Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çulım Tatarları (Tatarca: Чулым татарлары - Çulım tatarları) Rusya'nın Tomsk Oblastı'nda, nehri ile Çulım nehirlerinin birleştiği yerin güneyinde ve Krasnoyarsk Krayı'nda yaşayan bir Türk halkıdır. Bu bölge, Altay ve Tuva özerk bölgelerinin 400 km. kadar kuzeyindedir. Dilleri Türk dilleri grubuna ait Çulım Tatarcası'dır. Konuştukları dile Ös adını verirler. 2002 nüfus sayımına göre sayıları 1000'den azdır.
 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Tomsk Oblastı | 204 |
| Krasnoyarsk Krayı | 145 |
| Diller | |
| Din | |
Yerleşim
Obi akarsuyu kollarından ,akarsuyu boyunda yerleşimleri görülür. ve Krasnoyarsk krayının Tühtetskiy rayonunda Paseçnoye ve Çindat köylerinde ağırlıklı olmak üzere yaşamaktadırlar.
Çulım Türklerinin nüfus yerleşimleri (2002 y.)
- :
- Teguldet köyü: 250
- Krasnoyarsk krayı:
- Paseçnoye köyü: 115
Tarihçe
Çulım Tatarları Çulım, Melets, Kezik, Melez gibi isimlerle de anılırlar. Haklarında en erken bilgiyi, bölgeye 16. yüzyılda gelen Rus sömürgecilerden alıyoruz. Çin ve Hint kaynaklarından elde edilen, daha erken tarihli bilgiler varsa da, doğrulukları şüphelidir. 16. yüzyılın sonlarında, Rus Çarlarına vergi ödemeye başladılar. 17. yüzyıl boyunca sayıları gitgide artan Rus yerleşimcilerin baskısı altında kaldılar. Nihayet 1720 yılında, zorla Hristiyan yapıldılar. 1822 yılında, “Rus asıllı olmayan” statüde “vatandaş” sayıldılar. Genellikle göçebe olan ve avcılık, , hayvancılık ile geçinen Çulım Tatarları, Rus yöneticilerin baskıları ve koydukları ağır vergilere rağmen, 1930 yılına kadar eski yaşamlarını sürdürmeye devam ettiler. Bu tarihten sonra, Çulım Tatarları yerleşik hayata geçirildiler. Komünist yönetim tarafından bölgede kolektif çiftlik (rusça:колхо́з; Kolhoz) kurulmaya başlandı. Bu çiftliklere malzeme sağlamak için, çok sayıda zengin Çulım Tatarının, mallarına el kondu ve mal sahipleri de aileleri ile beraber idam edildiler. Komünist yönetim, geleneksel yaşam tarzlarına son verdi. Özellikle dini konularda ağır baskı altında kaldılar. İbadetlerini yerine getirmelerine izin verilmedi. İşyerlerinde, okullarda, devlet dairelerinde Rusça zorunlu dil haline getirildi. Çulım Tatarları dillerini ancak köylerinde ve evde aile içinde kullanabildiler. Bu nedenle ve Ruslar ile evliliklerin artması sonucu, bilhassa genç nesil arasında günlük kullanım dili Rusçadır. Toplam nüfusun yarısından fazlası anadilini konuşamaz! Baraba Tatarlarının, Altay Türklerinin ve Hakas Türklerinin lehçelerine yakın bir Türkçe kullanırlar. Dillerini Hakas Türkleri gibi konuşup yazdıkları, ikinci konuşma ve yazma dillerinin ise Rusça olduğu biliniyor. Esmer, kısa boyludurlar. Erkekler, ortalama 160 cm. boyundadır. Rus kaynaklarında, sayıları için 1902 yılında, “500” gibi bir rakam verilirken, 1959 yılında yapılan sayımda, “4.500” kişi oldukları yazıyor. Ancak sayılarının günümüzde, “12.000” kişiye ulaştığını gösteren kayıtlar var. Rakamlar arasındaki büyük farkların sebebi, Diğer Tatarlar ile karıştırılmalarının yanı sıra, Ruslar ile yapılan evliliklerdir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Literatürel kaynaklar
- Türki tayejnogo Priçulımya: Populyatsiya i etnos: [Monografiya]/[ E. L. Lvova, V. A. Dremov, G. A. Aksyanova i dr.].-Tomsk: İzdatelstvo TGU,1991.-244 s.:il..-:106.00
- Çulımskie Türki (istoriko-etnografiçeskie oçerki). Avtoref. kand. dis. — M., 1978.
- Proishojdenie i formirovanie hakasskoy narodnosti. — Abakan, 1957.
- Naselenie Tomskogo uyezda v pervoy polovine XVII v.//Trudı Tomskogo universiteta. — Tomsk, 1951. — t.112
- Rodovoy i plemennoy sostav narodov Sibiri v XVII v. — M., 1969
- Çulımskie tatarı i ih yazık. — Uç. zapiski Tomskogo gos.ped. in-ta., 1952 — t.9
- Dulzon A. P. Dialektı i govorı tyurkov Çulıma. .. Voprosı tyurkologii. — Baku, 1973 — nomer 5.
- Çto mı znaem o narodah Sibiri//Kultura Sibiri [Omsk]. — 1995. — № 2. — S. 25-28.
- Tomilov N. A. Çulımskie tyurki//Narodı Sibiri i Severa Rossii v XIX veke. — M., 1994. — S. 250—271.
- Tomilov N. A. Çulımtsı // Narodı i religii mira: Entsiklopediya. — M., 1998. — S. 635—636.
- Tomilov N. A. Çulımtsı // Narodı Rossii: Entsiklopediya. — M.: Bolşaya Rossiyskaya entsiklopediya, 1994. — S. 410—412.
Dış bağlantılar
- James Stuart Olson, Lee Brigance Pappas ve Nicholas Charles Pappas. "An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires". Greenwood Press, 1994. 13 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20121113142324/http://books.google.com/books?id=CquTz6ps5YgC&pg=PA162&dq=Chulym+tatars&hl=tr&sig=ByK2UlBiEwp2WOKD9ApusJyfdRM arşivlendi. sayfa 162] (İngilizce)
- Greg Anderson ve David Harrison tarafından incelenen Çulım Türkleri ile ilgili bilgi ve resimler 20 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- Çulımlar[]
- // ТВ-2. - 2014. - 23 апреля.
- Çulımlar hakkında sesli görüntülü bilgiler
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Culim Tatarlari Tatarca Chulym tatarlary Culim tatarlari Rusya nin Tomsk Oblasti nda nehri ile Culim nehirlerinin birlestigi yerin guneyinde ve Krasnoyarsk Krayi nda yasayan bir Turk halkidir Bu bolge Altay ve Tuva ozerk bolgelerinin 400 km kadar kuzeyindedir Dilleri Turk dilleri grubuna ait Culim Tatarcasi dir Konustuklari dile Os adini verirler 2002 nufus sayimina gore sayilari 1000 den azdir Culimlar Culim Turkleri Culim TatarlariOnemli nufusa sahip bolgelerTomsk Oblasti204Krasnoyarsk Krayi145DillerCulim Turkcesi RuscaDinRus Ortodoksluk TengricilikYerlesimObi akarsuyu kollarindan akarsuyu boyunda yerlesimleri gorulur ve Krasnoyarsk krayinin Tuhtetskiy rayonunda Pasecnoye ve Cindat koylerinde agirlikli olmak uzere yasamaktadirlar Culim Turklerinin nufus yerlesimleri 2002 y Teguldet koyu 250 Krasnoyarsk krayi Pasecnoye koyu 115TarihceCulim Tatarlari Culim Melets Kezik Melez gibi isimlerle de anilirlar Haklarinda en erken bilgiyi bolgeye 16 yuzyilda gelen Rus somurgecilerden aliyoruz Cin ve Hint kaynaklarindan elde edilen daha erken tarihli bilgiler varsa da dogruluklari suphelidir 16 yuzyilin sonlarinda Rus Carlarina vergi odemeye basladilar 17 yuzyil boyunca sayilari gitgide artan Rus yerlesimcilerin baskisi altinda kaldilar Nihayet 1720 yilinda zorla Hristiyan yapildilar 1822 yilinda Rus asilli olmayan statude vatandas sayildilar Genellikle gocebe olan ve avcilik hayvancilik ile gecinen Culim Tatarlari Rus yoneticilerin baskilari ve koyduklari agir vergilere ragmen 1930 yilina kadar eski yasamlarini surdurmeye devam ettiler Bu tarihten sonra Culim Tatarlari yerlesik hayata gecirildiler Komunist yonetim tarafindan bolgede kolektif ciftlik rusca kolho z Kolhoz kurulmaya baslandi Bu ciftliklere malzeme saglamak icin cok sayida zengin Culim Tatarinin mallarina el kondu ve mal sahipleri de aileleri ile beraber idam edildiler Komunist yonetim geleneksel yasam tarzlarina son verdi Ozellikle dini konularda agir baski altinda kaldilar Ibadetlerini yerine getirmelerine izin verilmedi Isyerlerinde okullarda devlet dairelerinde Rusca zorunlu dil haline getirildi Culim Tatarlari dillerini ancak koylerinde ve evde aile icinde kullanabildiler Bu nedenle ve Ruslar ile evliliklerin artmasi sonucu bilhassa genc nesil arasinda gunluk kullanim dili Ruscadir Toplam nufusun yarisindan fazlasi anadilini konusamaz Baraba Tatarlarinin Altay Turklerinin ve Hakas Turklerinin lehcelerine yakin bir Turkce kullanirlar Dillerini Hakas Turkleri gibi konusup yazdiklari ikinci konusma ve yazma dillerinin ise Rusca oldugu biliniyor Esmer kisa boyludurlar Erkekler ortalama 160 cm boyundadir Rus kaynaklarinda sayilari icin 1902 yilinda 500 gibi bir rakam verilirken 1959 yilinda yapilan sayimda 4 500 kisi olduklari yaziyor Ancak sayilarinin gunumuzde 12 000 kisiye ulastigini gosteren kayitlar var Rakamlar arasindaki buyuk farklarin sebebi Diger Tatarlar ile karistirilmalarinin yani sira Ruslar ile yapilan evliliklerdir Ayrica bakinizTatarlar Turk halklari CulimlarKaynakca a b Arsivlenmis kopya 1 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Temmuz 2015 Literaturel kaynaklarTurki tayejnogo Priculimya Populyatsiya i etnos Monografiya E L Lvova V A Dremov G A Aksyanova i dr Tomsk Izdatelstvo TGU 1991 244 s il ISBN 5 7511 0499 4 106 00 Culimskie Turki istoriko etnograficeskie ocerki Avtoref kand dis M 1978 Proishojdenie i formirovanie hakasskoy narodnosti Abakan 1957 Naselenie Tomskogo uyezda v pervoy polovine XVII v Trudi Tomskogo universiteta Tomsk 1951 t 112 Rodovoy i plemennoy sostav narodov Sibiri v XVII v M 1969 Culimskie tatari i ih yazik Uc zapiski Tomskogo gos ped in ta 1952 t 9 Dulzon A P Dialekti i govori tyurkov Culima Voprosi tyurkologii Baku 1973 nomer 5 Cto mi znaem o narodah Sibiri Kultura Sibiri Omsk 1995 2 S 25 28 Tomilov N A Culimskie tyurki Narodi Sibiri i Severa Rossii v XIX veke M 1994 S 250 271 Tomilov N A Culimtsi Narodi i religii mira Entsiklopediya M 1998 S 635 636 Tomilov N A Culimtsi Narodi Rossii Entsiklopediya M Bolsaya Rossiyskaya entsiklopediya 1994 S 410 412 Dis baglantilarJames Stuart Olson Lee Brigance Pappas ve Nicholas Charles Pappas An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires Greenwood Press 1994 13 Kasim 2012 tarihindeWayback Machine sitesinde https web archive org web 20121113142324 http books google com books id CquTz6ps5YgC amp pg PA162 amp dq Chulym tatars amp hl tr amp sig ByK2UlBiEwp2WOKD9ApusJyfdRM arsivlendi sayfa 162 Ingilizce Greg Anderson ve David Harrison tarafindan incelenen Culim Turkleri ile ilgili bilgi ve resimler 20 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Culimlar olu kirik baglanti TV 2 2014 23 aprelya Culimlar hakkinda sesli goruntulu bilgiler