Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Râdî veya Muhammed "Râdî Billâh"" ( Arapça: العباسيون/بنو العباس في بغداد Ebû’l-Abbâs "Râdî Billâh" Muhammed bin Câʿfer el-Muktedir) (d.907 - o. 23 Aralık 940).. 934–940 döneminde halifelik yapmış yirminci Abbasi halifesi ve halifelerin otuzsekizincisidir.
| Râdî Muhammed "Râdî Billâh | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Abbâsî Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 934-940 | ||||
| Önce gelen | Kâhır | ||||
| Sonra gelen | Müttaki | ||||
| Ölüm | 23 Aralık 940 | ||||
| |||||
| Hanedan | Abbâsî Hanedanı | ||||
| Babası | Muktedir | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Yaşam
Halife Radî'nın babası Muktedir'di. 934'te amcası olan halife Kahir tutuklanıp öldürülünce Halife oldu. Yedi yıl süren halifelik dönemi birbirini takip eden aksilikler ve felaketler dönemi olarak tasvir edilmiştir.
Halifelik döneminde halifenin iktidar gücü ancak Bağdat etrafındaki bölgede işleyebilmekte idi. Abbasi ülkesini doğusu elden çıkmıştı. Suriye'nin büyük bir kısmında ve Mezopotamya'da halifenin hükmü geçmiyordu. Musul ve el-Cezire bağımsızlık kazanmıştı. Arabistan yarımadası Karmatiler ve bağımsız yerel bedevi aşiretleri elinde idi. Basra ve Vasıt devamlı bastırılamayan isyan halinde idiler. Bizanslıların ilerlemesini durdurma görevi Hamdaniler emiri Seyfü'd Devle eline bırakılmıştı.
Halife Radî gayet dindardı. Halifelik döneminde halk kütlesinin büyükçe desteği ile Sünni zorbaları şeklini alan Hanbeliler ülkedeki halkın her türlü yaşayışına karışmaya başlamışlardı. Kendi sıkı "ahlak" kurallarını zorla herkes tarafından uygulanması için büyük gayretler göstermeye başlamışlardı. Hanbeli din adamları özel ikametgâhlara baskınlar tertip ederek evlerdeki içki saklama kaplarını boşaltmaları; içki içmek için kullanılabilecek testi, kupa ve bardakları da tahrip etmeleri; evlerde bulunan müzik aletlerini kırmaları Bağdat'a çok olağan olaylar haline gelmişti. Ayni şekilde Hanbeli din adamları işyerlerine de baskınlar yapıp her türlü alışveriş ve ticaret ayrıntılarını öğrenmek ve böylece iş yerinin haram işlerle uğraşmasını önlemeye çalışmaları da olağan olmuştu. Hac görevini ifa eden ama Şii inançlı olan bir Bağdatlı, bu din muhafızları tarafından linç edilmişti.
Radî halifelik dönemi halifelerin yaptıkları işler dolayısı ile de bir aşama sınırı olmuştur. Radî'nin koyduğu reformlardan sonra halifelerin geleneksel görevleri değişmiştir. Ondan sonraki halifeler Cuma namazlarından sonra vaaz vermez oldular. Ülkenin ileri gelenleri ve alimleri ile halifelerin yaptıkları ciddi kültürel toplantılar ve ciddi ülke olaylarının konuşulup görüşüldüğü toplantılar yapılmaz oldu. Fakir halka yiyecek giyecek desteği verilmez oldu. Görevini yapmayan veya kötüye kullanan kamu görevlilerinin halifeye şikayet ile açığa çıkartılması ve halka karşı tutumlarının değiştirilebilmesi imkânsız hale geldi.
Halife Râdî, vezirlerin ülkeyi iyi yönetemediklerinin, ileri gelen askeri komutanların nüfuzlarını artırarak devlet işlerine karışmalarının ve gittikçe ülke genelinde kontrolü kaybettiklerinin önemli ölçüde farkında idi.
Bu koşullar altında halife Râdî bir çözüm olarak merkezdeki otorite zaafını ortadan kaldırmak ve ülkenin daha iyi yönetilmesini sağlamak adına Emîr-ul Umerâ'lik kurumunu oluşturdu. Emîr-ül Umerâlik; vezirlik, hâciblik, valilik gibi bir kamu idare kurumu idi. Halife Râdî, hilafete gelmesinden iki yıl sonra 324/936 yılında Basra ve Vasıt valisi Türk asıllı "Muhammed bin Raik el-Hazarî"’yi Bağdat’a davet ederek onu Emîr-ül Umerâ tayin etti. Bu çok önemli bir değişiklikti. Halife ona çok geniş yetkiler verdi. Ordunun başkumandanlığı, Divân ul Harâç’in ve Berîd teşkilatının idaresi, valiler ve vezirler dahil yüksek dereceli memurların tayini bu yetkiler arasında idi. Protokolde halifeden sonra geliyordu. Hutbelerde halifeden sonra onun isminin okunması hususu, bizzat halife tarafından bütün eyalet valilerine bildirilmişti. Emîr-ül Umerâ Bağdat’ta para bastırma hakkına da sahipti. Bu görevin ortaya çıkmasıyla vezirin nüfuzu kayboldu. Vilayetlerin yönetiminde veya divanla ilgili işlerde vezirin rolü kalmamış hatta saraya ancak alay ve merasim günlerinde gelip sessizce töreni izler hale gelmişti. Muhammed b. Raik ve kâtibi tüm devlet işlerinin yönetimini üstlenmişlerdi. Devletin gelirleri onların hazinelerinde toplanıyor ve harcamaları öngördükleri şekilde yapıyorlardı. Muhammed b. Raik’in askerî gücü Türk birliklerine dayanıyordu. Bu grubun en önemli liderleri Baykam ve Tüzün idi.
Radî 940'ta hemen hemen tüm iktidar gücünü kaybetmişken öldü. Yerine kardeşi Müttaki Abbasi halifesi oldu.
Kaynakça
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ), (1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (IV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları.
- Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Başımevi (1.Basım:1968)
- Muir, Wiiliam (1924), The Caliphate, its rise, decline and fall, Edinburgh:John Grant [1][] Bölüm LXXIII, Al-Muktadır, Al-Kahir ve Ar-Radî (İngilizce) (Erişim:7.4.2013)
Râzî (Abbâsî halifesi) Doğumu: 907 Ölümü: 940 | ||
| Sünni İslam unvanları | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Kahir | Abbâsî Halifesi 934–940 | Sonra gelen Muttaki |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Radi veya Muhammed Radi Billah Arapca العباسيون بنو العباس في بغداد Ebu l Abbas Radi Billah Muhammed bin Caʿfer el Muktedir d 907 o 23 Aralik 940 934 940 doneminde halifelik yapmis yirminci Abbasi halifesi ve halifelerin otuzsekizincisidir Radi Muhammed Radi BillahAbbasi HalifesiHukum suresi934 940Once gelenKahirSonra gelenMuttakiOlum23 Aralik 940Tam adiEbu l Abbas Radi Billah Muhammed bin Cafer MuktedirHanedanAbbasi HanedaniBabasiMuktedirDiniSunni IslamYasamHalife Radi nin babasi Muktedir di 934 te amcasi olan halife Kahir tutuklanip oldurulunce Halife oldu Yedi yil suren halifelik donemi birbirini takip eden aksilikler ve felaketler donemi olarak tasvir edilmistir Halifelik doneminde halifenin iktidar gucu ancak Bagdat etrafindaki bolgede isleyebilmekte idi Abbasi ulkesini dogusu elden cikmisti Suriye nin buyuk bir kisminda ve Mezopotamya da halifenin hukmu gecmiyordu Musul ve el Cezire bagimsizlik kazanmisti Arabistan yarimadasi Karmatiler ve bagimsiz yerel bedevi asiretleri elinde idi Basra ve Vasit devamli bastirilamayan isyan halinde idiler Bizanslilarin ilerlemesini durdurma gorevi Hamdaniler emiri Seyfu d Devle eline birakilmisti Halife Radi gayet dindardi Halifelik doneminde halk kutlesinin buyukce destegi ile Sunni zorbalari seklini alan Hanbeliler ulkedeki halkin her turlu yasayisina karismaya baslamislardi Kendi siki ahlak kurallarini zorla herkes tarafindan uygulanmasi icin buyuk gayretler gostermeye baslamislardi Hanbeli din adamlari ozel ikametgahlara baskinlar tertip ederek evlerdeki icki saklama kaplarini bosaltmalari icki icmek icin kullanilabilecek testi kupa ve bardaklari da tahrip etmeleri evlerde bulunan muzik aletlerini kirmalari Bagdat a cok olagan olaylar haline gelmisti Ayni sekilde Hanbeli din adamlari isyerlerine de baskinlar yapip her turlu alisveris ve ticaret ayrintilarini ogrenmek ve boylece is yerinin haram islerle ugrasmasini onlemeye calismalari da olagan olmustu Hac gorevini ifa eden ama Sii inancli olan bir Bagdatli bu din muhafizlari tarafindan linc edilmisti Radi halifelik donemi halifelerin yaptiklari isler dolayisi ile de bir asama siniri olmustur Radi nin koydugu reformlardan sonra halifelerin geleneksel gorevleri degismistir Ondan sonraki halifeler Cuma namazlarindan sonra vaaz vermez oldular Ulkenin ileri gelenleri ve alimleri ile halifelerin yaptiklari ciddi kulturel toplantilar ve ciddi ulke olaylarinin konusulup gorusuldugu toplantilar yapilmaz oldu Fakir halka yiyecek giyecek destegi verilmez oldu Gorevini yapmayan veya kotuye kullanan kamu gorevlilerinin halifeye sikayet ile aciga cikartilmasi ve halka karsi tutumlarinin degistirilebilmesi imkansiz hale geldi Halife Radi vezirlerin ulkeyi iyi yonetemediklerinin ileri gelen askeri komutanlarin nufuzlarini artirarak devlet islerine karismalarinin ve gittikce ulke genelinde kontrolu kaybettiklerinin onemli olcude farkinda idi Bu kosullar altinda halife Radi bir cozum olarak merkezdeki otorite zaafini ortadan kaldirmak ve ulkenin daha iyi yonetilmesini saglamak adina Emir ul Umera lik kurumunu olusturdu Emir ul Umeralik vezirlik haciblik valilik gibi bir kamu idare kurumu idi Halife Radi hilafete gelmesinden iki yil sonra 324 936 yilinda Basra ve Vasit valisi Turk asilli Muhammed bin Raik el Hazari yi Bagdat a davet ederek onu Emir ul Umera tayin etti Bu cok onemli bir degisiklikti Halife ona cok genis yetkiler verdi Ordunun baskumandanligi Divan ul Harac in ve Berid teskilatinin idaresi valiler ve vezirler dahil yuksek dereceli memurlarin tayini bu yetkiler arasinda idi Protokolde halifeden sonra geliyordu Hutbelerde halifeden sonra onun isminin okunmasi hususu bizzat halife tarafindan butun eyalet valilerine bildirilmisti Emir ul Umera Bagdat ta para bastirma hakkina da sahipti Bu gorevin ortaya cikmasiyla vezirin nufuzu kayboldu Vilayetlerin yonetiminde veya divanla ilgili islerde vezirin rolu kalmamis hatta saraya ancak alay ve merasim gunlerinde gelip sessizce toreni izler hale gelmisti Muhammed b Raik ve katibi tum devlet islerinin yonetimini ustlenmislerdi Devletin gelirleri onlarin hazinelerinde toplaniyor ve harcamalari ongordukleri sekilde yapiyorlardi Muhammed b Raik in askeri gucu Turk birliklerine dayaniyordu Bu grubun en onemli liderleri Baykam ve Tuzun idi Radi 940 ta hemen hemen tum iktidar gucunu kaybetmisken oldu Yerine kardesi Muttaki Abbasi halifesi oldu KaynakcaAyrica bakinizAbbasi Halifeleri soyagaci ve listeleriDis baglantilarHitti Philip H cev Salih Tug 1968 Siyasi ve Kulturel Islam Tarihi IV Cilt Istanbul Bogazici Yayinlari Ucok Bahriye 1979 Islam Tarihi Emeviler Abbasiler Devlet Kitaplari Ankara Milli Egitim Basimevi 1 Basim 1968 Muir Wiiliam 1924 The Caliphate its rise decline and fall Edinburgh John Grant 1 olu kirik baglanti Bolum LXXIII Al Muktadir Al Kahir ve Ar Radi Ingilizce Erisim 7 4 2013 Razi Abbasi halifesi AbbasiDogumu 907 Olumu 940Sunni Islam unvanlariOnce gelen Kahir Abbasi Halifesi 934 940 Sonra gelen Muttaki