Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çalışma psikolojisi, eskiden sanayi kuruluşlarında, günümüzde ise çok çeşitli kuruluşlarda uygulanan psikoloji bilim dalıdır. Çalışan kişilerin ruh halleri ile ilgilenir.
Almanya’da çalışma ve iş psikolojisi, Polonya’da psikoteknik ve Fransa’da çalışma psikolojisi olarak isimlendirilen bu bilim dalı, uygulamalarının artık yalnızca sanayi kuruluşlarında değil, çok çeşitli kuruluşlarda yapılması nedeniyle bu ismi almıştır.
Literatürde farklı çalışma psikolojisi terimleri kullanılmaktadır. İngiltere'de ve Amerika'da geçmişte "industrial psychology" terimi kullanılmaktayken günümüzde yeni bir terim olarak "industrial/organizational psychology", kısaca "I/O psychology" kullanılmaktadır. Avrupa genelinde yaygınlaşan kullanım "work and organizational psychology"dir. Türk literatüründe ise çalışma psikolojisi (work psychology) terimi kullanılmaktadır (Uysal, 2014a:1560)
Tarihsel gelişim
Çalışma psikolojisinin yakın tarihte ortaya çıktığı düşünülmektedir, ancak bazı Avrupa ülkelerinde bu alanda 1920’den önce yapılmış bazı çalışmalar vardır. Örneğin L.O Patrizi Modena, İtalya’da 1889’da bir çalışma psikolojisi laboratuvarı kurmuştur. 1908 Lahy Fransa’da demiryolu mühendisleri için iş tasarımı ve seçme konuları incelemiştir. İngiltere’de 1918’de Sanayi Yorgunluk Araştırma Kulübü oluşturulmuştur. 1919’da Almanya ve İsviçre’de seçme testleri programları uygulanmaya başlanmıştır. 1920’de Polonya’nın Kraków kentinde Psikoteknik Enstitüsü kurulmuştur.
Çalışma Psikolojisi yazını incelendiğinde aslında 2 temel yapı üzerine inşa edildiği görülür. Bunlardan ilki bireyin işine uyumlaştırılması (fitting the man to the job ‘FMJ’) diğeri ise işin bireye uyarlanması (fitting the job to the man ‘FJM’) dır.
Bireyin işe uyarlanması; personel seçimi, eğitimi ve mesleki yardım (uyum) aşamalarını içerirken; işin bireye uyarlanması ise, görevlerin tasarımı, alet ve edavatların bireye göre düzenlenmesi ve çalışma koşullarının bireyin fiziksel ve psikolojik yapısına göre şekillendirmesi süreçlerini içermektedir.
Çalışma psikolojisi bilim dalı sadece bireyin işe uyumu ve işin bireye uyumlaştırılması sürecini ifade etmez. Diğer yandan birey ve işi arasındaki ilişkiye yönelik “beşeri ilişkiler yaklaşımı” da çalışma psikolojisi bilim dalının önemli yapı taşlarındandır. Hatta bu konudaki önemli gösterge Hawthorne Araştırmalarının çalışma psikolojisi bilim dalında önemli bir kilometre taşı olarak görülmesi gösterilebilir. Beşeri ilişkiler yaklaşımı ile örgüt, birey ve grup kavramları arasındaki ilişki telaffuz edilmek istenmektedir. Dolayısıyla çalışma psikolojisi bilim dalının değer verdiği önemli başlıklar, örgüt, birey ve örgütte oluşan gruplardır. Bu üçlü arasındaki ilişki ağı çalışma psikolojisi terminolojisinin önemli bir kısmını teşkil eder. (Arnold, Cooper,. Robertson, 2004)
Kavramsal açıklama
Çalışma Psikolojisi bilim dalına ilişkin net bir tanımlama yapılamamaktadır. Bu sıkıntının temelinde kavramın ülkeden ülkeye ve yazardan yazara farklı yaklaşımla ele alınması yatmaktadır. Çalışma Psikolojisi kavramı daha çok Almanya’da kullanımı yaygın olan İş Psikolojisi (Arbeitpsychologie) kavramına eş anlamlı bir kavramdır. İş Psikolojisi dalının iş ve çalışan arasında sınırlı kalması kavramın içeriğini daraltmaktadır. Bu nedenle çalışma psikolojisi kavramının “İş Psikolojisi” kavramının kapsamını genişlettiği düşünülebilir. (Tınar, 1996:24) Örgüt Psikolojisi ise, örgütte geliştirilen stratejik yaklaşımlar çerçevesinde örgüt ve birey uyumuna odaklanır.
Çalışma Psikolojisi, “çağdaş gelişmelerin gereği olarak sistem yaklaşımı içinde, işletmede çalışan bireyi, onlardan oluşan grup ve örgütü bir bütün olarak ele alır ve inceler”. (Sabuncuoğlu, 1984:3) Bu tanımda görüldüğü üzere “çalışma psikolojisi”, örgütte yer alan birey ve grupları bir bütün olarak ele alır. O halde “örgüt psikolojisi” ile “çalışma psikolojisi” arasındaki ayrışma, bilim dallarının bakış açılarına dayanmaktadır. : “Çalışma psikolojisi” bireyi odak noktası olarak alırken; “örgüt psikolojisi” örgütü odak noktası olarak alır. Bu bağlamda “çalışma psikolojisi” bilim dalı, bireyin çalışma yaşamına ilişkin koşullarının iyileştirilmesi, çalışma yaşamına ilişkin sorunlarının giderilmesini ve bireyin çalışma yaşamı kalitesinin arttırılması sağlamayı hedefleyen bir disiplindir.
Tınar (1996), çalışma psikolojisini “çalışma yaşamında psişik sorunlara yol açan alanları inceleyen, sorunların nedenleri ve çok yönlü etkileri ile çözüm yollarını araştıran, çalışma yaşamı ve çalışan insan arasında sağlıklı ve verimli bir uyum sağlamayı amaçlayan, bu yönde bilgi üretimi için çaba gösteren bir bilim dalı” olarak tanımlamıştır. Bu tanımdan yola çıkarak çalışma psikolojisine farklı bir yaklaşım sunan Uysal (2015), çalışma psikolojisini "örgütlerde işgörenler üzerinde pozitif ve negatif etkiler yaratan örgütsel tutumları inceleyen, araştıran, örgütsel davranışı bütünleşik bir şekilde ele alarak yaptığı araştırmalar ile örgüt ikliminin optimalleştirilmesini ve iş performansının geliştirilmesini sağlayarak, pozitif yönetim yaklaşımı ile örgütlerin amaçlarını gerçekleştirebilmeleri için uygun iş psikolojisinin oluşturulmasını hedefleyen bir bilim dalı" olarak ifade etmiştir.
Günümüzde çalışma hayatında, çalışanların ilgi, yetenek ve işlerinden beklentileri ya da amaçları ile örgüt amaçları arasında uyumun sağlanması ideal bir istihdam ya da yöneltme ilkesi olarak kabul edilebilir. Bu uyum esasının gerçekleştirilmesi çalışma psikolojisinin başlıca hedefi olmaktadır. (Silah, 2005:24)
Kaynakça
- ^ Baysal 1993, ss. 41-42
Alıntı metinler
- Baysal, A.Can (1993). Çalışma Yaşamında İnsan. İstanbul.
- John Arnold, Cary L. Cooper, Ivan T. Robertson, Work Psychology, Understanding human behaviour in the workplace, Second Edition, Pitman Publishing, 2004
- Mehmet Silah, Çalışma Psikolojisi, Seçkin Yayınevi, 2005
- Zeyyat Sabuncuoğlu, Çalışma Psikolojisi, 2. Baskı, 1984
- UYSAL, H. Tezcan & Sibel AYDEMİR (2014a), “Örgütsel İklimin Çalışma Psikolojisine Etkisi: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Vol:9, No:2, pp. 1557–1574.
- UYSAL, H. Tezcan ve Mehmet Selami Yıldız (2014b) “İşgören Performansı Açısından Çalışma Psikolojisinin Örgütsel Sinizme Etkisi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), pp. 835–849.
- UYSAL, H. Tezcan (2015). “Yükseköğretim Kurumlarında Öğrencilerin Akademik Personele Yönelik Çalışma Psikolojisi Algısının Okul Bağlılığına Etkisi”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, Vol:10, No:11, pp. 1527–1548.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Calisma psikolojisi eskiden sanayi kuruluslarinda gunumuzde ise cok cesitli kuruluslarda uygulanan psikoloji bilim dalidir Calisan kisilerin ruh halleri ile ilgilenir Almanya da calisma ve is psikolojisi Polonya da psikoteknik ve Fransa da calisma psikolojisi olarak isimlendirilen bu bilim dali uygulamalarinin artik yalnizca sanayi kuruluslarinda degil cok cesitli kuruluslarda yapilmasi nedeniyle bu ismi almistir Literaturde farkli calisma psikolojisi terimleri kullanilmaktadir Ingiltere de ve Amerika da gecmiste industrial psychology terimi kullanilmaktayken gunumuzde yeni bir terim olarak industrial organizational psychology kisaca I O psychology kullanilmaktadir Avrupa genelinde yayginlasan kullanim work and organizational psychology dir Turk literaturunde ise calisma psikolojisi work psychology terimi kullanilmaktadir Uysal 2014a 1560 Tarihsel gelisimCalisma psikolojisinin yakin tarihte ortaya ciktigi dusunulmektedir ancak bazi Avrupa ulkelerinde bu alanda 1920 den once yapilmis bazi calismalar vardir Ornegin L O Patrizi Modena Italya da 1889 da bir calisma psikolojisi laboratuvari kurmustur 1908 Lahy Fransa da demiryolu muhendisleri icin is tasarimi ve secme konulari incelemistir Ingiltere de 1918 de Sanayi Yorgunluk Arastirma Kulubu olusturulmustur 1919 da Almanya ve Isvicre de secme testleri programlari uygulanmaya baslanmistir 1920 de Polonya nin Krakow kentinde Psikoteknik Enstitusu kurulmustur Calisma Psikolojisi yazini incelendiginde aslinda 2 temel yapi uzerine insa edildigi gorulur Bunlardan ilki bireyin isine uyumlastirilmasi fitting the man to the job FMJ digeri ise isin bireye uyarlanmasi fitting the job to the man FJM dir Bireyin ise uyarlanmasi personel secimi egitimi ve mesleki yardim uyum asamalarini icerirken isin bireye uyarlanmasi ise gorevlerin tasarimi alet ve edavatlarin bireye gore duzenlenmesi ve calisma kosullarinin bireyin fiziksel ve psikolojik yapisina gore sekillendirmesi sureclerini icermektedir Calisma psikolojisi bilim dali sadece bireyin ise uyumu ve isin bireye uyumlastirilmasi surecini ifade etmez Diger yandan birey ve isi arasindaki iliskiye yonelik beseri iliskiler yaklasimi da calisma psikolojisi bilim dalinin onemli yapi taslarindandir Hatta bu konudaki onemli gosterge Hawthorne Arastirmalarinin calisma psikolojisi bilim dalinda onemli bir kilometre tasi olarak gorulmesi gosterilebilir Beseri iliskiler yaklasimi ile orgut birey ve grup kavramlari arasindaki iliski telaffuz edilmek istenmektedir Dolayisiyla calisma psikolojisi bilim dalinin deger verdigi onemli basliklar orgut birey ve orgutte olusan gruplardir Bu uclu arasindaki iliski agi calisma psikolojisi terminolojisinin onemli bir kismini teskil eder Arnold Cooper Robertson 2004 Kavramsal aciklamaCalisma Psikolojisi bilim dalina iliskin net bir tanimlama yapilamamaktadir Bu sikintinin temelinde kavramin ulkeden ulkeye ve yazardan yazara farkli yaklasimla ele alinmasi yatmaktadir Calisma Psikolojisi kavrami daha cok Almanya da kullanimi yaygin olan Is Psikolojisi Arbeitpsychologie kavramina es anlamli bir kavramdir Is Psikolojisi dalinin is ve calisan arasinda sinirli kalmasi kavramin icerigini daraltmaktadir Bu nedenle calisma psikolojisi kavraminin Is Psikolojisi kavraminin kapsamini genislettigi dusunulebilir Tinar 1996 24 Orgut Psikolojisi ise orgutte gelistirilen stratejik yaklasimlar cercevesinde orgut ve birey uyumuna odaklanir Calisma Psikolojisi cagdas gelismelerin geregi olarak sistem yaklasimi icinde isletmede calisan bireyi onlardan olusan grup ve orgutu bir butun olarak ele alir ve inceler Sabuncuoglu 1984 3 Bu tanimda goruldugu uzere calisma psikolojisi orgutte yer alan birey ve gruplari bir butun olarak ele alir O halde orgut psikolojisi ile calisma psikolojisi arasindaki ayrisma bilim dallarinin bakis acilarina dayanmaktadir Calisma psikolojisi bireyi odak noktasi olarak alirken orgut psikolojisi orgutu odak noktasi olarak alir Bu baglamda calisma psikolojisi bilim dali bireyin calisma yasamina iliskin kosullarinin iyilestirilmesi calisma yasamina iliskin sorunlarinin giderilmesini ve bireyin calisma yasami kalitesinin arttirilmasi saglamayi hedefleyen bir disiplindir Tinar 1996 calisma psikolojisini calisma yasaminda psisik sorunlara yol acan alanlari inceleyen sorunlarin nedenleri ve cok yonlu etkileri ile cozum yollarini arastiran calisma yasami ve calisan insan arasinda saglikli ve verimli bir uyum saglamayi amaclayan bu yonde bilgi uretimi icin caba gosteren bir bilim dali olarak tanimlamistir Bu tanimdan yola cikarak calisma psikolojisine farkli bir yaklasim sunan Uysal 2015 calisma psikolojisini orgutlerde isgorenler uzerinde pozitif ve negatif etkiler yaratan orgutsel tutumlari inceleyen arastiran orgutsel davranisi butunlesik bir sekilde ele alarak yaptigi arastirmalar ile orgut ikliminin optimallestirilmesini ve is performansinin gelistirilmesini saglayarak pozitif yonetim yaklasimi ile orgutlerin amaclarini gerceklestirebilmeleri icin uygun is psikolojisinin olusturulmasini hedefleyen bir bilim dali olarak ifade etmistir Gunumuzde calisma hayatinda calisanlarin ilgi yetenek ve islerinden beklentileri ya da amaclari ile orgut amaclari arasinda uyumun saglanmasi ideal bir istihdam ya da yoneltme ilkesi olarak kabul edilebilir Bu uyum esasinin gerceklestirilmesi calisma psikolojisinin baslica hedefi olmaktadir Silah 2005 24 Kaynakca Baysal 1993 ss 41 42Alinti metinlerBaysal A Can 1993 Calisma Yasaminda Insan Istanbul erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim John Arnold Cary L Cooper Ivan T Robertson Work Psychology Understanding human behaviour in the workplace Second Edition Pitman Publishing 2004 Mehmet Silah Calisma Psikolojisi Seckin Yayinevi 2005 Zeyyat Sabuncuoglu Calisma Psikolojisi 2 Baski 1984 UYSAL H Tezcan amp Sibel AYDEMIR 2014a Orgutsel Iklimin Calisma Psikolojisine Etkisi Saglik Sektorunde Bir Arastirma Turkish Studies International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic Vol 9 No 2 pp 1557 1574 UYSAL H Tezcan ve Mehmet Selami Yildiz 2014b Isgoren Performansi Acisindan Calisma Psikolojisinin Orgutsel Sinizme Etkisi Uluslararasi Sosyal Arastirmalar Dergisi 7 29 pp 835 849 UYSAL H Tezcan 2015 Yuksekogretim Kurumlarinda Ogrencilerin Akademik Personele Yonelik Calisma Psikolojisi Algisinin Okul Bagliligina Etkisi TURKISH STUDIES International Periodical for the Languages Literature and History of Turkish or Turkic Vol 10 No 11 pp 1527 1548