Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kanser tanısı (Kanser teşhisi), günümüz sağlık sorunlarının en önemlilerinden biridir. Kanserde "erken tanı" ilkesi, tanı tekniklerinin oldukça iyi bir düzeye gelmesini sağlamıştır.
Tümörlerde tanı yöntemleri
Günümüzün en korkulan hastalığı olan kanserin türüne göre çok farklı belirtileri vardır. Kanser tanısı kimi olgularda çok kolaydır, bazı olgularda karmaşık tanı yöntemleri gerekebilir. Kanserlerin bir bölümü çok erken belirti verirken, bazı türleri ise çok ilerledikten sonra saptanabilir. Başka hastalıkların bulguları kanserlerde saptanan belirtileri taklit edebilir. Tümör tanısında aşağıda özetleyeceğimiz başlıca yöntemlerin tümü ya da yerine göre bir kısmı kullanılır. Kanser tanısı; klinik incelemeler, görüntüleme teknikleri (radyoloji), laboratuvar ve patoloji incelemeleri ile yapılmaktadır.
Hastanın öyküsü (anamnez) ve demografik değerlendirmeler
Hastanın öyküsü
Hastadan alınacak bilgiler tüm hastalıkların tanısında çok önemlidir. Ayrıntılı tıbbi öykü ile yakınmaların başlaması, tümörün algılanması, tümörün büyüme hızı gibi bilgiler çok önemlidir. Hastadaki yakınmalara geçirmiş olduğu hastalıklar ile tedavi gördüğü hastalıkların neden olabileceği unutulmamalıdır. Klinik incelemede saptanan bulgular sürmekte olan sistemik bir hastalığın sonuçları olabileceği gibi tedavide kullanılan ilaçların yan etkilerini yansıtabilir. Konjenital kalp hastalıkları, hipertansiyon, , prekanseröz lezyonlar, kontrolsüz diabet ve bağışıklık sistemi aksamalarının varlığında hastalara daha da fazla bir özen gösterilmelidir. Hastanın yakınmalarının süresi, lezyonun büyüme hızı, gösterdiği değişiklikler, yaşam kalitesi üzerine etkileri (solunum-yutkunma güçlüğü, tat alma bozukluğu, nörolojik yakınmalar (hissizlik, karıncalanma, vb), ağrı, kanama, ateş, bulantı, kusma, iştahsızlık nedenleri ayrıntılı olarak değerlendirilmeli, hastanın alışkanlıkları (tütün, alkol, vb) araştırılmalıdır.
Demografik değerlendirmeler
Yaş: Tümörlerin çoğu belirli yaş dönemlerinde görece daha sıktır. Örneğin; çocuklarda karsinomlar ender görülür.
Cinsiyet: Birçok kanserin sıklığı cinsiyete göre farklıdır. Bazı kanserler yalnızca erkeklerde bazıları ise kadınlarda görülür (örneğin; kadınlarda meme ve rahim kanseri, erkeklerde akciğer ve prostat kanseri).
Cinsellik ve Doğum: Çok partnerli kadınlarda rahim boynu (serviks) karsinomları, doğum yapmamış ya da bebeğini emzirmemiş kadınlarda meme kanserleri görece sıktır.
Coğrafya ve Beslenme: Bazı hastalıkların oluşmasında yaşanan yörenin yerel faktörleri ve yöresel beslenme alışkanlıkları etkilidir.
Alışkanlıklar: Tütün (akciğer, mesane, pankreas, ağız, larinks kanserleri), alkol, yanak ısırma kanser nedeni olabilir.
Özgeçmişi: Geçirilmiş hastalıklar (EBV enfeksiyonundan sonra lenfoma görülebilir).
Soy geçmişi: Bazı kanserler ve multipl endokrin tümörlerin gözlendiği sendromlar (MEN) kalıtsal nitelikler taşır. Bazı sendromlarda kanser riski vardır.
Meslek: Kimyasal maddelerle çalışanlarda ve madencilerde görülen özgün kanser türleri vardır.
Klinik inceleme
Klinik incelemede gözle inceleme (inspeksiyon) ve elle muayene (palpasyon) gibi klasik inceleme yöntemlerini uyguladıktan sonra tümörün ayrıntılı özellikleri gözlemlenmelidir. Tümörün yeri (lokalizasyon), dışarıdan görülebiliyorsa fiziksel nitelikleri (renk, kıvam, biçim ve boyut), sayı (tek ya da multipl), çevre dokularla ilişkileri (hareketli, yapışık), mukoza ile örtülü ise yüzey özellikleri (soluk, hiperemik, ülserli, vb) değerlendirilmelidir. Kemik lezyonlarının (santral lezyonlar) incelenmesinde şişlik (ekspansiyon) düzeyi, bastırmakla çıtırtı sesi varlığı (krepitasyon) gibi bulgular araştırılmalı, son aşamada lenf düğümleri kontrol edilmelidir. Tümörlerin çoğu ağrısızdır. Sinirsel tümörler, sinirleri sıkıştıran ya da infiltre edenler kendiliğinden ya da basınçla ağrılıdır.
Dışarıya ağzı bulunan organlardaki lezyonların görülebilmesi ve gerekirse biyopsi yapılabilmesi için boru biçiminde aletler kullanılır. Bunlar kullanılacakları yere göre özel biçimde yapılmışlardır ve ona göre ad alırlar. Örnekler: Laringoskop: larinks için (laringoskopi); Bronkoskop: bronşlar için (bronkoskopi); Gastroskop: mide için (); Kolposkop: vagina için ();Rektoskop: rektum için (); Sistoskop: mesane için ().
Görüntüleme yöntemleri ve Radyolojik tanı
Tanısal radyolojide (radyodiyagnostik) tümörün yerine ve türüne göre çeşitli yöntemler uygulanır.
X-ışınlarının dokulardan geçerek fotoğraf filmi üzerinde iki boyutlu görüntüsü oluşturması ilkesine dayanır. Işınların geçtiği alanlardaki tüm dokular birbirleri üzerine binerler (süperpozisyon). x-ışınları geçtikleri dokuların yoğunlukları, kalınlıkları ve atom ağırlıklarından etkilenirler. Bazı yapılar ışınların geçişini engellemez ve bu alanlar röntgen resimlerinde siyah renkli iz bırakır; bunlara “ışınları geçiren (radyolusent) doku” nitelemesi yapılır. Sağlıklı bir akciğer dokusu ışınları engellemez ve koyu gri-siyah bir görüntü verir. Işınların geçişini engelleyen yapılara “radyopak doku” nitelemesi yapılır, röntgen resimlerinde açık gri-beyaz tonlarda iz bırakırlar. Sağlıklı kemik dokusu ışınların geçişini engeller ve beyaz renkli bir alan olarak görülür. Metaller ve kontrast maddeler de radyopaktır.
Bir lezyon bulunduğu dokuya göre x-ışınlarını daha az ya da daha fazla geçiriyorsa o lezyonun gölgesi bu yöntemle görüntülenebilir. Akciğerlerdeki tümörler genellikle ışınları daha az, kemiktekiler çok daha fazla geçirirler. Eğer tümör ve çevresindeki dokular ışınları aynı derecede tutuyorsa kitle bu yöntemle görülemez (karaciğer ve böbrek tümörleri). İçinde boşluk bulunan organlar radyopak bir madde ile doldurulur, böylece boşluktaki deformasyonlar görülür ve yorumlanır (örnek: mide, bağırsak, safra yolları, idrar yolları, vb).
Kemik lezyonlarında ve kemiği etkileyen yumuşak doku tümörlerinde lezyonun sınırları, kemiği eriten (litik) ya da yoğunluğunu arttıran (sklerotik) niteliği, kireçlenme alanları, kemik zarı (periost) reaksiyonu gibi saptamalar oldukça önemli radyolojik bulgulardır.
Bazı tümörler damardan çok zengindir. Damarlar içine radyopak madde verilerek damardan zengin yerler görülebilir, tümörün yeri ve cinsi anlaşılabilir. Gelişmiş dijital anjiyografi (Digital Substraction Angiography; DSA) tekniklerinde kontrast madde içermeyen bölümler göz ardı edilerek yalnızca damarsal yapıların nitelikleri incelenir.
Kanserlerin lenf düğümü metastazlarını incelemek için lenfanjiyografi kullanılabilir. Lenf damarları içine radyopak madde verilir, lenf akımının kesildiği ve yön değiştirdiği yerlerden metastazın dağılımı anlaşılır.
Bilgisayarlı tomografi (BT; CT)
Hastanın çevresinde dönen bir radyasyon sistemi vardır. Bu sistemin ürettiği x-ışınlarının dokulardan geçiş niteliği uygun dedektörlerce algılanıp bilgisayar yardımıyla görüntüye dönüştürülür. Bu yöntemle üstüste binmelerin oluşmadığı anatomik resimler elde edilir. Gerektiğinde 3 boyutlu nitelik kazandırılabilir. İstenirse kontrast madde kullanılabilir. Örneğin kafatası incelemesinde deri, derialtı dokuları, kemik, beyin kılıfları ve beyin dokusu ile içindeki tümörün yeri ve nitelikleri ayrıntılı bir biçimde resimlenebilir. Görüntülerin nitelikleri konvansiyonel radyolojideki gibidir, ancak BT’deki radyasyon düzeyi çok yüksektir.
Manyetik rezonans görüntüleme (MR; MRI)
Güçlü bir manyetik alan yardımıyla oluşturulan sinyallerin bilgisayar programı aracılığıyla biçimlendirilmesi ilkesine dayanır. Özellikle yumuşak doku incelemelerinde farklı dokularda ve farklı yoğunluklarda oluşan sinyallerin yansıması ile yüksek çözünürlüklü görüntüler elde edilir. Damarların incelenebilmesi için kontrast madde uygulanmasını gerektirmez. Kemik dokusunda görüntü oluşturulamaz.
Ultrasonografi (US)
Dokulara yüksek frekanslı ses dalgası demetleri gönderilir ve yansımaları beklenir. Dokulara çarparak geri dönen ses dalgalarının (eko) yoğunluğu ve dönüş süresi birlikte değerlendirilerek bir görüntü oluşturulur. Doku yoğunluğu arttıkça eko yoğunluğu da artar. Yoğun fibröz doku ya da kalsifikasyon alanları içeren bir tümörde yansıma da yoğundur ve bu alanlar görüntü ekranına beyaz renk olarak düşer. Kistik oluşumlardaki sıvı ses dalgalarını yansıtmadığı için bu tür boşluklar siyah alanlar olarak izlenir. İncelenen oluşumun derinliği arttıkça görüntü çözünürlüğü azalır, görüntünün netliği bozulur. Kemik dokusunun kuşattığı dokularda görüntü oluşamaz. Doppler US yönteminde hareket eden kan hücrelerinin akım yönü, hızı ve biçimi belirlenebilmektedir.
Nükleer tıp uzmanlarınca uygulanan bir görüntüleme tekniğidir. Hastaya gamma ışını yayan kısa ömürlü bir radyoaktif maddenin verilmesinden sonra bu maddenin organizmadaki dağılımını uygun dedektörlerle belirlemeyi amaçlar. Organların fizyolojik işlevlerinin değerlendirilmesinde kullanılan bu yöntem kanser metastazlarının ve multipl tümörlerin saptanmasında da oldukça yararlıdır. BT kombinasyonu ile birlikte yapılan PET uygulamalarında (Single Photon Emission Computed Tomography -SPECT) süperpoziyonların engellendiği 3 boyutlu görüntüler elde edilir.
Laboratuvar incelemeleri
Bazı kanserlerin belirlenmesinde tümörlerin ayak izlerinin saptanması önem kazanır.
Tablo: Tümörlerin ayak izleri (genel)
| Ayak izi niteliğindeki antijen/ürün | Etkin madde: Bağlantısı olan tümör |
| Onkofetal antijenler | Karsinoembriyonik antijen (CEA): Kolon, mide, akciğer, meme, pankreas karsinomları Alfa-fetoprotein (AFP): Karaciğer (hepatosellüler) ca, germ hücreli tümörler |
| Özgün antijenler | Prostata özgü antijen (PSA): Prostat kanseri CA 19,9: Sindirim sistemi tümörleri; pankreas kanseri; over (yumurtalık) tümörleri CA 125: Over (yumurtalık) tümörleri |
| Enzimler | Prostatik asid fosfataze: Prostat kanseri (kapsül invazyonu belirtisi) Plasental alkalin fosfataze: Germ hücreli tümörler Alkalin fosfataze (Regan): Pankreas kanseri Laktat dehidrogenaz: Germ hücreli tümörler; öteki tümörlerde yaygın nekroz göstergesi Monoklonal immunoglobulin: Lenfoma (B-hücreli); multipl myeloma |
| Hormonlar | Büyüme hormonu: Hipofiz adenomu Prolaktin: Hipofiz adenomu ACTH: Hipofiz adenomu İnsülin: Pankreas adacık hücreli tümörü Glukagon: Pankreas adacık hücreli tümörü Gastrin: Pankreas adacık hücreli tümörü Parathormon: Paratiroid adenomu/hiperplazisi Kortizon: Böbreküstü bezi korteks adenomu/hiperplazisi Aldesteron: Böbreküstü bezi korteks adenomu/hiperplazisi Katekolaminler: Feokromosiom, Nöroblastoma Androjen hormonlar: Testis tümörleri Östrojen: Ovaryum tümörleri Kalsitonin: Medüller tiroid karsinomu Human koryonik gonadotropin (hCG): Plasenta tümörleri (koryokarsinom, mol hidatiform); germ hücreli tümörler Human koryonik gonadotropin (hCG): Sindirim kanalı tümörleri; idrar yolları tümörleri |
| Histamin | Mast hücreli tümörler |
| Vazoaktif peptidler [Serotonin (5-HT)] | Karsinoid tümör (akciğer, bağırsak) |
| Tümör angiogenezis faktörü (TAF) | Birçok kanser türünde |
| Prostoglandinler | Meme ca |
| Sitokinler (osteoklast aktivasyon faktörü) | Multipl myeloma |
| Tümörlerin ürettiği ektopik hormonlar Ektopik hormon: Endokrin kökenli olmayan tümörlerin ürettikleri hormon etkili kimyasal madde | Human koryonik gonadotropin (hCG): Karsinomlar (Akciğer, Meme, Karaciğer, vd) Parathormon: Skuamöz hücreli karsinomlar, Böbrek ve meme kanseri ACTH: Akciğer kanseri (küçük hücreli), Pankreas adacık hücreli tümörü Antidiüretik hormon (ADH): Akciğer kanseri (küçük hücreli), Pankreas kanseri Eritropoietin: Böbrek kanseri, Karaciğer kanseri (hepatosellüler), damar tümörü (serebellumda angioblastoma) İnsülin: Karaciğer kanseri (hepatosellüler), Sarkomlar (karın içi), Mezoteliyoma Büyüme hormonu (GH): Akciğer kanseri ve mide kanseri |
Tablo: Kan biyokimyası
| Elektrolit bozukluğu | Etkin ürün | Tümör(ler) |
| Hiponatremi (kanda sodyum azlığı) | Antidiüretik hormon (ADH) | Akciğer kanseri (küçük hücreli), Pankreas kanseri |
| Hipopokalemi (kanda potasyum azlığı) | ACTH | Akciğer kanseri (küçük hücreli), Pankreas adacık hücreli tümörü |
| Hiperkalsemi (kan kalsiyum düzeyinin yüksekliği) | Sitokinler Prostoglandinler Parathormon | Multipl myeloma Meme kanseri Paratiroid adenomu; Akciğer, böbrek ve meme kanserleri |
| Hiperglisemi (kan şekerinin artması) | ACTH | Akciğer kanseri (küçük hücreli), Pankreas adacık hücreli tümörü |
| Yüksek hemotokrit | Eritropoietin | Böbrek kanseri |
Patoloji İncelemeleri
Kanser tanısındaki en etkili yöntemdir. Sıvılara dökülen hücrelerin incelenmesi (sitoloji) ya da dokulardan alınan örneklerin değerlendirilmesidir. Bu incelemelerin yapılmasında gerekirse histokimya, immunohistokimya, immunofloresan mikroskopi, elektron mikroskopisi, akış sitometresi gibi teknikler ile moleküler biyolojinin polimeraz zincir tepkimesi (PCR), gen sekanslama ve in situ hibridizasyon gibi yöntemlerinden de yararlanılmaktadır.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Niederhuber JE, Armitage JO, Doroshow JH, Kastan MB, Tepper JE. Abeloff’s Clinical Oncology, 6th edition. Elsevier, Philadelphia, 2020
