Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Leylâ ile Mecnun, (Azerice:Leyli və Məcnun; Arap harfleriyle: داستانِ ليلى و مجنون; Dastan-ı Leyli və Məcnun) Azeri 16. yüzyıl şairi Fuzûlî tarafından yazılmış ve "Mecnun" ("Deli") lakabıyla tanınan Kays adlı genç oğlanın Leylâ adlı güzele sevgisinden bahseden lirik-epik şiirdir. Şiir, 1536'da Azerbaycan dilinde yazılmıştır. Bu şiir Fuzûlî'nin şaheseri sayılır. 3 bin 96 beyitlik olan şiir, Bağdat'ın Osmanlı hakimi Üveys Paşa'ya adanmıştır. Azeri bestekar Üzeyir Hacıbeyov, 1907'de Fuzûlî'nin "Leyla ve Mecnun" şiirinin motiflerini esas alarak ilk Azerbaycan Operası olan Leyla ve Məcnun'u yazmıştır.
| Leylâ ile Mecnun | |
|---|---|
 Fuzûlî'nin Leylâ ile Mecnun'unun 1856'da Asker bin Hüseyin tarafından aktarılmış Tebriz elyazmasının baş sayfası. | |
| Tür | mesnevi |
| Yazar | Fuzûlî |
| Orijinal dili | Azerice |
| Yazılma yılı | 1536 |
Bazı edebiyat otoriteleri tarafından sadece Azerbaycan sahasının ve edebiyatının değil tüm Türk edebiyatının en büyük klasik şairi olarak gösterilen Fuzûlî, Kanunî Sultan Süleyman'ın 1534'teki Bağdat Seferi'nden sonra padişaha beş kaside takdim edip himayesine girmeye çalışmıştır. Fuzûlî’nin İstanbullu birtakım şairlerin kendisinden bir Leylâ ile Mecnun hikâyesi yazmasını istemeleri üzerine kaleme almaya başladığını söylediği Leylâ ile Mecnun, Divan edebiyatındaki en önemli lirik yapıtlardan biri olarak kabul edilmektedir.
İçeriği
Leylâ ile Mecnun'un aşkı okulda başlar. Onlar birbirini yalnız medresede görür ve burada aşkları, karşılıklı ilişkileri daha da yakınlaşır. Mecnun'un ızdırabı ve hasreti, Leylâ'nın okuldan gitmesiyle başlar. Hem Mecnun, hem de Leylâ aynı sosyal statüye sahiptir. Yani her ikisi de kabile reislerinin biricik evladıdır, servet yönünden de aynı zenginliktedirler. Ama Leyla'nın babası kızını böyle imkanlı bir ailenin oğluna vermek istemez. Burada esas mesele Kays'ın insan ilişkilerine aşk, aile kurumuna dair tuhaf fikirleri olmasıdır. Onu anlamadıkları ya da kabul etmedikleri için Kays, Mecnun'a dönüşür. Bu "mecnunluk" insan sevgisinden, inansın insana aşkından ileri gelir, bu yüzden de o, kendisini çölde, hayvanlar arasında daha iyi hissederdi.
Mecnun'a gönderdiği bir mektupta Leylâ, söz hakkı olmamasını; köle ya da eşya gibi alınıp satıldığını bildirerek yazar:
| “ | Мən gövhərəm, özgələr xiridar, | ” |
Leylâ'nın Mecnun'a aşkını işiten anne, heyecan ve korku hisseder ve o, bunu Leyla'ya ettiği nasihatlerde açıkça bildirir:
| “ | Keyşux, nədir bu göftugulər? | ” |
Kadının özgürlüğü, haya, ar, namus, ırz dizginleriyle bağlanmış olur. Eserde kadının kendi istediğini dile getirmesi, serbest aile kurma arzusuyla yaşaması bile edepsizlik sayılır. Esas facia şudur ki, Leylâ kendi hakları uğruna kısmen de olsa mücadele ettiği hâlde çevresinde hiç saygı görmediği için sonuç alamaz. O, çevresindekilerce anlaşılmadığı için derdini çamla, kelebekle, ayla, bulutla, deveyle paylaşır. Leylâ kendini, dizgini başkasının elinde olan deveye benzetir.
| “ | Mən kimi yox əldə İxtiyarin, | ” |
Leylâ ava giderken İbni Selam onu görür, aşık olur ve derhal evine döner. İbni Selam saygın adamdır, soylular arasında meşhurdur, bahtiyardır, zengindir, beceriklidir. Şair, onu, baş kahramanı Mecnun'la kıyaslar. O, Leylâ'ya koca olabilecek en akıllı, en uygun adama benzer. Leylâ, İbni Selam'ı sevmese de, ondan uzaklaşmak istese de, İbni Selam efendiliğini bozmaz. Leylâ, düğün gecesinde derdini ona anlattıktan sonra kızın bütün ızdıraplarına inanır, asil davranır, fikrini tamamen değiştirir, onunla yakınlaşmaz, "vasldan" (kavuşma, buluşma) vazgeçer ve kendini ayrılığa razı eder.
Şiirin sonlarına yakın Leylâ ile Mecnun'un yüz-yüze geldiği yerde beklenmedik bir hadise gerçekleşir, biraz evvel çölde kervanını yitiren, kaybolup avare gezen Leylâ, Mecnun'la karşılaşınca onu tanıyamaz. Şimdiyse Mecnun, Leylâ'sını tanıyamaz veya tanımak istemez. Leylâ, her türlü baskıdan uzak olduğunu, Mecnun'un kucağına girmeye hazır olduğunu söyleyince Mecnun kenara çekilir, böyle bir vuslata gücünün kalmadığını söyler:
| “ | Yaqmağa məni yetər xəyalın, | ” |
Mecnun, talihsiz bir aşkın mücessemi (vücut bulmuş hâli) olarak kalmak, Leylâ'nın bakir hayaliyle yaşamak ve ölmek ister:
| “ | Mən eşq gazərgəhində xakəm, | ” |
Karakterler
Mecnun
Fuzûlî, Mecnun'u toplumdan uzak, bağımsız koşullarda duyduğunu, gördüğünü ve istediğini yazmıştır. Mecnun, birçok bakımdan Fuzûlî'nin “Rindü-zahid” şiirindeki Rind karakterinin halefidir. O da eski kafalı, hain, şöhret ehtiraslı babasına karşı çıkar. Rind de Mecnun gibi yeni dünyanın oğludur. Fuzûlî, babayla oğlun görüşleri, ilişkileri ve iletişimleri arasındaki zıtlığın daha da derinleştiğini, onların hayatlarında ve sosyo-politik olaylara yaklaşımlarında göstermiştir.
Şair, şiirinde bir takım ilişkiler kompleksi yaratmıştır, ki onlar da psikolojik-manevi dünyada meydana gelen zıtlıkların tecessümüdür. Bu durum, şiirde Mecnun suretinde ifade edilmiştir. Mecnun, his adamıdır. O, dünyaya göz açtığı ilk anlardan hayatla karşı karşıya durur, gelecekte geçireceği eziyetli günler için ağlar. Mecnun, ilk günlerde bile sosyal çevreye uyum sağlayamaz, onun hassas iç dünyası bu hayat tarzıyla tezata düşer. Hakim sosyal normlarla manevi mücadeleye girişen Mecnun, aşk ve sadakati gerçek amel, kemal ve kahramanlık seviyesine çıkarır. O, fikrinin dürüstlüğüne, inancının saflığına inandırdığı kişilere çağdaşı olduğu toplumun yozlaşmışlığını da fark ettirir. Mecnun, bunu sıradan romantik hislerin bağımlısı olmuş bir genç gibi değil de, Doğu felsefesini ve medeniyetini mükemmel bilen bir şair gibi anlamıştır.
Fuzûlî'nin ideal kahramanı, her şiirsel karakter gibi dikkate değer özelliklere sahiptir. Mecnun karakterinde şairane genellemelerden çok bireysel çizgiler vardır. Bu nitelik Nizami'nin Mecnun'unda da mevcuttur.
Fuzûlî, döneminin önemli sosyal olaylarına Mecnun karakteriyle ilgili bölümlerde detaylı bir şekilde değinmiştir. Fuzûlî'nin yarattığı Mecnun karakterini inceleyen Profesör M. Quluzadə “bu karakter, şairin bir çağdaşı gibi karşımızda canlanır” demiştir. Q. Cahani ise, “...şair, Mecnun'un tasvrini döneminin canlı karakteri seviyesine çıkarmıştır, çok yönlü hayat dramı ilk kez bu tasvir aracılığıyla yansıtılmıştır. Büyük sanatkâr, çağdaşı olduğu toplumun bütün tezatlarını bu karakter aracılığıyla yansıtmaya, sosyal çevrenin kusurlarına yaklaşımını bildirmeye çalışmıştır.”
Leylâ
Fuzûlî, Leylâ'yla ilgili olayları detaylandırarak onu yaşadığı dönemle bağdaştırır. Bu şekilde Leyla, bütün varlığıyla eskilerden və tamamen eskimiş toplumdan ayrılmıştır. O da Mecnun gibi kimi adet ve kanunların özündeki bayağılığın farkında olduğundan o kanunların gözü kapalı kulları olan eskilerden bizardır. Şair, bu fikirleri şöyle tasvir eder:
| “ | Girmişdi həsarə gənc manənd. Urmuşdu əyaqə pənddən bənd. Nə bir fərəhi, nə bir nişati, Nə kimsə ilə ixtilati. | ” |
Fuzûlî'nin kahramanları eskilerden ve eskileri temsil eden köhne toplumdan o kadar ayrılmıştır ki, sonuncuların nasihati de onlara hoş gelmez. Fuzûlî'nin Leylâ'sının annesine verdiği cevap bu bakımdan dikkate değerdir:
| “ | Həm sən dersən ki: “Məktəbə var!” Həm dersən sən ki: “Getmə zinhar!” Hansı sözə etiqadım olsun, Sənə necə etimadım olsun. | ” |
Leyla'ya göre köhne topluma bağlı olan annenin kendisi de ne yaptığını bilmez. O, bir taraftan adetlerin esiridir, diğer taraftansa Leyla'nın hareket ve taleplerinde bir hakikat ve medeniyet tespit eder.
Nizami'nin Leylâ'sından farklı olarak Fuzûlî'nin Leylâ'sı döneminden daha çok şikayet eder, itirazlarını istikrarlı bir şekilde beyan eder. Bu bakımdan o, Nizami'nin Mecnun'uyla kıyaslanabilir. Fuzûlî'nin, lirik şair gibi yeni ek ricatlarla Leyla karakterinin eylemlerine geniş yer verdiğini kendisi de belirtmiştir. Eserin bir yerinde Leylâ ile Mecnun'un aşk ateşinde daha çok yandığını ve tene okuna artık giriftar olduklarını söyler. Ancak şunu da ekler ki, sevgilisi hiç olmazsa “hicab məhbusu, ağzı bağlı deyil, başqaları ilə danışmaq, səhralara üz tutmaqla dərdini azaldır.” O ise iç dünyasını açıklamak, çöllere kaçmak haklarından da mahrum edilmiştir. Leyla'nın dört duvar arasında ağlamaktan başka olanağı yokdur. Leyla, çırağını kendisinin bu vaziyetine uygun gördüğü için ona hitap eder:
| “ | “Başdan ayağa nədir bu yanmaq, | ” |
Leylâ, tedbirliliğini, sadakatini ve aklıselimini İbni Selam'ın evinde de gösterir. Nizami'de, Leylâ, İbni Selam'a tokat atarak onu kendinden uzaklaştırır. Fuzûlî'yse şiirde çatışmanın zirve noktalarından olan bu parçayı kendine has bir inandırıcılıkla tasvir eder. Fuzûlî'nin Leylâ'sı İbni Selam'a tokat atmaz. Burada Leylâ, İbni Selam'ı hurafelerle aldatır ve ona şöyle der:
| “ | Bir şəxs mənə göründü nagah, | ” |
İncelemesi
Konular
Nizami'nin edebi gelenek ve fikirlerine yeni bir perspektiften bakan, onu yeni bir açıdan yorumlayan Fuzûlî'ye topluluk ve kişilik problemi o kadar güncel görünmüştü ki şair, bu meseleye iki eser adamıştı. Şair, “Leylâ ile Mecnun” şiirinde yarım bıraktığı ve tam aktaramadığı filirlerine “Rind ü zahid” eserinde noktayı koymuştur. Toplum ve kişilik ya da ahlak ve maişet problemleri, Fuzûlî'nin “Leyla ve Mecnun” şiirinde şairin dehasına has geniş kapsam ve derinliğiyle şairane çözüme ulaşmıştır. Şair, şiirin giriş bölümünü oluşturan fasılların birinde dünya hakkında görüşlerini böyle ifade etmiştir:
| “ | Bundan dəxi yey məqam olmaz, | ” |
Bu misralar, Fuzûlî'nin din bilginlerince seslendirilen “bu dünya murdarlar meskenidir, o, ayıplarla doludur” gibi hurafe dolu fikirlerine karşı çıktığını gösterir ve bu muhalefet ruhu “Leyla ve Mecnun” şiirine tamamen hakimdir.
Nizami'nin "Leyla ile Mecnun"unun etkisi
Fuzûlî'nin şiiri poeması sadece içerik olarak değil, biçim olarak da Nizami'nin eserine benzer. Her iki şiir de aynı ölçüde, aruz vezninin hezeç behrinde yazılmıştır.
Fuzûlî, Nizami'nin esas konu hattını korusa da, selefinin birçok bölüm ve kişiliklerine yeni anlam ve içerik vermiştir. Filoloji bilimleri doktoru Azadə Rüstəmova'ya göre, “şair, bazen olayların ayrıntısına kadar esas büyük öğretmenin yolundan gider.” Fuzûlî, eserde olayların gelişimi, tezatların tasviri ve onlara yaklaşımında da Nizami'nin etkisinde kalır. Ama bu durum taklitçilik sayılamaz. Öyle ki Fuzûlî, bu konuya seleflerinden farklı olarak kendine has güdüler, yeni fikir ve içerik getirmiş, döneminin etik ve estetik prensiplerinden eleştirel bir şekilde bahsetmeyi de unutmamıştır. Hem de eserin giriş bölümünde bazı değişiklikler yapmış, içerisine yeni bölümler eklemiş, Nizami'nin bazı bölümlerini ve hikâyelerin açıklamalarınıysa kısaltmıştır.
Şiirin yapısı ve giriş bölümündeki bu değişiklikler, yazarın duruşu ve dönemin sosyal olaylarına yaklaşımından doğmuştur. Burada şair, bir takım yaklaşımlar kompleksi yaratmıştır ki, onlar da karakterlerin psikolojik ve manevi dünyalarındaki tezatların tecessümüdür.
Nizami, ideal kahramanlarını – Hüsrev'i, Behrâm'ı ve başkalarını her zaman dünyayı görmüş hocaların ve alimlerin himayesine verir, ideal kahraman tasvirini o zaman tam olarak ortaya sürerdi ki o, halk bilgeliğiyle zenginleşsin. Ama Mecnun tasvirinde bu prensip değişir. Burada toplum, bir filozofun himayesine verilir. Fuzûlî de kendi eserinde bu prensibe sadık kalır.
Fuzûlî'nin şiirinde babalarla oğullar, yeni nesillerle eski toplum arasındaki tezat, Nizami'nin eserine nispeten daha detaylı anlatılmıştır. Fuzûlî, o tezadı selefinin yaptığından daha çok aile içerisinde anlatmış, daha da derinleştirmiş ve ona daha ciddi bir karakter vermiştir.
Galeri
-
![image]()
Leylâ ile Mecnun okulda, 16. yy. minyatürü -
![image]()
Leylâ'yla Mecnun'un karşılaşması, 16. yy. minyatürü -
![image]()
Mecnun'un babasıyla karşılaşması, 16. yy. minyatürü -
![image]()
Mecnun'un Nofel ile görüşmesi, 16. yy. minyatürü -
![image]()
Fuzuli'nin Leylâ ile Mecnun'u için hazırlanmış bir kitap cildi, Bibliotheque Nationale, 16. yy. -
![image]()
Leylâ ile Mecnun'u çölde gösteren 100 manatlık Azerbaycan hatıra parası, 1996
Kaynakça
- ^ Şentürk 281
- ^ "Muhammed Fuzuli". 1 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
- ^ Britannica online
- ^ Kathleen R. F. Burrill, The Quatrains of Nesimi, Fourteenth-century Turkic Hurufi, Mouton, 1973, []
- ^ a b . Luggat - OSMANLICA TÜRKÇE SÖZLÜK. 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e f Cahani 1979
- ^ a b c d Cahani 1979, s. 131
- ^ a b Cahani 1979, s. 130
- ^ Füzuli – Əsərləri, II cild, səh.104
Konuyla ilgili yayınlar
- Cahani, Qasım (1979), Azərbaycan ədəbiyyatında Nizami ənənələri, Bakı: Elm
- Füzuli, Məhəmməd (1991), «Leyli və Məcnun» poeması., Bakı: Maarif
Dış Bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Leyla ve Mecnun (Fuzûlî) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
| Azerice Vikikaynak'ta Leyli və Məcnun (Füzuli) ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
- Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri MİR CƏLAL FÜZULİ ... 21 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .http://www.scribd.com/doc/21864450/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d-Fuzuli-LEYL%C4%B0-V%C6%8F-M%C6%8FCNUN 9 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.scribd.com/doc/21864450/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d-Fuzuli-LEYL%C4%B0-V%C6%8F-M%C6%8FCNUN 9 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Leyla ile Mecnun Azerice Leyli ve Mecnun Arap harfleriyle داستان ليلى و مجنون Dastan i Leyli ve Mecnun Azeri 16 yuzyil sairi Fuzuli tarafindan yazilmis ve Mecnun Deli lakabiyla taninan Kays adli genc oglanin Leyla adli guzele sevgisinden bahseden lirik epik siirdir Siir 1536 da Azerbaycan dilinde yazilmistir Bu siir Fuzuli nin saheseri sayilir 3 bin 96 beyitlik olan siir Bagdat in Osmanli hakimi Uveys Pasa ya adanmistir Azeri bestekar Uzeyir Hacibeyov 1907 de Fuzuli nin Leyla ve Mecnun siirinin motiflerini esas alarak ilk Azerbaycan Operasi olan Leyla ve Mecnun u yazmistir Leyla ile Mecnunداستان ليلى و مجنون Dastan i Leyli ve MecnunFuzuli nin Leyla ile Mecnun unun 1856 da Asker bin Huseyin tarafindan aktarilmis Tebriz elyazmasinin bas sayfasi TurmesneviYazarFuzuliOrijinal diliAzericeYazilma yili1536 Bazi edebiyat otoriteleri tarafindan sadece Azerbaycan sahasinin ve edebiyatinin degil tum Turk edebiyatinin en buyuk klasik sairi olarak gosterilen Fuzuli Kanuni Sultan Suleyman in 1534 teki Bagdat Seferi nden sonra padisaha bes kaside takdim edip himayesine girmeye calismistir Fuzuli nin Istanbullu birtakim sairlerin kendisinden bir Leyla ile Mecnun hikayesi yazmasini istemeleri uzerine kaleme almaya basladigini soyledigi Leyla ile Mecnun Divan edebiyatindaki en onemli lirik yapitlardan biri olarak kabul edilmektedir IcerigiLeyla ile Mecnun un aski okulda baslar Onlar birbirini yalniz medresede gorur ve burada asklari karsilikli iliskileri daha da yakinlasir Mecnun un izdirabi ve hasreti Leyla nin okuldan gitmesiyle baslar Hem Mecnun hem de Leyla ayni sosyal statuye sahiptir Yani her ikisi de kabile reislerinin biricik evladidir servet yonunden de ayni zenginliktedirler Ama Leyla nin babasi kizini boyle imkanli bir ailenin ogluna vermek istemez Burada esas mesele Kays in insan iliskilerine ask aile kurumuna dair tuhaf fikirleri olmasidir Onu anlamadiklari ya da kabul etmedikleri icin Kays Mecnun a donusur Bu mecnunluk insan sevgisinden inansin insana askindan ileri gelir bu yuzden de o kendisini colde hayvanlar arasinda daha iyi hissederdi Mecnun a gonderdigi bir mektupta Leyla soz hakki olmamasini kole ya da esya gibi alinip satildigini bildirerek yazar Men govherem ozgeler xiridar Mende degil ixtiyari bazar Dovran ki meni mezada saldi Bilmem Kim idi satan Kim aldi Olsaydi menim oz ixtiyarim Olmaz idi senden ozge yazim Leyla nin Mecnun a askini isiten anne heyecan ve korku hisseder ve o bunu Leyla ya ettigi nasihatlerde acikca bildirir Keysux nedir bu goftuguler Qilmaq sene tene eybculer Neycun ozune ziyan edirsen Yaxsi adini yama edirsen Neycun sene tene ede bedyu Namusuna laiq ismidir bu Kadinin ozgurlugu haya ar namus irz dizginleriyle baglanmis olur Eserde kadinin kendi istedigini dile getirmesi serbest aile kurma arzusuyla yasamasi bile edepsizlik sayilir Esas facia sudur ki Leyla kendi haklari ugruna kismen de olsa mucadele ettigi halde cevresinde hic saygi gormedigi icin sonuc alamaz O cevresindekilerce anlasilmadigi icin derdini camla kelebekle ayla bulutla deveyle paylasir Leyla kendini dizgini baskasinin elinde olan deveye benzetir Men kimi yox elde Ixtiyarin Bir ozge elindedir Meharin Mecnun colde Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Elyazmalari Esntitusu Leyla ava giderken Ibni Selam onu gorur asik olur ve derhal evine doner Ibni Selam saygin adamdir soylular arasinda meshurdur bahtiyardir zengindir beceriklidir Sair onu bas kahramani Mecnun la kiyaslar O Leyla ya koca olabilecek en akilli en uygun adama benzer Leyla Ibni Selam i sevmese de ondan uzaklasmak istese de Ibni Selam efendiligini bozmaz Leyla dugun gecesinde derdini ona anlattiktan sonra kizin butun izdiraplarina inanir asil davranir fikrini tamamen degistirir onunla yakinlasmaz vasldan kavusma bulusma vazgecer ve kendini ayriliga razi eder Siirin sonlarina yakin Leyla ile Mecnun un yuz yuze geldigi yerde beklenmedik bir hadise gerceklesir biraz evvel colde kervanini yitiren kaybolup avare gezen Leyla Mecnun la karsilasinca onu taniyamaz Simdiyse Mecnun Leyla sini taniyamaz veya tanimak istemez Leyla her turlu baskidan uzak oldugunu Mecnun un kucagina girmeye hazir oldugunu soyleyince Mecnun kenara cekilir boyle bir vuslata gucunun kalmadigini soyler Yaqmaga meni yeter xeyalin Yoxdur mene taqeti vusalin Ol gun ki gozumde var idi nur Gozden uzunu qacirdin ey hur Esq etdi binayi vesli mohkem Menide meni seninle hemdem Mende olan asikar sensen Men xud yoxam ol ki var sensen Mecnun talihsiz bir askin mucessemi vucut bulmus hali olarak kalmak Leyla nin bakir hayaliyle yasamak ve olmek ister Men esq gazergehinde xakem Elcumle bilirmeniki pakem KarakterlerLeyla ile Mecnun icin hazirlanmis minyaturlerLeyla ile Mecnun icin hazirlanmis minyaturlerLeyla ya kavusmaya calisan Mecnun collerdeMecnun Fuzuli Mecnun u toplumdan uzak bagimsiz kosullarda duydugunu gordugunu ve istedigini yazmistir Mecnun bircok bakimdan Fuzuli nin Rindu zahid siirindeki Rind karakterinin halefidir O da eski kafali hain sohret ehtirasli babasina karsi cikar Rind de Mecnun gibi yeni dunyanin ogludur Fuzuli babayla oglun gorusleri iliskileri ve iletisimleri arasindaki zitligin daha da derinlestigini onlarin hayatlarinda ve sosyo politik olaylara yaklasimlarinda gostermistir Sair siirinde bir takim iliskiler kompleksi yaratmistir ki onlar da psikolojik manevi dunyada meydana gelen zitliklarin tecessumudur Bu durum siirde Mecnun suretinde ifade edilmistir Mecnun his adamidir O dunyaya goz actigi ilk anlardan hayatla karsi karsiya durur gelecekte gecirecegi eziyetli gunler icin aglar Mecnun ilk gunlerde bile sosyal cevreye uyum saglayamaz onun hassas ic dunyasi bu hayat tarziyla tezata duser Hakim sosyal normlarla manevi mucadeleye girisen Mecnun ask ve sadakati gercek amel kemal ve kahramanlik seviyesine cikarir O fikrinin durustlugune inancinin safligina inandirdigi kisilere cagdasi oldugu toplumun yozlasmisligini da fark ettirir Mecnun bunu siradan romantik hislerin bagimlisi olmus bir genc gibi degil de Dogu felsefesini ve medeniyetini mukemmel bilen bir sair gibi anlamistir Fuzuli nin ideal kahramani her siirsel karakter gibi dikkate deger ozelliklere sahiptir Mecnun karakterinde sairane genellemelerden cok bireysel cizgiler vardir Bu nitelik Nizami nin Mecnun unda da mevcuttur Fuzuli doneminin onemli sosyal olaylarina Mecnun karakteriyle ilgili bolumlerde detayli bir sekilde deginmistir Fuzuli nin yarattigi Mecnun karakterini inceleyen Profesor M Quluzade bu karakter sairin bir cagdasi gibi karsimizda canlanir demistir Q Cahani ise sair Mecnun un tasvrini doneminin canli karakteri seviyesine cikarmistir cok yonlu hayat drami ilk kez bu tasvir araciligiyla yansitilmistir Buyuk sanatkar cagdasi oldugu toplumun butun tezatlarini bu karakter araciligiyla yansitmaya sosyal cevrenin kusurlarina yaklasimini bildirmeye calismistir Leyla Fuzuli Leyla yla ilgili olaylari detaylandirarak onu yasadigi donemle bagdastirir Bu sekilde Leyla butun varligiyla eskilerden ve tamamen eskimis toplumdan ayrilmistir O da Mecnun gibi kimi adet ve kanunlarin ozundeki bayagiligin farkinda oldugundan o kanunlarin gozu kapali kullari olan eskilerden bizardir Sair bu fikirleri soyle tasvir eder Girmisdi hesare genc manend Urmusdu eyaqe pendden bend Ne bir ferehi ne bir nisati Ne kimse ile ixtilati Fuzuli nin kahramanlari eskilerden ve eskileri temsil eden kohne toplumdan o kadar ayrilmistir ki sonuncularin nasihati de onlara hos gelmez Fuzuli nin Leyla sinin annesine verdigi cevap bu bakimdan dikkate degerdir Hem sen dersen ki Mektebe var Hem dersen sen ki Getme zinhar Hansi soze etiqadim olsun Sene nece etimadim olsun Leyla ya gore kohne topluma bagli olan annenin kendisi de ne yaptigini bilmez O bir taraftan adetlerin esiridir diger taraftansa Leyla nin hareket ve taleplerinde bir hakikat ve medeniyet tespit eder Nizami nin Leyla sindan farkli olarak Fuzuli nin Leyla si doneminden daha cok sikayet eder itirazlarini istikrarli bir sekilde beyan eder Bu bakimdan o Nizami nin Mecnun uyla kiyaslanabilir Fuzuli nin lirik sair gibi yeni ek ricatlarla Leyla karakterinin eylemlerine genis yer verdigini kendisi de belirtmistir Eserin bir yerinde Leyla ile Mecnun un ask atesinde daha cok yandigini ve tene okuna artik giriftar olduklarini soyler Ancak sunu da ekler ki sevgilisi hic olmazsa hicab mehbusu agzi bagli deyil basqalari ile danismaq sehralara uz tutmaqla derdini azaldir O ise ic dunyasini aciklamak collere kacmak haklarindan da mahrum edilmistir Leyla nin dort duvar arasinda aglamaktan baska olanagi yokdur Leyla ciragini kendisinin bu vaziyetine uygun gordugu icin ona hitap eder Basdan ayaga nedir bu yanmaq Dudi dile dembedem boyanmaq Ne cinsidir eslin ey belakes Kim abi heyatin oldu ates Men hem sene benzerem vefade Belke nece mertebe ziyade Sen gece hemin yaparsan ey zar Men gecevu gunduzem giriftar Leyla tedbirliligini sadakatini ve akliselimini Ibni Selam in evinde de gosterir Nizami de Leyla Ibni Selam a tokat atarak onu kendinden uzaklastirir Fuzuli yse siirde catismanin zirve noktalarindan olan bu parcayi kendine has bir inandiricilikla tasvir eder Fuzuli nin Leyla si Ibni Selam a tokat atmaz Burada Leyla Ibni Selam i hurafelerle aldatir ve ona soyle der Bir sexs mene gorundu nagah Oldum peri oldugundan agah Cinniler icinde ol perizad Ulfet menim ile qildi bunyad Her lehze durar mene beraber Der kim Beni adem etme hemser IncelemesiLeyla ile Mecnun Metropolitan Museum of Art 18 yy Konular Nizami nin edebi gelenek ve fikirlerine yeni bir perspektiften bakan onu yeni bir acidan yorumlayan Fuzuli ye topluluk ve kisilik problemi o kadar guncel gorunmustu ki sair bu meseleye iki eser adamisti Sair Leyla ile Mecnun siirinde yarim biraktigi ve tam aktaramadigi filirlerine Rind u zahid eserinde noktayi koymustur Toplum ve kisilik ya da ahlak ve maiset problemleri Fuzuli nin Leyla ve Mecnun siirinde sairin dehasina has genis kapsam ve derinligiyle sairane cozume ulasmistir Sair siirin giris bolumunu olusturan fasillarin birinde dunya hakkinda goruslerini boyle ifade etmistir Bundan dexi yey meqam olmaz Zovqu bu yerin tamam olmaz Bu misralar Fuzuli nin din bilginlerince seslendirilen bu dunya murdarlar meskenidir o ayiplarla doludur gibi hurafe dolu fikirlerine karsi ciktigini gosterir ve bu muhalefet ruhu Leyla ve Mecnun siirine tamamen hakimdir Nizami nin Leyla ile Mecnun unun etkisi Fuzuli nin siiri poemasi sadece icerik olarak degil bicim olarak da Nizami nin eserine benzer Her iki siir de ayni olcude aruz vezninin hezec behrinde yazilmistir Fuzuli Nizami nin esas konu hattini korusa da selefinin bircok bolum ve kisiliklerine yeni anlam ve icerik vermistir Filoloji bilimleri doktoru Azade Rustemova ya gore sair bazen olaylarin ayrintisina kadar esas buyuk ogretmenin yolundan gider Fuzuli eserde olaylarin gelisimi tezatlarin tasviri ve onlara yaklasiminda da Nizami nin etkisinde kalir Ama bu durum taklitcilik sayilamaz Oyle ki Fuzuli bu konuya seleflerinden farkli olarak kendine has guduler yeni fikir ve icerik getirmis doneminin etik ve estetik prensiplerinden elestirel bir sekilde bahsetmeyi de unutmamistir Hem de eserin giris bolumunde bazi degisiklikler yapmis icerisine yeni bolumler eklemis Nizami nin bazi bolumlerini ve hikayelerin aciklamalariniysa kisaltmistir Siirin yapisi ve giris bolumundeki bu degisiklikler yazarin durusu ve donemin sosyal olaylarina yaklasimindan dogmustur Burada sair bir takim yaklasimlar kompleksi yaratmistir ki onlar da karakterlerin psikolojik ve manevi dunyalarindaki tezatlarin tecessumudur Nizami ideal kahramanlarini Husrev i Behram i ve baskalarini her zaman dunyayi gormus hocalarin ve alimlerin himayesine verir ideal kahraman tasvirini o zaman tam olarak ortaya surerdi ki o halk bilgeligiyle zenginlessin Ama Mecnun tasvirinde bu prensip degisir Burada toplum bir filozofun himayesine verilir Fuzuli de kendi eserinde bu prensibe sadik kalir Fuzuli nin siirinde babalarla ogullar yeni nesillerle eski toplum arasindaki tezat Nizami nin eserine nispeten daha detayli anlatilmistir Fuzuli o tezadi selefinin yaptigindan daha cok aile icerisinde anlatmis daha da derinlestirmis ve ona daha ciddi bir karakter vermistir GaleriLeyla ile Mecnun okulda 16 yy minyaturu Leyla yla Mecnun un karsilasmasi 16 yy minyaturu Mecnun un babasiyla karsilasmasi 16 yy minyaturu Mecnun un Nofel ile gorusmesi 16 yy minyaturu Fuzuli nin Leyla ile Mecnun u icin hazirlanmis bir kitap cildi Bibliotheque Nationale 16 yy Leyla ile Mecnun u colde gosteren 100 manatlik Azerbaycan hatira parasi 1996Kaynakca Senturk 281 Muhammed Fuzuli 1 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mayis 2020 Britannica online Kathleen R F Burrill The Quatrains of Nesimi Fourteenth century Turkic Hurufi Mouton 1973 sayfa belirt a b Luggat OSMANLICA TURKCE SOZLUK 20 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c d e f Cahani 1979 a b c d Cahani 1979 s 131 a b Cahani 1979 s 130 Fuzuli Eserleri II cild seh 104Konuyla ilgili yayinlarCahani Qasim 1979 Azerbaycan edebiyyatinda Nizami eneneleri Baki Elm Fuzuli Mehemmed 1991 Leyli ve Mecnun poemasi Baki MaarifDis BaglantilarWikimedia Commons ta Leyla ve Mecnun Fuzuli ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Azerice Vikikaynak ta Leyli ve Mecnun Fuzuli ile ilgili metin bulabilirsiniz Azerbaycanin gorkemli sexsiyyetleri MIR CELAL FUZULI 21 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www scribd com doc 21864450 M C9 99h C9 99mm C9 99d Fuzuli LEYL C4 B0 V C6 8F M C6 8FCNUN 9 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www scribd com doc 21864450 M C9 99h C9 99mm C9 99d Fuzuli LEYL C4 B0 V C6 8F M C6 8FCNUN 9 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde