Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yahudilerin İngiltere'ye yeniden davet edilmesi, 1290 yılında İngiltere kralı I. Edward döneminde kraliyet fermanıyla ülke dışına atılan Yahudilerin yaklaşık 350 yıl sonra yeniden ülkeye davet edilmelerini anlatır. Oliver Cromwell döneminde alınan karar ülkedeki Yahudilerin tarihi ve İngiliz ekonomisi için öneme sahiptir.
Arka planı
İngiltere'ye adım atan ilk kitlesel Yahudi toplumu 1066 yılında I. William ile birlikte gelmiştir. İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi sonrasında ülkede feodal bir sistem yerleştiren William, tüm toprakların asıl sahibi olarak kendisine mali ve askeri anlamda bağlı olacak lordlar tayin etti. Bu lordların altında bulunan serfler sistem tarafından toprağa ve derebeyine bağlı hale gelmiştir. Sistem içinde tüccarlar ve Yahudilerin önemli bir yeri vardı. Yahudiler diğer nüfusun aksine doğrudan kralın kulları olarak tanımlanmıştı. Bu onların durumunu muğlaklaştırıyor, hukuki anlamda hiçbir bey tarafından sorgulanamıyor ancak kralın kaprislerine açık hale getiriyordu. Bu durumun avantajlı ve dezavantajlı yanları vardı. Her yeni kral tahta çıktığında Yahudilerle yeni bir resmi anlaşma yapıyor ve ülkede kalmalarına izin veriyordu. Yahudiler ülkenin ekonomik hayatında öneli bir rol oynuyorlardı. Tüm Avrupa'da kilise faiz karşılığı ödünç para verilmesini yasaklamış olduğu için ortaya çıkan ekonomik boşluk Yahudiler tarafından doldurulmuş, ancak bu durum da onları sürekli olarak hedef tahtısına koymuştur. Özgün durum gereğince oldukça zengin olan Yahudiler, İngiltere örneğinde kralın özel vergilendirmesine tabi olmuşlardır. Parlamento onayı olmaksızın Yahudilere ağır vergiler getirilmiş, halktan yüksek faizle toplanan gelir, kralın da benimsediği bir mali yapı oluşturmuştur.
Yahudiler borç tahsilatıyla anılır olduklarından hem kilise hem de genel halk nezdinde hiç sevilmeyen bir konuma gelirler. Orta Çağ boyunca Avrupa'daki Yahudi karşıtlığı İngiltere için de geçerliydi. Yahudilerin şeytani varlıklar olarak tasvir edilmiş, türlü rivayetlerle desteklenen Yahudi karşıtlığı 1190 yılında York kentinde yüzlerce Yahudi'nin öldürülmesine yol açmıştır. 13.yüzyılda durum daha da kötüleşmiş, İngiltere 1218 yılında Yahudilere ayırt edici işaretler takmalarını şart koşan ilk ülke olmuştur. 1219-1272 yılları arasında Yahudilere yönelik 49 ayrı vergi çıkartılmıştır. Yahudilerin ülkeden atılmasına yönelik ilk yasalar 1275 yılında gündeme gelmiş, faiz karşılığı borç verilmesi yasaklanarak, Yahudilere 15 yıl süre mühlet verilmiştir.
1287 yılında kral I. Edward Gaskonya Dükalığındaki Yahudilerin sınırdışı edilmesini emreder. Tüm malvarlıklarına kraliyet adına el konur ve tüm alacakları krala geçer. 1289 yılında ülkeye dönen I. Edward mali bir kriz içindedir. Derebeylerini toplayarak ağır bir vergi çıkartılması gerektiğini izah eder. Vergileri daha katlanabilir hale getirmek adına kral tüm Yahudileri sınırdışı etmeyi planlar. Yeni vergilerin yasalaşmasının hemen ardından 18 Temmuz 1289 günü Yahudileri sınırdışı etme kararı kabul edilir. Karar hiç direnişle karşılaşılmadan hızla yerine getirilir. Bu dönemde İngiltere'deki Yahudi nüfusu görece azdır. Yaklaşık 2 bin civarı olduğu düşünülen nüfusun sınırdışı edilmesi sırasında çeşitli öldürme vakalarının yaşandığı da bilinmektedir. Yahudilerin göç ettiği ülkelerin başında o dönemde Yahudileri koruyan yasalara sahip olan Polonya gelmektedir.
Oliver Cromwell
İngiliz İç Savaşının ardından iktidara gelen Oliver Cromwell Amsterdam'daki zengin Yahudileri Londra'ya çekmek planları yapar. Böylelikle İspanyol İmparatorluğunun Yeni Dünya'daki sömürgeleriyle yapılan ticareti İngiltere'ye çekmek ister. Görüşmeler için Amsterdam'a giden Oliver St.John buradaki Yahudi cemaat önderi ile görüşür. Menasseh için İngiltere'ye giriş izni verilse de İngiltere ile Hollanda arasında 1652-1654 yılları arasında savaş sebebiyle ziyaret gerçekleşmez.
Ben İsrael tarafından yapılan başvuru
Savaş biter bitmez Ben İsrael kayınbiraderi David Abravanel Dormido'yu İngiltere'ye göndererek Yahudilerin ülkeye yeniden alınmasını talep eder. Cromwell, bizzat Ben İsrael'i Londra'ya çağırır. Beklenen buluşma 1655 yılı Eylül ayında gerçekleşir. Aralık ayında ileri gelen dini liderler, akademisyenler ve hukukçuların katıldığı bir konferans düzenlenir. Hukukçular Yahudilerin yeniden ülkeye davet edilmesine engel görmezken, din adamları ve tacirler şiddetle karşı çıkar. Cromwell bileşimi karar almasına fırsat vermeden dağıtır.
1656 yılında sorun pratik bir şekilde yeniden gündeme gelir. İngiltere İspanya ile savaşa girince İber Yarımadası asıllı Londralı Marranolar düşman sayılmamak için Yahudilik inancını reddetmek durumunda kalır. Sonuç olarak Cromwell enformel şekilde Yahudilerin ülkede kalmasına ve ticaret yapmasına izin verir. Yahudilere kamuya açık şekilde dini ibadetlerini yapmamaları ve kimseyi din değiştirmeye zorlamamaları şart koşulur. Bu izinle 1657 yılında Antonio Fernandez Carvajal ve Simon de Caceres Yahudi mezarlığı için bir arazi satın alır. Ben İsrael'in yeğeni Solomon Dormido ise Londra'da yasal kayıtlı bir banker olarak çalışma izni alır.
Dönüş tartışmaları
Cromwell döneminin ardından gelen Restorasyon döneminde İngiltere'deki Yahudilerin durumuna çözüm arayan iktidar Yahudi karşıtlığını körüklemeden meseleyi gündeme almaya çalışmıştır. Tahta geçen II. Charles Londralı tüccarlardan gelen gelen Cromwell'in verdiği iznin iptal edilmesi çağrılarını görmezden gelir. Sürgündeyken monarşi yanlısı çok sayıda Yahudiden yardım aldığı için bu yönde gelen talepleri reddeder. Buna rağmen Yahudilerin yasal konumu muğlak olarak devam etmiştir.
Yurtdışından gelen destek
Muhteşem Devrim adı verilen askerî harekâtla İngiltere tahtına geçen III. William'ın hazırlık sürecinde Yahudi banker Antonio Lopez Suasso'dan 2 milyon gulden kredi aldığı belirtilir. İktidara geldikten sonra 1689 yılında Londra'daki Yahudi tüccarlardan ilave vergi alınmasına karışmasa da İngiliz kolonisi konumundaki Jamaika'da Yahudilerin atılması kararına engel olmuştur. William'ın iktidarı Londra ve Amsterdam'daki Sefarad Yahudilerinin kaynaşmasına yol açmıştır. Bu sayede zamanla Londra mali sermayenin kalbi olma yolunda önemli adımlar atar. 18. yüzyılda çıkan yasalarla İngiliz kolonisi durumundaki Amerika'da en az yedi yıl bulunmuş olan Yahudilere İngiliz vatandaşı olma olanağı verilir. Yahudiler özellikle William tarafından devrilen II. James'in yeniden tahta dönmesi amacıyla başlatılan ayaklanmalarda özellikle öne çıkar ve 1745 yılındaki muharebelerde savaşacak gönüllü birlikleri oluştururlar.
Kaynakça
- ^ Yahudilikte Yahudilerle Yahudi olmayanlar arasındaki mali ilişkide faiz yasaklanmamıştır
- ^ İngilizce: Edict of expulsion
- ^ Kalisz Yasaları
- ^ Özellikle Antonio Rodrigues Robles adlı kişinin tutuklanması geniş yankı bulur
- ^ Başta Mendes da Costa ve Augustine Coronel-Chacon
- ^ 1684 yılında Yahudiler Doğu Hindistan Şirketi tarafından inançsız devlet düşmanları bile ilan edilmiştir
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yahudilerin Ingiltere ye yeniden davet edilmesi 1290 yilinda Ingiltere krali I Edward doneminde kraliyet fermaniyla ulke disina atilan Yahudilerin yaklasik 350 yil sonra yeniden ulkeye davet edilmelerini anlatir Oliver Cromwell doneminde alinan karar ulkedeki Yahudilerin tarihi ve Ingiliz ekonomisi icin oneme sahiptir Arka planiAvrupa nin bircok yerinden kovulan Yahudiler 1290 yilinda Ingiltere den zorla atilmistir Ingiltere ye adim atan ilk kitlesel Yahudi toplumu 1066 yilinda I William ile birlikte gelmistir Ingiltere nin Normanlar tarafindan fethi sonrasinda ulkede feodal bir sistem yerlestiren William tum topraklarin asil sahibi olarak kendisine mali ve askeri anlamda bagli olacak lordlar tayin etti Bu lordlarin altinda bulunan serfler sistem tarafindan topraga ve derebeyine bagli hale gelmistir Sistem icinde tuccarlar ve Yahudilerin onemli bir yeri vardi Yahudiler diger nufusun aksine dogrudan kralin kullari olarak tanimlanmisti Bu onlarin durumunu muglaklastiriyor hukuki anlamda hicbir bey tarafindan sorgulanamiyor ancak kralin kaprislerine acik hale getiriyordu Bu durumun avantajli ve dezavantajli yanlari vardi Her yeni kral tahta ciktiginda Yahudilerle yeni bir resmi anlasma yapiyor ve ulkede kalmalarina izin veriyordu Yahudiler ulkenin ekonomik hayatinda oneli bir rol oynuyorlardi Tum Avrupa da kilise faiz karsiligi odunc para verilmesini yasaklamis oldugu icin ortaya cikan ekonomik bosluk Yahudiler tarafindan doldurulmus ancak bu durum da onlari surekli olarak hedef tahtisina koymustur Ozgun durum geregince oldukca zengin olan Yahudiler Ingiltere orneginde kralin ozel vergilendirmesine tabi olmuslardir Parlamento onayi olmaksizin Yahudilere agir vergiler getirilmis halktan yuksek faizle toplanan gelir kralin da benimsedigi bir mali yapi olusturmustur Yahudiler borc tahsilatiyla anilir olduklarindan hem kilise hem de genel halk nezdinde hic sevilmeyen bir konuma gelirler Orta Cag boyunca Avrupa daki Yahudi karsitligi Ingiltere icin de gecerliydi Yahudilerin seytani varliklar olarak tasvir edilmis turlu rivayetlerle desteklenen Yahudi karsitligi 1190 yilinda York kentinde yuzlerce Yahudi nin oldurulmesine yol acmistir 13 yuzyilda durum daha da kotulesmis Ingiltere 1218 yilinda Yahudilere ayirt edici isaretler takmalarini sart kosan ilk ulke olmustur 1219 1272 yillari arasinda Yahudilere yonelik 49 ayri vergi cikartilmistir Yahudilerin ulkeden atilmasina yonelik ilk yasalar 1275 yilinda gundeme gelmis faiz karsiligi borc verilmesi yasaklanarak Yahudilere 15 yil sure muhlet verilmistir 1287 yilinda kral I Edward Gaskonya Dukaligindaki Yahudilerin sinirdisi edilmesini emreder Tum malvarliklarina kraliyet adina el konur ve tum alacaklari krala gecer 1289 yilinda ulkeye donen I Edward mali bir kriz icindedir Derebeylerini toplayarak agir bir vergi cikartilmasi gerektigini izah eder Vergileri daha katlanabilir hale getirmek adina kral tum Yahudileri sinirdisi etmeyi planlar Yeni vergilerin yasalasmasinin hemen ardindan 18 Temmuz 1289 gunu Yahudileri sinirdisi etme karari kabul edilir Karar hic direnisle karsilasilmadan hizla yerine getirilir Bu donemde Ingiltere deki Yahudi nufusu gorece azdir Yaklasik 2 bin civari oldugu dusunulen nufusun sinirdisi edilmesi sirasinda cesitli oldurme vakalarinin yasandigi da bilinmektedir Yahudilerin goc ettigi ulkelerin basinda o donemde Yahudileri koruyan yasalara sahip olan Polonya gelmektedir Oliver CromwellIngiliz Ic Savasinin ardindan iktidara gelen Oliver Cromwell Amsterdam daki zengin Yahudileri Londra ya cekmek planlari yapar Boylelikle Ispanyol Imparatorlugunun Yeni Dunya daki somurgeleriyle yapilan ticareti Ingiltere ye cekmek ister Gorusmeler icin Amsterdam a giden Oliver St John buradaki Yahudi cemaat onderi ile gorusur Menasseh icin Ingiltere ye giris izni verilse de Ingiltere ile Hollanda arasinda 1652 1654 yillari arasinda savas sebebiyle ziyaret gerceklesmez Ben Israel tarafindan yapilan basvuruSavas biter bitmez Ben Israel kayinbiraderi David Abravanel Dormido yu Ingiltere ye gondererek Yahudilerin ulkeye yeniden alinmasini talep eder Cromwell bizzat Ben Israel i Londra ya cagirir Beklenen bulusma 1655 yili Eylul ayinda gerceklesir Aralik ayinda ileri gelen dini liderler akademisyenler ve hukukcularin katildigi bir konferans duzenlenir Hukukcular Yahudilerin yeniden ulkeye davet edilmesine engel gormezken din adamlari ve tacirler siddetle karsi cikar Cromwell bilesimi karar almasina firsat vermeden dagitir 1656 yilinda sorun pratik bir sekilde yeniden gundeme gelir Ingiltere Ispanya ile savasa girince Iber Yarimadasi asilli Londrali Marranolar dusman sayilmamak icin Yahudilik inancini reddetmek durumunda kalir Sonuc olarak Cromwell enformel sekilde Yahudilerin ulkede kalmasina ve ticaret yapmasina izin verir Yahudilere kamuya acik sekilde dini ibadetlerini yapmamalari ve kimseyi din degistirmeye zorlamamalari sart kosulur Bu izinle 1657 yilinda Antonio Fernandez Carvajal ve Simon de Caceres Yahudi mezarligi icin bir arazi satin alir Ben Israel in yegeni Solomon Dormido ise Londra da yasal kayitli bir banker olarak calisma izni alir Donus tartismalariCromwell doneminin ardindan gelen Restorasyon doneminde Ingiltere deki Yahudilerin durumuna cozum arayan iktidar Yahudi karsitligini koruklemeden meseleyi gundeme almaya calismistir Tahta gecen II Charles Londrali tuccarlardan gelen gelen Cromwell in verdigi iznin iptal edilmesi cagrilarini gormezden gelir Surgundeyken monarsi yanlisi cok sayida Yahudiden yardim aldigi icin bu yonde gelen talepleri reddeder Buna ragmen Yahudilerin yasal konumu muglak olarak devam etmistir Yurtdisindan gelen destekMuhtesem Devrim adi verilen askeri harekatla Ingiltere tahtina gecen III William in hazirlik surecinde Yahudi banker Antonio Lopez Suasso dan 2 milyon gulden kredi aldigi belirtilir Iktidara geldikten sonra 1689 yilinda Londra daki Yahudi tuccarlardan ilave vergi alinmasina karismasa da Ingiliz kolonisi konumundaki Jamaika da Yahudilerin atilmasi kararina engel olmustur William in iktidari Londra ve Amsterdam daki Sefarad Yahudilerinin kaynasmasina yol acmistir Bu sayede zamanla Londra mali sermayenin kalbi olma yolunda onemli adimlar atar 18 yuzyilda cikan yasalarla Ingiliz kolonisi durumundaki Amerika da en az yedi yil bulunmus olan Yahudilere Ingiliz vatandasi olma olanagi verilir Yahudiler ozellikle William tarafindan devrilen II James in yeniden tahta donmesi amaciyla baslatilan ayaklanmalarda ozellikle one cikar ve 1745 yilindaki muharebelerde savasacak gonullu birlikleri olustururlar Kaynakca Yahudilikte Yahudilerle Yahudi olmayanlar arasindaki mali iliskide faiz yasaklanmamistir Ingilizce Edict of expulsion Kalisz Yasalari Ozellikle Antonio Rodrigues Robles adli kisinin tutuklanmasi genis yanki bulur Basta Mendes da Costa ve Augustine Coronel Chacon 1684 yilinda Yahudiler Dogu Hindistan Sirketi tarafindan inancsiz devlet dusmanlari bile ilan edilmistirAyrica bakinizMarrano Sefarad Yahudilerin Ingiltere den Surulmesi 1290