- ^ a b c d Tahsinoğlu M, Çöloğlu AS, Erseven G. Dişhekimleri için Genel Patoloji, Altın Matbaacılık, İstanbul, 1981
- ^ a b c d Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015
- ^ a b c d Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edition, Elsevier, Philadelphia, 2019
- ^ Jarvis C. Pocket Companion for Physical Examination and Health Assessment, 8th edition. Elsevier, Amsterdam-Philadelphia, 2020
- ^ Linn-Watson, T. Radiographic Pathology. 2nd edition. Wolters Kluver, Philadelphia-New York-London-Sydney, 2014
- ^ Tümör Tanısı: Patoloji 11 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Çöloğlu AS. Oral Patoloji (Ağız Patolojisi). TC Yeditepe Üniversitersi Yayını, Mor Ajans, İstanbul, 2007
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kanser tanisi Kanser teshisi gunumuz saglik sorunlarinin en onemlilerinden biridir Kanserde erken tani ilkesi tani tekniklerinin oldukca iyi bir duzeye gelmesini saglamistir Tumorlerde tani yontemleriGunumuzun en korkulan hastaligi olan kanserin turune gore cok farkli belirtileri vardir Kanser tanisi kimi olgularda cok kolaydir bazi olgularda karmasik tani yontemleri gerekebilir Kanserlerin bir bolumu cok erken belirti verirken bazi turleri ise cok ilerledikten sonra saptanabilir Baska hastaliklarin bulgulari kanserlerde saptanan belirtileri taklit edebilir Tumor tanisinda asagida ozetleyecegimiz baslica yontemlerin tumu ya da yerine gore bir kismi kullanilir Kanser tanisi klinik incelemeler goruntuleme teknikleri radyoloji laboratuvar ve patoloji incelemeleri ile yapilmaktadir Hastanin oykusu anamnez ve demografik degerlendirmeler Hastanin oykusu Hastadan alinacak bilgiler tum hastaliklarin tanisinda cok onemlidir Ayrintili tibbi oyku ile yakinmalarin baslamasi tumorun algilanmasi tumorun buyume hizi gibi bilgiler cok onemlidir Hastadaki yakinmalara gecirmis oldugu hastaliklar ile tedavi gordugu hastaliklarin neden olabilecegi unutulmamalidir Klinik incelemede saptanan bulgular surmekte olan sistemik bir hastaligin sonuclari olabilecegi gibi tedavide kullanilan ilaclarin yan etkilerini yansitabilir Konjenital kalp hastaliklari hipertansiyon prekanseroz lezyonlar kontrolsuz diabet ve bagisiklik sistemi aksamalarinin varliginda hastalara daha da fazla bir ozen gosterilmelidir Hastanin yakinmalarinin suresi lezyonun buyume hizi gosterdigi degisiklikler yasam kalitesi uzerine etkileri solunum yutkunma guclugu tat alma bozuklugu norolojik yakinmalar hissizlik karincalanma vb agri kanama ates bulanti kusma istahsizlik nedenleri ayrintili olarak degerlendirilmeli hastanin aliskanliklari tutun alkol vb arastirilmalidir Demografik degerlendirmeler Yas Tumorlerin cogu belirli yas donemlerinde gorece daha siktir Ornegin cocuklarda karsinomlar ender gorulur Cinsiyet Bircok kanserin sikligi cinsiyete gore farklidir Bazi kanserler yalnizca erkeklerde bazilari ise kadinlarda gorulur ornegin kadinlarda meme ve rahim kanseri erkeklerde akciger ve prostat kanseri Cinsellik ve Dogum Cok partnerli kadinlarda rahim boynu serviks karsinomlari dogum yapmamis ya da bebegini emzirmemis kadinlarda meme kanserleri gorece siktir Cografya ve Beslenme Bazi hastaliklarin olusmasinda yasanan yorenin yerel faktorleri ve yoresel beslenme aliskanliklari etkilidir Aliskanliklar Tutun akciger mesane pankreas agiz larinks kanserleri alkol yanak isirma kanser nedeni olabilir Ozgecmisi Gecirilmis hastaliklar EBV enfeksiyonundan sonra lenfoma gorulebilir Soy gecmisi Bazi kanserler ve multipl endokrin tumorlerin gozlendigi sendromlar MEN kalitsal nitelikler tasir Bazi sendromlarda kanser riski vardir Meslek Kimyasal maddelerle calisanlarda ve madencilerde gorulen ozgun kanser turleri vardir Klinik inceleme Klinik incelemede gozle inceleme inspeksiyon ve elle muayene palpasyon gibi klasik inceleme yontemlerini uyguladiktan sonra tumorun ayrintili ozellikleri gozlemlenmelidir Tumorun yeri lokalizasyon disaridan gorulebiliyorsa fiziksel nitelikleri renk kivam bicim ve boyut sayi tek ya da multipl cevre dokularla iliskileri hareketli yapisik mukoza ile ortulu ise yuzey ozellikleri soluk hiperemik ulserli vb degerlendirilmelidir Kemik lezyonlarinin santral lezyonlar incelenmesinde sislik ekspansiyon duzeyi bastirmakla citirti sesi varligi krepitasyon gibi bulgular arastirilmali son asamada lenf dugumleri kontrol edilmelidir Tumorlerin cogu agrisizdir Sinirsel tumorler sinirleri sikistiran ya da infiltre edenler kendiliginden ya da basincla agrilidir Disariya agzi bulunan organlardaki lezyonlarin gorulebilmesi ve gerekirse biyopsi yapilabilmesi icin boru biciminde aletler kullanilir Bunlar kullanilacaklari yere gore ozel bicimde yapilmislardir ve ona gore ad alirlar Ornekler Laringoskop larinks icin laringoskopi Bronkoskop bronslar icin bronkoskopi Gastroskop mide icin Kolposkop vagina icin Rektoskop rektum icin Sistoskop mesane icin Goruntuleme yontemleri ve Radyolojik tani Tanisal radyolojide radyodiyagnostik tumorun yerine ve turune gore cesitli yontemler uygulanir Konvansiyonel radyografi X isinlarinin dokulardan gecerek fotograf filmi uzerinde iki boyutlu goruntusu olusturmasi ilkesine dayanir Isinlarin gectigi alanlardaki tum dokular birbirleri uzerine binerler superpozisyon x isinlari gectikleri dokularin yogunluklari kalinliklari ve atom agirliklarindan etkilenirler Bazi yapilar isinlarin gecisini engellemez ve bu alanlar rontgen resimlerinde siyah renkli iz birakir bunlara isinlari geciren radyolusent doku nitelemesi yapilir Saglikli bir akciger dokusu isinlari engellemez ve koyu gri siyah bir goruntu verir Isinlarin gecisini engelleyen yapilara radyopak doku nitelemesi yapilir rontgen resimlerinde acik gri beyaz tonlarda iz birakirlar Saglikli kemik dokusu isinlarin gecisini engeller ve beyaz renkli bir alan olarak gorulur Metaller ve kontrast maddeler de radyopaktir Bir lezyon bulundugu dokuya gore x isinlarini daha az ya da daha fazla geciriyorsa o lezyonun golgesi bu yontemle goruntulenebilir Akcigerlerdeki tumorler genellikle isinlari daha az kemiktekiler cok daha fazla gecirirler Eger tumor ve cevresindeki dokular isinlari ayni derecede tutuyorsa kitle bu yontemle gorulemez karaciger ve bobrek tumorleri Icinde bosluk bulunan organlar radyopak bir madde ile doldurulur boylece bosluktaki deformasyonlar gorulur ve yorumlanir ornek mide bagirsak safra yollari idrar yollari vb Kemik tumoru Radyolojik incelemeyle saptanan kemik tumoru Kemik lezyonlarinda ve kemigi etkileyen yumusak doku tumorlerinde lezyonun sinirlari kemigi eriten litik ya da yogunlugunu arttiran sklerotik niteligi kireclenme alanlari kemik zari periost reaksiyonu gibi saptamalar oldukca onemli radyolojik bulgulardir Anjiyografi Bazi tumorler damardan cok zengindir Damarlar icine radyopak madde verilerek damardan zengin yerler gorulebilir tumorun yeri ve cinsi anlasilabilir Gelismis dijital anjiyografi Digital Substraction