Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Antropoloji ya da insan bilimi, geçmiş ve günümüz topluluklarında yaşayan insanların çeşitli yönlerini inceleyen bilim dalı. İnsanın kültürel ve fiziki yapısını araştıran antropoloji, insanlık tarihinin en eski dönemlerinin aydınlatılmasına yardımcı olur. Bu bilim, insanı kültürel, toplumsal ve biyolojik çeşitliliği içinde anlamaya; insanlığın başlangıcından beri toplulukların çeşitli koşullara nasıl uyarlandığını, bu uyarlanma biçimlerinin nasıl gelişip değiştiğini, çeşitli küresel olayların nasıl dönüştüğünü görmeye ve göstermeye çalışır.
İki anlamda holistiktir (bütünsel ve inanılır), tüm zamanlarda yaşamış olan veya yaşayan tüm insanlara ilişkindir ve insanlığın tüm boyutlarını kapsar. Prensipte, tüm toplulukların tüm kurumlarıyla ilgilenir. Antropoloji özellikle kültürel görelilik, bağlamın derinlemesine incelenmesi ve verdiği önem ile diğer sosyal disiplinlerden ayrılır. Antropoloji yöntem bilimsel açıdan çok zengindir ve hem nitel metotları hem de kullanır. Antropoloji disiplinin tarihinde etnografiler önemli bir yer tutmuş ve bir anlamda odağı oluşturmuştur. Bununla birlikte özellikle 20. yüzyıl'da etnografik çalışmaların ve etnografik ilgi odaklarının farklı antropoloji alt dallarında farklı eğilimler gösterdiği görülebilir. Örneğin tıbbî antropoloji’de 20. yüzyılın ortalarında çalışma odaklarında küçük topluluklardan, modern Batı toplumlarına doğru bir kayış olmuştur.
Tarihi ve kurumsal bağlam
Eric Wolf antropolojiyi “beşerî (insanî) bilimlerin en bilimseli ve bilimlerin en insanîsi” olarak tanımlamıştır. Çağdaş antropologlar bazı ünlü düşünürleri önderleri olarak ileri sürmüşlerdir ve disiplinin çeşitli kaynakları ortaya atılmıştır; örneğin Claude Lévi-Strauss, Montaigne ve Rousseau’nun önemli etkenlerden olduğunu iddia etmiştir. Antropoloji, Avrupalıların sistematik bir şekilde insan davranışını incelemeye teşebbüs ettikleri Aydınlanma Çağı’nın bir sonucu ve uzantısı olarak da anlaşılabilir. Hukuk, tarih, filoloji ve sosyoloji gibi gelenekler bu bilimlerin modern görüşlerini daha yakın bir şekilde yansıtan hallere doğru evrim, antropolojinin de içinde yer aldığı sosyal bilimlerin gelişimi gerçekleşmiştir. Aynı zamanda, Aydınlanma’ya karşı romantik bir tepki olarak ortaya çıkan Johann Gottfried Herder ve daha sonraları Wilhelm Dilthey gibi düşünürlerin çalışmaları “kültür kavramı”nın temelini oluşturmuştur ki bu kavram antropoloji disiplininin temelini oluşturur denilebilir.
İnsanın, yeryüzünün herhangi bir yerinde yaşayabilme özgürlüğüne sahip olması onun fizik yapısını, davranışını ve kültürünü köklü bir biçimde etkilemiştir. Böylece, tamamen tek bir türe ait olmasına karşın bugünün insanları hayvanların diğer pek çok türünden daha farklı bir fiziki yapıya sahiptirler. Aynı şekilde, insanın kültürleri ve dilleri geniş bir çevrede ele alındığında her yerde benzer olup, doğadaki ve fizikî çevredeki farklılıklar, diğer gruplarla temasa geçme, her bir insan grubuna özgü tarihsel olaylar, sürekli olarak şaşırtıcı kültürel ve dilsel farklılıklara neden olurlar.
Kurumsal olarak, antropoloji 17, 18, 19. ve 20. yüzyıldaki Avrupa kolonizasyonu sırasında doğal tarihin (natural history, zaman zaman doğa tarihi) gelişmesiyle ortaya çıkmış, gelişmiştir. Bu zamanlardaki genelde "ilkel insanların" incelenmesi olarak görülen alanla karakterize olmuş ilk etnografik çalışmalar ortaya çıkmıştır. Bu dönemlerde ortaya çıkan bazı ünlü etnografik çalışmaların kökeni de kolonyal yönetimin isteğine dayanır; örneğin Edward Evan Evans-Pritchard’ın Azandi halkına dair çalışması gibi. Geç 18. yüzyılda, Aydınlanma düşüncesi insan topluluklarını ampirik olarak gözlemlenebilecek belirli prensiplere göre hareket eden doğal bir fenomen olarak betimlemişti[1]. Bazı açılardan, Avrupa kolonilerindeki dil, kültür, fizyoloji, teknoloji, gelenek ve inançların araştırılması ve incelenmesi bu yerlerdeki fauna ve floranın araştırılması ve incelenmesinden farklı değildi. Bununla birlikte kültürel uygulama, özellikle son dönemlerde, büyük değişikliğe uğramıştır ve bugün antropolojinin kolonyal dönemin ve Avrupa’nın bu dönemdeki düşüncesi ve uygulamalarının bir uzantısı olarak tanımlanması veya görülmesi doğru değildir.
Antropoloji hızlı bir şekilde doğal tarihten ayrılarak ayrı bir disiplin olma yolunda gelişti ve 19. yüzyılın sonlarına doğru modern şekline büyük oranda yaklaştı. 1935’te örneğin, T. K. Penniman disiplinin tarihini konu alan “A Hundred Years of Anthropology” yani “Antropoloji’nin Bir Yüzyılı” isimli eseri kaleme almıştır. Erken dönem antropolojide, yani tüm toplulukların, tek bir evrimsel süreçten en ilkelden en gelişmişe geçtiğini öne süren fikir hakimdi. Buradan hareketle Avrupaî olmayan topluluklar bu evrimsel süreç içerisinde "yaşayan fosiller" olarak görülüyordu ve Avrupa’nın geçmişini anlamak için incelenebilecekleri fikri yaygındı. Çeşitli toplulukların göçleri büyük oranda doğru bir şekilde ortaya çıkarılmıştır; ’in ilk kez Büyük Okyanus’taki Polenezya göçlerini doğru bir şekilde saptaması gibi. Son olarak ırk kavramı ve ilgili kavramlar, insan türü içindeki biyolojik çeşitliliğin doğasını anlamak için, antropometri gibi çeşitli araçlar ve uygulamalar ile birlikte geliştirilmiştir. Bununla birlikte daha sonra ırk ve ilgili kavramlar bilimsel ırkçılık olarak anılacak şekilde farklı ve daha ideolojik bir bazda kullanılmışlardır. Bugün ırk kavramı ve ilgili çeşitli kavramlar antropoloji içerisinde geçerliliğini yitirmiştirler ve bilimsel bir kavram olarak kullanılmamaktadırlar; bilimsel kökenlerini veya uygulamalarını yitirmişlerdir denilebilir. Ayrıca eski literatürde “ırk” kavramının kullanıldığı çoğu anlam için bugün “etnisite” terimi tercih edilmektedir.
20. yüzyılda akademik disiplinler üç ana alan içerisinde düzenlenmeye başlanmıştır. Bilimler veya Türkçede daha sık kullanılan haliyle fen bilimleri tekrarlanabilir ve karşıtı kanıtlanabilir deneyler sayesinde doğa kanunlarının elde edilmesini amaçlarken, beşerî bilimler farklı millî gelenekleri, tarih ve sanat şeklinde incelemeyi amaçlar. Sosyal bilimler ise sosyal (toplumsal) fenomenlerin tanımlanması ve incelenmesini saptayacak bilimsel metotların geliştirilmesi ve sosyal bilgi için evrensel bir temelin oluşturulabilmesi gibi amaçlarla ortaya çıkmıştır. Bir akademik disiplin olarak antropoloji ise barındırdığı alt dalların benimsediği farklı yöntemler ve bağlı olarak bu kategorilerden hiçbirine rahatlıkla konamamaktadır.
Alt dalları
Aşağıda liste halinde antropoloji biliminin birlikte çalıştığı, zaman zaman içinde yer aldığı alanlar ve kendi alt alanları sıralanmıştır:
- Adli antropoloji
- Biyolojik Antropoloji
- Paleopatoloji
- Tıbbî antropoloji
- Primatoloji
- Paleoantropoloji
- Osteoloji
- Kültürel antropoloji (ayrıca Sosyal antropoloji)
- Hukuk antropolojisi
- Etnografi
- Etnomüzikoloji
- Feminist antropoloji
- Tıbbî antropoloji
- (veya semboller/simgeler antropolojisi)
- Görsel antropoloji
- (yani dilsel antropoloji)
- (eşzamanlı dilbilim veya eşsüremli dilbilim)
- (artsüremli dilbilim)
- Arkeoloji
- *(müzik eşliğinde olan bilim dalı)
Konuyla ilgili yayınlar
Sözlük ve Ansiklopediler
- Barnard, Alan; Spencer, Jonathan, (Ed.) (2010). The Routledge Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology. Londra: Routledge.
- Barfield, Thomas (1997). The dictionary of anthropology. Hoboken: Wiley-Blackwell Publishing.
- Jackson, John L. (2013). Oxford Bibliographies: Anthropology. Oxford: Oxford University Press.
- Levinson, David; Ember, Melvin, (Ed.) (1996). Encyclopedia of Cultural Anthropology. Volumes 1–4. New York: Henry Holt.
- Rapport, Nigel; Overing, Joanna (2007). Social and Cultural Anthropology: The Key Concepts. New York: Routledge.
Kaynakça
- ^ "anthropology". Oxford Dictionaries. Oxford University Press. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2013.
- ^ "anthropology". Encyclopædia Britannica. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mart 2015.
- ^ "What is Anthropology?". American Anthropological Association. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2013.
- ^ . 21 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2020.
- ^ "Ralph Leon Beals - Harry Hoijer, An Introduction to Antropology (Antropolojinin konusu ve alanı)" (PDF). 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Şubat 2017.
- ^ "American Anthropologist, Volume 39, Issue 1". 7 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2017.
- ^ anthropology maddesi, Merriam-Webster Collegiate Dictionary, 2005.
- ^ Örneğin bakınız: Auguste Comte'nin yazıları.
Dış bağlantılar
- İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Antropoloji Bölümü 5 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- is the largest international network of anthropology students and young academics, connecting people from all over the world
- Antropoloji.Net 11 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Fundamental Theory of Anthropology 16 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . ppt
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Antropoloji ya da insan bilimi gecmis ve gunumuz topluluklarinda yasayan insanlarin cesitli yonlerini inceleyen bilim dali Insanin kulturel ve fiziki yapisini arastiran antropoloji insanlik tarihinin en eski donemlerinin aydinlatilmasina yardimci olur Bu bilim insani kulturel toplumsal ve biyolojik cesitliligi icinde anlamaya insanligin baslangicindan beri topluluklarin cesitli kosullara nasil uyarlandigini bu uyarlanma bicimlerinin nasil gelisip degistigini cesitli kuresel olaylarin nasil donustugunu gormeye ve gostermeye calisir Iki anlamda holistiktir butunsel ve inanilir tum zamanlarda yasamis olan veya yasayan tum insanlara iliskindir ve insanligin tum boyutlarini kapsar Prensipte tum topluluklarin tum kurumlariyla ilgilenir Antropoloji ozellikle kulturel gorelilik baglamin derinlemesine incelenmesi ve verdigi onem ile diger sosyal disiplinlerden ayrilir Antropoloji yontem bilimsel acidan cok zengindir ve hem nitel metotlari hem de kullanir Antropoloji disiplinin tarihinde etnografiler onemli bir yer tutmus ve bir anlamda odagi olusturmustur Bununla birlikte ozellikle 20 yuzyil da etnografik calismalarin ve etnografik ilgi odaklarinin farkli antropoloji alt dallarinda farkli egilimler gosterdigi gorulebilir Ornegin tibbi antropoloji de 20 yuzyilin ortalarinda calisma odaklarinda kucuk topluluklardan modern Bati toplumlarina dogru bir kayis olmustur Tarihi ve kurumsal baglamEric Wolf antropolojiyi beseri insani bilimlerin en bilimseli ve bilimlerin en insanisi olarak tanimlamistir Cagdas antropologlar bazi unlu dusunurleri onderleri olarak ileri surmuslerdir ve disiplinin cesitli kaynaklari ortaya atilmistir ornegin Claude Levi Strauss Montaigne ve Rousseau nun onemli etkenlerden oldugunu iddia etmistir Antropoloji Avrupalilarin sistematik bir sekilde insan davranisini incelemeye tesebbus ettikleri Aydinlanma Cagi nin bir sonucu ve uzantisi olarak da anlasilabilir Hukuk tarih filoloji ve sosyoloji gibi gelenekler bu bilimlerin modern goruslerini daha yakin bir sekilde yansitan hallere dogru evrim antropolojinin de icinde yer aldigi sosyal bilimlerin gelisimi gerceklesmistir Ayni zamanda Aydinlanma ya karsi romantik bir tepki olarak ortaya cikan Johann Gottfried Herder ve daha sonralari Wilhelm Dilthey gibi dusunurlerin calismalari kultur kavrami nin temelini olusturmustur ki bu kavram antropoloji disiplininin temelini olusturur denilebilir Insanin yeryuzunun herhangi bir yerinde yasayabilme ozgurlugune sahip olmasi onun fizik yapisini davranisini ve kulturunu koklu bir bicimde etkilemistir Boylece tamamen tek bir ture ait olmasina karsin bugunun insanlari hayvanlarin diger pek cok turunden daha farkli bir fiziki yapiya sahiptirler Ayni sekilde insanin kulturleri ve dilleri genis bir cevrede ele alindiginda her yerde benzer olup dogadaki ve fiziki cevredeki farkliliklar diger gruplarla temasa gecme her bir insan grubuna ozgu tarihsel olaylar surekli olarak sasirtici kulturel ve dilsel farkliliklara neden olurlar Rosetta Tasi insanlik tarihine dair bilinen en eski iletisim orneklerinden biridir Kurumsal olarak antropoloji 17 18 19 ve 20 yuzyildaki Avrupa kolonizasyonu sirasinda dogal tarihin natural history zaman zaman doga tarihi gelismesiyle ortaya cikmis gelismistir Bu zamanlardaki genelde ilkel insanlarin incelenmesi olarak gorulen alanla karakterize olmus ilk etnografik calismalar ortaya cikmistir Bu donemlerde ortaya cikan bazi unlu etnografik calismalarin kokeni de kolonyal yonetimin istegine dayanir ornegin Edward Evan Evans Pritchard in Azandi halkina dair calismasi gibi Gec 18 yuzyilda Aydinlanma dusuncesi insan topluluklarini ampirik olarak gozlemlenebilecek belirli prensiplere gore hareket eden dogal bir fenomen olarak betimlemisti 1 Bazi acilardan Avrupa kolonilerindeki dil kultur fizyoloji teknoloji gelenek ve inanclarin arastirilmasi ve incelenmesi bu yerlerdeki fauna ve floranin arastirilmasi ve incelenmesinden farkli degildi Bununla birlikte kulturel uygulama ozellikle son donemlerde buyuk degisiklige ugramistir ve bugun antropolojinin kolonyal donemin ve Avrupa nin bu donemdeki dusuncesi ve uygulamalarinin bir uzantisi olarak tanimlanmasi veya gorulmesi dogru degildir Antropoloji hizli bir sekilde dogal tarihten ayrilarak ayri bir disiplin olma yolunda gelisti ve 19 yuzyilin sonlarina dogru modern sekline buyuk oranda yaklasti 1935 te ornegin T K Penniman disiplinin tarihini konu alan A Hundred Years of Anthropology yani Antropoloji nin Bir Yuzyili isimli eseri kaleme almistir Erken donem antropolojide yani tum topluluklarin tek bir evrimsel surecten en ilkelden en gelismise gectigini one suren fikir hakimdi Buradan hareketle Avrupai olmayan topluluklar bu evrimsel surec icerisinde yasayan fosiller olarak goruluyordu ve Avrupa nin gecmisini anlamak icin incelenebilecekleri fikri yaygindi Cesitli topluluklarin gocleri buyuk oranda dogru bir sekilde ortaya cikarilmistir in ilk kez Buyuk Okyanus taki Polenezya goclerini dogru bir sekilde saptamasi gibi Son olarak irk kavrami ve ilgili kavramlar insan turu icindeki biyolojik cesitliligin dogasini anlamak icin antropometri gibi cesitli araclar ve uygulamalar ile birlikte gelistirilmistir Bununla birlikte daha sonra irk ve ilgili kavramlar bilimsel irkcilik olarak anilacak sekilde farkli ve daha ideolojik bir bazda kullanilmislardir Bugun irk kavrami ve ilgili cesitli kavramlar antropoloji icerisinde gecerliligini yitirmistirler ve bilimsel bir kavram olarak kullanilmamaktadirlar bilimsel kokenlerini veya uygulamalarini yitirmislerdir denilebilir Ayrica eski literaturde irk kavraminin kullanildigi cogu anlam icin bugun etnisite terimi tercih edilmektedir 20 yuzyilda akademik disiplinler uc ana alan icerisinde duzenlenmeye baslanmistir Bilimler veya Turkcede daha sik kullanilan haliyle fen bilimleri tekrarlanabilir ve karsiti kanitlanabilir deneyler sayesinde doga kanunlarinin elde edilmesini amaclarken beseri bilimler farkli milli gelenekleri tarih ve sanat seklinde incelemeyi amaclar Sosyal bilimler ise sosyal toplumsal fenomenlerin tanimlanmasi ve incelenmesini saptayacak bilimsel metotlarin gelistirilmesi ve sosyal bilgi icin evrensel bir temelin olusturulabilmesi gibi amaclarla ortaya cikmistir Bir akademik disiplin olarak antropoloji ise barindirdigi alt dallarin benimsedigi farkli yontemler ve bagli olarak bu kategorilerden hicbirine rahatlikla konamamaktadir Alt dallariAsagida liste halinde antropoloji biliminin birlikte calistigi zaman zaman icinde yer aldigi alanlar ve kendi alt alanlari siralanmistir Adli antropoloji Biyolojik Antropoloji Paleopatoloji Tibbi antropoloji Primatoloji Paleoantropoloji Osteoloji Kulturel antropoloji ayrica Sosyal antropoloji Hukuk antropolojisi Etnografi Etnomuzikoloji Feminist antropoloji Tibbi antropoloji veya semboller simgeler antropolojisi Gorsel antropoloji yani dilsel antropoloji eszamanli dilbilim veya essuremli dilbilim artsuremli dilbilim Arkeoloji muzik esliginde olan bilim dali Konuyla ilgili yayinlarSozluk ve Ansiklopediler Barnard Alan Spencer Jonathan Ed 2010 The Routledge Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology Londra Routledge Barfield Thomas 1997 The dictionary of anthropology Hoboken Wiley Blackwell Publishing Jackson John L 2013 Oxford Bibliographies Anthropology Oxford Oxford University Press Levinson David Ember Melvin Ed 1996 Encyclopedia of Cultural Anthropology Volumes 1 4 New York Henry Holt Rapport Nigel Overing Joanna 2007 Social and Cultural Anthropology The Key Concepts New York Routledge Kaynakca anthropology Oxford Dictionaries Oxford University Press 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2013 anthropology Encyclopaedia Britannica 15 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mart 2015 What is Anthropology American Anthropological Association 15 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2013 21 Mart 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Nisan 2020 Ralph Leon Beals Harry Hoijer An Introduction to Antropology Antropolojinin konusu ve alani PDF 3 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 27 Subat 2017 American Anthropologist Volume 39 Issue 1 7 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Agustos 2017 anthropology maddesi Merriam Webster Collegiate Dictionary 2005 Ornegin bakiniz Auguste Comte nin yazilari Dis baglantilarIstanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi Antropoloji Bolumu 5 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde is the largest international network of anthropology students and young academics connecting people from all over the world Antropoloji Net 11 Aralik 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fundamental Theory of Anthropology 16 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ppt