Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çebi Kağan (Çince: 車鼻可汗/车鼻可汗, Çağdaş Çince: (Pinyin): chēbí kěhàn, (Wade-Giles): ch'e-pi k'o-han), Çin kaynaklarında kişisel adı Aşina Hubo (阿史那斛勃, āshǐnà húbó, a-shih-na hu-po), hükümdar adı ise Yiçü Çebi Kağan (乙注車鼻可汗/乙注车鼻可汗)'dır. 'nın dağılmasının ardından "Doğu Türklerinin Kağanı" iddiasıyla ortaya çıkan Türk devlet adamıdır. Dağılan Göktürk Devleti'nden kalan toprakların doğusunda kısa bir süre de olsa Doğu Türk Kağanlığı'nı yeniden kurumsallaştırmaya çalışmıştır. Tang Hanedanı'na bağlı Gao Kan komutasındaki birliklerin MS 650'de Çebi'nin ordularını mağlup etmesiyle bu amacını gerçekleştirememiştir.
Arka plan
Çebi Kağan, Türklerin Aşina hanedanına mensuptu. 630'da Doğu Göktürk Kağanlığı dağıldı. İl Kağan, komutasındaki Tang Hanedanlık güçleri tarafından tutsak edildi. Doğu Göktürk topraklarının büyük bölümü Çin egemenliğine girdi. Bazı Türk beyleri, Çebi Kağan'ı Doğu Göktürk Devleti'nin yeni kağanı olarak ilan etmek istiyordu. Ancak Çinlilerin bölge üzerindeki nüfuzu bunu engellemekteydi. Bunun için Çebi Kağan, kendini kağan olarak ilan etmeye cesaret edemedi. Bunun yerine Türk soylu bir yönetime sahip olan ve Göktürklere karşı Çin'i destekleyen 'nın emrine girmeyi seçti. Buna rağmen, tarihçiler genel itibarıyla Çebi Kağan'ı akıllı ve yetenekli bir devlet adamı olarak kabul ettiler. Çünkü, Seyanto bürokrasisi; Çebi Kağan'ı potansiyel bir tehlike olarak görüyor ve onu ortadan kaldırmak istiyordu. Çebi Kağan bu durumu duyduğunda, bir miktar kendisine bağlı asker ile birlikte kuzeye kaçtı. Burada kendini kağan ilan etti. Bir milis güç oluşturdu ve belirli aralıklarla Seyanto topraklarına ani yağmalar düzenledi. Böylelikle Çebi Kağan'ın gücü gün geçtikçe arttı.
Egemenlik dönemi
646'da Tang ve Huige güçleri 'nı yıktı. Bu durum Çebi Kağan'ın daha da güçlenmesinin önünü açtı. 647'de oğlunu Çin İmparatoru Li Shimin'e iyi niyet elçisi olarak gönderdi. Oğlu, imparatora babasının kendisi ile görüşme teklifini iletti. Bunun üzerine İmparator Shimin, iki generalini Çebi Kağan'a eşlik etmek üzere görevlendirdi. Bu iki general, öncelikle Çebi'nin karargâhına ulaşacaktı. Ancak generaller, Çebi'nin oğlunun telkinlerine rağmen; Çebi'nin gerçek niyetinin imparatorla görüşmek olmadığını düşünüyordu. Bunun için Çebi Kağan'ı tutsak edebilme amacıyla, onun boyu olan Karluklar ile birlikte Çebi'ye bir tuzak kuruldu. Ancak Çebi bu durumu fark etti. Ancak Çebi'nin oğlu Çin piyadeleri tarafından öldürüldü.
Yakalanması
649'da İmparator Taizong, Gao Kan komutasındaki orduyu Çebi Kağan'ı yakalamakla görevlendirdi. Bu orduyu Uygur ve Pugu boyları da desteklemekteydi. Gao yönetimindeki birlikler önce Doğu Göktürk topraklarına girdi ve Çebi'nin oğlunu öldürdü. Böylece Göktürk beyleri tek tek teslim olmaya başladı. 650'de, Gao; Çebi Kağan'ın karargâhına iyice yaklaşmıştı. Bunun üzerine Çebi, diğer komşu Türk beylerini yardıma çağırdı. Ancak bu girişim sonuçsuz kaldı. Bunun üzerine gözde karavaşıyla (cariyesiyle) birlikte kaçmaya karar verdiyse de Gao tarafından yakalandı. Çangan şehrine getirilen Çebi Kağan, burada İmparator Taizong'un oğlu veliahtı İmparator Gaozong tarafından bağışlandı ve kendisine general unvanı verildi. Onun hükmettiği topraklar üç Tang kumandanına verilerek yirmi dört idari bölüme ayrıldı. Bu bölümler valilere, beylere ve komutanlara verildi. Böylece Türklerin egemenliğik sürdüğü topraklardaki siyasi bütünlük tamamıyla bozulmuş oldu.
Kaynakça
- Zizhi Tongjian, cilt 198, 199.
- , cilt 194, part 1.
- , cilt 215, part 1.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cebi Kagan Cince 車鼻可汗 车鼻可汗 Cagdas Cince Pinyin chebi kehan Wade Giles ch e pi k o han Cin kaynaklarinda kisisel adi Asina Hubo 阿史那斛勃 ashǐna hubo a shih na hu po hukumdar adi ise Yicu Cebi Kagan 乙注車鼻可汗 乙注车鼻可汗 dir nin dagilmasinin ardindan Dogu Turklerinin Kagani iddiasiyla ortaya cikan Turk devlet adamidir Dagilan Gokturk Devleti nden kalan topraklarin dogusunda kisa bir sure de olsa Dogu Turk Kaganligi ni yeniden kurumsallastirmaya calismistir Tang Hanedani na bagli Gao Kan komutasindaki birliklerin MS 650 de Cebi nin ordularini maglup etmesiyle bu amacini gerceklestirememistir Arka planCebi Kagan Turklerin Asina hanedanina mensuptu 630 da Dogu Gokturk Kaganligi dagildi Il Kagan komutasindaki Tang Hanedanlik gucleri tarafindan tutsak edildi Dogu Gokturk topraklarinin buyuk bolumu Cin egemenligine girdi Bazi Turk beyleri Cebi Kagan i Dogu Gokturk Devleti nin yeni kagani olarak ilan etmek istiyordu Ancak Cinlilerin bolge uzerindeki nufuzu bunu engellemekteydi Bunun icin Cebi Kagan kendini kagan olarak ilan etmeye cesaret edemedi Bunun yerine Turk soylu bir yonetime sahip olan ve Gokturklere karsi Cin i destekleyen nin emrine girmeyi secti Buna ragmen tarihciler genel itibariyla Cebi Kagan i akilli ve yetenekli bir devlet adami olarak kabul ettiler Cunku Seyanto burokrasisi Cebi Kagan i potansiyel bir tehlike olarak goruyor ve onu ortadan kaldirmak istiyordu Cebi Kagan bu durumu duydugunda bir miktar kendisine bagli asker ile birlikte kuzeye kacti Burada kendini kagan ilan etti Bir milis guc olusturdu ve belirli araliklarla Seyanto topraklarina ani yagmalar duzenledi Boylelikle Cebi Kagan in gucu gun gectikce artti Egemenlik donemi646 da Tang ve Huige gucleri ni yikti Bu durum Cebi Kagan in daha da guclenmesinin onunu acti 647 de oglunu Cin Imparatoru Li Shimin e iyi niyet elcisi olarak gonderdi Oglu imparatora babasinin kendisi ile gorusme teklifini iletti Bunun uzerine Imparator Shimin iki generalini Cebi Kagan a eslik etmek uzere gorevlendirdi Bu iki general oncelikle Cebi nin karargahina ulasacakti Ancak generaller Cebi nin oglunun telkinlerine ragmen Cebi nin gercek niyetinin imparatorla gorusmek olmadigini dusunuyordu Bunun icin Cebi Kagan i tutsak edebilme amaciyla onun boyu olan Karluklar ile birlikte Cebi ye bir tuzak kuruldu Ancak Cebi bu durumu fark etti Ancak Cebi nin oglu Cin piyadeleri tarafindan olduruldu Yakalanmasi649 da Imparator Taizong Gao Kan komutasindaki orduyu Cebi Kagan i yakalamakla gorevlendirdi Bu orduyu Uygur ve Pugu boylari da desteklemekteydi Gao yonetimindeki birlikler once Dogu Gokturk topraklarina girdi ve Cebi nin oglunu oldurdu Boylece Gokturk beyleri tek tek teslim olmaya basladi 650 de Gao Cebi Kagan in karargahina iyice yaklasmisti Bunun uzerine Cebi diger komsu Turk beylerini yardima cagirdi Ancak bu girisim sonucsuz kaldi Bunun uzerine gozde karavasiyla cariyesiyle birlikte kacmaya karar verdiyse de Gao tarafindan yakalandi Cangan sehrine getirilen Cebi Kagan burada Imparator Taizong un oglu veliahti Imparator Gaozong tarafindan bagislandi ve kendisine general unvani verildi Onun hukmettigi topraklar uc Tang kumandanina verilerek yirmi dort idari bolume ayrildi Bu bolumler valilere beylere ve komutanlara verildi Boylece Turklerin egemenligik surdugu topraklardaki siyasi butunluk tamamiyla bozulmus oldu KaynakcaZizhi Tongjian cilt 198 199 cilt 194 part 1 cilt 215 part 1