Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Talışça veya Talişçe (Talışça: Tolışə Zıvon, Tолышә зывон, تؤلشه زوؤن), İran ve Azerbaycan'da konuşulan bir Kuzeybatı İran dilidir.Tatça ve Zazaca ile yakından ilişkili dil, İran'ın Hazar Denizi kıyılarındaki Gilan ve Erdebil eyaletleri ile Azerbaycan'ın güney illerinde yaklaşık 220.000 kişi tarafından konuşulmaktadır. Konuşurlar Hazar Denizi'nin batı ve güneybatı kıyı bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Glottolog Talişçeyi Türkiye'de konuşulan Zazaca ile Hazar Denizi'nin güney kıyılarında konuşulan Tatça ve lehçeleri ile birlikte Eski Azerice'den türeyen Azeri dilleri grubu içinde sınıflandırmaktadır.
| Talışça | |
|---|---|
| Tolışə zıvon толышә зывон تالشی زَوُن | |
 | |
| Ana dili olanlar | Azerbaycan, İran |
| Konuşan sayısı | 218.100 ila 230.000 (2011-14) |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa dil ailesi
|
| Yazı sistemi | Latin (Azerbaycan) Arap (İran) Kiril (Rusya) |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | tly |
| Glottolog | taly1247 North-Central Talyshshah1254 Southern Talyshicent1970 Central Talyshinort2639 Northern Talyshi |
 | |
Sınıflandırma
Bir Kuzeybatı İran dili olan Talışçaya dil bilimsel olarak en yakın diller başta Tatça, Zazaca ve Eski Azerice olmak üzere ve Hazar Denizi kıyılarında konuşulan diğer İran dil ve lehçeleridir. Talışça aynı zamanda Zazaca,Tatça,Simnanca, Kahangi, Vefsçe dilleri/diyalektleri gibi ergatif bir dildir. Gramatik cinsiyet Eski Talışçada bulunmakla birlikte günümüzde kalıntı olarak bazı sözcüklerde mevcuttur.UNESCO'nun Tehlike Altındaki Dünya Dilleri Atlası'na göre düşük tehlike altında olan diller arasındadır. Talışça Azerice, Farsça, Zazaca ve Gilancadan etkilenmiş olup, kısmen de olsa Farsça ve Zazaca ile karşılıklı anlaşılabilirdir. Dilde yer alan sesbilimsel, dilbilimsel ve sözcük bilimsel farklılıklar göz önüne alındığında Talışça, Kuzey (Azerbaycan ve İran), Orta (İran) ve Güney (İran) lehçeleri olmak üzere üçe ayrılmaktadır.
| Zazaca | Talışça | Zazaca | Talışça | Zazaca | Talışça | Zazaca | Talışça |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ez | az/əz | berz | berz | nızm | nızım | siye | si, sə, səy |
| tı | tı | biye | bıe | dı | dı | pır | puɾ |
| o/a/ey | əv | bın | bın | neweş | noxəş | çım | çam |
| ma | əmə | boy | bu | kahn | kanə | gav | ɡov |
| şıma | şımə | ke/keye | kə | teze | tozə | post | pust |
| keyne | kinə | vist | vist | panc | penç | mêrdek | merdək |
| çıçı | çiç | bız | bız | şeş | şəş | xoz | xu |
| pi/pêr | piyə | mae | moə | hawt | haft | mu | mu |
| şıt | şıt | serd | sard | new | nev | non, nun | nun |
| verg | vərg | kerg | karg/kag | nezdi | nez | dû | du |
| vıl | vıl | velg | velg | engışte | angışte | rı | ɾy, ɾu |
| va | va | engemin | engivin | sine | sinə | dew | di |
| kam | kom | merde | marde | dından | dandon | vizer | izəɾ |
| şiyen- | şiyən- | zıwan | zıvon | lıng | lıng | espe | əspa |
| şew | şev | aw | ov | zımıstan | zımıston | dızdi | dızdi |
| vat- | vâtē | zan- | zun/zan- | vesar | əvəsor | bıra | bərâ |
| gêc | gıj | morjela | mujnə/morjenə | vor, vewre | voə | çi | çi |
| bermayen | beramesan | roc/roz | ruz | bumlerz | buməlarzə | new serre bi | nəv surə bim |
| pısıng | pışık | cêni | cen | hak | agla | dar | dar |
| aşme/menge | oşem/meng | şew | şev | veyve | veye | zama | zuma |
| nê | ne/na | bê | boy/bey | veng | vang | mezg | mazg |
Dillerin tarihsel evrimi ve dil gruplarındaki sınıflandırmanın esas temelini oluşturan ünsüzlerin oluşumu (eşdillilik/sınırı/isoglosses) Talışçada Zazaca ile hemen hemen aynıdır. Talışça da Zazaca gibi Proto-Hint Avrupa ünsüz harf köklerini güçlü bir biçimde muhafaza etmiştir:
| Proto Hint-Avrupa | Partça | Azerice/Tatça | Zazaca | Talışça | Simnanca | Hazar dilleri | Merkez Lehç. | Beluçça | Kürtçe | Farsça |
| *ḱ/ĝ | s/z | s/z | s/z | s/z | s/z | s/z | s/z | s/z | s/z | h/d |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| *kue | -ž- | -ž- | -ĵ- | -ž | -ĵ, ž- | -ĵ- | -ĵ-, ž, z | -ĵ- | -ž- | -z- |
| *gue | ž | ž (y-) | ĵ | ž | ĵ,ž | ĵ | ĵ, ž, z | ĵ | ž | z |
| *kw29 | ? | isb | esb | asb | esp | s | esb | ? | s | s |
| *tr/tl | hr | (h)r | (hi)r | (h)*r | (h)r | r | r | s | s | s |
| *d(h)w | b | b | b | b | b | b | b | d | d | d |
| *rd/*rz | r/rz | r/rz | r/rz | rz | l/l(rz) | l/l | l/l(rz) | l/l | l/l | l/l |
| *sw | wx | h | w | h | x(u) | x(u) | x(u), f | v | x(w) | x(u) |
| *tw | f | u | w | h | h | h | h(u) | h | h | h |
| *y- | y | y | ĵ | ĵ | ĵ | ĵ | ĵ (y) | ĵ | ĵ | ĵ |
Not listesi
- ^ Herzendi
Kaynakça
- ^ "Talysh". Ethnologue (İngilizce). 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ağustos 2018.
- ^ "Talysh – Details". joshuaproject.net. 24 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2012.
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "North-Central Talysh". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Southern Talyshi". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Central Talyshi". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Northern Talyshi". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ "Talysh | Ethnologue Free". Ethnologue (Free All) (İngilizce). 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.
- ^ a b "Spoken L1 Language: North-Central Talysh". Glottolog. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ocak 2024.
- ^ Ehsan Yar-Shater (1990). Iranica Varia: Papers in Honor of Professor Ehsan Yarshater. Leiden: E. J. Brill. s. 267. ISBN .
- ^ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org. 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023.
- ^ Paul, Ludwig (1998). "The Pozition of Zazaki the West Iranian Languages" (PDF). Iran Chamber. Open Publishing. Erişim tarihi: 4 Aralık 2023.
- ^ Keskin, Mesut (2012). "Orta ve Eski İrani Dillerin Zazacaya Tuttuşu Işık". ResearchGate. Open Publishing. 15 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2023.
- ^ Henning, W. B. The Ancient Language of Azerbaijan”, TPhS 157-77, 1954. Mitteliranisch", in Handbuch der Orientalistik, 1(1), 20-130.
- ^ Language of Azerbaijan. Transactions of the philological Society, 53(1), 157-177. s. 175.
- ^ "Talysh". UNESCO Atlas of the World's Languages in danger (İngilizce). UNESCO. 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ağustos 2018.
- ^ Ehsan Yar-Shater (1990). Iranica Varia: Papers in Honor of Professor Ehsan Yarshater. Leiden: E. J. Brill. s. 267. ISBN .
- ^ a b Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org. 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023.
- ^ Todd, Terry Lynn (2008). (PDF). Electronic Publication. s. 33. 28 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Ergative in Tāti Dialect of Khalkhāl, Jahandust Sabzalipoor
- ^ Koohkan, Sepideh. The typology of modality in modern West Iranian languages. 2019. PhD Thesis. University of Antwerp.
- ^ Mirdehghan, M., & Nourian, G. Ergative Case Marking and Agreement in the Central Dialect of Talishi.
- ^ Windfuhr, Gernot (2009). The Iranian Languages. Oxford: Routledge.
- ^ "UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger". unesco.org. 2010. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2012.
- ^ Stilo, D. 1981. The Tati Group in the Sociolinguistic Context of Northwestern Iran. Iranian Studies XIV
- ^ Wolfgang, Schulze: Northern Talysh. Lincom Europa. 2000. (page 35)
- ^ Paul, D. (2011). A comparative dialectal description of Iranian Taleshi. The University of Manchester (United Kingdom).
- ^ Qulieva, Humay; Quliyeva, Ferqane; Quliyev, Şahar; Keyes, Ken (2016). "Talysh Picture Dictionary". Tolışə şikilinə kitob. Academia. 20 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2024.
- ^ Ludwig, P. (1998). The Pozition of Zazaki the West İranian Languages.
- ^ Keskin, M. (2012). Orta ve eski İrani dillerin Zazacaya tuttuğu ışık. II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu, 232-253.
Dış bağlantılar
- Positive Orientation Towards the Vernacular among the Talysh of Sumgayit 4 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Example of Talyshi Language 13 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- B. Miller- iТАЛЫШСКИЙ ЯЗЫК И ЯЗЫК «АЗЕРИ»10 Nisan 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- A. Mamedov - Талыши как носители древнего языка Азербайджана18 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Talisca veya Talisce Talisca Tolise Zivon Tolyshә zyvon تؤلشه زوؤن Iran ve Azerbaycan da konusulan bir Kuzeybati Iran dilidir Tatca ve Zazaca ile yakindan iliskili dil Iran in Hazar Denizi kiyilarindaki Gilan ve Erdebil eyaletleri ile Azerbaycan in guney illerinde yaklasik 220 000 kisi tarafindan konusulmaktadir Konusurlar Hazar Denizi nin bati ve guneybati kiyi bolgelerinde yogunlasmistir Glottolog Talisceyi Turkiye de konusulan Zazaca ile Hazar Denizi nin guney kiyilarinda konusulan Tatca ve lehceleri ile birlikte Eski Azerice den tureyen Azeri dilleri grubu icinde siniflandirmaktadir TaliscaTolise zivon tolyshә zyvon تالشی ز و نAna dili olanlarAzerbaycan IranKonusan sayisi218 100 ila 230 000 2011 14 Dil ailesiHint Avrupa dil ailesi Hint Iran dilleriIran dilleriKuzeybati Iran dilleriTalis grubuTaliscaYazi sistemiLatin Azerbaycan Arap Iran Kiril Rusya Dil kodlariISO 639 3tlyGlottolog a rel nofollow class external text href http glottolog org resource languoid id taly1247 taly1247 a North Central Talysh a rel nofollow class external text href http glottolog org resource languoid id shah1254 shah1254 a Southern Talyshi a rel nofollow class external text href http glottolog org resource languoid id cent1970 cent1970 a Central Talyshi a rel nofollow class external text href http glottolog org resource languoid id nort2639 nort2639 a Northern TalyshiSiniflandirmaBir Kuzeybati Iran dili olan Taliscaya dil bilimsel olarak en yakin diller basta Tatca Zazaca ve Eski Azerice olmak uzere ve Hazar Denizi kiyilarinda konusulan diger Iran dil ve lehceleridir Talisca ayni zamanda Zazaca Tatca Simnanca Kahangi Vefsce dilleri diyalektleri gibi ergatif bir dildir Gramatik cinsiyet Eski Taliscada bulunmakla birlikte gunumuzde kalinti olarak bazi sozcuklerde mevcuttur UNESCO nun Tehlike Altindaki Dunya Dilleri Atlasi na gore dusuk tehlike altinda olan diller arasindadir Talisca Azerice Farsca Zazaca ve Gilancadan etkilenmis olup kismen de olsa Farsca ve Zazaca ile karsilikli anlasilabilirdir Dilde yer alan sesbilimsel dilbilimsel ve sozcuk bilimsel farkliliklar goz onune alindiginda Talisca Kuzey Azerbaycan ve Iran Orta Iran ve Guney Iran lehceleri olmak uzere uce ayrilmaktadir Zazaca Talisca Zazaca Talisca Zazaca Talisca Zazaca Taliscaez az ez berz berz nizm nizim siye si se seyti ti biye bie di di pir puɾo a ey ev bin bin newes noxes cim camma eme boy bu kahn kane gav ɡovsima sime ke keye ke teze toze post pustkeyne kine vist vist panc penc merdek merdekcici cic biz biz ses ses xoz xupi per piye mae moe hawt haft mu musit sit serd sard new nev non nun nunverg verg kerg karg kag nezdi nez du duvil vil velg velg engiste angiste ri ɾy ɾuva va engemin engivin sine sine dew dikam kom merde marde dindan dandon vizer izeɾsiyen siyen ziwan zivon ling ling espe espasew sev aw ov zimistan zimiston dizdi dizdivat vate zan zun zan vesar evesor bira beragec gij morjela mujne morjene vor vewre voe ci cibermayen beramesan roc roz ruz bumlerz bumelarze new serre bi nev sure bimpising pisik ceni cen hak agla dar darasme menge osem meng sew sev veyve veye zama zumane ne na be boy bey veng vang mezg mazg Dillerin tarihsel evrimi ve dil gruplarindaki siniflandirmanin esas temelini olusturan unsuzlerin olusumu esdillilik siniri isoglosses Taliscada Zazaca ile hemen hemen aynidir Talisca da Zazaca gibi Proto Hint Avrupa unsuz harf koklerini guclu bir bicimde muhafaza etmistir Proto Hint Avrupa Partca Azerice Tatca Zazaca Talisca Simnanca Hazar dilleri Merkez Lehc Belucca Kurtce Farsca ḱ ĝ s z s z s z s z s z s z s z s z s z h d kue z z ĵ z ĵ z ĵ ĵ z z ĵ z z gue z z y ĵ z ĵ z ĵ ĵ z z ĵ z z kw29 isb esb asb esp s esb s s tr tl hr h r hi r h r h r r r s s s d h w b b b b b b b d d d rd rz r rz r rz r rz rz l l rz l l l l rz l l l l l l sw wx h w h x u x u x u f v x w x u tw f u w h h h h u h h h y y y ĵ ĵ ĵ ĵ ĵ y ĵ ĵ ĵNot listesi HerzendiKaynakca Talysh Ethnologue Ingilizce 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Agustos 2018 Talysh Details joshuaproject net 24 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2012 Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmath Martin Ed 2017 North Central Talysh Glottolog 3 0 Jena Germany Max Planck Institute for the Science of Human History Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmath Martin Ed 2017 Southern Talyshi Glottolog 3 0 Jena Germany Max Planck Institute for the Science of Human History Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmath Martin Ed 2017 Central Talyshi Glottolog 3 0 Jena Germany Max Planck Institute for the Science of Human History Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmath Martin Ed 2017 Northern Talyshi Glottolog 3 0 Jena Germany Max Planck Institute for the Science of Human History Talysh Ethnologue Free Ethnologue Free All Ingilizce 9 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2023 a b Spoken L1 Language North Central Talysh Glottolog 19 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ocak 2024 Ehsan Yar Shater 1990 Iranica Varia Papers in Honor of Professor Ehsan Yarshater Leiden E J Brill s 267 ISBN 90 6831 226 X Foundation Encyclopaedia Iranica Welcome to Encyclopaedia Iranica iranicaonline org 10 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mayis 2023 Paul Ludwig 1998 The Pozition of Zazaki the West Iranian Languages PDF Iran Chamber Open Publishing Erisim tarihi 4 Aralik 2023 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Keskin Mesut 2012 Orta ve Eski Irani Dillerin Zazacaya Tuttusu Isik ResearchGate Open Publishing 15 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2023 Henning W B The Ancient Language of Azerbaijan TPhS 157 77 1954 Mitteliranisch in Handbuch der Orientalistik 1 1 20 130 Language of Azerbaijan Transactions of the philological Society 53 1 157 177 s 175 Talysh UNESCO Atlas of the World s Languages in danger Ingilizce UNESCO 15 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Agustos 2018 Ehsan Yar Shater 1990 Iranica Varia Papers in Honor of Professor Ehsan Yarshater Leiden E J Brill s 267 ISBN 90 6831 226 X a b Foundation Encyclopaedia Iranica Welcome to Encyclopaedia Iranica iranicaonline org 10 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mayis 2023 Todd Terry Lynn 2008 PDF Electronic Publication s 33 28 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Ergative in Tati Dialect of Khalkhal Jahandust Sabzalipoor Koohkan Sepideh The typology of modality in modern West Iranian languages 2019 PhD Thesis University of Antwerp Mirdehghan M amp Nourian G Ergative Case Marking and Agreement in the Central Dialect of Talishi Windfuhr Gernot 2009 The Iranian Languages Oxford Routledge UNESCO Interactive Atlas of the World s Languages in Danger unesco org 2010 12 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2012 Stilo D 1981 The Tati Group in the Sociolinguistic Context of Northwestern Iran Iranian Studies XIV Wolfgang Schulze Northern Talysh Lincom Europa 2000 page 35 Paul D 2011 A comparative dialectal description of Iranian Taleshi The University of Manchester United Kingdom Qulieva Humay Quliyeva Ferqane Quliyev Sahar Keyes Ken 2016 Talysh Picture Dictionary Tolise sikiline kitob Academia 20 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2024 Ludwig P 1998 The Pozition of Zazaki the West Iranian Languages Keskin M 2012 Orta ve eski Irani dillerin Zazacaya tuttugu isik II Uluslararasi Zaza Tarihi ve Kulturu Sempozyumu 232 253 Dis baglantilarPositive Orientation Towards the Vernacular among the Talysh of Sumgayit 4 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Example of Talyshi Language 13 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce B Miller iTALYShSKIJ YaZYK I YaZYK AZERI 10 Nisan 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca A Mamedov Talyshi kak nositeli drevnego yazyka Azerbajdzhana18 Subat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca