Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hoca Dehhani, Horasanlı şair ve bilim insanı. Divan Edebiyatı'nın ilk şairidir.[]13. yüzyıl ile 14. yüzyıl arasında yaşamıştır.
Etimoloji
Dehhani'nin sözcük anlamı nakışçıdır. Bu lakabın nasıl verildiği bilinmemektedir.
Hayatı ve eserleri
Hoca Dehhani'nin yaşamı ile ilgili belgesel bilgi hemen hemen bulunmamaktadır. Elde bulunan tek belgesel bilgi, bilinen tek kasidesi içinde Horasan'dan Anadolu'ya geldiğini ve yine oraya dönmek istediğini bildiren beyittir.
Yüz urup tapuna geldi icâzet ver ana şâhâ Ki yine devletinde ben görem mülk-i Horâsânî
Ey şah, yüz sürerek huzuruna geldi(m), ona (bana) izin ver saltanatın sırasında Horasan memleketini yine göreyim.
13. yüzyılda yaşamış Hacı Bektâş-ı Velî (d. 1209 – ö. 1271)’nin makalelerini içeren Bahrü'l-Hakayik adlı eseri çeviren Habibe Hatiboğlu’na gore Hoca Dehhani diğer ünlü Türk şairleriyle birlikte anılmıştır. Hoca Dehhani'nin bir şiiri 14. yüzyıl başında hazırlanıp bitirilmiş olan 'nın "Kenzü'l-Küberâ" adlı şair tezkeresi içinde bulunmaktadır. Ancak bu tezkerenin daha önce yazılmış tezkerelerden bir çeviri olduğu iddia edilmektedir. Böylece Hoca Dehhani'nin eserleri daha önceki tezkereciler tarafından bilinip anılması ve bazı şiirlerinin bulunması çok olasıdır.15. yüzyılda Ömer Bin Mezld'in şair tezikeresi olan Mecmuatü'n-nezair'de bulunur.15. yüzyılda Eğiridirli Hacı Kemal'in özellikle nazireler içeren şair tezkiresi "Camiu'n-nezair" tezkiresinde şiir örneği bulunmaktadır.
Hoca Dehhani'yi, modern çağlarda Türk edebiyat tarihine geri kazandıran Mehmet Fuat Köprülü olmuştur.Mehmed Fuad Köprülü'ye göre şair, Horasan'dan Anadolu Selçuklu sultanı III. Alâeddin Keykubad döneminde (d. 1283 – 1302) Anadolu'ya gelip yerleşip ve bu devletin sarayına intisap etmiştir. Sarayda hükümdarın irfan ve eğlence meclislerine katılıp edebiyat katkıları yapmıştır. Karamannâme adlı bir tarih kitabını uyarlayarak hazırlayan ve 16. yüzyılda yayımlayan Sikari Hoca Dehhani'nin II. Alâeddin Keykubad'ın isteğine uyarak Farsça olarak 20.000 beyitlik bir Selçuklu Şehnamesi hazırladığını yazdığını da bildirmiştir. Ancak bu eserin yazması günümüze kadar gelememiştir.
Mehmet Fuat Köprülü'nün bu yazılarını Hikmet İlaydin yeniden kritik olarak gözden geçirmiş ve verilen bazı bilgileri eleştirmiştir. Hoca Dehhani'nin tek kasidesinde yapilan telmihlere dayanarak Hikmet İlaydın, Hoca Dehhani'nin intisap ettiği Anadolu Selçuklu sultanının I. Alâeddin Keykubad (d. 1188 – ö.1237) olduğunu iddia etmiştir. Tarihçi Şikârî'nin Hoca Dehhani'ye atfettiği ve güya elimize geçmeyen Selçuklu Şehnamesi bu tarihçinin yanılması ile gerçekte böyle bir şehname eseri hazırlamış olan şair Kanii-yi Tussi'nin eseri ile karıştırma nedeni ile ortaya atıldığını dikkati çekmiştir.
Modern edebiyat eleştirmeni Ömer Faruk Akun ise hem Mehmet Fuat Köprülü'nün hem de Hikmet İlaydın'ın Hoca Dehhani'nin yaşadığı dönem ile ilgili kasidesinden yanlış yorumlama faraziyeleri çıkardıklarını iddia ederek Hoca Dehhani'nin ölüm yılı olarak gösterdikleri 1351'de, Hoca Dehhani'nin hala yaşamda olduğunu iddia etmiştir.
Hoca Dehhani'nin günümüzde bilinen 9 gazeli ve 1 kasidesi bulunup toplam 74 beyitten oluşmaktadır. Mehmet Fuat Köprülü ilk kez, 2 gazeli ile kasidesinin bazı parçalarını yayımlamıştır. Bunlara sonra Ömer bin Mezid'in nazirelerini içeren şair tezkiresinde bulunan 4 gazel daha eklenmiştir. Mecdut Mansuroğlu'nun İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'nde bir nazireler tezikeresinden bulmuş olduğu ve Hoca Dehhani'ye ait olduğunu iddia ettiği 3 ek gazelin ise Hoca Dehhani'ye ait olup olmadığı tartışma yaratmıştır. Bunların 1 tanesinin Resmi'ye ve 2 tanesinin Kemalpaşazade'ye ait olduğu iddia edilmiştir. Ancak tüm bu eleştirilere rağmen bu ek 3 gazel Hoca Dehhani adı ile bastırılıp yayımlanmıştır.
Mehmet Fuat Köprülü'nün işaret ettiğine göre Türk edebiyatında o zamana kadar dinsel ve tasavvufi konulara eğinilmesine ve tasavvuf şiirinin etkili olduğu bir coğrafyada yaşamasına karşın Hoca Dehhani şiirlerinde din dışı konulara yer vermiştir. Bu görüşe uygun olan nazım şekillerini Divan edebiyatına koymuş, gazel'in ve kaside'nin Türk edebiyatında ilk örneklerini vermiştir. Devrinin ve muhitinin sosyal yaşamını, yaşam, ahlâk, iman ve güzellik anlayışını anlatmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c d Ünver, İstanbul (1998). "Hoca Dehhânî". TDV İslâm Ansiklopedisi. 18. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 187-188. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Turkedebiyati.org: Türk Dili ve Edebiyatı Dersleri Kaynak Sitesi (2007) Şeyhoğlu Mustafa Kimdir? Hayatı, Eserleri, Şiirleri Şeyhoğlu Mustafa (d. 1340- ö. 1401?), [1] 21 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim:20-10-2016
- ^ Canpolat, Mustafa (1982) Omer Bin Mezid Mecmu-atü'n-nezrir, Ankara: TDK Yayınları, Ankara s.9.26-28.
- ^ Çetin Derdiyok. (PDF). 11 Kasım 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2012.
- ^ Kopruluzade Mehmed Fuad, (1926) "Selçukîler Devrinde Anadolu Şairleri, Hoca Dehhani", Hayat C.1, S.l, Kanunu Evvel (Ocak) Ankara (Osmanlica)
- ^ M. Fuad Köprülü (1986), Türk Edebiyati Tarihi, İstanbul: Ötüken Neşriyat,.
- ^ En son modern versiyonu baskisi: Şikârî (ed. Metin Sözen, Necdet Sakaoğlu) (2005) Karamannâme, İstanbul: Karaman Valiliği, Karaman Belediyesi,
- ^ İlaydin, Hikmet (1974) "Anadolu'da Klasik Türk Şiirinin Baslangici", Turk Dili, Yıl 25, C.XXX, S.277, 1 Ekim Ankara, s.765-774
- ^ İlaydin, Hikmet (1978) "Dehhbni'nin Siirleri", Omer Asim Aksoy Armagani Ankara: TDK s.138.
Dış bağlantılar
- Derdiyok, I.Cetin (1994) "Hoca Dehhani'nin Kasidesine Ternatik Bir Bakis" Yedi Iklim Ekim 1994 say.59-63
Online: [2]22 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hoca Dehhani Horasanli sair ve bilim insani Divan Edebiyati nin ilk sairidir kaynak belirtilmeli 13 yuzyil ile 14 yuzyil arasinda yasamistir EtimolojiDehhani nin sozcuk anlami nakiscidir Bu lakabin nasil verildigi bilinmemektedir Hayati ve eserleriHoca Dehhani nin yasami ile ilgili belgesel bilgi hemen hemen bulunmamaktadir Elde bulunan tek belgesel bilgi bilinen tek kasidesi icinde Horasan dan Anadolu ya geldigini ve yine oraya donmek istedigini bildiren beyittir Yuz urup tapuna geldi icazet ver ana saha Ki yine devletinde ben gorem mulk i HorasaniEy sah yuz surerek huzuruna geldi m ona bana izin ver saltanatin sirasinda Horasan memleketini yine goreyim 13 yuzyilda yasamis Haci Bektas i Veli d 1209 o 1271 nin makalelerini iceren Bahru l Hakayik adli eseri ceviren Habibe Hatiboglu na gore Hoca Dehhani diger unlu Turk sairleriyle birlikte anilmistir Hoca Dehhani nin bir siiri 14 yuzyil basinda hazirlanip bitirilmis olan nin Kenzu l Kubera adli sair tezkeresi icinde bulunmaktadir Ancak bu tezkerenin daha once yazilmis tezkerelerden bir ceviri oldugu iddia edilmektedir Boylece Hoca Dehhani nin eserleri daha onceki tezkereciler tarafindan bilinip anilmasi ve bazi siirlerinin bulunmasi cok olasidir 15 yuzyilda Omer Bin Mezld in sair tezikeresi olan Mecmuatu n nezair de bulunur 15 yuzyilda Egiridirli Haci Kemal in ozellikle nazireler iceren sair tezkiresi Camiu n nezair tezkiresinde siir ornegi bulunmaktadir Hoca Dehhani yi modern caglarda Turk edebiyat tarihine geri kazandiran Mehmet Fuat Koprulu olmustur Mehmed Fuad Koprulu ye gore sair Horasan dan Anadolu Selcuklu sultani III Alaeddin Keykubad doneminde d 1283 1302 Anadolu ya gelip yerlesip ve bu devletin sarayina intisap etmistir Sarayda hukumdarin irfan ve eglence meclislerine katilip edebiyat katkilari yapmistir Karamanname adli bir tarih kitabini uyarlayarak hazirlayan ve 16 yuzyilda yayimlayan Sikari Hoca Dehhani nin II Alaeddin Keykubad in istegine uyarak Farsca olarak 20 000 beyitlik bir Selcuklu Sehnamesi hazirladigini yazdigini da bildirmistir Ancak bu eserin yazmasi gunumuze kadar gelememistir Mehmet Fuat Koprulu nun bu yazilarini Hikmet Ilaydin yeniden kritik olarak gozden gecirmis ve verilen bazi bilgileri elestirmistir Hoca Dehhani nin tek kasidesinde yapilan telmihlere dayanarak Hikmet Ilaydin Hoca Dehhani nin intisap ettigi Anadolu Selcuklu sultaninin I Alaeddin Keykubad d 1188 o 1237 oldugunu iddia etmistir Tarihci Sikari nin Hoca Dehhani ye atfettigi ve guya elimize gecmeyen Selcuklu Sehnamesi bu tarihcinin yanilmasi ile gercekte boyle bir sehname eseri hazirlamis olan sair Kanii yi Tussi nin eseri ile karistirma nedeni ile ortaya atildigini dikkati cekmistir Modern edebiyat elestirmeni Omer Faruk Akun ise hem Mehmet Fuat Koprulu nun hem de Hikmet Ilaydin in Hoca Dehhani nin yasadigi donem ile ilgili kasidesinden yanlis yorumlama faraziyeleri cikardiklarini iddia ederek Hoca Dehhani nin olum yili olarak gosterdikleri 1351 de Hoca Dehhani nin hala yasamda oldugunu iddia etmistir Hoca Dehhani nin gunumuzde bilinen 9 gazeli ve 1 kasidesi bulunup toplam 74 beyitten olusmaktadir Mehmet Fuat Koprulu ilk kez 2 gazeli ile kasidesinin bazi parcalarini yayimlamistir Bunlara sonra Omer bin Mezid in nazirelerini iceren sair tezkiresinde bulunan 4 gazel daha eklenmistir Mecdut Mansuroglu nun Istanbul Universitesi Kutuphanesi nde bir nazireler tezikeresinden bulmus oldugu ve Hoca Dehhani ye ait oldugunu iddia ettigi 3 ek gazelin ise Hoca Dehhani ye ait olup olmadigi tartisma yaratmistir Bunlarin 1 tanesinin Resmi ye ve 2 tanesinin Kemalpasazade ye ait oldugu iddia edilmistir Ancak tum bu elestirilere ragmen bu ek 3 gazel Hoca Dehhani adi ile bastirilip yayimlanmistir Mehmet Fuat Koprulu nun isaret ettigine gore Turk edebiyatinda o zamana kadar dinsel ve tasavvufi konulara eginilmesine ve tasavvuf siirinin etkili oldugu bir cografyada yasamasina karsin Hoca Dehhani siirlerinde din disi konulara yer vermistir Bu goruse uygun olan nazim sekillerini Divan edebiyatina koymus gazel in ve kaside nin Turk edebiyatinda ilk orneklerini vermistir Devrinin ve muhitinin sosyal yasamini yasam ahlak iman ve guzellik anlayisini anlatmistir Kaynakca a b c d Unver Istanbul 1998 Hoca Dehhani TDV Islam Ansiklopedisi 18 Istanbul Turkiye Diyanet Vakfi ss 187 188 16 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mayis 2024 Turkedebiyati org Turk Dili ve Edebiyati Dersleri Kaynak Sitesi 2007 Seyhoglu Mustafa Kimdir Hayati Eserleri Siirleri Seyhoglu Mustafa d 1340 o 1401 1 21 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 20 10 2016 Canpolat Mustafa 1982 Omer Bin Mezid Mecmu atu n nezrir Ankara TDK Yayinlari Ankara s 9 26 28 Cetin Derdiyok PDF 11 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Aralik 2012 Kopruluzade Mehmed Fuad 1926 Selcukiler Devrinde Anadolu Sairleri Hoca Dehhani Hayat C 1 S l Kanunu Evvel Ocak Ankara Osmanlica M Fuad Koprulu 1986 Turk Edebiyati Tarihi Istanbul Otuken Nesriyat En son modern versiyonu baskisi Sikari ed Metin Sozen Necdet Sakaoglu 2005 Karamanname Istanbul Karaman Valiligi Karaman Belediyesi ISBN 9755854835 Ilaydin Hikmet 1974 Anadolu da Klasik Turk Siirinin Baslangici Turk Dili Yil 25 C XXX S 277 1 Ekim Ankara s 765 774 Ilaydin Hikmet 1978 Dehhbni nin Siirleri Omer Asim Aksoy Armagani Ankara TDK s 138 Dis baglantilarDerdiyok I Cetin 1994 Hoca Dehhani nin Kasidesine Ternatik Bir Bakis Yedi Iklim Ekim 1994 say 59 63 Online 2 22 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde