Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Söğüt (Salix), söğütgiller (Salicaceae) familyasından Salix cinsini oluşturan boylu ağaç veya bodur çalı halinde, çoğunluğu kışın yaprak döken, ender olarak da her dem yeşil kalan odunsu bitkiler. Söğüt ağacının kabuğundan elde edilen salisin vücutta metabolize olarak Aspirin ilacının aktif maddesi olan salisilik asit'e dönüştürülür.
| Söğüt | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Türler | |||||||||||||||||
| metne bakınız. | |||||||||||||||||
(Duisburg, Almanya)
Morfolojik özellikleri
Tek bir pul ile örtülmüş olan tomurcuklar çoğunlukla sürgüne yatmıştır. Sürgünler üzerindeki dizilişleri çok sıralı sarmal birkaç türünde almaşıktır ve tepe tomurcukları pseudoterminal dır.
Yapraklar parçalanmamış, sadedir ve uzun şerit halinde veya eliptik yapıdadır; kenarları tam veya bezeli ve ince dişli, kaba dişli, dilimli dişlidir. Genel olarak kısa saplıdır; çoğunlukla kulakçıkları vardır.
Yan durumlu çiçek kurulları başak halinde dik dururlar. Bazı türlerin çiçek açması yapraklanmadan önce, bazılarında ise aynı zamanda olur. Bir cinsli iki evcikli ve .
Söğütler gayet kolay kök yapabildiğinden, tohumları da kısa zamanda çimlenme özelliğini kaybettiğinden, üretilmelleri hemen her yerde çelikle ve ile olur.
Tarihi ve ilaç olarak kullanımı
En eski arkeolojik kalıntıları Anadolu neolitik çağ yerleşimlerinde bulunmuştur.
Anadolu'nun ilk yazılı metinlerinin sahibi olan Hititler, şişiyamma adını verdikleri söğüt ağacından ilaç elde etmişlerdir. Eski Sümer ve Mısır kayıtlarında söğüt ağacı kabuğunun ağrı ve ateş tedavisinde kullanıldığı ile ilgili bilgiler yer almaktadır. MÖ 5. yüzyılda Yunan doktor Hipokrat söğüdün ilaç olarak kullanımından bahsetmiştir. Amerika yerlilerinin de söğüdü tedavi amacıyla sık sık kullandığı bilinmektedir.
MÖ 8. ve 7. yüzyıl topluluklarından İskitlerin yere koydukları söğüt dallarıyla geleceği gördüğünü iddia eden kâhinleri vardı. İki bin yıl sonrasında Mevlânâ'nın Mesnevi eserinde "Parlak güneş benimle tutulsun. Söğüdün sırrı açıklansın." denmiştir. Kehanetten sorumlu Anadolu tanrısının Apollon'un aynı zamanda güneşi semolize etmesi, söğüt bağlantılı kehanet-güneş-Apollon kültüne işaret eder. Ayrıca (Salix viminalis) ve Keçi söğüdü (Salix caprea) gibi söğüt türlerinin Anadolu'da antik dönemlerden beri sepet yapımında kullanılması, sepetin Antik Yunancasının mystica olması, söğüt ağaçları ile kehanet ve gizem kültleri arasındaki bağlantıyı gösterir. Nitekim kehanetin tanrısı Apollon ile ilgili ilahilerde söğütten söz edilir. Örneğin; Apollon, hırsızlığı saptanan Hermes'in ellerini, söğüt dallarından yapılan iplerle bağlamak ister. Ama ipler yere düşer, birbirine sarılır, çoğalır, yeniden söğüt ağaçlarına dönüşürler. Böylece Apollon, küçük kardeşinin tanrısal gücünü kabul eder. :
"Böyle konuştu Apollon ve ellerini bağladı Hermes'in
Söğütten yapılmış sağlam iplerle
Ama ipler düştü yere ve ayaklarının dibinde hızla büyüdüler
Birbirine dolanarak yere kök salan söğütler
Hızla sarıp sarmaladılar ve aldılar içlerine her şeyi."
Genellikle su kenarlarında bulunan salkım söğütlerin saklanmaya elverişli olmasının de gizem ve kehanetle ilişkilendirilmesinin nedeni olduğu ileri sürülür.
Söğüt ağacı kabuğundaki ilaç için kullanılan aktif madde . Kristal formu ilk olarak 1828'de Fransız eczacı tarafından ayrıştırılmıştır. Saf formu İtalyan kimyager tarafından elde edilmiştir. Suda çözündüğü zaman asit özelliği gösterdiğinden (ph 2.4) Salisilik asit olarak adlandırılmıştır.
1897'de Felix Hoffmann sentetik olarak salisin maddesinin değiştirilmiş bir formunu elde etmeyi başardı. Yeni bileşik salisilik asitten daha az mide problemlerine yol açıyordu. Bu yeni ilaç, yani Hoffman'ın işvereni olan Bayer firması tarafından Aspirin olarak adlandırıldı ve dünyanın en çok kullanılan ilacı haline geldi.
Günümüz kültürüne etkisi
Arta (su) ve mis (kadın) kelimelerinden oluşan, vahşi doğa, avcılık, ay, su ve nemin tanrıçası Artemis'in doğum tarihi 6 Mayıs kabul edilir. Bu tarihte kutlanan Hıdırellez geleneklerinde de söğüt yer alır.
Söğüdün ve arıların da tanrıçası olan Artemis adına yapılan Efes'teki Artemis Tapınağı'nın tasarımı arı kovanı biçimindedir. Tanrıça Artemis'in, Melissai (arılar) denilen rahibeleri, Essenes (erkek arılar) denilen hadım rahipleri vardır. Arılar söğüt ağacından propolis (Yunanca kent için veya savunma için anlamına gelir) denen sakızımsı bir madde alırlar ve kovanlarının inşasında kullanırlar. (Bu maddeye özellikle Ege'de prebolu veya diribal denir.) Artemis'in kenti koruyucu özelliği ile arıların söğütten elde ettikleri propolis ile kovanlarını koruma özellikleri özdeşleştirilmektedir.
Orta Asya ve Anadolu Türk kültüründe de kutsal sayılan söğüt, Osmanlı İmparatorluğu'nun kurulduğu merkeze de adını vermiştir.
Türkülerde sık sık başvurulan bir ağaçtır. ("Söğüt de efem yar sensin", "Söğüdün erenleri, koyverin gidenleri")
Türkiye'de bulunan türler
Türkiye'de doğal olarak yetişen 27 söğüt türü bulunur.
- Ak söğüt (Salix alba)
- (Salix acmophylla)
- (Salix triandra)
- (Salix excelsa)
- Boz söğüt (Salix cinerea)
- (Salix pentandra)
- Gevrek söğüt (Salix fragilis)
- (Salix elaeagnos)
- (Salix amplexicaulis)
- Keçi söğüdü (Salix caprea)
- (Salix caucasica)
- (Salix myrsinifolia)
- (Salix aegyptiaca)
- Salkım söğüt (Salix babylonica)
- (Salix viminalis)
- Salix pentandroides
Türkiye'deki endemik söğüt türleri
- (Salix anatolica)
- (Salix purpurea) (Denizli söğüdü)
- Rize söğüdü (Salix rizeensis)
- Trabzon söğüdü (Salix trabzonica)
Kaynakça
- ^ Homeros İlahileri, Türkçesi: Ayşen Eti Sina, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2008.
Dış bağlantılar
![image]()
Vikitür'de Salix ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.![image]()
Wikimedia Commons'ta Söğüt ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sogut Salix sogutgiller Salicaceae familyasindan Salix cinsini olusturan boylu agac veya bodur cali halinde cogunlugu kisin yaprak doken ender olarak da her dem yesil kalan odunsu bitkiler Sogut agacinin kabugundan elde edilen salisin vucutta metabolize olarak Aspirin ilacinin aktif maddesi olan salisilik asit e donusturulur SogutBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeBolum TracheophytaSinif MagnoliopsidaKlad EudicotsKlad RosidsTakim MalpighialesFamilya SalicaceaeCins Salix L Sp Pl 1015 1753 Turlermetne bakiniz Salkim sogut Salix babylonica Duisburg Almanya Salix elaeagnos Keci sogudu Salix caprea Salix viminalis Morfolojik ozellikleriTek bir pul ile ortulmus olan tomurcuklar cogunlukla surgune yatmistir Surgunler uzerindeki dizilisleri cok sirali sarmal birkac turunde almasiktir ve tepe tomurcuklari pseudoterminal dir Yapraklar parcalanmamis sadedir ve uzun serit halinde veya eliptik yapidadir kenarlari tam veya bezeli ve ince disli kaba disli dilimli dislidir Genel olarak kisa saplidir cogunlukla kulakciklari vardir Yan durumlu cicek kurullari basak halinde dik dururlar Bazi turlerin cicek acmasi yapraklanmadan once bazilarinda ise ayni zamanda olur Bir cinsli iki evcikli ve Sogutler gayet kolay kok yapabildiginden tohumlari da kisa zamanda cimlenme ozelligini kaybettiginden uretilmelleri hemen her yerde celikle ve ile olur Tarihi ve ilac olarak kullanimiEn eski arkeolojik kalintilari Anadolu neolitik cag yerlesimlerinde bulunmustur Anadolu nun ilk yazili metinlerinin sahibi olan Hititler sisiyamma adini verdikleri sogut agacindan ilac elde etmislerdir Eski Sumer ve Misir kayitlarinda sogut agaci kabugunun agri ve ates tedavisinde kullanildigi ile ilgili bilgiler yer almaktadir MO 5 yuzyilda Yunan doktor Hipokrat sogudun ilac olarak kullanimindan bahsetmistir Amerika yerlilerinin de sogudu tedavi amaciyla sik sik kullandigi bilinmektedir MO 8 ve 7 yuzyil topluluklarindan Iskitlerin yere koyduklari sogut dallariyla gelecegi gordugunu iddia eden kahinleri vardi Iki bin yil sonrasinda Mevlana nin Mesnevi eserinde Parlak gunes benimle tutulsun Sogudun sirri aciklansin denmistir Kehanetten sorumlu Anadolu tanrisinin Apollon un ayni zamanda gunesi semolize etmesi sogut baglantili kehanet gunes Apollon kultune isaret eder Ayrica Salix viminalis ve Keci sogudu Salix caprea gibi sogut turlerinin Anadolu da antik donemlerden beri sepet yapiminda kullanilmasi sepetin Antik Yunancasinin mystica olmasi sogut agaclari ile kehanet ve gizem kultleri arasindaki baglantiyi gosterir Nitekim kehanetin tanrisi Apollon ile ilgili ilahilerde sogutten soz edilir Ornegin Apollon hirsizligi saptanan Hermes in ellerini sogut dallarindan yapilan iplerle baglamak ister Ama ipler yere duser birbirine sarilir cogalir yeniden sogut agaclarina donusurler Boylece Apollon kucuk kardesinin tanrisal gucunu kabul eder Boyle konustu Apollon ve ellerini bagladi Hermes in Sogutten yapilmis saglam iplerle Ama ipler dustu yere ve ayaklarinin dibinde hizla buyuduler Birbirine dolanarak yere kok salan sogutler Hizla sarip sarmaladilar ve aldilar iclerine her seyi Genellikle su kenarlarinda bulunan salkim sogutlerin saklanmaya elverisli olmasinin de gizem ve kehanetle iliskilendirilmesinin nedeni oldugu ileri surulur Sogut agaci kabugundaki ilac icin kullanilan aktif madde Kristal formu ilk olarak 1828 de Fransiz eczaci tarafindan ayristirilmistir Saf formu Italyan kimyager tarafindan elde edilmistir Suda cozundugu zaman asit ozelligi gosterdiginden ph 2 4 Salisilik asit olarak adlandirilmistir 1897 de Felix Hoffmann sentetik olarak salisin maddesinin degistirilmis bir formunu elde etmeyi basardi Yeni bilesik salisilik asitten daha az mide problemlerine yol aciyordu Bu yeni ilac yani Hoffman in isvereni olan Bayer firmasi tarafindan Aspirin olarak adlandirildi ve dunyanin en cok kullanilan ilaci haline geldi Gunumuz kulturune etkisiArta su ve mis kadin kelimelerinden olusan vahsi doga avcilik ay su ve nemin tanricasi Artemis in dogum tarihi 6 Mayis kabul edilir Bu tarihte kutlanan Hidirellez geleneklerinde de sogut yer alir Sogudun ve arilarin da tanricasi olan Artemis adina yapilan Efes teki Artemis Tapinagi nin tasarimi ari kovani bicimindedir Tanrica Artemis in Melissai arilar denilen rahibeleri Essenes erkek arilar denilen hadim rahipleri vardir Arilar sogut agacindan propolis Yunanca kent icin veya savunma icin anlamina gelir denen sakizimsi bir madde alirlar ve kovanlarinin insasinda kullanirlar Bu maddeye ozellikle Ege de prebolu veya diribal denir Artemis in kenti koruyucu ozelligi ile arilarin sogutten elde ettikleri propolis ile kovanlarini koruma ozellikleri ozdeslestirilmektedir Orta Asya ve Anadolu Turk kulturunde de kutsal sayilan sogut Osmanli Imparatorlugu nun kuruldugu merkeze de adini vermistir Turkulerde sik sik basvurulan bir agactir Sogut de efem yar sensin Sogudun erenleri koyverin gidenleri Turkiye de bulunan turlerTurkiye de dogal olarak yetisen 27 sogut turu bulunur Ak sogut Salix alba Salix acmophylla Salix triandra Salix excelsa Boz sogut Salix cinerea Salix pentandra Gevrek sogut Salix fragilis Salix elaeagnos Salix amplexicaulis Keci sogudu Salix caprea Salix caucasica Salix myrsinifolia Salix aegyptiaca Salkim sogut Salix babylonica Salix viminalis Salix pentandroidesTurkiye deki endemik sogut turleri Salix anatolica Salix purpurea Denizli sogudu Rize sogudu Salix rizeensis Trabzon sogudu Salix trabzonica Kaynakca Homeros Ilahileri Turkcesi Aysen Eti Sina Arkeoloji ve Sanat Yayinlari Istanbul 2008 Dis baglantilarVikitur de Salix ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Wikimedia Commons ta Sogut ile ilgili coklu ortam kategorisi bulunur