Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Restorasyon (İngilizce: Restoration) İngiltere'de iç savaş döneminde kral I. Charles'ın 30 Ocak 1649 tarihinde idam edilmesiyle başlayan ve Fetret Devriyle devam eden süreçte İngiltere monarşisinin II. Charles'ın 29 Mayıs 1660 tarihinde Londra'ya girmesiyle başlayan dönemi anlatır. II. Charles İngiltere, İskoçya ve İrlanda monarşilerini birleştirmiştir. Süreç II. Charles'ın tüm saltanata dönemini (1660-1685) ve kardeşi II. James'in hüküm sürdüğü bir dönemi (1685-1688) de kapsar. Bazen süreç Muhteşem Devrimle iktidara gelmiş olan Orange-Nassau Hanedanına kadar götürülür.
Himaye dönemi
Restorasyondan önceki dönemi tarif eden himaye dönemi babası Oliver Cromwell'in ölümünden sonra Lord Protector ilan edilen oğul Richard Cromwell görevi sürdürebilseydi devam edebilirdi. Richard Cromwell'in temel eksikliği orduya güvenmemesiydi. Yedi aylık iktidarından sonra ordu içindeki Wallinford grubu tarafından 6 Mayıs 1659 günü darbeyle devrilip yeniden Rump Parlamento göreve çağrılır. Devlet Konseyi ve Güvenlik Komitesine orduyu temsilen Charles Fleetwood dahil edilir. Fleetwood 9 Haziran 1659 günü başkomutan seçilir. Ancak parlamento dahilinde otoritesi tartışılmaya başlanır. 1 Ağustos 1659 gününe planlanan bir monarşi yanlısı darbe girişimi ortaya çıkartılır. Buna rağmen Sir George Booth 'de denetimi ele geçirir. II. Charles İspanyol İmparatorluğunun desteğiyle karaya çıkmayı planlasa da destek gelmez. Booth Chesire'de bir süre daha duruma hakim olsa da Ağustos ayında General Lambert'e yenilir. Bu dönemde Fleetwood Parlamentonun konuşmacısı seçilir. Lambert ise İskoçya'daki İngiliz kuvvetlerinin komutanı George Monck ile ortaya çıkan sorunları görüşmeye gönderilir. Cromwell dönemi İskoçya valisi konumundaki Monck, güçlü ordusuyla beraber güneye doğru ilerler. Lambert'in ordusunda firar başlar ve ordusu neredeyse tamamen erir. Monck hiçbir direnişle karşılaşmadan Londra'ya girer. 1648 yılında Pride Darbesiyle tasfiye edilmiş olan Presbiteryen üyeler yeniden davet edilir, 24 Aralık itibarıyla da Long Parlamento yeniden göreve başlar. Fleetwood görevden alınır ve sorgu için Parlamento huzuruna çıkartılır. 3 Mart 1660 günü Lambert bir ay sonra kaçacağı Londra Kulesine kapatılır. Yeniden bir ayaklanma başlatmaya çalışsa da yakalanır. Kendisini yakalayan Albay Richard Ingoldsby ise I. Charles'ın ölüm emrini imzalayanlardan olduğu için yeni rejim tarafından affedilmeyi umarak Lambert'i teslim eder. Ingoldsby affedilir, Lambert ise hapis tutulduğu Drake Adasında 1684 yılında ölür.
II. Charles restorasyonu
4 Nisan 1660 günü yaptığı Breda açıklamasında II. Charles monarşinin yeniden tesis edilmesi için yapılmakta olan çok sayıda girişimden bahseder. Askeri duruma hakim olan General monck 25 Nisan günü parlamentonun toplanmasını sağlar. 8 Mayıs günü alınan kararla 30 Ocak 1649 tarihinde idam edilen I. Charles'dan bu yana resmi olarak kralın II. Charles olduğu ilan edilir. Charles 23 Nisan günü Lahey'den ayrılıp 25 Mayıs günü Dover'e çıkar. Doğum günü olan 29 Mayıs günü ise Londra'ya girer. O gün Oak Apple Day günü olarak bayram ilan edilir. Resmi taç giyme töreni 23 Nisan 1661 Westminster Abbey'de yapılır. Cavalier olarak tanımlanan parlamento ilk kez 8 Mayıs 1661 tarihinde toplanır, 24 Ocak 1679 tarihine kadar açık kalacaktır. Parlamento üyelerinin çoğu monarşi yanlısıdır. Dönemin en etkili siyasi isimlerinden birisi Edward Hyde olur. Bu yıllarda çok sayıda monarşi yanlısı sürgünden ger dönerek eski unvanlarıyla ödüllendirilir.
Kral katillerinin durumu
29 Ağustos 1660 tarihinde yürürlüğe giren "Tazminat ve Genel Af Yasası" krala karşı yapılmış olan tüm geçmiş suçları affetmektedir. Ancak sadece I. Charles'ın idamı süreciyle ilişkili olanlar bu yasadan muaf tutulurlar. Yasa yürürlüğe girdiğinde idam fermanını imzalayan 59 kişiden 31 tanesi hayattaydı. Süren davalarda on iki imzacı idam cezasına çarptırılır. İdam edilen ilk kral katili olur. Harrison, yeni rejim tarafından hala bir tehlike olarak görüldüğü için en ağır şekilde cezalandırılmış olur. 1660 yılı Ekim ayında Londra Charing Cross'da sürece dahil olan on kişi halka açık şekilde idam edilir.
- Kralın ölüm fermanını imzalayanlardan: Thomas Harrison, John Jones, Adrian Scroope, John Carew, Thomas Scot ve Gregory Clement
- Vaiz Hugh Peters
- Kralın yargılandığı mahkeme ve idamındaki muhafız komutanları Francis Hacker ve Daniel Axtell
- Kralın yargılandığı davadaki savcı John Cooke.
- Sürece dahil olmuş olan ve hayatta olmayan Oliver Cromwell, Henry Ireton, Hakim Thomas Pride ve Hakim John Bradshaw vatan hainliğinden suçlu bulunurlar. 1661 yılı Ocak ayında Cromwell, Ireton ve Bradshaw'un naaşları mezarlarından çıkartılarak zincirlerle Tyburn'da asılır.
- İdam fermanını imzalayanlardan John Okey 1661 yılı içinde Hollanda'dan getirtilir. Onunla birlikte Cromwell'in dostu ve avukatı ve de tutuklanır. Londra Kulesinde hapsedilen bu kişiler 19 Nisan 1662 günü idam edilir.
- Hayatta olan diğer 19 kral katili de ömürboyu hapse mahkûm edilir.
- John Lambert kralın davasına katılmasa da vatan hainliğinden suçlu bulunarak Guernsey'de ömürboyu sürgüne mahkûm edilir.
- Sir fetret döneminde devlet konseyinde yer almasına ve kralın idamı kararına onay vermese de af kapsamı dışında tutularak yargılanır ve suçlu bulunur. 14 Haziran 1662 günü kafası kesilmek suretyle idam edilir.
Unvanların iadesi
Himaye döneminde verilen asalet unvanları restorasyonla beraber yürürlükten kalksa da bazıları devam etmiştir. Bu dönemde verilmiş on bir adet baronluktan dört tanesi II. Charles tarafından yeniden verilmiştir. Bu dönemden günümüzde devam eden tek baronluk 14. Baron Sir Richard Thomas Willy'dir. Cromwell tarafından oluşturulan Morpeth Vikontluğu da bugüne dek süregelmiştir.
Venner Ayaklanması (Ocak 1661)
6 Ocak 1661 tarihinde başlarında Thomas Venner adlı kişi olan yaklaşık 50 kişilik Beşinci Monarşi hareketi üyesi grup Londra'da Kral İsa adına denetimi eline almaya çalışır. Çıkan çatışmada çoğu öldürülen veya esir alınan kişilerden Venner ve 10 arkadaşı 19-21 Ocak 1661 arasında idam edilirler.
Britanya'da restorasyon
Restorasyon sayesinde Püritan değer yargılarında ani bir itibar kaybı görülür. Tiyatrolar yeniden açılır, Püritanlık güç kaybeder. Kadınların ilk kez sahnede rol aldıkları görülür. İskoçya'da piskoposluk yeniden tesis edilir. Yeniden kurulan diplomatik ilişkilerin anısına Hollanda II. Charles'a çok değerli çeşitli sanat eserleri de sunmuştur.
Restorasyonun sonu
Muhteşem Devrim adı verilen süreç Restorasyon dönemi sona erdirmiştir. Devrimle İngiltere, İrlanda ve İskoçya kralı II. James Parlamento ve Hollanda Oranj ve Nassua Hanedani'nından William arasındaki ittifak sonucu devrilmiştir. Hollandalı bir filoyla adaya çıkan William, ordusuyla berbaer gerçekleştirdiği başarılı istilayla İngiliz tahtına III. William olarak çıkar.
1688 yılı Nisan ayında II. James Hristiyanların günahlarından arınmaları için kiliselere bağışta bulunmasını içeren Endüljansı yeniden yürürlüğe koyduğunu açıkladı. Bu karara çok büyük tepkiler verildi. Kararı kabul etmeyerek uygulamayan piskoposlar tutuklandı. 30 Haziran 1688 günü Protestan asiller Oranj Prensini İngiltere'ye davet ettiler. Eylül ayında William'ın ordusuyla adaya çıkacağı kesinlik kazandı. 5 Kasım 1688 günü William çıkartma yaptığında II. James savaşmak yerine geri adım attı ve Fransa'ya kaçmaya çalışırken Kent civarında yakalandı. James'ın şehitlik mertebesine yükselmesini istemeyen William 23 Aralık günü kaçmasına göz yumdu. Fransa'da kral kardeşi XIV. Louis tarafından karşılanan James Paris'in batısındaki Château de Saint-Germain-en-Laye adlı sarayda yaşadı.
William durumu nasıl idare edeceğine karar vermek adına Konvansiyon Parlamentosu adı verilen yapıyı toplar. Parlamento James'i devirmeyi reddetse de kral ülkeyi fiilen terk edip Fransa'ya kaçtığı için tahtın boş olduğu kararına varır. Bu boşluğu doldurmak adına James'in kardeşi Mary kraliçe ilan edilir ve eşi Oranj Prensi William ile birlikte hükmetme hakkı tanınır. William bu şekilde kral olur. Parlamento 1689 yılında yasalaştırdığı Bill of Rights adlı kanunlarla James döneminde yapılan çok sayıda uygulamayı reddeder. Aynı yasalarla Katoliklerin İngiltere tahtına çıkmasının önüne geçilirken, İngiliz monarşisinden hiçbir kişinin de Katoliklerle evlenmesine izin verilmez.
Kaynakça
- ^ Metinde genel olarak iç savaş ve fetret döneminde işlenen suçların affedildiği, bu dönem yapılan alım satımların geçerli olduğu ve ödemesi geciken askerlere gerekli ödemelerin yapılacağı belirtilmiştir. Bakınız Wikisource'daki metnin aslı 19 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 18 Haziran 2014 günü erişilmiştir
- ^ Alınan bu karara yapılan eleştirilerden birisi de kararla sanki yıllardır hiçbir olayın yaşanmamış olduğu iddiasının eleştirisidir
- ^ Bugün hala kutlanan bayramla ilgili 30 Mayıs 1660 tarihli kanun metni 13 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 18 Haziran 2014 tarihinde erişilmiştir
- ^ Eşi Mary İngiltere ve İskoçya'da tahtın varisidir.
- ^ 1689 yılında Fransız birliklerinin desteğiyle tahtı geri almak için girişimdie bulunan James İrlanda'ya gelir. burada yaklaşık iki yıl sürecek olan başlamış olur. İrlandalılar James'ı desteklese de yenilgiden sonra ülkeyi terk edip yeniden Fransa'ya kaçan James İrlandalılar tarafından eleştirilir. Popüler kültürde Séamus an Chaca kötü sıfatına layık görülmüştür.
- ^ Bunlar arasında din adamlarının cezalandırılması, sürekli ordunun kurulması ve vahşice cezalar yer alır
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Restorasyon Ingilizce Restoration Ingiltere de ic savas doneminde kral I Charles in 30 Ocak 1649 tarihinde idam edilmesiyle baslayan ve Fetret Devriyle devam eden surecte Ingiltere monarsisinin II Charles in 29 Mayis 1660 tarihinde Londra ya girmesiyle baslayan donemi anlatir II Charles Ingiltere Iskocya ve Irlanda monarsilerini birlestirmistir Surec II Charles in tum saltanata donemini 1660 1685 ve kardesi II James in hukum surdugu bir donemi 1685 1688 de kapsar Bazen surec Muhtesem Devrimle iktidara gelmis olan Orange Nassau Hanedanina kadar goturulur Himaye donemiRestorasyondan onceki donemi tarif eden himaye donemi babasi Oliver Cromwell in olumunden sonra Lord Protector ilan edilen ogul Richard Cromwell gorevi surdurebilseydi devam edebilirdi Richard Cromwell in temel eksikligi orduya guvenmemesiydi Yedi aylik iktidarindan sonra ordu icindeki Wallinford grubu tarafindan 6 Mayis 1659 gunu darbeyle devrilip yeniden Rump Parlamento goreve cagrilir Devlet Konseyi ve Guvenlik Komitesine orduyu temsilen Charles Fleetwood dahil edilir Fleetwood 9 Haziran 1659 gunu baskomutan secilir Ancak parlamento dahilinde otoritesi tartisilmaya baslanir 1 Agustos 1659 gunune planlanan bir monarsi yanlisi darbe girisimi ortaya cikartilir Buna ragmen Sir George Booth de denetimi ele gecirir II Charles Ispanyol Imparatorlugunun destegiyle karaya cikmayi planlasa da destek gelmez Booth Chesire de bir sure daha duruma hakim olsa da Agustos ayinda General Lambert e yenilir Bu donemde Fleetwood Parlamentonun konusmacisi secilir Lambert ise Iskocya daki Ingiliz kuvvetlerinin komutani George Monck ile ortaya cikan sorunlari gorusmeye gonderilir Cromwell donemi Iskocya valisi konumundaki Monck guclu ordusuyla beraber guneye dogru ilerler Lambert in ordusunda firar baslar ve ordusu neredeyse tamamen erir Monck hicbir direnisle karsilasmadan Londra ya girer 1648 yilinda Pride Darbesiyle tasfiye edilmis olan Presbiteryen uyeler yeniden davet edilir 24 Aralik itibariyla da Long Parlamento yeniden goreve baslar Fleetwood gorevden alinir ve sorgu icin Parlamento huzuruna cikartilir 3 Mart 1660 gunu Lambert bir ay sonra kacacagi Londra Kulesine kapatilir Yeniden bir ayaklanma baslatmaya calissa da yakalanir Kendisini yakalayan Albay Richard Ingoldsby ise I Charles in olum emrini imzalayanlardan oldugu icin yeni rejim tarafindan affedilmeyi umarak Lambert i teslim eder Ingoldsby affedilir Lambert ise hapis tutuldugu Drake Adasinda 1684 yilinda olur II Charles restorasyonu4 Nisan 1660 gunu yaptigi Breda aciklamasinda II Charles monarsinin yeniden tesis edilmesi icin yapilmakta olan cok sayida girisimden bahseder Askeri duruma hakim olan General monck 25 Nisan gunu parlamentonun toplanmasini saglar 8 Mayis gunu alinan kararla 30 Ocak 1649 tarihinde idam edilen I Charles dan bu yana resmi olarak kralin II Charles oldugu ilan edilir Charles 23 Nisan gunu Lahey den ayrilip 25 Mayis gunu Dover e cikar Dogum gunu olan 29 Mayis gunu ise Londra ya girer O gun Oak Apple Day gunu olarak bayram ilan edilir Resmi tac giyme toreni 23 Nisan 1661 Westminster Abbey de yapilir Cavalier olarak tanimlanan parlamento ilk kez 8 Mayis 1661 tarihinde toplanir 24 Ocak 1679 tarihine kadar acik kalacaktir Parlamento uyelerinin cogu monarsi yanlisidir Donemin en etkili siyasi isimlerinden birisi Edward Hyde olur Bu yillarda cok sayida monarsi yanlisi surgunden ger donerek eski unvanlariyla odullendirilir Kral katillerinin durumu29 Agustos 1660 tarihinde yururluge giren Tazminat ve Genel Af Yasasi krala karsi yapilmis olan tum gecmis suclari affetmektedir Ancak sadece I Charles in idami sureciyle iliskili olanlar bu yasadan muaf tutulurlar Yasa yururluge girdiginde idam fermanini imzalayan 59 kisiden 31 tanesi hayattaydi Suren davalarda on iki imzaci idam cezasina carptirilir Idam edilen ilk kral katili olur Harrison yeni rejim tarafindan hala bir tehlike olarak goruldugu icin en agir sekilde cezalandirilmis olur 1660 yili Ekim ayinda Londra Charing Cross da surece dahil olan on kisi halka acik sekilde idam edilir Kralin olum fermanini imzalayanlardan Thomas Harrison John Jones Adrian Scroope John Carew Thomas Scot ve Gregory Clement Vaiz Hugh Peters Kralin yargilandigi mahkeme ve idamindaki muhafiz komutanlari Francis Hacker ve Daniel Axtell Kralin yargilandigi davadaki savci John Cooke Surece dahil olmus olan ve hayatta olmayan Oliver Cromwell Henry Ireton Hakim Thomas Pride ve Hakim John Bradshaw vatan hainliginden suclu bulunurlar 1661 yili Ocak ayinda Cromwell Ireton ve Bradshaw un naaslari mezarlarindan cikartilarak zincirlerle Tyburn da asilir Idam fermanini imzalayanlardan John Okey 1661 yili icinde Hollanda dan getirtilir Onunla birlikte Cromwell in dostu ve avukati ve de tutuklanir Londra Kulesinde hapsedilen bu kisiler 19 Nisan 1662 gunu idam edilir Hayatta olan diger 19 kral katili de omurboyu hapse mahkum edilir John Lambert kralin davasina katilmasa da vatan hainliginden suclu bulunarak Guernsey de omurboyu surgune mahkum edilir Sir fetret doneminde devlet konseyinde yer almasina ve kralin idami kararina onay vermese de af kapsami disinda tutularak yargilanir ve suclu bulunur 14 Haziran 1662 gunu kafasi kesilmek suretyle idam edilir Unvanlarin iadesi Himaye doneminde verilen asalet unvanlari restorasyonla beraber yururlukten kalksa da bazilari devam etmistir Bu donemde verilmis on bir adet baronluktan dort tanesi II Charles tarafindan yeniden verilmistir Bu donemden gunumuzde devam eden tek baronluk 14 Baron Sir Richard Thomas Willy dir Cromwell tarafindan olusturulan Morpeth Vikontlugu da bugune dek suregelmistir Venner Ayaklanmasi Ocak 1661 6 Ocak 1661 tarihinde baslarinda Thomas Venner adli kisi olan yaklasik 50 kisilik Besinci Monarsi hareketi uyesi grup Londra da Kral Isa adina denetimi eline almaya calisir Cikan catismada cogu oldurulen veya esir alinan kisilerden Venner ve 10 arkadasi 19 21 Ocak 1661 arasinda idam edilirler Britanya da restorasyonRestorasyon sayesinde Puritan deger yargilarinda ani bir itibar