Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çılgın Orlando (İtalyanca: Orlando Furioso) 16. yüzyılda Ludovico Ariosto tarafından İtalyanca olarak yazılmış bir epik şiir'dir. Elimize geçen versiyonlardan ilk 1516'da hazırlanmıştır ama kabul edilen son tam versiyon 1532'de basılıp yayımlanmıştır.
"Çılgın Orlando" 1495'te yazarının ölümünden sonra basılmış olan "Matteo Maria Boiarda"'nın yazmaya başlayıp ama bitirememiş olduğu "Orlando Innamorata (Aşk İçinde Orlando)" eserinin devamı olarak Ludovico Ariosto tarafından hazırlanmıştır. Bu şiirin kahramanları ve olayları pek çok sanatçı tarafından tablo ve müzik eserlerinde kullanılmıştır.
Şiirin şekli
Bu epik şiir 46 tane "kanto"dan oluşmaktadır. Her bir "kanto" sekiz (satır) mısradan oluşmaktadır. Bu 8 satırın kafiyesi (abababcc) olarak ifade edilebilen ve İtalyan edebiyatında "ottava rima" adı verilen bir kafiye şeklidir. Bu kafiye şekli İtalyan edebiyatında romantik epik şiirlerde daha önce de kullanılmıştır. (Örneğin "Luigi Pulci (1432-1484)"'nin "Morgante" epik şiirinde). Ariosto'nun şiiri böylece tümüyle 38.736 mısradan oluşmaktadır ve bu şekliyle Avrupa edebiyatının en uzun şiirlerinden biri olmaktadır.
Şiirin konusu
Şiirdeki incelenen olayların arkasında Şarlman'ın Hristiyan kutsal savaşçıları ile Avrupa kıtasını ele geçirmeye çalışan Müslüman-Arap ordusunun arasındaki savaştan bahsedilmektedir. Ariosto şiirinin gerçeklere uygun olup olmadığına, tarihe uygun olup olmadığına ve hatta yeryüzü coğrafyasına uyup uymadığına hiç önem vermez. Şiirde kahramanlar Avrupa kuzeyindeki Hebridler'den ta Hitay adı verilen Çin'e ve Japonya'ya; Kuzey Afrika'ya ve Etiyopya'ya hatta yeryüzü dışında bulunan aya gitmişlerdir. Tarihte hiç olmayan olaylardan bu şiirde bahsedilmektedir. Ayrıca fantastik ve büyük nitelikleri olan hayvanlardan bahsedilir. Bunlara arasında Hızır İlyas'in yanan Atlı Arabası, "Ork" adlı büyük deniz canavarı; uzun mesafelere uçabilen "hipogrif" şiirin konusunda önemli rol oynar.
Bu şiirin çok karmaşık olaylar zinciriyle birbirine dolaşmış olan birçok tema işlenmektedir.
Orlando Furiosa Hristiyan İmparator Şarlman ile Kuzey Afrika'dan gelen Müslüman-Arap Kralı Agramente arasındaki savaş dönemi zamanında geçmektedir. Öldürülen babası Traino'nun intikamını almak için Kuzey Afrika Arap-Müslüman Kralı Agremanto, Kuzey Afrika'dan Avrupa'ya geçmiştir. Kendisinin müttefikleri olan İspanya Kralı Marsilio ile devamlı kendini öven savaşçı "Rodomente" ile birlikte Şarlman'ın bulunduğu Paris şehrini kuşatmaya almışlardır.
Bu sırada Şarlman'ın en çok tanınmış Hristiyan savaşçısı olan Orlando imparatoru koruma görevini, Hristiyan olmayan putperest Prenses Angelica'ya olan aşkı yüzünden ihmal etmiştir. Epik şiirin başlangıcında Prenses Angelica, Bavyera Duku Namo'nun kendini tutsak ettiği kalesinden kaçmıştır. Orlando onun peşinden giderek onu yakalamaya çalışmaktadır. Bu iki kahraman çeşitli serüvenlere katılırlar. Sonunda Prenses Angelica yaralanmış olan Müslüman-Arap savaşçı Medoro'nun hayatını kurtarır. Ona aşık olur ve ikisi birlikte Hitay'a kaçarlar.
Orlando bu gerçeği öğrendiği zaman üzüntüsünden çılgına döner, Avrupa'da ve Afrika'da gördüğü her şeye bir deli gibi saldırıp arkasında sadece yıkıntılar bırakmaya başlar.
Bir İngiliz şövalye olan "Astolfo" "Hippogrif" adlı bir efsanevi hayvana binerek ve uçarak Etiyopya'ya gidip oradan Orlando'nun çılgın deliliğine bir çare olacak ilacı geri getirmek bir yolculuğa çıkar. Astolfo önce Hızır İlyas'ın yanan Atlı Arabası ile Aya gider. Bu efsaneye göre yeryüzünde kaybolmuş her şey ayda bulunmaktadır. Bu kayıplar arasında Orlando'nun aklı da bulunmaktadır. Astolfo Orlando'nun kayıp ettiği aklını ayda bulur ve küçük bir şişeye doldurarak bunu yeryüzüne getirir. Orlando'ya bu şişe içindeki aklını koklatınca Orlando'nun deliliği iyileşir ve Orlando tekrar aklını başına toplar! Orlando'nun Angelica'ya aşkı da bir delilik olduğu için Orlando'nun Angelica'ya olan aşkı da bu suretle sona erer.
Orlando Hristiyan savaşçılar olan Brandimart ile Oliver ile birlikte Lampedusa adasına giderler. Orada bulunan müslüman-Arap savaşçılar olan Agramante, Sobrino ve Gradasso ile çarpışmaya girerler. Bu çarpışmada Orlando Kuzey Afrika Kralı Agramente'yi öldürür.
Bu şiirde diğer bir serüven kadın Hristiyan savaşçı olan Brademente ile Müslüman-Arap savaşçı olan Ruggiero arasındaki aşk maceralarıdır. Ruggerio ve Bradamante Ariosto'nun patronları olan Este sülalesinin cedleridir. Ariosto şiirinin 3. kantosunda bu ailenin seceresini uzun uzadıya vermektedir.
Şiirde bu çift de bir sıra macera ve zorluklarla karşılasşaktadırlar. Ruggeiero büyücü "Alcina" tarafından yakalanıp büyücünün büyülü adasında tutsak edilir. Bu büyülü adadan kurtarılması gerekmektedir. Ayrica Ruggeriero kendisinin savaşa katılıp silahlı dövüşler yapmasını istemeyen üvey babası olan büyücü "Atiantes"'in de büyülerinden de kendini koruması gerekmektedir. Sonunda Ruggerio Hristiyanlığı kabul eder ve Brademente ile evlenir. Rodomonte onların düğün ziyafetine gelir. Ruggerio'yu Arap Müslümanlara ihanet etmekle suçlar. Şiir Ruggeiro ile Rodomente'nin yeke yek çarpışması ve bu çarpışmada Ruggerio'nun Rodomonte'yi öldürmesi ile sona erer.
Epik şiirde daha başka karakterler de bulunmaktadır. Bunlar Orlando'nun kuzeni olan ve Angelica'ya aşık olan Hristiyan savaşçı Rinaldo, hırsız Brundello ve trajik kahraman olan Isabella'dır.
Yayımlanma
Ariosto şiirini yazmaya 1506'da 32 yaşında iken başlamıştı. 40 kantodan oluşan şiirin ilk yayımı Aralık 1516'da yapıldı ve bu edisyon şairin patronu olan dük ailesinden "Ippolito d'Este"'ye ithaf edilmişti. İkinci edisyon küçük düzeltmelerle 1521'de yapıldı. Ariosto şiirine daha ekler yapmaya devam etti fakat hazırladığı ek materyali bastırılan son edisyona konulmadı. Bu ekler şairin ölümünden sonra gayrimeşru oğlu Virgilio tarafından Cinque canti (Beş Kanto) adı altında bastırılmıştır. Bu ekler modern edebiyat tenkitçileri tarafından çok beğenilmektedirler.
Ariosto son versiyonunu bastırmadan önce İtalyan hümanistlerinden olan "Pietro Bembo"'ya danışmıştır ve onun şiirin stiline dair verdiği tavsiyelere uyarak hazırladığı son edisyonu değiştirmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Ludvico Ariosto, Orlando Furiosa (çev. Barbara Reynolds) İki cilt (Penguin Classics, 1975). 1. kısım (kanto: 1–23) İSBN 0-14-044311-8; 2. kısım (kanto 24–46) . cilt s.12
Dış bağlantılar
- Ludvico Ariosto, (çev. Barbara Reynolds) Orlando Furiosa İki cilt (Penguin Classıcs, 1975). 1. kısım (kanto: 1–23) ; 2. kısım (kanto 24–46) .
- Wikisource'da İtalyanca "Orlando furioso"2 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca)
- Orlando Furioso: İtalyanca Audio kitap[]
- İngilizce tercüme. çeviren William Stewart Rose "Güttenberg Projesi"[](İngilizce)
| Wikimedia Commons'ta Çılgın Orlando ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cilgin Orlando Italyanca Orlando Furioso 16 yuzyilda Ludovico Ariosto tarafindan Italyanca olarak yazilmis bir epik siir dir Elimize gecen versiyonlardan ilk 1516 da hazirlanmistir ama kabul edilen son tam versiyon 1532 de basilip yayimlanmistir Ruggiero Angelica yi kurtarmakta bRessam Gustave Dore Cilgin Orlando 1495 te yazarinin olumunden sonra basilmis olan Matteo Maria Boiarda nin yazmaya baslayip ama bitirememis oldugu Orlando Innamorata Ask Icinde Orlando eserinin devami olarak Ludovico Ariosto tarafindan hazirlanmistir Bu siirin kahramanlari ve olaylari pek cok sanatci tarafindan tablo ve muzik eserlerinde kullanilmistir Siirin sekliBu epik siir 46 tane kanto dan olusmaktadir Her bir kanto sekiz satir misradan olusmaktadir Bu 8 satirin kafiyesi abababcc olarak ifade edilebilen ve Italyan edebiyatinda ottava rima adi verilen bir kafiye seklidir Bu kafiye sekli Italyan edebiyatinda romantik epik siirlerde daha once de kullanilmistir Ornegin Luigi Pulci 1432 1484 nin Morgante epik siirinde Ariosto nun siiri boylece tumuyle 38 736 misradan olusmaktadir ve bu sekliyle Avrupa edebiyatinin en uzun siirlerinden biri olmaktadir Siirin konusuSiirdeki incelenen olaylarin arkasinda Sarlman in Hristiyan kutsal savascilari ile Avrupa kitasini ele gecirmeye calisan Musluman Arap ordusunun arasindaki savastan bahsedilmektedir Ariosto siirinin gerceklere uygun olup olmadigina tarihe uygun olup olmadigina ve hatta yeryuzu cografyasina uyup uymadigina hic onem vermez Siirde kahramanlar Avrupa kuzeyindeki Hebridler den ta Hitay adi verilen Cin e ve Japonya ya Kuzey Afrika ya ve Etiyopya ya hatta yeryuzu disinda bulunan aya gitmislerdir Tarihte hic olmayan olaylardan bu siirde bahsedilmektedir Ayrica fantastik ve buyuk nitelikleri olan hayvanlardan bahsedilir Bunlara arasinda Hizir Ilyas in yanan Atli Arabasi Ork adli buyuk deniz canavari uzun mesafelere ucabilen hipogrif siirin konusunda onemli rol oynar Bu siirin cok karmasik olaylar zinciriyle birbirine dolasmis olan bircok tema islenmektedir Orlando Furioso nun John Harington tercumesinin 1634 te basilan 3 edisyonunun bassayfasi 1 edisyon 1591 Francesco Franceshi tarafindan yayimlanan 1565 edisyonu kapagi Orlando Furiosa Hristiyan Imparator Sarlman ile Kuzey Afrika dan gelen Musluman Arap Krali Agramente arasindaki savas donemi zamaninda gecmektedir Oldurulen babasi Traino nun intikamini almak icin Kuzey Afrika Arap Musluman Krali Agremanto Kuzey Afrika dan Avrupa ya gecmistir Kendisinin muttefikleri olan Ispanya Krali Marsilio ile devamli kendini oven savasci Rodomente ile birlikte Sarlman in bulundugu Paris sehrini kusatmaya almislardir Bu sirada Sarlman in en cok taninmis Hristiyan savascisi olan Orlando imparatoru koruma gorevini Hristiyan olmayan putperest Prenses Angelica ya olan aski yuzunden ihmal etmistir Epik siirin baslangicinda Prenses Angelica Bavyera Duku Namo nun kendini tutsak ettigi kalesinden kacmistir Orlando onun pesinden giderek onu yakalamaya calismaktadir Bu iki kahraman cesitli seruvenlere katilirlar Sonunda Prenses Angelica yaralanmis olan Musluman Arap savasci Medoro nun hayatini kurtarir Ona asik olur ve ikisi birlikte Hitay a kacarlar Orlando bu gercegi ogrendigi zaman uzuntusunden cilgina doner Avrupa da ve Afrika da gordugu her seye bir deli gibi saldirip arkasinda sadece yikintilar birakmaya baslar Bir Ingiliz sovalye olan Astolfo Hippogrif adli bir efsanevi hayvana binerek ve ucarak Etiyopya ya gidip oradan Orlando nun cilgin deliligine bir care olacak ilaci geri getirmek bir yolculuga cikar Astolfo once Hizir Ilyas in yanan Atli Arabasi ile Aya gider Bu efsaneye gore yeryuzunde kaybolmus her sey ayda bulunmaktadir Bu kayiplar arasinda Orlando nun akli da bulunmaktadir Astolfo Orlando nun kayip ettigi aklini ayda bulur ve kucuk bir siseye doldurarak bunu yeryuzune getirir Orlando ya bu sise icindeki aklini koklatinca Orlando nun deliligi iyilesir ve Orlando tekrar aklini basina toplar Orlando nun Angelica ya aski da bir delilik oldugu icin Orlando nun Angelica ya olan aski da bu suretle sona erer Orlando Hristiyan savascilar olan Brandimart ile Oliver ile birlikte Lampedusa adasina giderler Orada bulunan musluman Arap savascilar olan Agramante Sobrino ve Gradasso ile carpismaya girerler Bu carpismada Orlando Kuzey Afrika Krali Agramente yi oldurur Norandino ve Lucina nin ork tarafindan bulunmalari Kanto XVII Ressam Giovanni Lanfranco 1624 Bu siirde diger bir seruven kadin Hristiyan savasci olan Brademente ile Musluman Arap savasci olan Ruggiero arasindaki ask maceralaridir Ruggerio ve Bradamante Ariosto nun patronlari olan Este sulalesinin cedleridir Ariosto siirinin 3 kantosunda bu ailenin seceresini uzun uzadiya vermektedir Siirde bu cift de bir sira macera ve zorluklarla karsilassaktadirlar Ruggeiero buyucu Alcina tarafindan yakalanip buyucunun buyulu adasinda tutsak edilir Bu buyulu adadan kurtarilmasi gerekmektedir Ayrica Ruggeriero kendisinin savasa katilip silahli dovusler yapmasini istemeyen uvey babasi olan buyucu Atiantes in de buyulerinden de kendini korumasi gerekmektedir Sonunda Ruggerio Hristiyanligi kabul eder ve Brademente ile evlenir Rodomonte onlarin dugun ziyafetine gelir Ruggerio yu Arap Muslumanlara ihanet etmekle suclar Siir Ruggeiro ile Rodomente nin yeke yek carpismasi ve bu carpismada Ruggerio nun Rodomonte yi oldurmesi ile sona erer Epik siirde daha baska karakterler de bulunmaktadir Bunlar Orlando nun kuzeni olan ve Angelica ya asik olan Hristiyan savasci Rinaldo hirsiz Brundello ve trajik kahraman olan Isabella dir YayimlanmaOrlando Furioso 1551 Ariosto siirini yazmaya 1506 da 32 yasinda iken baslamisti 40 kantodan olusan siirin ilk yayimi Aralik 1516 da yapildi ve bu edisyon sairin patronu olan duk ailesinden Ippolito d Este ye ithaf edilmisti Ikinci edisyon kucuk duzeltmelerle 1521 de yapildi Ariosto siirine daha ekler yapmaya devam etti fakat hazirladigi ek materyali bastirilan son edisyona konulmadi Bu ekler sairin olumunden sonra gayrimesru oglu Virgilio tarafindan Cinque canti Bes Kanto adi altinda bastirilmistir Bu ekler modern edebiyat tenkitcileri tarafindan cok begenilmektedirler Ariosto son versiyonunu bastirmadan once Italyan humanistlerinden olan Pietro Bembo ya danismistir ve onun siirin stiline dair verdigi tavsiyelere uyarak hazirladigi son edisyonu degistirmistir Ayrica bakinizItalyan Edebiyati Ludovico AriostoKaynakca Ludvico Ariosto Orlando Furiosa cev Barbara Reynolds Iki cilt Penguin Classics 1975 1 kisim kanto 1 23 ISBN 0 14 044311 8 2 kisim kanto 24 46 ISBN 0 14 044310 X cilt s 12Dis baglantilarLudvico Ariosto cev Barbara Reynolds Orlando Furiosa Iki cilt Penguin Classics 1975 1 kisim kanto 1 23 ISBN 0 14 044311 8 2 kisim kanto 24 46 ISBN 0 14 044310 X Wikisource da Italyanca Orlando furioso 2 Eylul 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Italyanca Orlando Furioso Italyanca Audio kitap olu kirik baglanti Ingilizce tercume ceviren William Stewart Rose Guttenberg Projesi olu kirik baglanti Ingilizce Wikimedia Commons ta Cilgin Orlando ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir