Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kopuz, Türk ve Altay halk kültüründe bir çalgı. Komus da denir. Bağlamanın atası olan müzik aletidir. Türkler’de önemi büyüktür. Bağlama ve kopuz kutsal sayılır. Bu kelimeyle ilişkili olan kobzamak, kopzatmak gibi fiiller çalgı çalmayı ifade eder.[]
Kopuz, en eski Türk halk çalgısı olarak bilinmektedir.[] Ancak kopuz adıyla anılan farklı çalgılara rastlanmaktadır. Şu anda hâlâ Anadolu, Kafkasya ve Orta Asya'da kullanılmaktadır. Şamanlar törenlerde kopuzu kullanırlardı.[] Teknik olarak çalgı bağlama ailesi içinde değerlendirilmelidir. Bunun yanında diğer önemli telli çalgılar arasında Iklığ ve Gizek adı verilen yaylı olanlar ile Yatuğan denen ve yatık olarak çalınanlar yer alır.[]
Halk kültüründe kopuz
Eski Türk kültüründe bu çalgının önemli bir yeri vardır. Havada uçan veya ölen kopuzlar masallarda zaman zaman yer alır.[] Kopuzun, Korkut Ata’nın buluşu olduğu söylenir.[] Hastalıkların tedavisinde bile kullanılır. Kopuzun sahibi onu bir başkasına vermeyi tabu sayar ve birinin elinin değmesinin günah olduğunu kabul eder.[] Şamanlar ruhları onunla çağırır. Aldacı (Ölüm Tanrısı) bile Kopuz’un sesinden Korkut Ata’nın canını veya o civarda bulunanların ruhunu almaya gelemez.[] Onun sesinde bir haşmet vardır. Korkut Ata öldükten sonra kopuzu yıllarca acıklı sesler çıkarmıştır.[]
Anadolu'da derlenmiş olan bir efsaneye göre Akbaba kuşu yakaladığı tavşanı ağaçta yerken bağırsağı yanlışlıkla bir dala takılarak gerilir ve orada kurur. Çıkan sesleri "Ilgıs" adındaki bir ruh duyarak çalmaya başlar. Bunu duyan avcılar sese gelirler ve bağırsaktan oluşan bu teli bir çubuğa gererek çalgı haline dönüştürürler. "Ilgıs" ise avcılara çubuğun altına bir kütük ekleyerek içini oymalarını söyler (veya ilham verir). İlk telli saz böylece oluşur.
Etimoloji
(Kop) kökünden türemiştir. Hızlı hareket etmek anlamını taşır. Kopmak, Anadolu'da aynı zamanda koşmak demektir. “Kop Gel” bu anlamda kullanılır.[]
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dipnotlar
Ayrıca bakınız
Fotoğraflar
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kopuz Turk ve Altay halk kulturunde bir calgi Komus da denir Baglamanin atasi olan muzik aletidir Turkler de onemi buyuktur Baglama ve kopuz kutsal sayilir Bu kelimeyle iliskili olan kobzamak kopzatmak gibi fiiller calgi calmayi ifade eder kaynak belirtilmeli Kopuz Kopuz en eski Turk halk calgisi olarak bilinmektedir kaynak belirtilmeli Ancak kopuz adiyla anilan farkli calgilara rastlanmaktadir Su anda hala Anadolu Kafkasya ve Orta Asya da kullanilmaktadir Samanlar torenlerde kopuzu kullanirlardi kaynak belirtilmeli Teknik olarak calgi baglama ailesi icinde degerlendirilmelidir Bunun yaninda diger onemli telli calgilar arasinda Iklig ve Gizek adi verilen yayli olanlar ile Yatugan denen ve yatik olarak calinanlar yer alir kaynak belirtilmeli Halk kulturunde kopuzEski Turk kulturunde bu calginin onemli bir yeri vardir Havada ucan veya olen kopuzlar masallarda zaman zaman yer alir kaynak belirtilmeli Kopuzun Korkut Ata nin bulusu oldugu soylenir kaynak belirtilmeli Hastaliklarin tedavisinde bile kullanilir Kopuzun sahibi onu bir baskasina vermeyi tabu sayar ve birinin elinin degmesinin gunah oldugunu kabul eder kaynak belirtilmeli Samanlar ruhlari onunla cagirir Aldaci Olum Tanrisi bile Kopuz un sesinden Korkut Ata nin canini veya o civarda bulunanlarin ruhunu almaya gelemez kaynak belirtilmeli Onun sesinde bir hasmet vardir Korkut Ata oldukten sonra kopuzu yillarca acikli sesler cikarmistir kaynak belirtilmeli Anadolu da derlenmis olan bir efsaneye gore Akbaba kusu yakaladigi tavsani agacta yerken bagirsagi yanlislikla bir dala takilarak gerilir ve orada kurur Cikan sesleri Ilgis adindaki bir ruh duyarak calmaya baslar Bunu duyan avcilar sese gelirler ve bagirsaktan olusan bu teli bir cubuga gererek calgi haline donustururler Ilgis ise avcilara cubugun altina bir kutuk ekleyerek icini oymalarini soyler veya ilham verir Ilk telli saz boylece olusur Etimoloji Kop kokunden turemistir Hizli hareket etmek anlamini tasir Kopmak Anadolu da ayni zamanda kosmak demektir Kop Gel bu anlamda kullanilir kaynak belirtilmeli KaynakcaKopuz calan bir KirgizTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Dipnotlar Sivas Ilbeyli Yoresinden Derlenen Efsaneler Kadir Purlu Revak 98 Sivas Vakiflar Bolge Mudurlugu yay Sivas Aralik 1998 Sayfa 57 Sivas Efsaneleri Kutlu Ozen 2001 Dilek Matbaasi Sayfa 349 350 Ilgis ve Saz Efsanesi basligi Ayrica bakinizAgiz kopuzu Kobzar BerbatFotograflarKirgizistan somu uzerinde yer alan kopuz gorseliTurk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz