Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zurna, Türkiye'nin birçok yerinde kullanılır. Tahta, metal ve kamış kullanılarak yapılan, yüksek sesli, bu yüzden büyük davul ile birlikte çalınan, yine bu yüzden açık havada kullanıma uygun, nefesli saz çeşididir.
Güneydoğu Anadolu Bölgesinin folklorunda genellikle (Mardin'de Gaziantep, Diyarbakır ve Şanlıurfa'nın iç bölgelerinde) ancak mutlaka bas davul eşliğinde kullanılan, ahşap, yedi delikli nefesli bir sazdır.
Mehter takımları ve bunun modern şekli bando mızıka takımlarının eskiden hükümdarların hükümdarlık işareti olarak fermanlarını zurna eşliğinde okutmalarından geliştiği tahmin edilmektedir.
Etimoloji
Codex Cumanicus'ta suruna olarak kayıtlı olan enstrüman adının Farsça surna kelimesinden ödünç alındığı yaygın kanaattir: Farsça'da sur "festival" + nay "kamışlı"
Bununla birlikte Arapça sûr "boynuzdan yapılma büyük boru" + Farsça "kamış" ihtimali de gözden çıkarılmamalıdır. Eski İran dilinde "sur" kelimesi bir boynuz çeşidi olarak kayıtlı olup ikinci ihtimali güçlendirmektedir.
Anadolu'da düğünlerde, askere uğurlama törenlerinde, halk oyunlarında, seyirlik köy oyunlarında davulla birlikte kullanılmaktadır. Anadolu'da şimşir, dişbudak, ıhlamur, kızılcık, ceviz ve ardıç ağacından imal edilen zurna büyüklük ve ses rengine göre kaba zurna, orta kaba zurna ve cura zurna (Zil Zurna) olmak üzere üç çeşittir.
Coğrafyası ve tarihçesi
Türkiye'de olduğu gibi Fas'tan Çin'e kadar uzanan iklim kuşağındaki her ülkede kullanıldığı da bilinmektedir. Ayrı-ayrı türleri Orta Doğu ve Kafkasya halkları arasında çok geniş yayılmıştır. Eski insan meskenlerinden biri olan Mingeçevir arazisinde yapılmış arkeoloji kazıntılar zamanı maral boynuzundan hazırlanmış dört adet zurna aşkar edilmiştir. Bilim adamlarının hesaplamalarına göre, yüksek zevkle yapılmış bu çalgıların üç bin yıl yaşı vardır.
Kuruluşu
Esasen erik, ceviz, yabanı söğüt ve dut ağacından yontularak yapılır. Tüm uzunluğu 302–317 mm-dir. Yüzeyinde 7, altında ise 1 oyuk açılır. Gövdesinin baş tarafına maşa takılır. Maşanın görevi çalgının kök kaidesini düzenlemektir. Gövdesinin baş hissesi 20 mm olup, aşağıya doğru genişlenerek 60–65 mm-e ulaşıyor. Zurnanın ağzı tarafında bir delik daha vardır ki, bu da kök üçündür. Bürünç, mis, yahut gümüş plakadan hazırlanmış "mil" maşaya takılır. Esasen kuru yerde bitmiş iki ince, yonulmuş kamıştan özel usulle yapılmış ağızlık 710 mm uzunluğunda olur.
Çalgıçı aleti seslendirmek için ağız boşluğuna yığdığı havanı ağızlıktan düzenle üfler. Sedef, kemik ve bürünçten hazırlanan dairevi makara (dayak) milin yaklaşık orta kısmına, yuvarlak tabaka bağlanılır. Makara, bir tür, dudak için dayak rolünü oynar. Üflenen hava ağızlık, mil ve maşadan geçerek gövdenin içine girer ve alet parmakların yardımıyla gövdedeki oyukları açıp-bağlamakla seslendirilir.
Zurnanın ahengi küçük oktavın "si bemol" sesinden üçüncü oktavın "do" sesine kadardır. Yorumcunun yeteneğinden asılı olarak, birkaç ses de artırmak mümkündür. Bu sesleri Azerbaycan zurnacıları "sefir (büyükelçi) sesler" adlandırır. Zurna, esasen, açık havada geçirilen el şenliklerinde geniş istifade edilir.
Çeşitleri
Zurnanın boy ve şekil olarak çok çeşitleri vardır. Zurnadan zurnaya küçük değişikliklerle aynı olan özellikleri:
- Büyük parçasının sert bir ağaçtan yapılması (dağ eriği, ceviz, vs..)
- İçinin açılarak sesi tam karşıya gönderecek şekilde olması (uzunlama kesiti parabola benzer)
- İç boru deliğinin kamışa en yakın tarafının önce şimşir sonra da metal parça ile daha da daralması.
- Sesinin, küçücük bir kamış silindirin, nem ve ısı eşliğinde ezilerek daracık bir elips haline getirilmiş dış deliğinin açılma kapanma titremeleriyle çıkması
- Kamışın özelliğinden sesinin ancak yüksek basınç sonucu, aşırı tiz ve aşırı kuvvetli çıkması
- Yüksek basıncın gereği nefes çevirerek (şişirtilmiş avurtlardaki havayı kullanırken burundan nefes alıp devam ederek yani ezgiyi hiç nefes almak için kesmeden) çalınması.
- Büyük davulun hem bas, hem de kuvvetli sesi ile zaten ritim belirterek çalmaya pek uygun olmayan zurna ile hep birlikte çalınması
Terminoloji
Zurnayı oluşturan parçalar Anadolu terminolojisinde yöresel farklılıklar göstermektedir.
Baş ve çatal bölümü
zaynak -Ankara nazik -Abdal lardaula -Uludağ çatal -Çankırı zinak -Diyarbakır nezik -Gaziantep fasla -Kırklareli
Boru kısmı
metef -Ankara metem - çığırdan -Uludağ demir -Çankırı bülbülük -Diyarbakır kanel -Kırklareli lüle -Sivas
Kaynakça
- ^ Codex Cumanicus fol. 45a
- ^ a b . 17 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2007.
- ^ Efrasiyap Bedelbeyli. İzahlı musiqi lüğəti - Surna 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Azərbaycan ənənəvi musiqi atlası - Zurna". 10 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2014.
- . archived from fromnorway.net/yaylas/zurna/zurna_faq.htm, Satilmis Yayla, 1996 Oslo, Norway
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zurna Turkiye nin bircok yerinde kullanilir Tahta metal ve kamis kullanilarak yapilan yuksek sesli bu yuzden buyuk davul ile birlikte calinan yine bu yuzden acik havada kullanima uygun nefesli saz cesididir Zurna calan Cezayirli bir muzisyen Guneydogu Anadolu Bolgesinin folklorunda genellikle Mardin de Gaziantep Diyarbakir ve Sanliurfa nin ic bolgelerinde ancak mutlaka bas davul esliginde kullanilan ahsap yedi delikli nefesli bir sazdir Mehter takimlari ve bunun modern sekli bando mizika takimlarinin eskiden hukumdarlarin hukumdarlik isareti olarak fermanlarini zurna esliginde okutmalarindan gelistigi tahmin edilmektedir EtimolojiCodex Cumanicus ta suruna olarak kayitli olan enstruman adinin Farsca surna kelimesinden odunc alindigi yaygin kanaattir Farsca da sur festival nay kamisli Bununla birlikte Arapca sur boynuzdan yapilma buyuk boru Farsca kamis ihtimali de gozden cikarilmamalidir Eski Iran dilinde sur kelimesi bir boynuz cesidi olarak kayitli olup ikinci ihtimali guclendirmektedir Anadolu da dugunlerde askere ugurlama torenlerinde halk oyunlarinda seyirlik koy oyunlarinda davulla birlikte kullanilmaktadir Anadolu da simsir disbudak ihlamur kizilcik ceviz ve ardic agacindan imal edilen zurna buyukluk ve ses rengine gore kaba zurna orta kaba zurna ve cura zurna Zil Zurna olmak uzere uc cesittir Cografyasi ve tarihcesiZurna Karna eski Pers muzik aletlerinden biridir Bu Karna simdi Persepolis Muzesi nde tutuluyor Eski Iran da Iran epik ve askeri muzigin onemini gosteren calgi M O 500 yillarinda yapilmistir Payam Jahangiri Turkiye de oldugu gibi Fas tan Cin e kadar uzanan iklim kusagindaki her ulkede kullanildigi da bilinmektedir Ayri ayri turleri Orta Dogu ve Kafkasya halklari arasinda cok genis yayilmistir Eski insan meskenlerinden biri olan Mingecevir arazisinde yapilmis arkeoloji kazintilar zamani maral boynuzundan hazirlanmis dort adet zurna askar edilmistir Bilim adamlarinin hesaplamalarina gore yuksek zevkle yapilmis bu calgilarin uc bin yil yasi vardir KurulusuEsasen erik ceviz yabani sogut ve dut agacindan yontularak yapilir Tum uzunlugu 302 317 mm dir Yuzeyinde 7 altinda ise 1 oyuk acilir Govdesinin bas tarafina masa takilir Masanin gorevi calginin kok kaidesini duzenlemektir Govdesinin bas hissesi 20 mm olup asagiya dogru genislenerek 60 65 mm e ulasiyor Zurnanin agzi tarafinda bir delik daha vardir ki bu da kok ucundur Burunc mis yahut gumus plakadan hazirlanmis mil masaya takilir Esasen kuru yerde bitmis iki ince yonulmus kamistan ozel usulle yapilmis agizlik 710 mm uzunlugunda olur Calgici aleti seslendirmek icin agiz bosluguna yigdigi havani agizliktan duzenle ufler Sedef kemik ve buruncten hazirlanan dairevi makara dayak milin yaklasik orta kismina yuvarlak tabaka baglanilir Makara bir tur dudak icin dayak rolunu oynar Uflenen hava agizlik mil ve masadan gecerek govdenin icine girer ve alet parmaklarin yardimiyla govdedeki oyuklari acip baglamakla seslendirilir Zurnanin ahengi kucuk oktavin si bemol sesinden ucuncu oktavin do sesine kadardir Yorumcunun yeteneginden asili olarak birkac ses de artirmak mumkundur Bu sesleri Azerbaycan zurnacilari sefir buyukelci sesler adlandirir Zurna esasen acik havada gecirilen el senliklerinde genis istifade edilir CesitleriZurnanin boy ve sekil olarak cok cesitleri vardir Zurnadan zurnaya kucuk degisikliklerle ayni olan ozellikleri Buyuk parcasinin sert bir agactan yapilmasi dag erigi ceviz vs Icinin acilarak sesi tam karsiya gonderecek sekilde olmasi uzunlama kesiti parabola benzer Ic boru deliginin kamisa en yakin tarafinin once simsir sonra da metal parca ile daha da daralmasi Sesinin kucucuk bir kamis silindirin nem ve isi esliginde ezilerek daracik bir elips haline getirilmis dis deliginin acilma kapanma titremeleriyle cikmasi Kamisin ozelliginden sesinin ancak yuksek basinc sonucu asiri tiz ve asiri kuvvetli cikmasi Yuksek basincin geregi nefes cevirerek sisirtilmis avurtlardaki havayi kullanirken burundan nefes alip devam ederek yani ezgiyi hic nefes almak icin kesmeden calinmasi Buyuk davulun hem bas hem de kuvvetli sesi ile zaten ritim belirterek calmaya pek uygun olmayan zurna ile hep birlikte calinmasiTerminolojiZurnayi olusturan parcalar Anadolu terminolojisinde yoresel farkliliklar gostermektedir Bas ve catal bolumu zaynak Ankara nazik Abdal lardaula Uludag catal Cankiri zinak Diyarbakir nezik Gaziantep fasla Kirklareli Boru kismi metef Ankara metem cigirdan Uludag demir Cankiri bulbuluk Diyarbakir kanel Kirklareli lule SivasKaynakca Codex Cumanicus fol 45a a b 17 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Kasim 2007 Efrasiyap Bedelbeyli Izahli musiqi lugeti Surna 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Azerbaycan enenevi musiqi atlasi Zurna 10 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2014 archived from fromnorway net yaylas zurna zurna faq htm Satilmis Yayla 1996 Oslo Norway