kabul edilen Origenes Hipolit ile tanisacagi Roma ya kadar bircok yere seyahat etmistir Nihayetinde yerlestigi Filistin Kayserya da kurdugu teoloji okulunda Gregorius Thaumaturgus gibi isimler ogrencisi olarak yer almistir Olumunden sonra Origenes in ogretileri siddetli saldirilara maruz kalmistir Imparator I Justinianus un emriyle 543 senesinde Konstantinopolis patrikligi tarafindan heretik olmakla suclanan Origenes tam olarak insanlarin ruhunun onceden de var oldugu ancak cennetten dusmenin bir sonucu olarak bu ruhlarin beden aldigi ogretisinden dolayi suclanmistir Ayrica isimli doktrini Zamani geldiginde iblislerin de Mesih araciligiyla kurtulacagi inanci de kinanmis ve Origenes in suclanmasina neden olarak gosterilmistir Decius un Hristiyanlara karsi yuruttugu zulum politikasi sonucu mahkum edilen ve iskence goren Origenes bir sure sonra yasamini yitirmistir OgretisiOrigenes her seyden once Kutsal Kitap i inceleyen bir teolog idi Duyular dunyasinin yalnizca daha yuksek dusunceler dunyasini yansittigi seklindeki Platoncu gorusun Hristiyanlikla uyumlu oldugunu fark etti Ogretisi Gnostikler inkine yaklasan mistik bir ogretidir Kutsal Kitap uzerine Kutsal Kitap in uc farkli duzeydeki anlama sahip olmasinin konu edinilerek tefsir edilmesi konusundaki goruse sahip ilk Hristiyan mufessirlerinden biri olan Origenes e gore bu duzeyler soyle siralanabilirdi Gercek duzey Tarihsel ileti bu duzeydeki mana Incil in oldugu gibi okundugu ve tarihsel bilgiler iceren ilk duzeyiydi Ahlaki duzey Ahlaksal ileti ikinci duzeyi Ve Alegorik Duzey Tanrisal ileti ise Incil in tefsirinde izlenecek son seviyeydi Diger Hristiyan Platonculari gibi o da Kutsal Kitap i sembolist bir alegori olarak yorumladi Kutsal Kitap in sozcuk anlamlarindan ibaret olmasi ona olanaksiz gozukuyordu Ozellikle Rufin tarafindan Latinceye cevrilen Principiis eserinde ifade ettigi bu fikirleri 325 yilinda yapilan Iznik Konsili nce kinanmistir Uclu Birlik uzerine Origenes Hristiyanligin Uclu Birliginin Isa nin insanlari kurtarmak uzere kendini feda etmesinin Tanri nin inayeti ve cisimlesme gibi dogmalarinin felsefi bir gorusle ve hem akil ve hem de imanin isigi altinda sistemli bir sekilde aciklamanin zorunluluguna ve onemine isaret ederken Hristiyanlikla klasik felsefenin sentezine giden yolda ciddi adimlar atmistir Origenes e gore Baba ve Ogul arasinda ozsel bir birlik vardir Baba ve Ogul arasindaki birlik insanlardaki irade ve zihin arasindaki birlige benzer Bu birlik ayni zamanda esitlik olarak da anlasilabilir Baba yla esitliginden oturu Ogul unda baslangici yoktur Esit olmalarina ragmen Origenes bir diger yazisinda Ogul ve Kutsal Ruh u Baba ve yaradilis arasinda aracilar olarak tanimlamistir Boyle bir ifade Origenes i Tabiiyetcilik Isa yi ikincil konuma koyma zanni altinda birakmistir Mesih Isa uzerine Origenes icin Mesih olan Logos Isa da vucut bulmustur Eger Isa hic gunah islemediyse bu Logos un insan ruhu ile mukemmel birliginden oturu mumkun olmustur Logos ve Isa nin ruhu ve bedeni arasindaki birlik oldukca derin bir birliktir Bu sebepten oturu Isa Tanri insan dir Bu sekilde Origenes Isa nin Tanri nin ancak evlatlik olarak oglu olabilecegini yani gercek oglu olmadigini savunmustur Insan ruhu uzerine Origenes in ogretisine gore sonsuz ve askin olan Tanri nin Logos vasitasiyla yarattigi ruhlar kendi iradeleriyle O na yaklasabilirler veya O ndan uzaklasabilirler Origenes Insan ruhunun dogumundan once de var oldugunu ve yukselmek gelismek arinmak uzere dogum yoluyla ote alemden gelip yeryuzunde bedenlendigini savunmustur Origenes in inancina gore dunyada gunah islemis olanlarin ruhlari olumden sonra arindirici bir atese gonderilecektirler Nihayetinde tum gunahkarlar kurtulacaktir iblisler ve Seytan in kendisi bile Cehennem uzerine Origenes cehennem azabinin ebediyen surmeyecegini savunmustur Kurtulus uzerine Origenes in nihai kurtulus la ilgili fikirleri Kilise Babalari nin en buyuklerinden ucu olan Kapadokyali Guzelyurt Aksaray Nenizili Gregor Kayserili Basileios ve ozellikle Nissali Gregor Harmandali Aksaray tarafindan benimsenmistir Origenes e gore Kurtulus ruhlarin arindigi bir surectir ve basarildiginda Mesih in dunyaya donusunu saglayacaktir ve tum insanlar maddi olmayan ruhani bedenler ile yeniden hayata doneceklerdir O zaman Tanri herkesle birlikte olacaktir Origenes in mistisizmiOrigenes sadece bir teolog bir mistikti de ayni zamanda Mistik dili be fikirleri Bernard ve Avilali Teresa gibi bircok diger mistikte de gorulebilmektedir Origenes in fikrine gore olunabilecek en yuce iyilik olabildigince Tanri ya benzemekti Bunu basarabilmek icin Tanri nin lutfu ve bir takim cabalar gerekliydi Bunu yapmaninda en iyi yolu Mesih i taklit etmekti Mukemmellige ulasmada ilk adim kendini bilmektir Mukemmel olabilmek icin nelerin yapilmasi gerektigi ve nelerden kacinilmasi gerektigi bilinmelidir Ayrica nelerinde gelistirilebilecegi bilinmelidir Mukemmellige ulasmayi engelleyen sey gunahtir Tum gunahlarin kokenleri insan arzularinda bulunur Gunahtan ozgur kilinmak demek insan arzularindan ozgur kilinmak demektir Bedenin suregelen bir cileye tabii tutmak dolayisiyla gereklidir Mesih e benzemek icin ayrica akrabalardan tum dunyevi hirslardan ve mulkten bagliligi sonlandirmak gerekmektedir Bir munzevi hayati mukemmelligin anahtaridir Hicbiri tevazu olmadan elde edilemez 27 Hitabesinde Origenes manevi hayati icsel bir tirmanis olarak tasvir eder Yolculuk dunyadan kopus ile baslar Daha sonra erdem elde edebilmek icin iblisler ile savasarak devam eder Erdemler bastan cikarmalara karsi dayanikli olmamiz icin gereklidir cunku ruh daima savasi birakmasi icin cezbedilmeye calisilir Yol boyunca Tanri ruhu vizyonlari ile guclendirir Son adim ruhun Logos ile birligi ya da mistik evliligidir ayni zamanda Mesih in insan kalbinde dogusudur EserleriOrigenes cogu eski Yunanca Grekce olan cok sayida eser yazmistir Hexapla Alti ayri sutuna ayirarak Eski Antlasma nin cesitli cevirilerinin karsilastirmasini yaptigi devasa bir calisma olan Hexapla yine Origenes in kurdugu Filistin Kayserya da Buyuk Kutuphane nin kose tasi sayilmaktaydi Hieronimus Kutsal Kitap in Latinceye cevrilmesi calismasinda Origenes in Hexapla isimli eserinden faydalanmistir Imparator Konstantin Kutsal Kitap in 50 adet eksiksiz kopyasinin bastirilip imparatorlugun dort bir yaninda dagitilmasini emrettiginde Eski Antlasma nin asil kopyasinin hazirlanmasinda da yine Hexapla ya basvurulmustur De principiis Ilk Ilkeler Ustune Oldukca spekulatif bir felsefi ve teolojik tez olan bu eserde Origenes Tanri nin dogasi Logos Yaratilis ve bircok konu hakkinda ilahiyat dusuncelerini ortaya koymustur Contra Celsum Manuskri XVe yuzyilSadece Contra Celsum Kelsos a Karsi isimli eseri eksiksiz bir sekilde gunumuze ulasmistir Erken donem Hristiyan iman savunucularinin eserleri arasinda en onemli ve etkileyici eser olarak kabul goren Contra Celsum Platoncu filozof Celsus un Hristiyanliga yonelik gerceklestirmis oldugu saldirilari iceren tezlerin detaylica curutulmesini konu edinmistir Bu eserinde Hristiyan inancinin rasyonel temellerine dikkat ceken Origenes Celsus un argumanlarini adim adim sistematik bir bicimde curutmustur Ozellikle Platon un ogretilerine dikkat ceken Origenes Hristiyanlik ve Yunan felsefesinin birbiri ile uyumsuz oldugu iddiasinin gecersiz oldugunu savunmustur Origenes e gore felsefe hakikat ve takdire sayan cok sey icermekle beraber Kutsal Kitap hicbir Yunan filozofunun erisemeyecegi turden asil hakiki bir bilgeligi icermekteydi Ayrica Origenes Celsus un Isa hakkindaki onun mucizelerini ilahi bir gucten ziyade buyu ve sihir gibi yontemler ile elde ettigi ithamlarina yonelik cevaplarini da Contra Celsum da ortaya koymustur Daha sonra resmen Yeni Antlasma olarak kanonlastirilacak olan metinlerdeki bilgilerin ana kaynagi olan Origenes neredeyse Kutsal Kitap in tamamini tefsir etmistir Yuhanna Incili Matta Incili ve Pavlus un Romalilara Mektubu uzerine yapmis oldugu tefsirler en cok one cikan Incil yorumlaridir Ayrica Barnabas Mektubu Hermas in Cobani ve Ilk Clemens mektubu isimli metinlerin de muhtemelen esinle yazilmis olduklarini dusunuyordu Bazi munzevi ve ruhani calismalari gunumuze kadar ulasmis olan Origenes in dua uzerine yazdigi tezler Goklerdeki Pederimiz duasinin metodolojik olarak aciklanmasinin ilk kaynagi sayilmaktadir Kaynakca Hristiyan Ilahiyatinin Hikayesi Gelenek ve Reformun Yirmi Yuzyili Roger E Olson Haberci Basin Yayin Dagitim Turizm San Ve Tic Ltd Sti 2020 ss 101 115 ISBN 978 605 4707 62 1 The New Catholic Encyclopedia Second Edition Ingilizce Thomson and Gale 2003 ss 653 657 Cilt 10 ISBN 0 7876 4014 X Hiristiyanlik Tarihi Everett Ferguson Yeni Yasam Yayinlari 2004 s 108 ISBN 975 8318 86 1 Patrology Volume 2 Johannes Quasten Ingilizce Christian Classics INC 1986 ss 75 94 ISBN 0 87061 085 6 Felsefe Sozlugu Sarp erk ulas Bilim ve Sanat Yayinlari 2002 s 1065 ISBN 975 7298 45 X Ahmet Cevizci Ortacag Felsefesi Tarihi 2000 s 46 Patrology Volume 2 ss 94 100 ISBN 087061 085 6 The Blackwell Dictionary of Eastern Christianity Ken Parry and associates Ingilizce Blackwell Publishers 1999 ss 358 359 ISBN 0 631 18966 1 Ferguson Everett 1998 Encyclopedia of Early Christianity Second Edition Garland Publishing ss 835 836 ISBN 0 8153 3319 6