Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Crannog (İrlandaca:crannóg, İskoçça (Kelt):crannag), Cilalı Taş Devrinde İrlanda ve İskoçya'da görülen insan yapısı adalardır. Kısmen karaya bağlı veya tamamen bağımsız olacak şekilde göl, ırmak veya haliçlerde yapılmış örnekleri bulunur. Crannoglar ahşaptan veya tamamen taştan da imal edilmiştir. Günümüze kadar gelen örnekleri genellikle 10 ila 30 metre çapında dairesel şekillidir. Üzerinden hayvancılık yapılamayacak kadar küçük bir alana sahip olduğu için yoğunlukla tarım yapılmıştır.
Etimoloji
İrlandaca crannóg kelimesi eski İrlandacadaki crannóc kelimesinden gelir. Kökeni crann (ağaç) kelimesinden gelen bu söz ahşap yapı veya gemi anlamına gelmekteydi. Kelimenin modern olarak ortaya çıkması 12. yüzyılda olur. Kelimenin ilk olarak adayı mı yoksa adanın üzerindeki yapıyı mı tanımladığı bilinmemektedir. Crannog'un değişik anlamları arasında tahta parçası, karga yuvası, kürsü, arabacı koltuğu veya sandık, kutu sayılabilir. Günümüzdeki İngilizcedeki anlamı ise eski çağlarda İrlanda ve İskoçya'da kullanılmış olan insan yapısı küçük adaya karşılık gelir.
Yaygın olduğu bölgeler
Crannoglar İrlanda'da 1200, İskoçya'da da 347 adet bulunmaktadır. Bazı örneklerde tamamen su altında kalmış cranngolar da keşfedildiğinden dolayı sualtı araştırmaları devam etmektedir. İrlanda'daki en yoğun crannog varlığı Midlands bölgesindeki Drumlin Belt bölgesindedir. İskoçya'da ise , ve bölgelerinde yoğun olarak görülür.
Türleri ve tanımlama sorunu
Crannoglar kuruluş malzemesi, şekli ve yapılma amacına göre çok farklı türde olabilmektedir. İskoçya'daki Milton Gölünde II. Dünya Savaşının ardından C.M.Piggott tarafından yapılan kazılarda önemli bulgulara ulaşılmıştır. Buna göre crannog, çevresi ağaç kazıklarla belirlenmiş, karayla bağlantı yolu olan ve ortasında tipik bir Demir Çağı olan evden oluşur. Ev olarak bir adanın tercih edilmesi günümüzde garip gelse de 19. yüzyıla kadar İrlanda ve İskoçya'da temel ulaşımın deniz ve nehir yollarıyla sağlandığı düşünülürse durum anlaşılacaktır. AYrıca savunma amacıyla zor ulaşım tercih edilebilmektedir.
Crannogların tanımlanmasında sadece ahşap kullanımında ısrarcı olunursa kapsam dışında kalacak çok büyük yerleşimler vardır. İskoçya'nın Atlantik Okyanusu kıyılarında sıklıkla görülen taştan cranngolar da bu kapsamdadır. Crannog kazılarının çoğunluğu 19 ve 20. yüzyılda görece düşük standartlarda yapılmış, kurutulan göllerdeki bu tür yapılar görmezden gelinmiş, buluntuların kayıt altına alınmasında sorunlar yaşanmıştır. Crannogların farklı dönemlerde yeniden kullanılması yerel kültürde unutulmamasına yol açmış ve günümüzdeki kültürde önemli bir yer işgal eder konumda kalmıştır. Crannoglar farklı dönemlerde farklı amaçlarla kullanılmıştır. Eski çağlarda buralarda evler bulunurken, Orta Çağ'da varlıklı üst sınıfların sığınağı görevini görmüştür.
Tarihçe
Tamamen insan eliyle yapılmış olan en eski crannog İskoçya'nın Kuzey Uist bölgesindeki Olabhat Gölündeki Eilean Domhnuill'dir. Yapılan radyokarbon testlerinde yapım yılı olarak MÖ 3650 - 2500 aralığı belirlenmiştir. Tunç Çağı öncesinde crannogların İrlanda'daki varlığı belirsizdir. MÖ 4500 döneminde göl kenarında yerleşimler olduğu bilinse de bunlar özellikle inşa edilmiş adalar değildir. Crannog yapımının zirveye çıktığı dönem MÖ 800 - MS 200 dönemidir. Tahkimat amacıyla yoğunlukla kurulan crannoglar hem ev hem de sığınak olarak kullanılagelmiştir. Toplumdan dışlanmış kişiler veya inzivaya çekilmiş olan din adamları tarafından da tercih edilmiştir.
İnşa süreci
Crannogların inşa süreçleri dönemlerine göre oldukça farklı olabilmektedir. Öncelikle uçları sivriltilmiş kütüklerle çevresi çevrilen yapının duvarları kille kapatılırdı. Kalaslar birbirlerine geçecek şekilde geçirilince ortaya çıkan yapının içi kaya, taş, toprak vb eldeki malzemeyle doldurulurdu. Crannog üzerine birden fazla yapının kurulduğu da görülmüştür. Bazı crannoglarda karayla bağlantıyı sağlayan yol suyun az altında olacak şekilde inşa edilmiştir.
Günümüzdeki yeniden inşa edilen örnekler
İrlanda'daki ve İskoçya'daki Perthshire Tay Gölündeki crannogların bazıları yeniden imal edilmiştir. Çeşitli turistik faaliyetlere ev sahipliği yapan crannoglarda eski çağlara ait üretim şekilleri ve gündelik yaşama dair canlandırmalar ve festivaller yapılmaktadır.
Galeri
-
![image]()
Feuchie Gölündeki crannog -
![image]()
Ard Gölündeki crannog -
![image]()
Kinord Gölündeki crannog
Kaynakça
- ^ Merriam Webster sözlüğünde ilgili madde 19 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 17 Nisan 2013 tarihinde erişilmiştir
- ^ 17. yüzyıla kadar güçlerini sürdürmüş olan İskoç yönetici klanlarından O'Boylan ve McMahon'lar buna örnektir
- ^ İlgili sayfa 12 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 17 Nisan 2013 tarihinde erişilmiştir
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Crannog ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Crannog Irlandaca crannog Iskocca Kelt crannag Cilali Tas Devrinde Irlanda ve Iskocya da gorulen insan yapisi adalardir Kismen karaya bagli veya tamamen bagimsiz olacak sekilde gol irmak veya haliclerde yapilmis ornekleri bulunur Crannoglar ahsaptan veya tamamen tastan da imal edilmistir Gunumuze kadar gelen ornekleri genellikle 10 ila 30 metre capinda dairesel sekillidir Uzerinden hayvancilik yapilamayacak kadar kucuk bir alana sahip oldugu icin yogunlukla tarim yapilmistir Iskocya da aslina uygun olarak yeniden insa edilmis bir crannogEtimolojiIrlandaca crannog kelimesi eski Irlandacadaki crannoc kelimesinden gelir Kokeni crann agac kelimesinden gelen bu soz ahsap yapi veya gemi anlamina gelmekteydi Kelimenin modern olarak ortaya cikmasi 12 yuzyilda olur Kelimenin ilk olarak adayi mi yoksa adanin uzerindeki yapiyi mi tanimladigi bilinmemektedir Crannog un degisik anlamlari arasinda tahta parcasi karga yuvasi kursu arabaci koltugu veya sandik kutu sayilabilir Gunumuzdeki Ingilizcedeki anlami ise eski caglarda Irlanda ve Iskocya da kullanilmis olan insan yapisi kucuk adaya karsilik gelir Yaygin oldugu bolgelerCrannoglar Irlanda da 1200 Iskocya da da 347 adet bulunmaktadir Bazi orneklerde tamamen su altinda kalmis cranngolar da kesfedildiginden dolayi sualti arastirmalari devam etmektedir Irlanda daki en yogun crannog varligi Midlands bolgesindeki Drumlin Belt bolgesindedir Iskocya da ise ve bolgelerinde yogun olarak gorulur Turleri ve tanimlama sorunuCrannoglar kurulus malzemesi sekli ve yapilma amacina gore cok farkli turde olabilmektedir Iskocya daki Milton Golunde II Dunya Savasinin ardindan C M Piggott tarafindan yapilan kazilarda onemli bulgulara ulasilmistir Buna gore crannog cevresi agac kaziklarla belirlenmis karayla baglanti yolu olan ve ortasinda tipik bir Demir Cagi olan evden olusur Ev olarak bir adanin tercih edilmesi gunumuzde garip gelse de 19 yuzyila kadar Irlanda ve Iskocya da temel ulasimin deniz ve nehir yollariyla saglandigi dusunulurse durum anlasilacaktir AYrica savunma amaciyla zor ulasim tercih edilebilmektedir Crannoglarin tanimlanmasinda sadece ahsap kullaniminda israrci olunursa kapsam disinda kalacak cok buyuk yerlesimler vardir Iskocya nin Atlantik Okyanusu kiyilarinda siklikla gorulen tastan cranngolar da bu kapsamdadir Crannog kazilarinin cogunlugu 19 ve 20 yuzyilda gorece dusuk standartlarda yapilmis kurutulan gollerdeki bu tur yapilar gormezden gelinmis buluntularin kayit altina alinmasinda sorunlar yasanmistir Crannoglarin farkli donemlerde yeniden kullanilmasi yerel kulturde unutulmamasina yol acmis ve gunumuzdeki kulturde onemli bir yer isgal eder konumda kalmistir Crannoglar farkli donemlerde farkli amaclarla kullanilmistir Eski caglarda buralarda evler bulunurken Orta Cag da varlikli ust siniflarin siginagi gorevini gormustur TarihceTamamen insan eliyle yapilmis olan en eski crannog Iskocya nin Kuzey Uist bolgesindeki Olabhat Golundeki Eilean Domhnuill dir Yapilan radyokarbon testlerinde yapim yili olarak MO 3650 2500 araligi belirlenmistir Tunc Cagi oncesinde crannoglarin Irlanda daki varligi belirsizdir MO 4500 doneminde gol kenarinda yerlesimler oldugu bilinse de bunlar ozellikle insa edilmis adalar degildir Crannog yapiminin zirveye ciktigi donem MO 800 MS 200 donemidir Tahkimat amaciyla yogunlukla kurulan crannoglar hem ev hem de siginak olarak kullanilagelmistir Toplumdan dislanmis kisiler veya inzivaya cekilmis olan din adamlari tarafindan da tercih edilmistir Insa sureciCrannoglarin insa surecleri donemlerine gore oldukca farkli olabilmektedir Oncelikle uclari sivriltilmis kutuklerle cevresi cevrilen yapinin duvarlari kille kapatilirdi Kalaslar birbirlerine gececek sekilde gecirilince ortaya cikan yapinin ici kaya tas toprak vb eldeki malzemeyle doldurulurdu Crannog uzerine birden fazla yapinin kuruldugu da gorulmustur Bazi crannoglarda karayla baglantiyi saglayan yol suyun az altinda olacak sekilde insa edilmistir Gunumuzdeki yeniden insa edilen orneklerIrlanda daki ve Iskocya daki Perthshire Tay Golundeki crannoglarin bazilari yeniden imal edilmistir Cesitli turistik faaliyetlere ev sahipligi yapan crannoglarda eski caglara ait uretim sekilleri ve gundelik yasama dair canlandirmalar ve festivaller yapilmaktadir GaleriFeuchie Golundeki crannog Ard Golundeki crannog Kinord Golundeki crannogKaynakca Merriam Webster sozlugunde ilgili madde 19 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 17 Nisan 2013 tarihinde erisilmistir 17 yuzyila kadar guclerini surdurmus olan Iskoc yonetici klanlarindan O Boylan ve McMahon lar buna ornektir Ilgili sayfa 12 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 17 Nisan 2013 tarihinde erisilmistirAyrica bakinizKaledonya Roma egemenligi doneminde IskocyaWikimedia Commons ta Crannog ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir