Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Transkripsiyon, çevriyazı ya da çeviri yazı konuşmadaki sesleri, onları sonradan tekrar üretebilmek için özel yazılı sembollerle kaydetmektir. Dil bilimciler fonetik transkripsiyon için Uluslararası Fonetik Alfabe'yi kullanırlar. Bunun ASCII karşılığı 'dır. Örneğin bazı Anadolu ağızlarında "değil", "Gelecek misin?", "Gelemem." sözlerinin söylenişlerine göre "da´l", "del"; "gelcemin?", "gelecaññi?" şekillerinde yazılması gibi.
Daha genelleşmiş anlamıyla transkripsiyon, "Bir ortamdan bir başkasına aktarırken, veriyi, yeni ortamın gerektirebileceği biçime çevirmek" anlamına gelir. Bu anlamıyla terim, yazılı bir kaynağın başka bir ortama dönüştürülmesi için de kullanılabilir. Örneğin bir kitabın sayfalarının görüntülerinin tarayıcı ile elde edilip ondan elektronik bir metin üretilmesi, ses dosyasının yazıya aktarılması veya bir el yazısının matbu hâle dönüştürülmesi gibi.
Transliterasyon, bir yazı sistemine göre yazılmış bir metnin o yazıdaki harflerin değerlerini koruyacak şekilde başka bir yazı sistemine aktarılmasıdır. Transliterasyon işleminde her harf ayrı ayrı çevrilir.
Transkripsiyon ve transliterasyonun farkı
Transkripsiyondan farklı olarak harf çevirisi (transliterasyon) bir yazı sistemine göre yazılmış bir metnin o yazıdaki harflerin değerlerini koruyacak şekilde başka bir yazı sistemine aktarılmasıdır. Transliterasyonda her harf ayrı ayrı çevrilir, transkripsiyonda ise her ses (fonemler) hedef dilde kendisine en yakın harfe (veya harf grubuna) çevrilir.
Transliterasyonda kaynak metinde kullanılmış harfler, onları kaydetmek için kullanılan alfabede de mevcut olmadığı için, onlar ile mevcut olan harfler arasında bir eşlendirme (gönderme) yapılır. Bu eşlendirme kuralına dayanarak kaynak metindeki metnin tam olarak nasıl yazıldığını çıkarmak mümkündür.
Örneğin modern Yunancada, <η>, <ι> ve <υ> harfleri ile <ει>, <oι> ve <υι> harf birleşimlerinin hepsi; Türkçedeki "i" sesi ile telaffuz edilir. Bunların transkripsiyonunda "i" kullanılabilir. Bunlar arasındaki farklılığı muhafaza etmek gerekirse bunların Latin harfleri ile transliterasyonu, <ē>, <i>, <y>, <ei>, <oi> ve <yi> şeklinde olabilir.
Notlar
- ^ Zeynep Korkmaz'ın Gramer Terimleri Sözlüğü eserinde "çevriyazı" terimi, tanımlandığı başlıkta "çevri-yazı" şeklinde arasında bir kısa çizgi ile ifade edilmiştir. Kitabın diğer yerlerinde ise fonetik yazı, ses yazısı, sesçil yazı terimlerinin başlıklarında, bu terimlerin üçünün de ne demek olduğunu gösteren bir yönlendirme yapılarak "bkz." kısaltması ile "çevri-yazı" başlığına yönlendirme yapılmış. Ancak bu adı geçen üç terimde de ("fonetik yazı", "ses yazısı", "sesçil yazı") yönlendirme "çevri-yazı" olarak değil, "çevriyazı" olarak yazılmıştır. Kitabın sonunda yer alan dizinlerden birisi olan Fransızca dizinde ise Fransızca "transcription" teriminin karşılığı Türkçe "çeviri yazı" olarak verilmiş. Bu "çeviri yazı" versiyonu, ilgili terimin geçtiği asıl başlık olan "çevri-yazı" maddesinde, maddenin adından hemen sonra parantez içinde geçmektedir. Hemen peşinden gelen başka bir parantezde ise bahsi geçen diğer üç terim alternatif olarak geçmektedir ("fonetik yazı", "ses yazısı", "sesçil yazı"). Buradan çıkan sonuç, akademisyen Zeynep Korkmaz'ın, "transkripsiyon" teriminin Türkçeleştirilmiş versiyonu olarak "çevriyazı" kelimesinde karar kıldığıdır. Ancak bu terimin "çevriyazı" olarak mı yoksa "çevri-yazı" olarak mı kullanılması gerektiği hususunda bir karara varamadığı anlaşılmaktadır.
Kaynakça
- ^
- (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual. s. 196. ISBN .
- Rifat, Mehmet; Rifat, Sema; Koş, Ayşenaz; Tekgül, Duygu (2010). Göstergebilim, Dilbilim ve Çeviribilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Sel Yayıncılık. s. 86. ISBN .
- Korkmaz, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. s. 37. ISBN .
- ^ * . Güncel Türkçe Sözlük (Türk Dil Kurumu). 17 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2020.
- Not: Güncel Türkçe Sözlük, bir dilbilim terimleri sözlüğü değildir.
- ^ TDK Bilişim Terimleri Sözlüğü'nde "çevriyazmak"[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Transkripsiyon cevriyazi ya da ceviri yazi konusmadaki sesleri onlari sonradan tekrar uretebilmek icin ozel yazili sembollerle kaydetmektir Dil bilimciler fonetik transkripsiyon icin Uluslararasi Fonetik Alfabe yi kullanirlar Bunun ASCII karsiligi dir Ornegin bazi Anadolu agizlarinda degil Gelecek misin Gelemem sozlerinin soylenislerine gore da l del gelcemin gelecanni sekillerinde yazilmasi gibi Daha genellesmis anlamiyla transkripsiyon Bir ortamdan bir baskasina aktarirken veriyi yeni ortamin gerektirebilecegi bicime cevirmek anlamina gelir Bu anlamiyla terim yazili bir kaynagin baska bir ortama donusturulmesi icin de kullanilabilir Ornegin bir kitabin sayfalarinin goruntulerinin tarayici ile elde edilip ondan elektronik bir metin uretilmesi ses dosyasinin yaziya aktarilmasi veya bir el yazisinin matbu hale donusturulmesi gibi Transliterasyon bir yazi sistemine gore yazilmis bir metnin o yazidaki harflerin degerlerini koruyacak sekilde baska bir yazi sistemine aktarilmasidir Transliterasyon isleminde her harf ayri ayri cevrilir Transkripsiyon ve transliterasyonun farkiTranskripsiyondan farkli olarak harf cevirisi transliterasyon bir yazi sistemine gore yazilmis bir metnin o yazidaki harflerin degerlerini koruyacak sekilde baska bir yazi sistemine aktarilmasidir Transliterasyonda her harf ayri ayri cevrilir transkripsiyonda ise her ses fonemler hedef dilde kendisine en yakin harfe veya harf grubuna cevrilir Transliterasyonda kaynak metinde kullanilmis harfler onlari kaydetmek icin kullanilan alfabede de mevcut olmadigi icin onlar ile mevcut olan harfler arasinda bir eslendirme gonderme yapilir Bu eslendirme kuralina dayanarak kaynak metindeki metnin tam olarak nasil yazildigini cikarmak mumkundur Ornegin modern Yunancada lt h gt lt i gt ve lt y gt harfleri ile lt ei gt lt oi gt ve lt yi gt harf birlesimlerinin hepsi Turkcedeki i sesi ile telaffuz edilir Bunlarin transkripsiyonunda i kullanilabilir Bunlar arasindaki farkliligi muhafaza etmek gerekirse bunlarin Latin harfleri ile transliterasyonu lt e gt lt i gt lt y gt lt ei gt lt oi gt ve lt yi gt seklinde olabilir Notlar Zeynep Korkmaz in Gramer Terimleri Sozlugu eserinde cevriyazi terimi tanimlandigi baslikta cevri yazi seklinde arasinda bir kisa cizgi ile ifade edilmistir Kitabin diger yerlerinde ise fonetik yazi ses yazisi sescil yazi terimlerinin basliklarinda bu terimlerin ucunun de ne demek oldugunu gosteren bir yonlendirme yapilarak bkz kisaltmasi ile cevri yazi basligina yonlendirme yapilmis Ancak bu adi gecen uc terimde de fonetik yazi ses yazisi sescil yazi yonlendirme cevri yazi olarak degil cevriyazi olarak yazilmistir Kitabin sonunda yer alan dizinlerden birisi olan Fransizca dizinde ise Fransizca transcription teriminin karsiligi Turkce ceviri yazi olarak verilmis Bu ceviri yazi versiyonu ilgili terimin gectigi asil baslik olan cevri yazi maddesinde maddenin adindan hemen sonra parantez icinde gecmektedir Hemen pesinden gelen baska bir parantezde ise bahsi gecen diger uc terim alternatif olarak gecmektedir fonetik yazi ses yazisi sescil yazi Buradan cikan sonuc akademisyen Zeynep Korkmaz in transkripsiyon teriminin Turkcelestirilmis versiyonu olarak cevriyazi kelimesinde karar kildigidir Ancak bu terimin cevriyazi olarak mi yoksa cevri yazi olarak mi kullanilmasi gerektigi hususunda bir karara varamadigi anlasilmaktadir Kaynakca 2007 Aciklamali Dilbilim Terimleri Sozlugu Istanbul Multilingual s 196 ISBN 9789756542125 Rifat Mehmet Rifat Sema Kos Aysenaz Tekgul Duygu 2010 Gostergebilim Dilbilim ve Ceviribilim Terimleri Sozlugu Istanbul Sel Yayincilik s 86 ISBN 9789755704760 Korkmaz Zeynep 1992 Gramer Terimleri Sozlugu Ankara Turk Dil Kurumu Yayinlari s 37 ISBN 9751605016 Guncel Turkce Sozluk Turk Dil Kurumu 17 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Subat 2020 Not Guncel Turkce Sozluk bir dilbilim terimleri sozlugu degildir TDK Bilisim Terimleri Sozlugu nde cevriyazmak olu kirik baglanti