kaybi gorulur Tiyatrolar yeniden acilir Puritanlik guc kaybeder Kadinlarin ilk kez sahnede rol aldiklari gorulur Iskocya da piskoposluk yeniden tesis edilir Yeniden kurulan diplomatik iliskilerin anisina Hollanda II Charles a cok degerli cesitli sanat eserleri de sunmustur Restorasyonun sonuMuhtesem Devrim adi verilen surec Restorasyon donemi sona erdirmistir Devrimle Ingiltere Irlanda ve Iskocya krali II James Parlamento ve Hollanda Oranj ve Nassua Hanedani nindan William arasindaki ittifak sonucu devrilmistir Hollandali bir filoyla adaya cikan William ordusuyla berbaer gerceklestirdigi basarili istilayla Ingiliz tahtina III William olarak cikar 1688 yili Nisan ayinda II James Hristiyanlarin gunahlarindan arinmalari icin kiliselere bagista bulunmasini iceren Enduljansi yeniden yururluge koydugunu acikladi Bu karara cok buyuk tepkiler verildi Karari kabul etmeyerek uygulamayan piskoposlar tutuklandi 30 Haziran 1688 gunu Protestan asiller Oranj Prensini Ingiltere ye davet ettiler Eylul ayinda William in ordusuyla adaya cikacagi kesinlik kazandi 5 Kasim 1688 gunu William cikartma yaptiginda II James savasmak yerine geri adim atti ve Fransa ya kacmaya calisirken Kent civarinda yakalandi James in sehitlik mertebesine yukselmesini istemeyen William 23 Aralik gunu kacmasina goz yumdu Fransa da kral kardesi XIV Louis tarafindan karsilanan James Paris in batisindaki Chateau de Saint Germain en Laye adli sarayda yasadi William durumu nasil idare edecegine karar vermek adina Konvansiyon Parlamentosu adi verilen yapiyi toplar Parlamento James i devirmeyi reddetse de kral ulkeyi fiilen terk edip Fransa ya kactigi icin tahtin bos oldugu kararina varir Bu boslugu doldurmak adina James in kardesi Mary kralice ilan edilir ve esi Oranj Prensi William ile birlikte hukmetme hakki taninir William bu sekilde kral olur Parlamento 1689 yilinda yasalastirdigi Bill of Rights adli kanunlarla James doneminde yapilan cok sayida uygulamayi reddeder Ayni yasalarla Katoliklerin Ingiltere tahtina cikmasinin onune gecilirken Ingiliz monarsisinden hicbir kisinin de Katoliklerle evlenmesine izin verilmez Kaynakca Metinde genel olarak ic savas ve fetret doneminde islenen suclarin affedildigi bu donem yapilan alim satimlarin gecerli oldugu ve odemesi geciken askerlere gerekli odemelerin yapilacagi belirtilmistir Bakiniz Wikisource daki metnin asli 19 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce 18 Haziran 2014 gunu erisilmistir Alinan bu karara yapilan elestirilerden birisi de kararla sanki yillardir hicbir olayin yasanmamis oldugu iddiasinin elestirisidir Bugun hala kutlanan bayramla ilgili 30 Mayis 1660 tarihli kanun metni 13 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 18 Haziran 2014 tarihinde erisilmistir Esi Mary Ingiltere ve Iskocya da tahtin varisidir 1689 yilinda Fransiz birliklerinin destegiyle tahti geri almak icin girisimdie bulunan James Irlanda ya gelir burada yaklasik iki yil surecek olan baslamis olur Irlandalilar James i desteklese de yenilgiden sonra ulkeyi terk edip yeniden Fransa ya kacan James Irlandalilar tarafindan elestirilir Populer kulturde Seamus an Chaca kotu sifatina layik gorulmustur Bunlar arasinda din adamlarinin cezalandirilmasi surekli ordunun kurulmasi ve vahsice cezalar yer alir