Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Mart 2021) () |
Çandarlı Ali Paşa (ö. 18 Aralık 1406, Ankara), 22 Ocak 1387'de babası Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa'nın ölümü üzerine yerine geçerek, 18 Aralık 1406 tarihinde ölümüne kadar, I. Murad ve I. Bayezid için Ankara Muharebesi'ne kadar 15 yıl 6 ay ve Fetret Devri döneminde Süleyman Çelebi'nin yanında 4 yıl 4 küsur ay vezir-i azamlık yapmış ve Osmanlı Devleti'nin kuruluş sürecinde önemli rol oynamış bir Osmanlı devlet adamıdır.
| Çandarlı Ali Paşa | |
|---|---|
 | |
| Çandarlı Ali Paşa (solda) ve Çandarlı Halil Paşa (sağda) Bursa'nın İznik ilçesindeki kabirleri | |
| Osmanlı Veziri | |
| Görev süresi 22 Ocak 1387 - 18 Aralık 1406 | |
| Hükümdar | I. Murad I. Bayezid |
| Yerine geldiği | Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa |
| Yerine gelen | Osmancıklı İmamzade Halil Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 18 Aralık 1406 Ankara |
Hayatı
Tarihe Çandarlılar ailesi olarak geçmiş olan ailenin mensubu olup Çandarlı Kara Halil, Hayrettin Paşa'nın büyük oğludur. Medrese eğitimi gördü ve ilmiye sınıfına intisap etti. 1386'dan önce kazaskerlik yaptığı bilinmektedir.
I. Murad dönemi
I. Murad Karamanoğlu Alaaddin Bey üzerine sefer hazırlığı içinde iken Vezir olan babası Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa'nın beklenmedik şekilde 22 Ocak 1387'de ölümü üzerine vezirliğe getirildi. O zamana kadar tek bir vezir varken, Karaman seferinden sonra bu seferde çok gayreti görülen Kara Timurtaş Paşa'ya da vezir payesi verildi. Böylece Çandarlı Ali Paşa da "vezir-i azam" payesini aldı.
1388'de Vezir-i Azam unvanlı Çandarlı Ali Paşa, komutasında 30 bin kişilik bir kuvvet ile Rumeli'de müttefiklik kuran vasal devlet hükümdarları olan Sırp Despotu Lazar ve Bosna Kralı Tvrtko, Hırvat prensleri ile Arnavutluk prensleri üzerine bir sefere başladı ve Tırnovo ve Şumnu'yu ele geçirdi. I. Murad Anadolu'da yeni bir ordu kurdu ve çok geçmeden Rumeli'den de takviyelerle Bulgaristan'a girdi. Bunun üzerine Bulgar Kralı Şişman Hristiyan müttefiklerinden ayrılıp teslim oldu. I. Murad ordusunun bir kısmı Tuna boylarında Niğbolu ve Silistre kalelerini ele geçirdi. Haziran sonuna birleşen Osmanlı ordusu Kratova'da toplanmaya başladı ve I. Murad başkanlığında yapılan harp meclisinde Hristiyan müttefikler ordusu üzerine gitme kararı verildi. Şehzade Beyazid, Şehzade Yakup ve diğer deneyimli komutanlara görev belirtilerek bir muharebe planı hazırlandı. 28 Haziran 1389'da Hristiyan Sırp, Bosna, Eflak, Macar ve Hırvat müttefikler ordusu ile Osmanlı ordusu Üsküp'ün kuzeyinde Kosova Ovası'nda bir meydan muharebesine giriştiler. I. Kosova Muharebesi'nde Hristiyan ordusu mağlubiyete uğratıldı. Fakat ya muharebe bittikten sonra veya muharebe sırasında I. Murad, Sırp Miloš Obilić tarafından hançerlenerek öldürüldü. I. Kosova Muharebesi'nde I. Murad öldükten sonra büyük oğlu I. Bayezid vezir-i azam Çandarlı Ali Paşa desteğiyle tahta geçirildi.
I. Bayezid dönemi
I. Bayezid'in saltanat döneminin tümünde veziriazam olarak görev yaptı ve babası gibi teşkilatçı ve kuvvetli bir idareci olduğunu gösterdi. I. Bayezid'in 1391'deki İstanbul kuşatmasına ve 25 Eylül 1396'daki Niğbolu Muharebesi'nde sağ cenah komutanı büyük şehzade Süleyman Çelebi yanında iştirak etti. Bulgaristan'ın fethinde mahir bir kumandan olduğunu gösterdi. Çandarlı Ali Paşa 1402'de Ankara Muharebesi'ne de sol cenah komutanı şehzade Süleyman Çelebi yanında katıldı. I. Bayezid'in Timur ile doğrudan savaşmadan önce, çete ve müdafaa harbi yapmak suretiyle, hareket üssünden çok uzakta olan Timur kuvvetinin yıpratılmasını tavsiye etti ise de I. Bayezid bu görüşünü kabul etmemişti.
Ankara Muharebesi'nde hem Osmanlı sağ cenahının ve hem de sol cenahının geri çekilme zorunda kalmaları ile Osmanlı ordusu mağlubiyete uğradı ve orta cenah komutanı Bayezid çembere alınıp Timur'a esir düştü.
Süleyman Çelebi'ye vezirlik
Bu yenilgiden sonra I. Bayezid'in veziriazam olan Çandarlı Ali Paşa yanında Süleyman Çelebi ile birlikte önce Bursa'ya gidip sonra Rumeli'ye geçmek amacı ile kaçmaya başladılar ve Timur birliklerinin yakın kovalaması altında kaldılar. Çandarlı Ali Paşa ile Süleyman Çelebi önce Bursa'ya ve orada tutunamayıp Gemlik yoluyla Edirne'ye vardılar. 1402'de Edirne'de Süleyman Çelebi Osmanlı Devleti tahtına geçtiğini ilan edip ve Rumeli'de adına hutbeler okuttu. Başveziri Çandarlı Ali Paşa aracılığı ile Süleyman Çelebi sivil ve asker kadroların desteğini kazandı. 1403 başında Süleyman Çelebi ile Bizans İmparatoru taht naibi VII. İoannis, Venedik, Cenova, Rodos San Jean Şövalyeleri, Sırp Despotu Stefan Lazeraviç ve Latin Naksos Dükü arasında bir barış anlaşması imzalandı. Süleyman Çelebi resmen meşru Osmanlı Devleti hükümdarı olarak kabul edildi.
Süleyman Çelebi kardeşi İsa Çelebi'ye askeri destek vererek onu Bursa'ya gönderdi ise 1406'da İsa Çelebi, Bursa'da hüküm sürmeye başlayan Çelebi Mehmed tarafından öldürtülüp bertaraf edildi. Süleyman Çelebi tekrar Anadolu'yu ele geçirip Osmanlı devletini birleştirmeye karar verip harekete geçti. Rumeli'deki Osmanlı kuvvetlerini toplayıp Bizans yardımı ile Anadolu yakasına geçti. Çelebi Mehmed'in Bursa'da bulunmamasından istifade eden Süleyman Çelebi hemen hücuma geçerek Bursa'yı eline geçirdi. Çelebi Mehmed Amasya'ya çekildi. Takiben Süleyman Çelebi Anadolu'ya yürüdü; Veziriazam Çandarlı Ali Paşa'nın entrikası ile Ankara'yı aldı. Çelebi Mehmed'in geride bıraktığı arazileri talan edip Bursa'ya döndü. Bir dönem hem Rumeli ve hem Anadolu'nun hükümdarı olan Süleyman Çelebi barışçı bir tutumla buradan devleti idareye devam etti. Çelebi Mehmed Süleyman Çelebi'nin barışçıl tutumundan fırsat bularak tekrar Bursa üzerine yürüdü. Süleyman Çelebi ve Çelebi Mehmed orduları Yenişehir ovasında karşı karşıya geldiler. Fakat Süleyman Çelebi'nin veziriazamı olan Çandarlı Ali Paşa Çelebi Mehmed ordusunun danışmanları ile önceden gizli konuşmalara başladı ve onları Çelebi Mehmed'ten ayrılmaya inandırdı. Böylece savaşa girmeden ordusunun dağılması üzerine Çelebi Mehmed ordusuz tekrar Amasya'ya kaçmaya mecbur oldu.
Böylece Fetret Dönemi sırasında Çandarlı Ali Paşa, Süleyman Çelebi'nin vezir-i azamı olarak ve bütün idareyi kendisine bırakmış olan şehzadenin adına bir hükümdar gibi faaliyette bulundu. Eyalet-i Rum yani Sivas, Amasya, Tokat tarafları hariç olarak Süleyman Çelebi egemenliğini Anadolu ve Rumeli'de korumayı başardı.
Çandarlı Ali Paşa 18 Aralık 1406'da Ankara'da öldü. Onun ölümüyle Süleyman Çelebi'nin taht adayı kardeşler içindeki üstün konumu bozuldu.
Çandarlı Ali Paşa'nın cenazesi İznik'te babası Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa'nın türbesine defenedildi.
Değerlendirme
Osmanlıların aşiret teşkilatını devam ettirmesini isteyen, hazine ve askeri teşkilatına aleyhtar olan tarihler istisna edilecek olursa, diğer yabancı ve Türk tarihçiler Çandarlı Ali Paşa'nın üstün yeteneklerinden bahsetmektedirler. Bir modern Osmanlılar biyografi eserinde şöyle değerlendirilmektedir:
Alim; değerli ve tedbirli bir vezir; teşkilatçı bir komutan.; kudretli bir devlet adamı; iyi bir diplomat (idi). Fakat dünya zevklerine düşkün biri (idi).
Tarihler değerini ve hizmetini takdir etmekle beraber Sultan Beyazıt'ı içkiye alıştırmasından dolayı kendisini kusurlu görürler. Çok cömert olduğunu tarihler yazarlar. Bu dönemde ailenin servetinin hükümdar ailesinin servetine eşdeğer hale geldiğini de burada belirtmek gerekir.
I. Bayezid zamanında, Çandarlı Ali Paşa'nın tavsiyesiyle, kadılara baktıkları davalardan muayyen bir ücret tahsis edilerek rüşvet almaları önlenmiştir.
Eserleri
İznik Yeşil Cami ve imareti, Gelibolu'da ve Serez'de camileri vardır. Çandarlı Ali Paşa'nın evladı olmadığından Bursa'da yaptırmış olduğu cami ile zaviyesinin mütevelliliği ve nazırlığını Bursa kadılarına bırakmıştır.
Osmanlı saraylarında ve vezir dairelerinde adıyla hademe bulunmasını Ali Paşa ihdas etmiştir.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1974; 1988:3.Basım), Çandarlı Vezir Ailesi,, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları, ISBN 2880000005544 s.31-45
- Yılmaz, Mehmet (1999), Yaşamlarıyla ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi C.1 s.224 İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa |  Osmanlı Başveziri 22 Ocak 1387- 18 Aralık 1406 | Sonra gelen: Fetret Devri Osmancıklı İmamzâde Halil Paşa (Vezir olarak) |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Candarli Ali Pasa haber gazete kitap akademik JSTOR Mart 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Candarli Ali Pasa o 18 Aralik 1406 Ankara 22 Ocak 1387 de babasi Candarli Kara Halil Hayreddin Pasa nin olumu uzerine yerine gecerek 18 Aralik 1406 tarihinde olumune kadar I Murad ve I Bayezid icin Ankara Muharebesi ne kadar 15 yil 6 ay ve Fetret Devri doneminde Suleyman Celebi nin yaninda 4 yil 4 kusur ay vezir i azamlik yapmis ve Osmanli Devleti nin kurulus surecinde onemli rol oynamis bir Osmanli devlet adamidir Candarli Ali PasaCandarli Ali Pasa solda ve Candarli Halil Pasa sagda Bursa nin Iznik ilcesindeki kabirleriOsmanli VeziriGorev suresi 22 Ocak 1387 18 Aralik 1406Hukumdar I Murad I BayezidYerine geldigi Candarli Kara Halil Hayreddin PasaYerine gelen Osmancikli Imamzade Halil PasaKisisel bilgilerOlum 18 Aralik 1406 AnkaraHayatiTarihe Candarlilar ailesi olarak gecmis olan ailenin mensubu olup Candarli Kara Halil Hayrettin Pasa nin buyuk ogludur Medrese egitimi gordu ve ilmiye sinifina intisap etti 1386 dan once kazaskerlik yaptigi bilinmektedir I Murad donemi I Murad Karamanoglu Alaaddin Bey uzerine sefer hazirligi icinde iken Vezir olan babasi Candarli Kara Halil Hayrettin Pasa nin beklenmedik sekilde 22 Ocak 1387 de olumu uzerine vezirlige getirildi O zamana kadar tek bir vezir varken Karaman seferinden sonra bu seferde cok gayreti gorulen Kara Timurtas Pasa ya da vezir payesi verildi Boylece Candarli Ali Pasa da vezir i azam payesini aldi 1388 de Vezir i Azam unvanli Candarli Ali Pasa komutasinda 30 bin kisilik bir kuvvet ile Rumeli de muttefiklik kuran vasal devlet hukumdarlari olan Sirp Despotu Lazar ve Bosna Krali Tvrtko Hirvat prensleri ile Arnavutluk prensleri uzerine bir sefere basladi ve Tirnovo ve Sumnu yu ele gecirdi I Murad Anadolu da yeni bir ordu kurdu ve cok gecmeden Rumeli den de takviyelerle Bulgaristan a girdi Bunun uzerine Bulgar Krali Sisman Hristiyan muttefiklerinden ayrilip teslim oldu I Murad ordusunun bir kismi Tuna boylarinda Nigbolu ve Silistre kalelerini ele gecirdi Haziran sonuna birlesen Osmanli ordusu Kratova da toplanmaya basladi ve I Murad baskanliginda yapilan harp meclisinde Hristiyan muttefikler ordusu uzerine gitme karari verildi Sehzade Beyazid Sehzade Yakup ve diger deneyimli komutanlara gorev belirtilerek bir muharebe plani hazirlandi 28 Haziran 1389 da Hristiyan Sirp Bosna Eflak Macar ve Hirvat muttefikler ordusu ile Osmanli ordusu Uskup un kuzeyinde Kosova Ovasi nda bir meydan muharebesine giristiler I Kosova Muharebesi nde Hristiyan ordusu maglubiyete ugratildi Fakat ya muharebe bittikten sonra veya muharebe sirasinda I Murad Sirp Milos Obilic tarafindan hancerlenerek olduruldu I Kosova Muharebesi nde I Murad oldukten sonra buyuk oglu I Bayezid vezir i azam Candarli Ali Pasa destegiyle tahta gecirildi I Bayezid donemi I Bayezid in saltanat doneminin tumunde veziriazam olarak gorev yapti ve babasi gibi teskilatci ve kuvvetli bir idareci oldugunu gosterdi I Bayezid in 1391 deki Istanbul kusatmasina ve 25 Eylul 1396 daki Nigbolu Muharebesi nde sag cenah komutani buyuk sehzade Suleyman Celebi yaninda istirak etti Bulgaristan in fethinde mahir bir kumandan oldugunu gosterdi Candarli Ali Pasa 1402 de Ankara Muharebesi ne de sol cenah komutani sehzade Suleyman Celebi yaninda katildi I Bayezid in Timur ile dogrudan savasmadan once cete ve mudafaa harbi yapmak suretiyle hareket ussunden cok uzakta olan Timur kuvvetinin yipratilmasini tavsiye etti ise de I Bayezid bu gorusunu kabul etmemisti Ankara Muharebesi nde hem Osmanli sag cenahinin ve hem de sol cenahinin geri cekilme zorunda kalmalari ile Osmanli ordusu maglubiyete ugradi ve orta cenah komutani Bayezid cembere alinip Timur a esir dustu Suleyman Celebi ye vezirlik Bu yenilgiden sonra I Bayezid in veziriazam olan Candarli Ali Pasa yaninda Suleyman Celebi ile birlikte once Bursa ya gidip sonra Rumeli ye gecmek amaci ile kacmaya basladilar ve Timur birliklerinin yakin kovalamasi altinda kaldilar Candarli Ali Pasa ile Suleyman Celebi once Bursa ya ve orada tutunamayip Gemlik yoluyla Edirne ye vardilar 1402 de Edirne de Suleyman Celebi Osmanli Devleti tahtina gectigini ilan edip ve Rumeli de adina hutbeler okuttu Basveziri Candarli Ali Pasa araciligi ile Suleyman Celebi sivil ve asker kadrolarin destegini kazandi 1403 basinda Suleyman Celebi ile Bizans Imparatoru taht naibi VII Ioannis Venedik Cenova Rodos San Jean Sovalyeleri Sirp Despotu Stefan Lazeravic ve Latin Naksos Duku arasinda bir baris anlasmasi imzalandi Suleyman Celebi resmen mesru Osmanli Devleti hukumdari olarak kabul edildi Suleyman Celebi kardesi Isa Celebi ye askeri destek vererek onu Bursa ya gonderdi ise 1406 da Isa Celebi Bursa da hukum surmeye baslayan Celebi Mehmed tarafindan oldurtulup bertaraf edildi Suleyman Celebi tekrar Anadolu yu ele gecirip Osmanli devletini birlestirmeye karar verip harekete gecti Rumeli deki Osmanli kuvvetlerini toplayip Bizans yardimi ile Anadolu yakasina gecti Celebi Mehmed in Bursa da bulunmamasindan istifade eden Suleyman Celebi hemen hucuma gecerek Bursa yi eline gecirdi Celebi Mehmed Amasya ya cekildi Takiben Suleyman Celebi Anadolu ya yurudu Veziriazam Candarli Ali Pasa nin entrikasi ile Ankara yi aldi Celebi Mehmed in geride biraktigi arazileri talan edip Bursa ya dondu Bir donem hem Rumeli ve hem Anadolu nun hukumdari olan Suleyman Celebi barisci bir tutumla buradan devleti idareye devam etti Celebi Mehmed Suleyman Celebi nin bariscil tutumundan firsat bularak tekrar Bursa uzerine yurudu Suleyman Celebi ve Celebi Mehmed ordulari Yenisehir ovasinda karsi karsiya geldiler Fakat Suleyman Celebi nin veziriazami olan Candarli Ali Pasa Celebi Mehmed ordusunun danismanlari ile onceden gizli konusmalara basladi ve onlari Celebi Mehmed ten ayrilmaya inandirdi Boylece savasa girmeden ordusunun dagilmasi uzerine Celebi Mehmed ordusuz tekrar Amasya ya kacmaya mecbur oldu Boylece Fetret Donemi sirasinda Candarli Ali Pasa Suleyman Celebi nin vezir i azami olarak ve butun idareyi kendisine birakmis olan sehzadenin adina bir hukumdar gibi faaliyette bulundu Eyalet i Rum yani Sivas Amasya Tokat taraflari haric olarak Suleyman Celebi egemenligini Anadolu ve Rumeli de korumayi basardi Candarli Ali Pasa 18 Aralik 1406 da Ankara da oldu Onun olumuyle Suleyman Celebi nin taht adayi kardesler icindeki ustun konumu bozuldu Candarli Ali Pasa nin cenazesi Iznik te babasi Candarli Kara Halil Hayrettin Pasa nin turbesine defenedildi DegerlendirmeOsmanlilarin asiret teskilatini devam ettirmesini isteyen hazine ve askeri teskilatina aleyhtar olan tarihler istisna edilecek olursa diger yabanci ve Turk tarihciler Candarli Ali Pasa nin ustun yeteneklerinden bahsetmektedirler Bir modern Osmanlilar biyografi eserinde soyle degerlendirilmektedir Alim degerli ve tedbirli bir vezir teskilatci bir komutan kudretli bir devlet adami iyi bir diplomat idi Fakat dunya zevklerine duskun biri idi Tarihler degerini ve hizmetini takdir etmekle beraber Sultan Beyazit i ickiye alistirmasindan dolayi kendisini kusurlu gorurler Cok comert oldugunu tarihler yazarlar Bu donemde ailenin servetinin hukumdar ailesinin servetine esdeger hale geldigini de burada belirtmek gerekir I Bayezid zamaninda Candarli Ali Pasa nin tavsiyesiyle kadilara baktiklari davalardan muayyen bir ucret tahsis edilerek rusvet almalari onlenmistir EserleriIznik Yesil Cami ve imareti Gelibolu da ve Serez de camileri vardir Candarli Ali Pasa nin evladi olmadigindan Bursa da yaptirmis oldugu cami ile zaviyesinin mutevelliligi ve nazirligini Bursa kadilarina birakmistir Osmanli saraylarinda ve vezir dairelerinde adiyla hademe bulunmasini Ali Pasa ihdas etmistir Kaynakca a b c d e f g h Yilmaz Mehmet 1999 Yasamlariyla ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi C 1 s 224 Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S ISBN 975 0800710Dis baglantilarUzuncarsili Ismail Hakki 1974 1988 3 Basim Candarli Vezir Ailesi Ankara Turk Tarih Kurumu Yayinlari ISBN 2880000005544 s 31 45 Yilmaz Mehmet 1999 Yasamlariyla ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi C 1 s 224 Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S ISBN 975 0800710Siyasi goreviOnce gelen Candarli Kara Halil Hayreddin Pasa Osmanli Basveziri 22 Ocak 1387 18 Aralik 1406 Sonra gelen Fetret Devri Osmancikli Imamzade Halil Pasa Vezir olarak