Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Molla Penah Vâkıf (Azerice: Molla Pənah Vaqif; d. 1717, Yukarı Salahlı - ö. 1797, Şuşa), Azeri şair, Karabağ Hanlığı başveziri.
Molla Penah Vâkıf | |
|---|---|
 Molla Penah Vakıf, Mikayıl Rızakuliyev çalışması. | |
| Doğum | 1717 , Kazah Rayonu, Azerbaycan |
| Ölüm | 1797 Şuşa, Karabağ Hanlığı |
| Meslek | Şair |
Molla Penah Vakıf, Azerbaycan halkının Orta Çağ gelenekleri hakkında ve yeni tipli, gerçekçi, sözlü halk şiiri yazan şairlerden biridir.
Hayatı
Vakıf, 1717 yılında Salahlı (şimdiki Yukarı Salahlı bölgesi) köyünde doğdu. Babası Mehdi Ağa, annesi Akkız Hanım'dır. İyi bir medrese eğitimi almıştır. Akıcı Farsça ve Arapça bilmektedir, astronomi, matematik, müzik ve şiir hakkında geniş bilgi birikimine sahiptir. Kazah'ta tanınmış bir alim olan Şefi Efendi'den okumuştur. Vakıf medrese eğitimini tamamladıktan sonra Kazah'da ve sonra Karabağ'da medresede ders verdi ve Molla Penah adını da burada aldı.
Karabağ'a vardıktan kısa bir süre sonra Vakıf, Tartarbasar'dan Şuşa'ya taşındı. Burada mektep açan şair, şehrin sakinleri arasında güzel bir öğretmen ve yetenekli bir şair olarak tanınmaya başladı. Şairin şöhreti Karabağ Hanı İbrahim Halil Han'a ulaştı ve onu saraya davet etti. Vakıf’in saraya gelişiyle ilgili birkaç söylenti vardır: Bunlardan birine göre, Vakıf, ayın tutulacağını ve depremin önceden belirleneceğini öngörmektedir ve bu sebepten ötürü İbrahim Halil Han bu yetenekli astrolog ile tanışmak istedi. Vakıf'ın derin akıl ve zekasına hayran kalmış olan han, sarayda çalışmasını teklif etti. Başka bir rivayete göre, Vakıf Gence Hanı Cevad Han'a bir şikayetçinin dilinden dilekçe yazdı. Dilekçenin tarzı, Hanı o kadar etkilemiş ki Molla Penah'ı sarayına getirtmiş. Ancak İbrahim Halil Han'ın ısrarlı talebi ile şairin, Cevad Han tarafından Karabağ'a dönmesine izin verildi.
Karabağ Hanlığı'nda önce eşik ağalığı görevine ardından da başvezirlik görevine getirildi. Uzun yıllar bu görevinde kalarak Karabağ'ın siyasi meselelerinde önemli işler yaptı. İran Şahı Ağa Muhammed Şah 1797’de Karabağ'a saldırdı. Karabağ Hanı İbrahim Halil Han şehrin yönetimini Molla Penah'a bırakarak Dağıstan'a çekildi. Şah, Karabağ'ı teslim aldı ve Molla Penah'ı hapse attı. İran şahının ölümü üzerine İran ordusunun geri çekilmesiyle ölümden kurtuldu. Ancak İran şahı tarafından Karabağ Hanlığı'nın yeni hanı yapılan Muhammed Bey Cevanşir, Molla Penah'ı ve oğlunu öldürttü ve evini yağmalattırıp güzelliğiyle ün salmış olan karısını kendine aldı.
Şairliği
Evinin yağmalanarak şiirlerinin de yok edilmesine rağmen, Vakıf'ın şiirleri bugüne intikal etti. Eserleri ilk kez 1856 yılında toplanmış ve Mirza Yusuf Nersesof tarafından yayınlanmıştır. Kısa bir süre sonra, eserleri 1867'de Leipzig'de bulunan Adolf Berge tarafından Mirza Fetali Ahundov'un desteğiyle yayınlandı.
Vakıf'in eserleri, Azeri şiirinde yeni bir dönemin başlangıcıdır, zamanın tasavvufi şiirinde yaygın olan soyut ve dini temalardan ziyade daha dünyevi hisleri ve arzuları şiirlerine yansıtmıştır. Bu, Vakıf'i öncüllerinden ayıran ve onu Azeri şiirinde gerçekçilik türünün kurucusu yapan temel özelliğiydi. Vakıf'in şiirlerinin dili de niteliksel olarak yenilikçiydi: Canlı, basit ve Azeri diline yakın bir şekilde şiir dili kullanıyordu. Şiirleri Azeri folkloru üzerinde büyük bir etkiye sahip olmuş ve birçoğu tekrar tekrar aşıklar halk müziğinde kullanılmıştır.
Bir örnek:
Bayram oldu, heç bilmirəm neyləyim
Bizim evdə dolu çuval da yoxdur
Dügiylə yağ hamı çoxdan tükənmiş
Ət heç ələ düşməz, motal da yoxdur
Bizim bu dünyada nə malımız var
Nə də evdə sahibcamalımız da var
Vaqif, öyünmə ki, kamalımız var
Allaha şükür ki, kamal da yoxdur
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Molla Penah Vâkıf ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri. Molla Pənah Vaqif7 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Molla Pənah Vaqif. Əsərləri. Bakı:"Şərq-Qərb", 2004.17 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- . "Virtual Qarabağ" İKT Mərkəzinin rəsmi portalı (Azerice). virtualkarabakh.az. 2013. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
Kaynakça
- ^ Yavuz Akpınar, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 42, sayfa: 486-487
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Molla Penah Vakif Azerice Molla Penah Vaqif d 1717 Yukari Salahli o 1797 Susa Azeri sair Karabag Hanligi basveziri Molla Penah VakifMolla Penah Vakif Mikayil Rizakuliyev calismasi Dogum1717 Kazah Rayonu AzerbaycanOlum1797 Susa Karabag HanligiMeslekSair Molla Penah Vakif Azerbaycan halkinin Orta Cag gelenekleri hakkinda ve yeni tipli gercekci sozlu halk siiri yazan sairlerden biridir HayatiKarabag daki makberesi Vakif 1717 yilinda Salahli simdiki Yukari Salahli bolgesi koyunde dogdu Babasi Mehdi Aga annesi Akkiz Hanim dir Iyi bir medrese egitimi almistir Akici Farsca ve Arapca bilmektedir astronomi matematik muzik ve siir hakkinda genis bilgi birikimine sahiptir Kazah ta taninmis bir alim olan Sefi Efendi den okumustur Vakif medrese egitimini tamamladiktan sonra Kazah da ve sonra Karabag da medresede ders verdi ve Molla Penah adini da burada aldi Karabag a vardiktan kisa bir sure sonra Vakif Tartarbasar dan Susa ya tasindi Burada mektep acan sair sehrin sakinleri arasinda guzel bir ogretmen ve yetenekli bir sair olarak taninmaya basladi Sairin sohreti Karabag Hani Ibrahim Halil Han a ulasti ve onu saraya davet etti Vakif in saraya gelisiyle ilgili birkac soylenti vardir Bunlardan birine gore Vakif ayin tutulacagini ve depremin onceden belirlenecegini ongormektedir ve bu sebepten oturu Ibrahim Halil Han bu yetenekli astrolog ile tanismak istedi Vakif in derin akil ve zekasina hayran kalmis olan han sarayda calismasini teklif etti Baska bir rivayete gore Vakif Gence Hani Cevad Han a bir sikayetcinin dilinden dilekce yazdi Dilekcenin tarzi Hani o kadar etkilemis ki Molla Penah i sarayina getirtmis Ancak Ibrahim Halil Han in israrli talebi ile sairin Cevad Han tarafindan Karabag a donmesine izin verildi Karabag Hanligi nda once esik agaligi gorevine ardindan da basvezirlik gorevine getirildi Uzun yillar bu gorevinde kalarak Karabag in siyasi meselelerinde onemli isler yapti Iran Sahi Aga Muhammed Sah 1797 de Karabag a saldirdi Karabag Hani Ibrahim Halil Han sehrin yonetimini Molla Penah a birakarak Dagistan a cekildi Sah Karabag i teslim aldi ve Molla Penah i hapse atti Iran sahinin olumu uzerine Iran ordusunun geri cekilmesiyle olumden kurtuldu Ancak Iran sahi tarafindan Karabag Hanligi nin yeni hani yapilan Muhammed Bey Cevansir Molla Penah i ve oglunu oldurttu ve evini yagmalattirip guzelligiyle un salmis olan karisini kendine aldi SairligiMolla Panah Vagifin Susadaki bustu Evinin yagmalanarak siirlerinin de yok edilmesine ragmen Vakif in siirleri bugune intikal etti Eserleri ilk kez 1856 yilinda toplanmis ve Mirza Yusuf Nersesof tarafindan yayinlanmistir Kisa bir sure sonra eserleri 1867 de Leipzig de bulunan Adolf Berge tarafindan Mirza Fetali Ahundov un destegiyle yayinlandi Vakif in eserleri Azeri siirinde yeni bir donemin baslangicidir zamanin tasavvufi siirinde yaygin olan soyut ve dini temalardan ziyade daha dunyevi hisleri ve arzulari siirlerine yansitmistir Bu Vakif i oncullerinden ayiran ve onu Azeri siirinde gercekcilik turunun kurucusu yapan temel ozelligiydi Vakif in siirlerinin dili de niteliksel olarak yenilikciydi Canli basit ve Azeri diline yakin bir sekilde siir dili kullaniyordu Siirleri Azeri folkloru uzerinde buyuk bir etkiye sahip olmus ve bircogu tekrar tekrar asiklar halk muziginde kullanilmistir Bir ornek Bayram oldu hec bilmirem neyleyim Bizim evde dolu cuval da yoxdur Dugiyle yag hami coxdan tukenmis Et hec ele dusmez motal da yoxdur Bizim bu dunyada ne malimiz var Ne de evde sahibcamalimiz da var Vaqif oyunme ki kamalimiz var Allaha sukur ki kamal da yoxdurDis baglantilarWikimedia Commons ta Molla Penah Vakif ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Azerbaycanin gorkemli sexsiyyetleri Molla Penah Vaqif7 Agustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Molla Penah Vaqif Eserleri Baki Serq Qerb 2004 17 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Virtual Qarabag IKT Merkezinin resmi portali Azerice virtualkarabakh az 2013 22 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Ekim 2014 Kaynakca Yavuz Akpinar TDV Islam Ansiklopedisi cilt 42 sayfa 486 487