Angiography DSA tekniklerinde kontrast madde icermeyen bolumler goz ardi edilerek yalnizca damarsal yapilarin nitelikleri incelenir Kanserlerin lenf dugumu metastazlarini incelemek icin lenfanjiyografi kullanilabilir Lenf damarlari icine radyopak madde verilir lenf akiminin kesildigi ve yon degistirdigi yerlerden metastazin dagilimi anlasilir Bilgisayarli tomografi BT CT MR odasi Hastanin cevresinde donen bir radyasyon sistemi vardir Bu sistemin urettigi x isinlarinin dokulardan gecis niteligi uygun dedektorlerce algilanip bilgisayar yardimiyla goruntuye donusturulur Bu yontemle ustuste binmelerin olusmadigi anatomik resimler elde edilir Gerektiginde 3 boyutlu nitelik kazandirilabilir Istenirse kontrast madde kullanilabilir Ornegin kafatasi incelemesinde deri derialti dokulari kemik beyin kiliflari ve beyin dokusu ile icindeki tumorun yeri ve nitelikleri ayrintili bir bicimde resimlenebilir Goruntulerin nitelikleri konvansiyonel radyolojideki gibidir ancak BT deki radyasyon duzeyi cok yuksektir Manyetik rezonans goruntuleme MR MRI Guclu bir manyetik alan yardimiyla olusturulan sinyallerin bilgisayar programi araciligiyla bicimlendirilmesi ilkesine dayanir Ozellikle yumusak doku incelemelerinde farkli dokularda ve farkli yogunluklarda olusan sinyallerin yansimasi ile yuksek cozunurluklu goruntuler elde edilir Damarlarin incelenebilmesi icin kontrast madde uygulanmasini gerektirmez Kemik dokusunda goruntu olusturulamaz Ultrasonografi US Dokulara yuksek frekansli ses dalgasi demetleri gonderilir ve yansimalari beklenir Dokulara carparak geri donen ses dalgalarinin eko yogunlugu ve donus suresi birlikte degerlendirilerek bir goruntu olusturulur Doku yogunlugu arttikca eko yogunlugu da artar Yogun fibroz doku ya da kalsifikasyon alanlari iceren bir tumorde yansima da yogundur ve bu alanlar goruntu ekranina beyaz renk olarak duser Kistik olusumlardaki sivi ses dalgalarini yansitmadigi icin bu tur bosluklar siyah alanlar olarak izlenir Incelenen olusumun derinligi arttikca goruntu cozunurlugu azalir goruntunun netligi bozulur Kemik dokusunun kusattigi dokularda goruntu olusamaz Doppler US yonteminde hareket eden kan hucrelerinin akim yonu hizi ve bicimi belirlenebilmektedir Pozitron Emisyon Tomografisi PET Nukleer tip uzmanlarinca uygulanan bir goruntuleme teknigidir Hastaya gamma isini yayan kisa omurlu bir radyoaktif maddenin verilmesinden sonra bu maddenin organizmadaki dagilimini uygun dedektorlerle belirlemeyi amaclar Organlarin fizyolojik islevlerinin degerlendirilmesinde kullanilan bu yontem kanser metastazlarinin ve multipl tumorlerin saptanmasinda da oldukca yararlidir BT kombinasyonu ile birlikte yapilan PET uygulamalarinda Single Photon Emission Computed Tomography SPECT superpoziyonlarin engellendigi 3 boyutlu goruntuler elde edilir Laboratuvar incelemeleri Bazi kanserlerin belirlenmesinde tumorlerin ayak izlerinin saptanmasi onem kazanir Tablo Tumorlerin ayak izleri genel Ayak izi niteligindeki antijen urun Etkin madde Baglantisi olan tumorOnkofetal antijenler Karsinoembriyonik antijen CEA Kolon mide akciger meme pankreas karsinomlari Alfa fetoprotein AFP Karaciger hepatoselluler ca germ hucreli tumorlerOzgun antijenler Prostata ozgu antijen PSA Prostat kanseri CA 19 9 Sindirim sistemi tumorleri pankreas kanseri over yumurtalik tumorleri CA 125 Over yumurtalik tumorleriEnzimler Prostatik asid fosfataze Prostat kanseri kapsul invazyonu belirtisi Plasental alkalin fosfataze Germ hucreli tumorler Alkalin fosfataze Regan Pankreas kanseri Laktat dehidrogenaz Germ hucreli tumorler oteki tumorlerde yaygin nekroz gostergesi Monoklonal immunoglobulin Lenfoma B hucreli multipl myelomaHormonlar Buyume hormonu Hipofiz adenomu Prolaktin Hipofiz adenomu ACTH Hipofiz adenomu Insulin Pankreas adacik hucreli tumoru Glukagon Pankreas adacik hucreli tumoru Gastrin Pankreas adacik hucreli tumoru Parathormon Paratiroid adenomu hiperplazisi Kortizon Bobrekustu bezi korteks adenomu hiperplazisi Aldesteron Bobrekustu bezi korteks adenomu hiperplazisi Katekolaminler Feokromosiom Noroblastoma Androjen hormonlar Testis tumorleri Ostrojen Ovaryum tumorleri Kalsitonin Meduller tiroid karsinomu Human koryonik gonadotropin hCG Plasenta tumorleri koryokarsinom mol hidatiform germ hucreli tumorler Human koryonik gonadotropin hCG Sindirim kanali tumorleri idrar yollari tumorleriHistamin Mast hucreli tumorlerVazoaktif peptidler Serotonin 5 HT Karsinoid tumor akciger bagirsak Tumor angiogenezis faktoru TAF Bircok kanser turundeProstoglandinler Meme caSitokinler osteoklast aktivasyon faktoru Multipl myelomaTumorlerin urettigi ektopik hormonlar Ektopik hormon Endokrin kokenli olmayan tumorlerin urettikleri hormon etkili kimyasal madde Human koryonik gonadotropin hCG Karsinomlar Akciger Meme Karaciger vd Parathormon Skuamoz hucreli karsinomlar Bobrek ve meme kanseri ACTH Akciger kanseri kucuk hucreli Pankreas adacik hucreli tumoru Antidiuretik hormon ADH Akciger kanseri kucuk hucreli Pankreas kanseri Eritropoietin Bobrek kanseri Karaciger kanseri hepatoselluler damar tumoru serebellumda angioblastoma Insulin Karaciger kanseri hepatoselluler Sarkomlar karin ici Mezoteliyoma Buyume hormonu GH Akciger kanseri ve mide kanseri Tablo Kan biyokimyasi Elektrolit bozuklugu Etkin urun Tumor ler Hiponatremi kanda sodyum azligi Antidiuretik hormon ADH Akciger kanseri kucuk hucreli Pankreas kanseriHipopokalemi kanda potasyum azligi ACTH Akciger kanseri kucuk hucreli Pankreas adacik hucreli tumoruHiperkalsemi kan kalsiyum duzeyinin yuksekligi Sitokinler Prostoglandinler Parathormon Multipl myeloma Meme kanseri Paratiroid adenomu Akciger bobrek ve meme kanserleriHiperglisemi kan sekerinin artmasi ACTH Akciger kanseri kucuk hucreli Pankreas adacik hucreli tumoruYuksek hemotokrit Eritropoietin Bobrek kanseriPatoloji Incelemeleri Kanser tanisindaki en etkili yontemdir Sivilara dokulen hucrelerin incelenmesi sitoloji ya da dokulardan alinan orneklerin degerlendirilmesidir Bu incelemelerin yapilmasinda gerekirse histokimya immunohistokimya immunofloresan mikroskopi elektron mikroskopisi akis sitometresi gibi teknikler ile molekuler biyolojinin polimeraz zincir tepkimesi PCR gen sekanslama ve in situ hibridizasyon gibi yontemlerinden de yararlanilmaktadir Kaynakca a b c d e f g Niederhuber JE Armitage JO Doroshow JH Kastan MB Tepper JE Abeloff s Clinical Oncology 6th edition Elsevier Philadelphia 2020 a b c d Tahsinoglu M Cologlu AS Erseven G Dishekimleri icin Genel Patoloji Altin Matbaacilik Istanbul 1981 a b c d Kumar V Abbas AK Aster JC Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease 9th edt Elsevier Saunders Philadelphia 2015 a b c d Goljan EF Rapid Review Pathology 5th edition Elsevier Philadelphia 2019 Jarvis C Pocket Companion for Physical Examination and Health Assessment 8th edition Elsevier Amsterdam Philadelphia 2020 Linn Watson T Radiographic Pathology 2nd edition Wolters Kluver Philadelphia New York London Sydney 2014 Tumor Tanisi Patoloji 11 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cologlu AS Oral Patoloji Agiz Patolojisi TC Yeditepe Universitersi Yayini Mor Ajans Istanbul 2007