Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Haydar Alirıza oğlu Aliyev (Azerice: Heydər Əlirza oğlu Əliyev, 10 Mayıs 1923 - 12 Aralık 2003) Azerbaycanlı siyasetçi, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin üçüncü cumhurbaşkanı, Nahçıvan Yüksek Meclisi'nin 3. Başkanı. Aynı zamanda Azerbaycan'ın görevdeki cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in babasıdır. Azerbaycan'ın "ümummilli lider" ve "ulu önder" unvanlarını taşımaktadır.
| Haydar Aliyev | |
|---|---|
 | |
| 3. Azerbaycan Cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 10 Ekim 1993 - 31 Ekim 2003 | |
| Başbakan | Suret Hüseynov Artur Rasizade İlham Aliyev |
| Yerine geldiği | Ebulfez Elçibey |
| Yerine gelen | İlham Aliyev |
| Geçici Azerbaycan Cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 24 Haziran 1993 - 10 Ekim 1993 | |
| Yerine geldiği | Ebulfez Elçibey |
| Yerine gelen | Haydar Aliyev (Kendisi) |
| Geçici Millî Meclis Başkanı | |
| Görev süresi 15 Haziran 1993 - 5 Kasım 1993 | |
| Başkan | Ebulfez Elçibey Kendisi |
| Yerine geldiği | İsa Gamber |
| Yerine gelen | Resul Guliyev |
| Nahçıvan Yüksek Meclisi 3. Başkanı | |
| Görev süresi 5 Eylül 1991 - 23 Haziran 1993 | |
| Başkan | Ayaz Mutallibov (geçici) İsa Gamber (geçici) Ebulfez Elçibey |
| Başbakan | (Nahçıvan) |
| Yerine geldiği | |
| Yerine gelen | Vasif Talıbov |
| SSCB Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı | |
| Görev süresi 24 Kasım 1982 - 23 Ekim 1987 | |
| Başkan | (geçici) Yuri Andropov (geçici) Konstantin Çernenko (geçici) Andrey Gromıko |
| Başbakan | Nikolay Tihonov |
| Yerine geldiği | |
| Yerine gelen | Andrey Gromıko |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 10 Mayıs 1923 Nahçıvan, SSCB |
| Ölüm | 12 Aralık 2003 (80 yaşında) Cleveland, Ohio, ABD |
| Partisi | SBKP Yeni Azerbaycan Partisi |
| Evlilik(ler) | Zarife Aliyeva (e. 1948; ö. 1985) |
| Çocuk(lar) | İlham Aliyev |
| Dini | Şii İslam |
| Ödülleri |                    |
| İmzası |  |
| Askerî hizmeti | |
| Takma adı | Heydər Baba (Haydar Dede) |
| Bağlılığı |  Sovyetler Birliği |
| Branşı | KGB |
| Hizmet yılları | 1941-1969 |
| Rütbesi |  |
1969-1982 yılları arasında fiilen Azerbaycan'ı yönetmiş, 1993-2003 yılları arasında ise Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı vazifesinde bulunmuştur.
Yaşam öyküsü
İlk yılları
10 Mayıs 1923'te günümüzdeki Azerbaycan'ın özerk bölgesi Nahçıvan'da doğmuştur. 1939'da Nahçıvan Pedagoji Teknik Lisesi'ni bitirdikten sonra Azerbaycan Sanayi Enstitüsü, Mimarlık Fakültesi'nden mezun olmuştur. 1957'de ise Azerbaycan Devlet Üniversitesi tarih bölümünü bitirmiştir. 1948'de Aliyev Zarifa Aliyeva ile evlendi. 12 Ekim 1955'te kızları Sevil Aliyeva dünyaya geldi. 24 Aralık 1961'de oğulları İlham dünyaya geldi. Zarifa Aliyeva 1985 yılında kanserden öldü.
Erken kariyer
İkinci Dünya Savaşı sırasında, Sovyetler Birliği'nin kendi kuvvetleri üzerinde istihbarat operasyonları yürüten ve firar eden veya yeterince sert savaşmayan askerleri infaz eden Smersh taburunun komutanı olarak görev yaptı. 1944 yılında Azerbaycan SSC Devlet Güvenlik Halk Komiserliği'ne (NKGB) katıldı ve SSCB Devlet Güvenlik Komitesi Kıdemli Personel Eğitim Okulu'ndan mezun olduktan sonra 1950 yılında Azerbaycan SSC Devlet Güvenlik Komitesi'nin daire başkanı oldu. 1954 yılında, hükümet reformunun bir parçası olarak, daha önce Devlet Güvenlik Bakanlığı (MGB) olarak adlandırılan NKGB, bu kez KGB olarak yeniden adlandırıldı. Kaynaklar Aliyev'in Azerbaycan KGB'sinin İran ve Orta Doğu'yu da kapsayan Doğu Bölümü'nde çalıştığını gösteriyor. Bu süre zarfında Aliyev, Semyon Tvsigun'un yakın arkadaşıydı. Aliyev 1960 yılında Azerbaycan KGB'sinin başına geçti ve sonunda tümgeneral rütbesini aldı. Aliyev, Sovyet gizli servisinde görev yaptığı süre boyunca Azerbaycan'da çoğunlukla tanınmıyordu.
Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi'nin 1969 Temmuz toplantısında Haydar Aliyev Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi'nin genel sekreteri seçilerek ülkenin rehberi olmuştur. Bu kararla beraber Aliyev, Sovyet Azerbaycanı'nın fiilen lideri olmuştur. Aliyev, 1976'da Sovyet Politbüro'nun aday (oy hakkı olmayan) üyesi oldu. Yuri Andropov'un onu SSCB Bakanlar Konseyi Birinci Başkan Yardımcılığına terfi ettirdiği ve Politbüro'nun tam üyesi yaptığı Aralık 1982'ye kadar bu görevi sürdürdü. Aliyev ayrıca 1974-1979 yıllarında Bakanlar Kurulu'nda birinci başkan yardımcısı olarak görev yaptı.
Aliyev, 1979'da Sovyetlerin Afganistan'ı işgalini destekledi 1981 Parti Kongresinde Aliyev, Brejnev'i bolca övdü. 22 Kasım 1982'de Andropov, Aliyev'i adaylıktan Sovyet Politbüro'nun asil üyeliğine terfi ettirdi ve onu SSCB Bakanlar Kurulu'nun ulaşım ve sosyal hizmetlerden sorumlu Birinci Başkan Yardımcılığı görevine atadı. Böylece Aliyev, bir Azerbaycanlının Sovyetler Birliği'nde ulaştığı en yüksek makama ulaştı.
13 yıl aradan sonra, 1982 yılının Aralık ayında Sovyet İttifakı Komünist Partisi Merkezi Komitesi Siyasi Bürosu'nun üyesi seçilmiş, SSCB Bakanlar Kurulu başkanının birinci yardımcısı vazifesine yükseltilmiş ve SSCB'nin rehberlerinden biri olmuştur. Haydar Aliyev yirmi yıl süresince SSCB milletvekili olmuş, 5 yıl ise SSCB Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcılığı yapmıştır.
Aliyev, 1987 yılında Mihail Gorbaçov tarafından Başbakan Birinci Yardımcılığı görevinden ve Politbüro'dan resmi olarak sağlık gerekçesiyle görevden alındı, ancak ikisi Gorbaçov'un yolsuzlukla mücadele kampanyası nedeniyle anlaşmazlığa düşmüşlerdi. Aliyev, Gorbaçov'la arasını bozulmuştu ve Gorbaçov'un Perestroyka'sının bir parçası olarak temizlenenlerden biriydi. Aliyev, 1987 yılında zorunlu emekliliğinin ardından 1990 yılına kadar Moskova'da kaldı. Bu sırada kalp krizi geçirdi.
SSCB sonrası
Haydar Aliyev 20 Ocak 1990'da SSCB'nin Bakü'de yaptığı kanlı baskın ile ilgili olarak ertesi gün Azerbaycan'ın Moskova'daki konsolosluğunda beyanatla karşı çıkarak, Azerbaycan halkına karşı işlenmiş cinayetin teşkilatçılarının ve faillerinin cezalandırılmasını talep etmiştir. O, SSCB'nin dağıldığını görerek 1991 Temmuz ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ni terk etmiştir.
1992'nin başlarında , Dağlık Karabağ'da Azerbaycanlıların yaşadığı son kasaba olan Şuşa'nın düşmesinin ardından Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nda şiddetin arttığı görüldü. Bu olaylar Mutallibov'un istifası ve ardından Abulfez Elçibey liderliğindeki Azerbaycan Halk Cephesi'nin iktidara gelmesiyle sonuçlandı. Elçibey, 1992 yılında Azerbaycan'ın ilk özgür ve adil seçimlerinde cumhurbaşkanı seçildi.
Elçibey'in iktidarda olduğu bir yıl boyunca Aliyev, Bakü'deki resmi hükümete hiçbir saygı göstermeden Nahçıvan'ı yönetmeye devam etti. Halk Cephesi İçişleri Bakanı İsgandar Hamidov'un Nahçıvan'da Aliyev'i zorla devirme girişimi, bölgesel havaalanındaki yerel milisler tarafından engellendi. Aynı dönemde Aliyev, Nahçıvan'da dönemin Ermenistan Cumhurbaşkanı Levon Ter-Petrosyan ile bağımsız olarak ateşkes anlaşması müzakere etti. Aliyev, 21 Kasım 1992'de Nahçıvan'da düzenlenen kuruluş kongresinde Yeni Azerbaycan Partisi'nin genel başkanlığına seçildi.
1993 yılında Elçibey'in görevden aldığı askeri komutan Surat Huseynov liderliğindeki Rusya destekli askeri darbeyle Elçibey iktidardan uzaklaştırıldı. Aliyev Cumhurbaşkanı olarak atandı, ve Aliyev de Hüseynov'u başbakan olarak atadı. Tarihçi Audrey Altsadt ve Thomas de Waal'a göre Aliyev'in darbede doğrudan bir rolü yok gibi görünüyor. Ağustos 1993'te ülke çapında yapılan referandumla Elçibey'in cumhurbaşkanlığı görevinden alındı.
Aliyev, Elçibey'in Halk Cephesi partisine bağlı 33 taburu dağıttı. Bu kargaşanın ortasında Azerbaycan, Dağlık Karabağ ihtilafında Ermenistan'a çok büyük topraklar kaptırdı ve Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nı fiilen kaybetmiş oldu.
Aliyev, 3 Ekim 1993'te 1993 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimini düzenledi ve burada bilinmeyen iki adayın kendisine karşı yarışmasına izin verdi. Yüzde 98,8 oyla Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı seçildi. 11 Ekim 1998'de oyların yüzde 77'sini alarak yeniden seçildi. Aliyev 2003 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday gösterildi ancak sağlık sorunları nedeniyle seçimlere katılmayı reddetti.
Haydar Aliyev 21 Nisan 2003 günü Bakü'deki Cumhuriyet Sarayı'nda düzenlenen törende rahatsızlanmıştır. Tedavisi için önce Türkiye'ye getirilmiş; daha sonra Ağustos 2003'te gittiği ABD'nin Ohio eyaletinin Cleveland şehrinde, 12 Aralık 2003'te kalp yetmezliği sebebiyle ölmüştür. Aliyev, 1999 yılında Atatürk Barış Ödülü'ne layık görülmüştür.
Kaynakça
- ^ "Heydar Aliev". 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2017.
- ^ "Remembering Zarifa Aliyeva - wife, mother, scientist". AzerNews. 28 Nisan 2015. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.
- ^ "Heydar Aliyev, Azerbaijan's Hard-Nosed 'Savior,' Dies". Washington Post. 2003.
- ^ a b c d "Heydar Alirza oglu Aliyev". en.president.az. Erişim tarihi: 28 Şubat 2018.
- ^ a b Cornell, Svante E. (2015). Azerbaijan Since Independence (İngilizce). Routledge. ss. 42-43. ISBN .
- ^ "Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War", Black Garden (İngilizce), New York University Press, s. 106, 2013, doi:10.18574/nyu/9780814770825.001.0001, ISBN Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ a b "A Soviet Politician's Rise: Talent and Guile Pay Off". Washington Post. 1984.
- ^ Nikolaij Nor-Mesek, Wolfgang Rieper. The Defense Council of the USSR, Institut für Sowjet-Studien, 1984, p. 9
- ^ Perkin, Harold James (1996). The Third Revolution: Professional Elites in the Modern World. Routledge. ss. 204. ISBN .
- ^ a b Alexander Hopkins McDannald. The Americana Annual: An Encyclopedia of Current Events, Americana Corporation, 1983, p. 524
- ^ a b Lewis, Paul (13 Aralık 2003). "H.A. Aliyev, K.G.B. Officer And Azeri Leader, 80, Dies". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331.
- ^ Taubman, Philip; Times, Special To the New York (28 Şubat 1986). "A SOVIET LEADER IN A WIDE-RANGING NEWS SESSION". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331.
- ^ Martin McCauley. Who's Who in Russia Since 1900, Routledge, 1997, , p. 13
- ^ a b Roger East, Richard Thomas, Alan John Day. A Political and Economic Dictionary of Eastern Europe, Routledge, 2002, , p. 34
- ^ "Azerbaijan: Biography Of Deceased Former President Heidar Aliyev". eurasianet.org (İngilizce). 14 Aralık 2003. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021.
- ^ Ray, Don. "Forged in fire: the making of an investigative reporter - Corruptistan". OCCRP (İngilizce). Erişim tarihi: 2 Ocak 2024.
- ^ "In Armenia, Azerbaijani Leader's Ancestral Village Lies Abandoned". Eurasianet. 2018.
- ^ Brennan, Dan (15 Aralık 2003). "Heydar Aliev". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077.
- ^ . saytı (Azerice). heydar-aliyev-foundation.org. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2015.
- ^ a b c "Freedom in the World 2009 - Azerbaijan". Freedom House. 2009.
- ^ Cornell, Svante E. (2015). Azerbaijan Since Independence (İngilizce). Routledge. s. 78. ISBN .
The evidence that Surat Husyenov‘s coup was engineered in Moscow is as incontrovertible as it gets.
- ^ United States Library of Congress Country Studies Azerbaijan - The Coup of June 1993.
- ^ a b c Parrott, Bruce; Dawisha, Karen, (Ed.) (1997), "Azerbaijan's struggle toward democracy", Conflict, Cleavage, and Change in Central Asia and the Caucasus, Democratization and Authoritarianism in Post-Communist Societies, Cambridge University Press, ss. 110-155, ISBN Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Altstadt, Audrey L. (2017). Frustrated Democracy in Post-Soviet Azerbaijan. Columbia University Press. s. 62. doi:10.7312/alts70456. ISBN .
- ^ "Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War", Black Garden (İngilizce), New York University Press, s. 227, 2013, doi:10.18574/nyu/9780814770825.001.0001, ISBN Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ a b Waal, Thomas De (2018). The Caucasus: An Introduction (İngilizce). Oxford University Press. ss. 122-123. ISBN .
- ^ De Waal 2003.
- ^ International Foundation on Election Systems (April 1994). "Elections Today". Elections Today. 4 (Number 2-3): 28. ISSN 1073-6719.
- ^ "IFES Election Guide | Elections: Azerbaijan Pres 11 Oct 1998". www.electionguide.org (İngilizce). Erişim tarihi: 28 Şubat 2018.
Dış bağlantılar
- Haydar Aliyev'in sesi[]
- Haydar Aliyev biyografisi 7 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Ebulfez Elçibey |  Azerbaycan Cumhurbaşkanı 1993-2003 | Sonra gelen: İlham Aliyev |
| Önce gelen: Ekber Aliyev | Nahçıvan Yüksek Meclisi Başkanı 1991-1993 | Sonra gelen: |
| Parti siyasi görevi | ||
| Önce gelen: Yeni makam | Yeni Azerbaycan Partisi Genel Başkanı 1992-2003 | Sonra gelen: İlham Aliyev |
| Önce gelen: Veli Ahundov | Azerbaycan Komünist Partisi Birinci Sekreteri 1969-1982 | Sonra gelen: Kamran Bağırov |
 | Azeri siyasetçi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Haydar Aliriza oglu Aliyev Azerice Heyder Elirza oglu Eliyev 10 Mayis 1923 12 Aralik 2003 Azerbaycanli siyasetci Azerbaycan Cumhuriyeti nin ucuncu cumhurbaskani Nahcivan Yuksek Meclisi nin 3 Baskani Ayni zamanda Azerbaycan in gorevdeki cumhurbaskani Ilham Aliyev in babasidir Azerbaycan in umummilli lider ve ulu onder unvanlarini tasimaktadir Haydar Aliyev3 Azerbaycan CumhurbaskaniGorev suresi 10 Ekim 1993 31 Ekim 2003Basbakan Suret Huseynov Artur Rasizade Ilham AliyevYerine geldigi Ebulfez ElcibeyYerine gelen Ilham AliyevGecici Azerbaycan CumhurbaskaniGorev suresi 24 Haziran 1993 10 Ekim 1993Yerine geldigi Ebulfez ElcibeyYerine gelen Haydar Aliyev Kendisi Gecici Milli Meclis BaskaniGorev suresi 15 Haziran 1993 5 Kasim 1993Baskan Ebulfez Elcibey KendisiYerine geldigi Isa GamberYerine gelen Resul GuliyevNahcivan Yuksek Meclisi 3 BaskaniGorev suresi 5 Eylul 1991 23 Haziran 1993Baskan Ayaz Mutallibov gecici Isa Gamber gecici Ebulfez ElcibeyBasbakan Nahcivan Yerine geldigiYerine gelen Vasif TalibovSSCB Bakanlar Kurulu Baskan YardimcisiGorev suresi 24 Kasim 1982 23 Ekim 1987Baskan gecici Yuri Andropov gecici Konstantin Cernenko gecici Andrey GromikoBasbakan Nikolay TihonovYerine geldigiYerine gelen Andrey GromikoKisisel bilgilerDogum 10 Mayis 1923 1923 05 10 Nahcivan SSCBOlum 12 Aralik 2003 80 yasinda Cleveland Ohio ABDPartisi SBKP Yeni Azerbaycan PartisiEvlilik ler Zarife Aliyeva e 1948 o 1985 Cocuk lar Ilham AliyevDini Sii IslamOdulleriImzasiAskeri hizmetiTakma adi Heyder Baba Haydar Dede Bagliligi Sovyetler BirligiBransi KGBHizmet yillari 1941 1969Rutbesi General mayor 1969 1982 yillari arasinda fiilen Azerbaycan i yonetmis 1993 2003 yillari arasinda ise Azerbaycan Cumhurbaskanligi vazifesinde bulunmustur Yasam oykusuHaydar Aliyev gencligindeIlk yillari 10 Mayis 1923 te gunumuzdeki Azerbaycan in ozerk bolgesi Nahcivan da dogmustur 1939 da Nahcivan Pedagoji Teknik Lisesi ni bitirdikten sonra Azerbaycan Sanayi Enstitusu Mimarlik Fakultesi nden mezun olmustur 1957 de ise Azerbaycan Devlet Universitesi tarih bolumunu bitirmistir 1948 de Aliyev Zarifa Aliyeva ile evlendi 12 Ekim 1955 te kizlari Sevil Aliyeva dunyaya geldi 24 Aralik 1961 de ogullari Ilham dunyaya geldi Zarifa Aliyeva 1985 yilinda kanserden oldu Erken kariyer Ikinci Dunya Savasi sirasinda Sovyetler Birligi nin kendi kuvvetleri uzerinde istihbarat operasyonlari yuruten ve firar eden veya yeterince sert savasmayan askerleri infaz eden Smersh taburunun komutani olarak gorev yapti 1944 yilinda Azerbaycan SSC Devlet Guvenlik Halk Komiserligi ne NKGB katildi ve SSCB Devlet Guvenlik Komitesi Kidemli Personel Egitim Okulu ndan mezun olduktan sonra 1950 yilinda Azerbaycan SSC Devlet Guvenlik Komitesi nin daire baskani oldu 1954 yilinda hukumet reformunun bir parcasi olarak daha once Devlet Guvenlik Bakanligi MGB olarak adlandirilan NKGB bu kez KGB olarak yeniden adlandirildi Kaynaklar Aliyev in Azerbaycan KGB sinin Iran ve Orta Dogu yu da kapsayan Dogu Bolumu nde calistigini gosteriyor Bu sure zarfinda Aliyev Semyon Tvsigun un yakin arkadasiydi Aliyev 1960 yilinda Azerbaycan KGB sinin basina gecti ve sonunda tumgeneral rutbesini aldi Aliyev Sovyet gizli servisinde gorev yaptigi sure boyunca Azerbaycan da cogunlukla taninmiyordu Aliyev KGB uniformasiyla Azerbaycan Komunist Partisi Merkezi Komitesi nin 1969 Temmuz toplantisinda Haydar Aliyev Azerbaycan Komunist Partisi Merkezi Komitesi nin genel sekreteri secilerek ulkenin rehberi olmustur Bu kararla beraber Aliyev Sovyet Azerbaycani nin fiilen lideri olmustur Aliyev 1976 da Sovyet Politburo nun aday oy hakki olmayan uyesi oldu Yuri Andropov un onu SSCB Bakanlar Konseyi Birinci Baskan Yardimciligina terfi ettirdigi ve Politburo nun tam uyesi yaptigi Aralik 1982 ye kadar bu gorevi surdurdu Aliyev ayrica 1974 1979 yillarinda Bakanlar Kurulu nda birinci baskan yardimcisi olarak gorev yapti Aliyev 1979 da Sovyetlerin Afganistan i isgalini destekledi 1981 Parti Kongresinde Aliyev Brejnev i bolca ovdu 22 Kasim 1982 de Andropov Aliyev i adayliktan Sovyet Politburo nun asil uyeligine terfi ettirdi ve onu SSCB Bakanlar Kurulu nun ulasim ve sosyal hizmetlerden sorumlu Birinci Baskan Yardimciligi gorevine atadi Boylece Aliyev bir Azerbaycanlinin Sovyetler Birligi nde ulastigi en yuksek makama ulasti 13 yil aradan sonra 1982 yilinin Aralik ayinda Sovyet Ittifaki Komunist Partisi Merkezi Komitesi Siyasi Burosu nun uyesi secilmis SSCB Bakanlar Kurulu baskaninin birinci yardimcisi vazifesine yukseltilmis ve SSCB nin rehberlerinden biri olmustur Haydar Aliyev yirmi yil suresince SSCB milletvekili olmus 5 yil ise SSCB Bakanlar Kurulu Baskan Yardimciligi yapmistir Aliyev 1987 yilinda Mihail Gorbacov tarafindan Basbakan Birinci Yardimciligi gorevinden ve Politburo dan resmi olarak saglik gerekcesiyle gorevden alindi ancak ikisi Gorbacov un yolsuzlukla mucadele kampanyasi nedeniyle anlasmazliga dusmuslerdi Aliyev Gorbacov la arasini bozulmustu ve Gorbacov un Perestroyka sinin bir parcasi olarak temizlenenlerden biriydi Aliyev 1987 yilinda zorunlu emekliliginin ardindan 1990 yilina kadar Moskova da kaldi Bu sirada kalp krizi gecirdi SSCB sonrasi Haydar Aliyev 20 Ocak 1990 da SSCB nin Baku de yaptigi kanli baskin ile ilgili olarak ertesi gun Azerbaycan in Moskova daki konsoloslugunda beyanatla karsi cikarak Azerbaycan halkina karsi islenmis cinayetin teskilatcilarinin ve faillerinin cezalandirilmasini talep etmistir O SSCB nin dagildigini gorerek 1991 Temmuz ayinda Sovyetler Birligi Komunist Partisi ni terk etmistir 1992 nin baslarinda Daglik Karabag da Azerbaycanlilarin yasadigi son kasaba olan Susa nin dusmesinin ardindan Birinci Daglik Karabag Savasi nda siddetin arttigi goruldu Bu olaylar Mutallibov un istifasi ve ardindan Abulfez Elcibey liderligindeki Azerbaycan Halk Cephesi nin iktidara gelmesiyle sonuclandi Elcibey 1992 yilinda Azerbaycan in ilk ozgur ve adil secimlerinde cumhurbaskani secildi Elcibey in iktidarda oldugu bir yil boyunca Aliyev Baku deki resmi hukumete hicbir saygi gostermeden Nahcivan i yonetmeye devam etti Halk Cephesi Icisleri Bakani Isgandar Hamidov un Nahcivan da Aliyev i zorla devirme girisimi bolgesel havaalanindaki yerel milisler tarafindan engellendi Ayni donemde Aliyev Nahcivan da donemin Ermenistan Cumhurbaskani Levon Ter Petrosyan ile bagimsiz olarak ateskes anlasmasi muzakere etti Aliyev 21 Kasim 1992 de Nahcivan da duzenlenen kurulus kongresinde Yeni Azerbaycan Partisi nin genel baskanligina secildi 1993 yilinda Elcibey in gorevden aldigi askeri komutan Surat Huseynov liderligindeki Rusya destekli askeri darbeyle Elcibey iktidardan uzaklastirildi Aliyev Cumhurbaskani olarak atandi ve Aliyev de Huseynov u basbakan olarak atadi Tarihci Audrey Altsadt ve Thomas de Waal a gore Aliyev in darbede dogrudan bir rolu yok gibi gorunuyor Agustos 1993 te ulke capinda yapilan referandumla Elcibey in cumhurbaskanligi gorevinden alindi Aliyev Elcibey in Halk Cephesi partisine bagli 33 taburu dagitti Bu kargasanin ortasinda Azerbaycan Daglik Karabag ihtilafinda Ermenistan a cok buyuk topraklar kaptirdi ve Birinci Daglik Karabag Savasi ni fiilen kaybetmis oldu Aliyev 3 Ekim 1993 te 1993 Azerbaycan cumhurbaskanligi secimini duzenledi ve burada bilinmeyen iki adayin kendisine karsi yarismasina izin verdi Yuzde 98 8 oyla Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaskani secildi 11 Ekim 1998 de oylarin yuzde 77 sini alarak yeniden secildi Aliyev 2003 cumhurbaskanligi secimlerinde aday gosterildi ancak saglik sorunlari nedeniyle secimlere katilmayi reddetti Haydar Aliyev 21 Nisan 2003 gunu Baku deki Cumhuriyet Sarayi nda duzenlenen torende rahatsizlanmistir Tedavisi icin once Turkiye ye getirilmis daha sonra Agustos 2003 te gittigi ABD nin Ohio eyaletinin Cleveland sehrinde 12 Aralik 2003 te kalp yetmezligi sebebiyle olmustur Aliyev 1999 yilinda Ataturk Baris Odulu ne layik gorulmustur Kaynakca Heydar Aliev 8 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2017 Remembering Zarifa Aliyeva wife mother scientist AzerNews 28 Nisan 2015 Erisim tarihi 16 Ekim 2020 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Heydar Aliyev Azerbaijan s Hard Nosed Savior Dies Washington Post 2003 a b c d Heydar Alirza oglu Aliyev en president az Erisim tarihi 28 Subat 2018 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link a b Cornell Svante E 2015 Azerbaijan Since Independence Ingilizce Routledge ss 42 43 ISBN 978 1 317 47620 7 Black Garden Armenia and Azerbaijan through Peace and War Black Garden Ingilizce New York University Press s 106 2013 doi 10 18574 nyu 9780814770825 001 0001 ISBN 978 0 8147 7082 5 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim a b A Soviet Politician s Rise Talent and Guile Pay Off Washington Post 1984 Nikolaij Nor Mesek Wolfgang Rieper The Defense Council of the USSR Institut fur Sowjet Studien 1984 p 9 Perkin Harold James 1996 The Third Revolution Professional Elites in the Modern World Routledge ss 204 ISBN 0415143373 a b Alexander Hopkins McDannald The Americana Annual An Encyclopedia of Current Events Americana Corporation 1983 p 524 a b Lewis Paul 13 Aralik 2003 H A Aliyev K G B Officer And Azeri Leader 80 Dies The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 Taubman Philip Times Special To the New York 28 Subat 1986 A SOVIET LEADER IN A WIDE RANGING NEWS SESSION The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 Martin McCauley Who s Who in Russia Since 1900 Routledge 1997 0 415 13898 1 p 13 a b Roger East Richard Thomas Alan John Day A Political and Economic Dictionary of Eastern Europe Routledge 2002 1 85743 063 8 p 34 Azerbaijan Biography Of Deceased Former President Heidar Aliyev eurasianet org Ingilizce 14 Aralik 2003 Erisim tarihi 4 Ekim 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Ray Don Forged in fire the making of an investigative reporter Corruptistan OCCRP Ingilizce Erisim tarihi 2 Ocak 2024 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link In Armenia Azerbaijani Leader s Ancestral Village Lies Abandoned Eurasianet 2018 Brennan Dan 15 Aralik 2003 Heydar Aliev The Guardian Ingilizce ISSN 0261 3077 sayti Azerice heydar aliyev foundation org 20 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2015 a b c Freedom in the World 2009 Azerbaijan Freedom House 2009 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Cornell Svante E 2015 Azerbaijan Since Independence Ingilizce Routledge s 78 ISBN 978 1 317 47620 7 The evidence that Surat Husyenov s coup was engineered in Moscow is as incontrovertible as it gets United States Library of Congress Country Studies Azerbaijan The Coup of June 1993 a b c Parrott Bruce Dawisha Karen Ed 1997 Azerbaijan s struggle toward democracy Conflict Cleavage and Change in Central Asia and the Caucasus Democratization and Authoritarianism in Post Communist Societies Cambridge University Press ss 110 155 ISBN 978 0 521 59731 9 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Altstadt Audrey L 2017 Frustrated Democracy in Post Soviet Azerbaijan Columbia University Press s 62 doi 10 7312 alts70456 ISBN 978 0 231 70456 4 Black Garden Armenia and Azerbaijan through Peace and War Black Garden Ingilizce New York University Press s 227 2013 doi 10 18574 nyu 9780814770825 001 0001 ISBN 978 0 8147 7082 5 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim a b Waal Thomas De 2018 The Caucasus An Introduction Ingilizce Oxford University Press ss 122 123 ISBN 978 0 19 068308 5 De Waal 2003 International Foundation on Election Systems April 1994 Elections Today Elections Today 4 Number 2 3 28 ISSN 1073 6719 IFES Election Guide Elections Azerbaijan Pres 11 Oct 1998 www electionguide org Ingilizce Erisim tarihi 28 Subat 2018 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Dis baglantilarHaydar Aliyev in sesi olu kirik baglanti Haydar Aliyev biyografisi 7 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Siyasi goreviOnce gelen Ebulfez Elcibey Azerbaycan Cumhurbaskani 1993 2003 Sonra gelen Ilham AliyevOnce gelen Ekber Aliyev Nahcivan Yuksek Meclisi Baskani 1991 1993 Sonra gelen Parti siyasi goreviOnce gelen Yeni makam Yeni Azerbaycan Partisi Genel Baskani 1992 2003 Sonra gelen Ilham AliyevOnce gelen Veli Ahundov Azerbaycan Komunist Partisi Birinci Sekreteri 1969 1982 Sonra gelen Kamran BagirovAzeri siyasetci ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz