Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rahmankul Han, Hacı Rahman Kul Kutlu, (Kırgızca: Рахманкул хан / Rahmankul han, Рахманкул Жапаркул уулу / Rahmankul Caparkul uulu); Ağustos, 1913 - 06-Ağustos, 1990) – Küçük Pamir'deki Güney Türkistan'daki (şimdiki Afganistan'ın kuzey bölümü) Kırgızların hanı (1949-1978).
Yaşamı
Caparkul oğlu Rahmankul, Tacikistan'ın Murgab ilçesinde (başka bir malumata göre- Güney Kırgızistan'daki Çon Alay yerinde) 1913-yılı Ağustos (baş oona) ayında doğmuştur. Babası Caparkul bir zamanlar Hokand hanı Kudayar'ın binbaşısı olmuştur. Kırgız Türklerinin Teyit adlı boyundandır.
Caparkul Sovyet devrinde Afganistan'a göçüp kaçtığı anlatılır. 1938-yılı Rahmankul'un Afganistan'daki Kırgızların hanı olduğunu ilan edildi. 1948-yılı o hanlıktan çekilip Çin tarafındaki Pamir dolayına geçer. İki yıl sonra, Çin'in komünist rejimi kurulunca, o da 1950 yılı yaz ayında Afgan Pamiri tarafına geri döner. Pakistan'a vardığında Bin-Teke adlı yerde Çin sınır koruyucularını öldürmüş, silahlarını alıp Küçük Pamir bölgesine geçmiştir.
Afganistan devlet başkanı Zakir-şah onu 1950 yılı kendi tarafına çeker. Afgan Kırgızları Rahmankul'u tekrar han yaparlar. 1964-yılı Rahmankul Han Afganistan'ın parlamentosu- Loya Cırga'nın milletvekili olmuştur. Bir de Afganistan parlamentodaki yöneticisi de olmuştur. 1978-yılında Afganistanda Saur inkılabı (Nisan inkılabı) diye adlanan olay gerçekleşti. Sovyetlerin etkisi hissedilir hale gelince Rahmankul Han, Pamir'deki halkıyla Pakistan'a göç eder. Pakistan'da Gilgit vadisinin sıcak ve nemli havası Kırgızları rahatsız eder. Hastalıklar baş gösterir. Çok sayıda Kırgız burada yaşamını yitirir. Malumatlara göre, Rahmankul Han Kırgızları ABD'nin Alaska bölgesine yerleştirilmesi teklifinde bulunulmuştur.
1982- yılının Ağustos ayında Rahmankul Han 293 aile (1138 kişi) Kırgızları ile hava yoluyla Türkiye'nin Adana bölgesine getirilmiş ve Rahmankul Han tarafından soğuk bir yer istenmiştir. Bunun üzerine Van'ın Karagündüz köyüne geçici olarak yerleştirilmiş ardından yine Van'ın Erciş ilçesine bağlı Altındere harasının yakınındaki kendi isimlerini verdikleri Van Gölü'nün kuzey boyun Ulupamir köyüne yerleştirilmişlerdir.
Ayrı kalan bazı Kırgız aileleri Pakistan'da kalmış veya Afganistan Pamirine geri dönmüştür. Fransız Türkolog ve Kırgızşinas Remi Dor gibi araştırmacılar Rahmankul'un bilimli, akıllı bir siyasetçi olduğunu belirtirler.
Kaynakça
Ek kaynaklar
- Реми Дор. Рахманкул - Памирдин акыркы ханы. - Париж: Мишел де Мол басмасы, 2015. (французча).
- Бейше Урстанбеков, Тынчтыкбек Чороев. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк. Фрунзе, Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы редакциясы. 1990. -
. Жалпы көлөмү – 288 бет.
- M. N. Shahrani, The Kirghiz and Wakhi of Afghanistan: Adaptation to Closed Frontiers (Seattle: University of Washington University Press, 1979).
- Remy Dor, Si tu me dis chante! chante!....: Documents pour servir a la connaissance et l'etude de la tradition orale des Kirghiz du Pamir Afghan (Paris, 1981).
- Remy Dor, "Orature du Nord-est Afghan: Les Kirghiz du Pamir" Turcica Vol VIII (1976).
- M. N Shahrani, "Afghanistan's Kirghiz in Turkey" Cultural Survival Vol VIII, No. 1 (1983);
- Deborah Denker, "The Last Migration of the Kirghiz of Afghanistan" Central Asian Survey Vol. II No. 3 (1983).
Dış bağlantılar
- http://www.azattyk.org/content/news/26840279.html[]
- http://www.azattyk.kg/content/article/1215103.html 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://vlib.iue.it/carrie/texts/carrie_books/paksoy-6/cae11.html24 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.azattyk.kg/content/article/1209503.html[]
- http://www.azattyk.org/content/kyrgyz_term_study_forum_soz_taanuu_sherinesi/2303052.html 4 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.bbc.co.uk/kyrgyz/multimedia/2015/02/150212_rahmankul_han_history_pages
- http://bizdin.kg/elib/kitepter/pdf/history_short.pdf[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Rahmankul Han Haci Rahman Kul Kutlu Kirgizca Rahmankul han Rahmankul han Rahmankul Zhaparkul uulu Rahmankul Caparkul uulu Agustos 1913 06 Agustos 1990 Kucuk Pamir deki Guney Turkistan daki simdiki Afganistan in kuzey bolumu Kirgizlarin hani 1949 1978 YasamiCaparkul oglu Rahmankul Tacikistan in Murgab ilcesinde baska bir malumata gore Guney Kirgizistan daki Con Alay yerinde 1913 yili Agustos bas oona ayinda dogmustur Babasi Caparkul bir zamanlar Hokand hani Kudayar in binbasisi olmustur Kirgiz Turklerinin Teyit adli boyundandir Caparkul Sovyet devrinde Afganistan a gocup kactigi anlatilir 1938 yili Rahmankul un Afganistan daki Kirgizlarin hani oldugunu ilan edildi 1948 yili o hanliktan cekilip Cin tarafindaki Pamir dolayina gecer Iki yil sonra Cin in komunist rejimi kurulunca o da 1950 yili yaz ayinda Afgan Pamiri tarafina geri doner Pakistan a vardiginda Bin Teke adli yerde Cin sinir koruyucularini oldurmus silahlarini alip Kucuk Pamir bolgesine gecmistir Afganistan devlet baskani Zakir sah onu 1950 yili kendi tarafina ceker Afgan Kirgizlari Rahmankul u tekrar han yaparlar 1964 yili Rahmankul Han Afganistan in parlamentosu Loya Cirga nin milletvekili olmustur Bir de Afganistan parlamentodaki yoneticisi de olmustur 1978 yilinda Afganistanda Saur inkilabi Nisan inkilabi diye adlanan olay gerceklesti Sovyetlerin etkisi hissedilir hale gelince Rahmankul Han Pamir deki halkiyla Pakistan a goc eder Pakistan da Gilgit vadisinin sicak ve nemli havasi Kirgizlari rahatsiz eder Hastaliklar bas gosterir Cok sayida Kirgiz burada yasamini yitirir Malumatlara gore Rahmankul Han Kirgizlari ABD nin Alaska bolgesine yerlestirilmesi teklifinde bulunulmustur 1982 yilinin Agustos ayinda Rahmankul Han 293 aile 1138 kisi Kirgizlari ile hava yoluyla Turkiye nin Adana bolgesine getirilmis ve Rahmankul Han tarafindan soguk bir yer istenmistir Bunun uzerine Van in Karagunduz koyune gecici olarak yerlestirilmis ardindan yine Van in Ercis ilcesine bagli Altindere harasinin yakinindaki kendi isimlerini verdikleri Van Golu nun kuzey boyun Ulupamir koyune yerlestirilmislerdir Ayri kalan bazi Kirgiz aileleri Pakistan da kalmis veya Afganistan Pamirine geri donmustur Fransiz Turkolog ve Kirgizsinas Remi Dor gibi arastirmacilar Rahmankul un bilimli akilli bir siyasetci oldugunu belirtirler Kaynakca PDF 10 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 26 Haziran 2016 Arsivlenmis kopya 14 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2019 Ek kaynaklarRemi Dor Rahmankul Pamirdin akyrky hany Parizh Mishel de Mol basmasy 2015 francuzcha Bejshe Urstanbekov Tynchtykbek Choroev Kyrgyz taryhy Kyskacha enciklopediyalyk sozdүk Frunze Kyrgyz Sovet Enciklopediyasynyn Bashky redakciyasy 1990 ISBN 5 89750 028 2 Zhalpy kolomү 288 bet M N Shahrani The Kirghiz and Wakhi of Afghanistan Adaptation to Closed Frontiers Seattle University of Washington University Press 1979 Remy Dor Si tu me dis chante chante Documents pour servir a la connaissance et l etude de la tradition orale des Kirghiz du Pamir Afghan Paris 1981 Remy Dor Orature du Nord est Afghan Les Kirghiz du Pamir Turcica Vol VIII 1976 M N Shahrani Afghanistan s Kirghiz in Turkey Cultural Survival Vol VIII No 1 1983 Deborah Denker The Last Migration of the Kirghiz of Afghanistan Central Asian Survey Vol II No 3 1983 Dis baglantilarhttp www azattyk org content news 26840279 html olu kirik baglanti http www azattyk kg content article 1215103 html 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde http vlib iue it carrie texts carrie books paksoy 6 cae11 html24 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www azattyk kg content article 1209503 html olu kirik baglanti http www azattyk org content kyrgyz term study forum soz taanuu sherinesi 2303052 html 4 Mayis 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www bbc co uk kyrgyz multimedia 2015 02 150212 rahmankul han history pages http bizdin kg elib kitepter pdf history short pdf olu kirik baglanti